Skip to Content

درۆ و راستییەکانی شۆڕش و نیشتمان!  ….کامیار سابیر

درۆ و راستییەکانی شۆڕش و نیشتمان! ….کامیار سابیر

Closed
by شوبات 16, 2019 General, Opinion, Slider

لە سایەی حوکمڕانی چەتەگەریی کوردییدا، لەسایەی ئۆپۆزسیۆنێکی توڕەهاتی کوردییدا، ئێوەی گەنجی بێکار و بێ پارەی کوردستان، ئێوەی گەنجی هەژار، بێ ئاسۆ و بێ دەرامەت، بەسەر رووداوەکانی ئەم کتێبەدا دەکەون،

ئەم زنجییرە نووسیینە لەسەر کتێبەکەی هەڤاڵ کوێستانیی-هک ە کە چۆن دەریایەک لە راستیی و لە چەواشەکاریی بە شیعرکردن( خۆڵکردن) بەسەر رووداوەکاندا، تێکەڵکردووە. هاوکات لەسەر درۆ گەورەکانی کوردایەتیی و فشە ئایدیۆلۆژییەکانی کۆمەڵەی رەنجدەرانە کە نووسەر یەکێک بووە لەوانەی لە رادیۆی شۆڕشەوە! رەنگڕێژی هەمەجییەت و ستراتیژی طاغوتەکانی کوردایەتیی کردووە. ئەم زنجییرەیە، هەرجارە و لە ژێر سەردێڕێکدا، بەش بەش، بڵاو دەبێتەوە.

خوێندنەوەی کتێب، بەتایبەتیی ئەگەر لەسەر پرسێکی گشتیی نووسرابێت و بەشێکی زۆر لە خەڵکی کوردستانی عێراق و ناوچەکەی، بە قسەیەکی رۆمانسیی و حەماسییەوە( شۆڕش) سەرقاڵ کردبێت، نابێ هەر بە خوێندنەوەی کۆتایی پێبهێنین و زانیارییەکانی، درۆکانی و راستییەکانی ناوی لە دۆڵابەکانی مێشکی خۆماندا، کڵۆم بدەین. بە پێچەوانەوە، دەبێ بەر سەرنج و رەخنە بدرێن، تەتەڵە بکرێن و دێڕی پشت دێڕەکان و ئاقاری ئارگیومێنتەکان و رووداوەکانی بەر لێکۆڵیینەوە و وردبوونەوە بدرێن. هک، لە کتێبەکەیدا ( ئەو رۆژانەی نشتیمان هیی هەمووان بوو)- ٢٠١٧، کۆمەڵێ وردەکاریی و زانیاریی باس کردووە، کەم تا زۆر بەشێکیان بۆ یەکەمجارە دێنە ناو ئەدەبییاتی سیاسییەوە. پێشتر،هەموو ئەوانە، هەر دەماودەم و گوتی-گوتی بوون، هک، وەکو تێکست لە بازاڕی کۆڵەواری ئەدەبی کوردایەتیی، خستن و بە کتێب، بڵاوی کردنەوە.

پێشەکیی، دەستخۆشیی لە هک، دەکەم پاش ئەو ماوە زۆرە لە بێدەنگیی و سەرکزکردن، ئیلهامی شیعریی بۆ هات و بەشێکی زۆر لە پۆغڵەوات و مەنهۆڵی زێرابەکانی کوردایەتیی و صندوقە نهێنییەکانی هەندێ لە طاغوتەکانی کوردایەتیی، هەڵدایەوە. بۆ ئەوەی بەشێک لە بۆچوونەکان و کارکردەکانی سیاسییەکانی کورد لەم کتێبەدا بەر رۆشنایی زیاتر بدرێن و ئارگیومێنتی زیاتریان لەسەر بکرێت، من لایەنە مێژووییە- فیکرییە-سیاسییە-کولتوورییەکەی ئەم کتێبە، بەهەند وەردەگرم و قسەی لەسەر دەکەم.

