Skip to Content

لە چاوچنۆکییەوە بۆ نامۆ بوونی مرۆڤ لە سیستەمی کاپیتاڵیزمدا … ئاسۆس

لە چاوچنۆکییەوە بۆ نامۆ بوونی مرۆڤ لە سیستەمی کاپیتاڵیزمدا … ئاسۆس

Closed
by ته‌مموز 26, 2019 General, Opinion, Slider

لە ئێستادا سیستەمی سەرمایەداریی باڵی بەسەر جیهاندا کێشاوە، کە جەخت لەسەر ئابووری و بازاڕی بەناو ئازاد دەکاتەوە. لە ئەنجامی ئەم سیستەمەدا کە لەبەرژەوەندی کۆمەڵەیەکی بچووکدایە، بەڕابەرایەتی چینی بۆرژوازیی، جیهان و مرۆڤایەتی تووشی قەیران و کاولکاریی زیاتر دەبێتەوە ئەمەش بۆ بەدەست هێنانی قازانجی زیاتر. بۆ ئەوەی بە باشی لە نەخۆشییەکانی سیستەمی کاپیتالیزم تێبگەین دەبێ بگەڕێینەوە لای “کاڕڵ مارکس” وەک بلیمەترین و حەکیمترین کەس، بۆ ئەوەی چارەسەر و نەخۆشییەکانی کاپیتالیزممان بۆ دیاری بکات و بەرەو ئایندەیەکی باشتر بچین.
مارکس (۱۸۱۸ – ۱۸۸۳) لە شاری تریێری ئەڵمانیا لە دایک بووە. مارکس هەر زوو پەیوەندی بە پارتی کۆمۆنیزمەوە دەکات، کە گروپێکی ڕۆشنبیران بوون. ئامانجیان نەهێشتنی چینایەتی و مۆڵکایەتی تایبەت بوو. مارکس خاوەنی چەندان کتێب و وتارە، لەسەر کێشەی ئابووری و سیستەمی سەرمایەداری دەدوا، هەر چەندە لەسەردەمی خۆیدا ناو بانگێکی وای نەبوو، بەڵام لە سەتەی بیستەمدا دەبێتە مەشخەڵی زۆربەی شۆڕشەکان. مارکس کێشەکانی مرۆڤ دەگەڕێنێتەوە بۆ لایەنی ئابووری کە ڕاستەوخۆ کاریگەری بەسەر ژیانی مرۆڤەوە هەیە. هەروەها بەلای ئەوە چاوچنۆکیی و زیادەخۆریی هێزی بزوێنەری مێژووی مرۆڤایەتی بووە، ئەمەش وادەکات مرۆڤ لە جەوهەری مرۆیی خۆی بکەوێت و وەک نامرۆڤ دەربکەوێت.

ئارەزوی زێدەخۆریی و چاوچنۆکیی ئیدی تەنێ لە لای سەرمایەدار و چینی بۆرژوا قەتیسنەماوە، بەڵکو سیستەم ئەمەی هێناوەتەوە ناو چینی کرێکار و پرۆلیتاریاوە، لە جیهانی نامۆ بووی سەرمایەدارییدا کرێکارانیش پەلکێشکراون بۆ ئەو گۆڕەپانەی سەرمایەدارەکان بۆ زێدەخۆریی و چاوچنۆکیی دایانهێناوە، ئیدی کرێکار کۆیلەیە لەبەرامبەر سەرمایەدا (پارە — خوای سەرمایەدارییە). مارکس پێیوایە مرۆڤ بە پەرستنی پارە وەک سەروەریەکی بە دەستهەڵات، وەک هێزێکی ڕووخێنەر دەرەکەوێت، کە دەتوانێ تێکڕای بەها و پەیوەندییەکان دژی خۆی هەڵگێڕێتەوە. به جۆرێک پارە دەتوانێ باشە بۆ خراپە، خراپە بۆ باشە و کۆیلە بۆ سەروەری و سەروەری بۆ کۆیلایەتیی، خۆشەویستی بۆ نەفرەت و نەفرەت بۆ خۆشەویستی، هۆشیاریی بۆ نەزانی و نەزانی بۆ هۆشیاریی …هتد بگۆڕێت و هەڵیگێڕێتەوە، ئەمە سیحری بەهای پارەیە لە سیستەمی کاپیتاڵیزمدا.

