Skip to Content

جینۆساید لەسەردەمی مەلەکیەتدا … ڕزگار عومەر

جینۆساید لەسەردەمی مەلەکیەتدا … ڕزگار عومەر

Closed
by كانونی دووه‌م 26, 2020 General, Genocide, Opinion, Slider

ܣܘܪܝܝܐ پرمتا د سمّيلِ
ئاشوریەکان تەنیا بوون

ڕزگار عومەر

لەم رۆژانەدا ؛ جیهان سەرقاڵی یادکردنەوەی فەرمی ڕۆژی تاوان و کۆمەڵکوژی هۆلۆکستن، بەشێکی زۆر لەم یادکردنەوانە، بە تایبەتی لە ئاستی سەرۆکەکان و دەوڵەتەکان دووفاقی و ریاکاری دیبلۆماسی پاڵنەرێتی نەك ئامانجی وەستاندنی کۆمەڵکوژیەکان.
کۆمەڵکوژیەکان لە مێژووی مرۆڤایەتیدا تەنیا لە ئاستی قڕکردنی میلەتێك، تائیفەیەك، گروپێك نەوەستاوە، بەڵکو تاوانکاریەكە هەمیشە درێژەی هەبووە لە شێوەی ” کپ کردن ” و ” بێ دەنگی ” و یاخود ئیبراز کردنی کۆمەڵکوژیەك و فەرامۆش کردنی دانەیەکیتر، بە پێ ی هێزو فاکتی بەرژەوەندی ئەو دەوڵەتەی لە پشتی وەستاوە.

لە نەوەدەکان لە هەرێمی کوردستان یادکردنەوەی تاوانی ئەنفال بەربڵاو بوو، ئەو دەمی هێشتا ناسیۆنالیزمی کورد ئیشی بەم یادکردنەوانە هەبوو، لە دوای ٢٠٠٣ وە هەر ئەم ناسیۆنالیزمە تەنیا یەك ڕۆژی پڕ لە پڕۆتۆکۆل و کەشخیات و پڕ لە وێنەی بێ گیان تەرخان دەکات بۆ ئەم یاد کردنەوەیە.
لە نەوەدەکان مونافەسە هەبوو لەسەر یاد کردنەوە، ئەم مونافەسەیە بە ڕوانگەیەك بەڕێوە دەچوو کە مامەڵەی سامان و تاپۆی لە گەڵ دەکرا، هەر هەمان ڕوانگەش کە تا ئەمڕۆش درێژەی هەیە ڕێگرە لەوەی هۆشیاری بەرگرتن بە کۆمەڵکوژی و شارەزا بوونی بە مێژووی کۆمەڵکوژی لە ئاستی فەرمی جەماوەریدا دەستی بگاتە ئەو تاوانانەی بەر لە ئەنفال ڕوویداوە، چونکە کۆمەڵکوژی ئەرمەنەکان و دواتر ئاشوریەکان لە هەردوو وولاتی تورکیا و عێراق لاپەڕەی پر لە شەرمەزاری تێدایە کە ئایدیۆلۆژی ناسیۆنالیزمی کورد و عەرەب لە لایەك و دەولەتە زلهێزەکانیش چەشنی بەریتانیا وفەرەنسا لە لایەکیتر لە بەرژەوەندیان نیە ئەم جۆرە لە کۆمەڵکوژی ئیبراز بکرێت، ئەو هەڵوێستە زۆر تاخیربووانەش کە لەبەرامبەر جینۆسایدی ئەرمەن نیشاندرا بەربوومی دوو هۆکارن؛ یەکێکیان جدی بوونی ئەرمەنەکان خۆیان ، دووەمیان بەریکەوتنی بەرژەوەندیەکانی تورکیا لە گەڵ ووڵاتانی ڕۆژئاوا، دەنا دەوڵەتانی رۆژئاوا حەز ناکەن بیجگە لە ” هۆلۆکۆست” مەلەفی کۆمەڵکوژیەکیتر بێتە سەر مێزەکانیان.

لە نیوەی یەکەمی سیەکانی سەدەی بیست، بە تایبەتی لە ١٩٣٣ لە عێراقدا، لە کوردستاندا کە ئەودەمی لە رووی ئیداریەوە هەر لە ژێر رکێفی موسڵ بوو، ئاشوریەکان مەیلێك بۆ سەربەخۆبوونیان تیا دروست بوو، ئەوان دەیانویست بەر لە کۆتایی هاتنی ئینتیدابی بەریتانی ناوچەیەکی تایبەت بە خۆیان بۆ تەرخان بکرێت، ئەوان چەند جارێك پەنایان بردە زلهێزەکانی کۆمەڵگەی دەوڵەتی کە یان ناوچەیەکی ئۆتۆنۆمیان بۆ دامەزرێنن لە ناوچەی هەکاری یان لە ناوچەکانی دەوروبەری زاخۆ و دهۆك و سمێڵ. کەس گوێگری ئەم داوایانە نەبوو، تەنانەت ئەوان داوایان کرد ڕێگایان پێبدرێ بپەڕنەوە بۆ سوریا و لە ژێر سایەی سوپای فەرەنسا بژین کە ئەو دەمە سوریای لە ژێر دەست بوو.
ئاسوریەکان وەفدیان نارد و هەندێکیان پەڕینەوە بۆ قسە کردن بۆ ئەم مەبەستە، حکومەتی سوریای ژێر ڕکێفی فەرەنسا و خودی سوپای فەرەنساش عێراقیان ئاگادار کردەوە لەم جموجۆڵانە لە رێگای گەڕانەوەیان سوپای عێراق چاوەڕێیان بوون شەڕێك لە نێوان هەردوولا دروست دەبێت، کوژراو بریندار لە هەردوولا هەبوو، ئەم ڕووداوە دەبێتە بیانوویەکی زۆر بەهێز بە دەستی سوپای عێراق و هەموو ئەو دەوڵەتمەدارانەی ئەوسا کە پێوستیان بە ڕووداوێك هەبوو تا پێناسەی جەبروتی دەوڵەت و سوپای پێبکەنەوە.