ئەوەی سەرنجی منی راکێشا، زۆریینەی رەهای ئەوانەی قسەیان لەسەر کردووە، لایەنە ئەسثێتیکییەکەی( جمالي- aesthetic ) ئەم کتێبەیان زەقکردووەتەوە و خۆیان لە پۆغڵەواتەکانی نەداوە. گوایە بە زمانێکی شاعیرانە و رۆمانسییانە، بە میثۆدی جوانناسیی، توانیویەتی، هەموو ئەو ناشیریینییانەی شۆڕش و طاغوتەکانی کوردایەتیی، بشارێتەوە، یان بە لوغزەوە بە خوێنەریان بگەیەنێت. بە باوەڕی من، ئیمکانییاتی کولتووریی نووسەر، بەسەر زماندا لە چوارچێوەی کوردییزان و زمانزان زیاتر تێناپەڕێت، نەیتوانیوە، بابەتی زمان، وەکو رەهەندێکی کولتووریی گەورە، ئاوێزان بە کۆنتێکستە سیاسیی و فیکرییەکە بکات. راستە، کۆمەڵێ موفرەداتی جیاوازی ناوچە جۆراوجۆرەکانی کوردستانی لە کۆنتێکستە، ئاخنیوە و جوانییەکی بە تێکستەکە داوە، بەڵام ئاستی مەعریفیی و کولتووریی نووسەر، لەسەر زمان، شیعر، فیکر، مەعریفە و ثەقافەی سیاسیی، لە قۆناغی حەفتاکان و هەشتاکان، تێپەڕ ناکات.

نووسەر، پتر لە دەیە و نیوێک لە من بە تەمەنترە، زۆر بە زەییم بەخۆم و دەیان هەزار گەنجی ئەو سەردەمەدا دێتەوە کە رۆژگارێک لە هەڕەتی هەرزەکارییماندا بەو گوتارە کرچ و کاڵ و بێناوەڕۆک، عوصابیی و قولابییانەی رادیۆی دەنگی شۆڕشی عێراق( دواتر گەلی کوردستان)، حەماسەت دەیگرتین! بەشێکی زۆریش لەو گەنجانە بەهۆی ئەو رادیۆ لەعنەتییەی شۆڕشەوە، ژیانی خۆیان و کەسوکار و خاووخێزانیان، بۆ دۆزێک کە کۆمەڵێ دز و چەتە و مافیای نەوتی بەرهەم هێنا، گیانی خۆیان بەخشیی.

بە باوەڕی من، نەوشیروان موصطەفا-نم لە ژیاندا بمایە، ئەم کتێبە دوا دەکەوت و نووسەر نەیدەوێرا، بڵاوی بکاتەوە. تاڵەبانیی ناڵێم، وێڕای ئەوەی تاڵەبانیی، لەشاخ و لە شاریش، خۆی ماستەرمایندی هەموو عەنکەبووتەکانی کوردایەتیی و شوڕشەکەی( شوڕشی نوێ) بووە، بەڵام مرۆڤ قسەیەکیش بۆ دز بکات، تاڵەبانیی لەم ساڵانەی دواییدا، عەقڵانییبوون، واقیعییبوون، تەجرەبەی دوورودرێژی سیاسیی، تۆلێرانس و یەکترپەژراندنی سیاسیی، وایلێکردبوو کە زۆر لە رەخنە نەترسێت. لە کاتێکدا نم، لەم ساڵانەی دواییشدا، دەهریی دەبوو، رەخنەت لە مێژووی سیاسیی (رابردوو) ئەو بگرتایە، لە رێگەی مێدیا سێبەر وغوڵامەکانی خۆیەوە، تێرۆری مەعنەویی و سیاسیی ئەو کەسەی دەکرد. سەرەڕای ئەوانەیش، زمانی شیعریی ئەم کتێبە، چەند پێوەندیی بە مێنتاڵیتیی شیعریی نووسەرەوە هەیە؟ دەیانجار پێوەندیی بە موجامەلات، شاردنەوە و پێچانەوەی راستییەکان و رووداوەکانەوە هەیە کە قورسایییە سیاسیی و مێژووییەکەی بجەڕێنێت. بە واتایەکی تر، نووسەر چونکە لە حیزبەکەی نم بوو، بۆ ئەوەی خۆی لە بەڵای ناگەهان لابدات و لای کەم دڵی نەئێشێت و ئازاری نەدات، ئەم کتێبەی هەڵدەگرت بۆ دوای مردنی یان لای کەم، دەبوو تەواو دڵنیابووایە لە باری فیزیکیی و تەندروستییەوە، توانای خوێندنەوەی نەماوە، ئەوکات بڵاوی دەکردەوە.

