تاقیکردنەوەی بێچدێل … زاهیر عەبەڕەش
تاقی کردنەوەی بێچدێل Bechdel test چییە؟ سەرچاوەی ئەم تێستە لە زنجیرەکاریکاتێرێکەوە هاتووە کە لەساڵی 1985 بڵاوکرایەوە بە ناوی Dykes to Watch Out For ، کە لە لایەن Alison Bechdel ئەلیسۆن بێجدێلی ئەمریکیەوە دروست کراوە، بێچدێل لە ساڵی 1983 ــ 2008 بەردەوام کاری درووستکردنی زنجیرە کارتۆنی کۆمێدی بوو.
جا بۆ ئەوەی لە فیلم لە تێستی بێچدێل دەربچێت، دەبێت ئەم مەرجانەی تێدا بێت، ئیمەی بینەریش بۆ بۆ چێژی خۆمان دەتوانین کە سەیری فیلمەکانمان کرد بزانین، ئەم مەرجانەی تێستی بێچدێل تێدایە کە پێکهاتووە لە:
1ـ لە دوو کارەکتەری ژن کەمتر نەبێت کە لە دیمەنەکەدا بن، ( ناویان هەبێت، بە واتای بە ناوی خۆیانەوە بانگ بکرێن، نەک خانمی یەک و یان ژنی یەک و دوو)
2ـ ووتو وێژ لەگەڵ یەکتر بکەن.
3ـ قسە لەبارەی هەرشتێک بێت بکەن جگە لە باسی پیاو، واتە تەنها باسی پیاو نەکەن.
تێستی باچدێل زۆر ساکارە، ئێمە وەک تەمشاکەرێکی فیلم کە بەدیار تەلەفیزیۆنەکەوە دادەنیشین و چاو لە فیلم دەکەین و، هەموو فیلمێکی تر کە لە ئایندەدا دەیبینن ، هەر بۆ خۆشی خۆت دەتوانیت ئەو ئیدۆلۆژیە فێمینستییەی تێدا بدۆزیتەوە کە فێمینستەکان لە فیلم دا باسی دەکەن ، ئەو تێستەش مانای ئەوە نیە ئەگەر بەو فیلتەرەدا دەرچوو ئەوە فیلمێکی فێمینیستیە، بەڵام دەکرێت هەر بۆ خۆشی خۆت بیر لەو لایەنەی بکەیتەوە.
تاقیکردنەوەی بێجدێل و، چەمکی (نیگای پیاو) هەندێک تێرمی هاوبەشیان هەیە. ئەزمونێکی سادەو زۆر سەرنج راکێشە، پێمان دەڵیت کە چۆن ژن لە سەر شاشەی سینەما پیشان دەدرێت، لە زۆر بەی کۆمپانیا جیهانیەکانی فیلم، بەرهامەکانیان دەخرێتە ژێر تاقیکردنەوەی ئەم ئەزموونەوە و، بە تایبەتی رێکخراوە فێمینیستەکان داوای ئەوە دەکەن کە بە فلتەری تاقیکردنەوەی باجدل تێبپەرێت و ئەوەی دونیای یەکسانی ژن و پیاو لە فیلمدا پیشان بدرێت. ئەوەش بۆ ئەوەی کە لە دونیایەکدا بژین کە رەگەزەکان وەک یەک مامەڵەیان لەگەل بکرێت. لە ووڵآتی سوید سەرەرای ئەو کرانەوەوە دیموکراتییەی بە رووی تاکەکان و بەڕووی ژندا کراوەیە، بەڵام جارێک لە جارەکان لە کۆی 30 ی بەرهەم تەنها 10 بەرهەمی لەم تێستەدا دەرچوو.
زۆر جار تێستی بێجدێل بەکاردێت کە چۆن بە شێوەیەکی سیستیماتیکی نوێنەرایەتی کارەکتەری فیلمەکان دەکات، کە بەشێوەی کارەکتەرێکی ئەکتیڤ یان پاسیڤ پیشان بدرێت.
تۆ وەک بینەرێکی سینەما ، ئەم جارە خۆت ئەزموونی بکە. بزانە کام فیلم بەم فیلتەرەدا تێدەپەڕێت. بەدیوێکی تردا، چەندەها شێوە دیمەن دەبینیت کە دوو پیاو لە دیمەنەکەدان ناویان هەیە و بەڵام باسی شتێکی تر دەکەن
ئەم تێستە ئەوانە ناگرێتەوە کە تەنها لەبەر ئەوەی کارکتەرێکی ژنە وقووت بۆتەوە و دیالۆگ دەڵیت تەنها لەبەر ئەوەی بلێێن ژنێکمان لە دیمەنەکەدا هەیەو بەڵام هیچ کاریگەریەکی بەسەر رووداوەکان نیەو ئەکتیڤ نیە ، تەنها لەبەر ئەوەی بڵێین ژنە و لە دیمەنەکەدا هەیە، ئەمەش جۆرێکە بە پاسیڤ کردنی ژن خۆی لە خۆیدا.
تێفکرین لە تێستی بێجدێل ئەوە نیە کە پێویستە فیلمەکان بەشێوەیەک بێت کە دەبێت لە تێستی بێجدێل دەربچن، بەڵکو بیرکدنەوەیەکە بۆ لەم رۆژگادا بەو شێوەیە فیلماکان دروست دەکرێت و، مەسافەیەکە بۆ گفت و گۆ لە سەر رۆڵی ژن لە کۆمەڵگادا. هەروەها تا چەند لە هەموو بوارەکاندا بە تایبەتی لە بارە سێکسوالیتێدا کە بەجۆرێکە کار لە ژن دەکرێت، نەک ژن خۆی بکەر بێت بەشێوەیەکی سوبجەکت پیشان بدرێت.
زۆر چار رێکخراوەکانی ژنان و ئین جی ئۆکان ساڵانە 100 فیلم هەڵدەبژێرن بۆ ئەوەی بزانن چەند فیلمیان لە تێستی بێجدێل دەردەچێت، تا ئێستا زۆرترین رێژە کە دەرچوبێت ، لە ٪30 فیلمەکان لەو تێستەدا دەرچوون. ئەمەش بەمانای چی دێت ئەگەر فیلمێک لەم تاقی کردنەوە یەدا دەرچێت؟ بەڵێ مەبەست تێیدا ئەوەیە کە ژن چۆن پۆترێت دەکرێت لەم فیلمەدا، ئەم تاقی کردنەوەیە باس لەوە ناکات کە ژن لە فیلمدا دەبێت چۆن بێت.