سوپای تازە دامەزراوی عێراقی ئەوسا شکستی هێنابوو لەبەردەم یەکەمین یاخی بوونی چەکداری بە دەستی شێخ مەحمود، ئەو سوپایە زۆر تینوو بۆ هەر قەسابخانەیەك تا خۆی پێ پێناسە بکاتەوە.
چەند کەلە فاشیستێکی سەربازیی چەشنی “بکر سدقی ” و ” ڕەشید عالی گەیلانی” کۆپیەکی ڕۆژهەڵاتی بوون لەو فاشیزمە جیهانیەی ئەو دەمی ببووە مۆدیل. ئەوان پەروەردەی میلتاریزم و نەعرەتەی کوێری قەومی بوون، هەردوکیشیان نوێنەرایەتی هەموو ئەو کینە ئاینیەیان دەکرد کە لە نێو سوپای عێراق تەشەنەی کردبوو، نوێنەرایەتی خێڵە کوردەکان و عەرەبەکانی ناوچەکانی دهۆك و موسڵیان دەکرد کە هەمووی چاوەڕێ ی یەك فیکەی سەربازی بوون بۆ کوشتن و بڕین و تاڵان کردنی دراوسێ ی کۆڵان و دراوسێ ی گوندەکانیان، ئەوەی داعش لە شەنگال کردی کۆپیەکی سەدەی بیست و یەکە بۆ قەسابخانەی ئاشوریەکان لە سەدەی بیستدا.

سوپای عێراق و پۆلیسی شارو شارۆچکەکان، خێڵە کوردو عەرەبەکان لە پرۆسەی ئەم کۆمەڵکوژیە بێ دوو دڵی بەشداریان کرد، هەندێك لەسەرۆك خێڵەکان پەیمانی درۆیان بە ئاشوریەکان دەدا تا کۆکردنەوەی چەکدارەکانیان ئاسانتر بێت لە شوێنێکی دیاریکراو.
لە ٥ ئابی ئەو ساڵە سەرەڕای وەستانی شەرە چەکداریەکان بەڵام سوپای عێراق و خێڵە کوردو عەرەبەکان پەلاماری گوندە ئاشوریەکانیان دا، منال و ئافرەتەکان و ڕوویان لە قەزای سومێل کرد. دواتر بەشی زۆری پیاوەکانش پاش ئەوەی پەیمانیان پێ درا کە دەولەت دەیانبەخشێ ڕوویان لەوێ کردو چوون لە بنکەی پۆلیسی ئەوێ کۆبوونەوە ، قائمقامی زاخۆ خۆی سەرپەرشتی ئەو هێزە سەربازیەی عێراقی دەکرد کە چوون بۆ ئەوێ ، قائمقام بۆ ئەوەی زۆرترین ژمارە هەلبخەڵەتێنێ بە فەرمی بەڵێنی داو ووتی ” هەر کەسێك مادام چۆتە ژێر ئاڵای عێراق گیانی پاڕیزراوە ” لەوێ دیسان و ژن و مناڵانیان لە پیاوان جیا کردەوە، پیاوەکانیان لە چەند شوێنێک کردەوە ، لە بنکەی پۆلیس هەندێکیان بە لۆری سەربازیی گواستەوە بۆ دەرەوەی شار، لەوێ بە کۆمەڵ گولە باران دەکران و دواتر بە لۆریەکان بەسەر تەرمەکانیان دەکەوتن، لە نێو سومێل بە ڕەشاش سوپای عێراق کەوتنە گولە باران کردنی پیاوەکان، سەرچاوە ئاشوریەکان باس لە کوشتنی ٣٠٠٠ هەزار ئاشوری دەکەن لەو کۆمەڵکوژیەدا.

لە کاتی گەڕانەوەی سوپای عێراقی بۆ شاری موسڵ، ئاهەنگ گێڕان دەستی پێکرد، تەنانەت بە پەلەش مارشی سەربازی و دروست کردنی ژمارەیەکی زۆر لە ” کەوانی سەرکەوتن، قوس النصر” بۆ ئەوەی سوپای سەرکەوتوو بە ژێریا تێپەڕێ ! تەنانەت مەلیك غازی کە ئەو دمە جێ نشینی مەلیك بوو خۆی هاتە موسڵ میدالی ئازایەتی بەخشیە ئەفسەرە قەسابەکانی سوپای عێراق!

Previous
Next
Kurdish