لە سایەی حوکمڕانی چەتەگەریی کوردییدا، لەسایەی ئۆپۆزسیۆنێکی توڕەهاتی کوردییدا، ئێوەی گەنجی بێکار و بێ پارەی کوردستان، ئێوەی گەنجی هەژار، بێ ئاسۆ و بێ دەرامەت، بەسەر رووداوەکانی ئەم کتێبەدا دەکەون، دەبێ هەزاران دەرگە لەسەر عەقڵ و ویژدانتان بکەنەوە و بە وردیی و بە گومانەوە، دێڕ بەدێڕی ئەو مێژووە پڕ لەخوێنە، پڕ لەیەکترسڕیینەوە و چاڵهەڵکەندنانەی کوڕانی شۆڕش بۆ یەکتریان، دادەڕشت و ئێسقانەکانی یەکتریان دەکرۆشت، بخوێننەوە. لە پێش هەموو شتێکدا، دەبێ لە جوغزی ئابوورییەوە سەیری ژیانی خۆتان و کەسوکارتان و برادەرەکانتان بکەن، سەیری ناوماڵ و کەلوپەلەکانتان بکەن، سەیری سەیارە و مومتەلەکاتەکانتان بکەن( کە زۆریینەی گەنج هەر نییانە)، سەیری ژیانی ئەو هەموو قوربانییەی ئەنفال و کەسوکاری زۆریینەی پێشمەرگە( نەک سەرکردەکانیان) بکەن، سەیری ژیانی باوک، دایک، مام، پوور، خاڵ و خزمە بە تەمەنەکانتان بکەن، سەیری هەموو ئەوانە بکەن بە هۆی شۆڕشەوە، بوون بە قوربانیی و ژیانی شەستەکان، حەفتاکان و هەشتاکانیانیشیان رۆیشت و ژیانی ئێستا و نەوەکانیشیان بە هەدەر رۆیشت.

هەموو ئەمانەیش بەراورد بکەن بە ژیانی کۆمەڵێ تاجیر و طاغوتی کوردایەتیی، بە ناوی شەرعییەتی شۆڕشگێڕییەوە! لەپاڵ دزیینی دەیان و صەدان میلیارد دۆلار لە داهاتی نیشتمانیی، چ دۆزەخێکیان بۆ خەڵکی کوردستان داخستووە و چ بەهەشتێکیشیان بۆ خۆیان، کوڕەکان و نەوەکانیان رازاندووەتەوە؟ لەسەر رێگەی ئەم بەهەشتەیشدا، هەزارانی وەکو نووسەری ئەم کتێبە،هەزاران عەڕاب و موبایەعەچیی تر، باغ، ڤێلا، مەزرەعەی شەوانی سووری پڕ لە شیعرباریین، بیزنس و مەعاشی باش و فەخفەخەی ئاریستۆکراتییانەیان بەرکەوتووە.

ئاستی ثەقافیی نووسەر ئەوەندە کڵۆڵە کە تا ئێستایش نە لە ناوەڕۆکی تۆتالیتارییانە و ئایدیۆلۆژییانەی ئەو چەپە موشەکەلەی حەفتا و هەشتاکان و نە لە جەوهەری فاشییانەی کوردایەتیی، نەک هەر نەگەیشتووە، بەڵکو هێشتا بەسەر هەردووکیاندا دەشیعرێنێت! و وەکو دۆ و دۆشاو( بەرنامەی نەتەوەیی و چینایەتیی کۆمەڵە!!!)، تێکەڵیان دەکات. لەهەمووی قەباحەتتر ئەوەیە کە نووسەری ئەم کتێبە، مێنتاڵیتیی و ئاستی تێگەیشتنی سیاسیی و فیکریی، لە کۆتایی شەستەکانی تەمەنیدا، بۆ مەسەلەی نەتەوەیی و نەژادیی! لەگەڵ ئەو گەنجە موراهیقانەدا جیاوازیی نییە کە لە ریفراندۆمەکەی ئەردۆغاندا، بەهۆی ئێثنۆناسیۆنالیزمی کوردیی- سونییەوە، تەسکەرە و رەگەزنامەی عێراقییان دەسوتاند؟ لەگەڵ ئەو حاکمەی لە بادینان، سەری لووتی خۆی رەش کردبوو، کەوتبووە کێوان و وڕکی ئەوەی گرتبوو تا دەوڵەتی کوردیی نەیاتە چێکردن، ئەو لە کێوان دانابەزێت، بە موو، جیاوازیی نییە؟ ئەمە پاش ئەو هەموو تەجرەبەیە، پاش ئەو هەموو فەشەل و مێژووە پڕ لە خیانەت و ملشکاندن و ئەستۆشکاندنەی یەکتر، پاش پێکەوەنانی ئەو هەموو بەرژەوەندیی و غەزوبەزەی بەرهەمی شۆڕش( بۆ هەندێ سیاسیی) هەمان قەوانی بیدعەچییەکانی ریفراندۆم و دەوڵەتی لەعنەتیی نەتەوەیی، لێدەداتەوە.

لەسەر ئەم خاڵە، زیاتر دەوەستم، چونکە ئەمە مۆتیڤی سەرەکیی بوو بۆ من کە بکەومە وێزەی قودسییەتی ئەم کتێبە پڕ لە درۆ و پڕ لە راستییە( هەردووکیانی تێدایە). ئەم کابرایە، ئێستا دەبووایە لەوپەڕی عەقڵانییەت و حیکمەتی سیاسییدا بووایە، بە تایبەتییش پاش سکانداڵی ریفراندۆمە تەکلیفکراوەکەی ئەردۆغان کە وەکو کارتێکی گوشار و کارتێکی بەدییل بۆ داعش، بە عەڕابەکانی ریفراندۆمی، تەوظیف کرد. طۆفان و رەشەبایەکی پڕ لەحەماسەتی شۆڤینییانەی نەژادیی هەڵیکردبوو، زۆریینەی هەرە زۆری حیزبەکان، سیاسییەکان، کەسایەتییەکان، نووسەر و نوخبەکانی، لە رەگەوە هەڵتەکاند، باس باسی طەڵاقوەرگرتن و طەڵاقدان بوو، باس باسی ئەوە بوو کەمتیار، چەقەڵ و رێویی دەمانخۆن، باس باسی سوتاندنی ناسنامە، رەگەزنامە و پاسپۆرتی عێراقیی بوو، باس باسی گەڕانەوەی ویلایەتی موصڵ، بۆ سەر تورکیای عوظمای نیۆعوثمانییە-ئەردۆغانییەکان، بوو.

ئەوە ئاساییە لە گەنجییەتیی و موراهیقییدا، رەگەزنامە عێراقییەکەی لەناو ئاگری شوانێکدا دەسوتێنێت و بە تەڵفیسەوە، شوانەکە گاڵتەی پێدەکات کە پێشمەرگایەتیی بە لووسکەی وا ناکرێت! نووسەر، بۆ ئەوەی حەماسەت و ئیرادەی سیاسیی خۆی بەیان بکات، ئەکت و نمایشی سوتاندنی رەگەزنامەکە دەکات. ئەوەیش ئاساییە کە ئەوکات لەناخیدا ئینتیمای بۆ عێراقییبوون نەبووبێت و لە هاویینی ١٩٧٠دا، وەکو بێگار رەگەزنامەی دەرکردبێت. تەنانەت، بۆ ئێستایش ئاساییە و دەیان هەزار ئەحمەقی نەتەوەییمان هەیە، ئەم فشە نەتەوەییانە دەکەن و خۆیان بە عێراقیی نازانن، لە کاتێکدا وەکو واقیع و ستاندەردە نێودەوڵەتییەکان، جگە لە گۆترەی حەماقەتی کوردایەتیی نەبێت، بە خۆشیی بێت یان بە ترشیی، هەموو کوردێکی کوردستانی عێراق، عێراقییە. هەموو ئەمانەیش، بە هۆکاری ماکیاڤیلیزمی کوردایەتیی، ئامادەن، ملی خۆیان و ماڵومنداڵی خۆیان بۆ پۆستوەرگرتنێک لە بەغداد، بشکێنن.

کارەسات و ریوایەتی شاعیرانەی ئەم عەلامەیەی کوردایەتیی لێرەوە دەردەکەوێت. دەکرا بیگوتایە ئەوسا لە حەفتاکاندا، رام وابووە، بەڵام بە زمانی ئێستایشەوە، هەمان کولتووری پڕ نێرجسییەتی سیاسیی و پڕ لە غوبن، جەهل و ئیستیحماری سیاسیی، لە ٢٠١٧دا، دووبارە دەکاتەوە. ئەمە لە کاتێکدایە ئەم پیاوە، موستەفید بووە لە ئەندام پارلمانیی عێراق، سەردەمی ئەندام پارلمانیی ئەو( گۆڕان) لە بەغداد، مانگانە دەیان میلیۆن دینار( بە مەعاش، موستەحەقات و خواردنی پارەی پاسەوانە وەهمییەکانیەوە) ی وەردەگرت و ئێستایش پارەیەکی زۆر باش لە خانەنشیینیی پارلمان، لە حکومەتی عێراقیی وەردەگرێت! لەپاڵ ئەو ئیمتیازاتانەی بەهۆی پارلمانتارییەوە دەستی کەوتووە، ژیانێکی شاهانە و هایلایڤی هەیە کە ٩٥٪ی خەڵکی کوردستان، بە خەونیش ئەو ژیانە پڕ لە نازو نیعمەتەی ئەم شاعیرە نەتەوەییە-نەژادییە موجامەلەچییەیان نییە.

لەوەش وێرانتر ئەوەیە، ئایا بەهۆی ئەوەوە بوو بە ئەندام پارلمان کە گەلی کورد، رقی لە عێراقە و دەنگدەرانی گۆڕان، دەنگیان پێیدا بۆ ئەوەی ئەو وەهمە سیاسییە موراهیقانەیەی لە حەفتاکاندا بۆی مەیسەر نەبوو، لە ٢٠٠٩ دا بیکات؟ ئایا دەنگدەرانی گۆڕان، بۆ ئەوە دەنگیان پێی نەدا ئەم ناعەدالەتییە کۆمەڵایەتیی و گەندەڵییە زۆرەی هەیە، کەمێک فەضح بکات؟ ئەی ئێستا بۆچی، بە غوبنە سیاسیی و شاعیرانەکەیەوە دژی دروشم، پەیام و بەرنامەی حیزبەکەی خۆیشی دەوەستێتەوە؟ دەی کەواتە وەکو خۆی لە میثۆدی ماکیاڤیلیزمەوە دەیگێڕێتەوە” ئەو شتانە بڵێ کە خەڵک دەیەوێ، بەڵام ئەو شتانە بکە خۆت دەتەوێ”، یان ” تا ئەو کاتەی هەلت دەست دەکەوێ، خەریکی فریودان و فێڵ و تەڵەکە بە”. ئایا لە راستییدا، ئەم شاعیرەیش، لە گۆڕاندا، وەکو ماکیاڤیلی Machiavelli بەرامبەر بە خەڵکی ناڕازیی کوردستان و خەڵکی بەگاڵەهاتوو لەدەست ئەو هەموو ناعەدالەتیی و گەندەڵییە، بۆ مەعاشەکەی خۆی و ژیانی خۆی، بۆ پارە و ئیمتیازاتی شەخصیی، هەمان شتی نەکرد و ئێستایش لەسەر ئیستیحماری( کەرکردنی) سیاسیی خەڵکی کوردستان، بە لوغزی شاعیرانە، هەر بەردەوام نییە؟

——————————————-

درێژەی هەیە…
لە بەشی ئاییندەدا، دێمە سەر ئەوەی چۆن کەسایەتیی سیاسیی تاڵەبانیی و نم، لەژێر لێفەی شیعرەوە، وێنە دەکات؟ چۆن تاڵەبانیی، تەواوی شۆڕشی لەدەستی خۆیدا قۆرغ کردووە و ئەوانی تر هەموویان یان غوڵامی بوونە یاخود لە باشتریین دۆخدا، نەمرودی تاڵەبانیی بوونە، بە پیاوکوشتن و دییلکوشتن، لەقەبی کاریزمایان وەرگرتووە؟

Previous
Next
Kurdish