کاتێک پارە بەها بۆ هەموو شتەکان دادەنێت، بەهایەکیتر نامێنێت مرۆڤ بەرەو نامۆیی لە خۆی و بەرهەم هێنانیش دەچێت، ئەمە وادەکات مرۆڤ نامۆ بێت بەو جیهانە و کارەی تێیدایە. مارکس نامۆ بوونی مرۆڤ دابەش دەکات بەسەر چوار جۆر لە نامۆ بوون: یەکەم: نامۆ بوونی مرۆڤ لە بەرهەمی کاری خۆی. دووەم: نامۆ بوون لە پرۆسەی بەرهەم هێنان. سێیەم: نامۆ بوونی مرۆڤ لە سروشتی کۆمەڵایەتیی خۆی. چوارەم: نامۆ بوونی مرۆڤ لە هاوکار و هاوپیشەکانی خۆی. مارکس پێیوا بوو کاپیتاڵیزم مرۆڤ تووشی ئەو نامۆ بوونە دەکات.

۱_ نامۆ بوونی مرۆڤ لەبەرهەمی کاری خۆی: بەبڕوای مارکس دەتواندرێت ئیشکردن یەکێک بێت لە سەرچاوە گەورەکانی ئاسوودەیمان، بەڵام دەبێ کارکەرەکان خۆیان لەو ئیشەدا بدۆزنەوە کە دەیکەن، بە واتەیەکیتر خۆیان لەناو بەرهەمەکانی خۆیاندا بدۆزنەوە، بەحەزەوە کارەکانیان بکەن. کرێکار لە سەرمایەداریی بەپیشەزایی بوودا لە بەرهەمەکانی خۆی نامۆ دەبێت، بەرهەمی ئەو هی ئەو نییە، بەڵکو لەلاین بێگانەکان وەک خاوەنی تایبەتی ئەوان سوودیان لێوەردەگیرێت. جگە لەمەدا کرێکار توشی ئەوە دەبێتەوە، کە هەرچی زیاتر بەرهەم بهێنێت بەهای قازانجەکەی کەمتر دەبێتەوە. هەروەها تاوەکو کاڵا بەهەرزانتر بەرهەم بهێنێت خۆی وەک کاڵایەک هەرزانتر دەبێت. هەروەها کرێیەکی کەم وەردەگرێت بەبەراود بەو قازانجەی لەبەرهەمەکەی دەکرێت.

۲_ نامۆ بوون لە پرۆسەی بەرهەمهێنان: کاپیتاڵیزم وا لە مرۆڤ دەکات هەمیشە شڵەژاو بێت و وابەستی دەکات بە کار و دۆخێکی ناچارکراو، چونکە لەم سیستەمەدا کرێکار وەک هۆکارێکی نێو هۆکارەکانیدیکەی بەرهەمهێنان حسابیان لەگەڵ دەکرێ، لە کاپیتاڵیزم هەر کاتێک کرێی کرێکار بەرز بووەوە، لەسەر کارەکەی دووری دەخرێتەوە، یان ئەگەر تواندرا بە تەکنەلۆژیا و ڕۆبۆت شوێنی پڕدەکرێتەوە. هەر وەک مارکس دەڵێت: ”کرێکار تەنیا له دەرەوەی کار هەست بە خۆی دەکات، هەروەها لە ناو کاریشدا هەست بە دەرەوەی خۆی دەکات.“ واتە مرۆڤ هەرچەندی زیاتر کار بکات زیاتر تووشی نامۆبوون دەبێت و کەمتر وەک مرۆڤ دەردەکەوێت، دووردەکەوێتەوە لە ژیانی ئاسایی و ئەو چێژەی پێویستە لە ژیانیدا وەریبگرێت.

۳_ نامۆ بوونی مرۆڤ لە سروشتی کۆمەڵایەتیی خۆی: لە دیدی مارکس مرۆڤ وەک بوونەوەرێکی سروشتییە و هەمیشە لە گەشەدایە. مرۆڤ وەک ئافرێنەر لە جیهاندا دەردەکەوێت، بوونی خۆی دەسەلمێنێت هەر وەک مارکس دەڵێت: ”گشت مێژووی جیهان بێجگە لە بەرهەمی مرۆڤ لە ڕێگەی کاری خۆیەوە، شتێکیتر نییە.“ واتە مرۆڤ ئافرێنەری کۆمەڵێک شتە کە لە سروشت و کولتووری مرۆیی بەرهەمیهێناون. لە کۆمەڵگەی سەرمایەدارییدا کرێکار لە بوونی ڕاستەقینەی خۆی نامۆ دەکات. بە دیدە مارکسییەکەیەوە مرۆڤ بە پێچەوانەی گیانەورانەوە، کە تەنها بۆ پێداویستییەکانیان کاردەکەن، مرۆڤ بۆ سەرجەم مرۆڤایەتی کاردەکات و زانست و کولتوور بۆ سەرجەم جیهان بەرهەمدەهێنێت. بەڵام سیستەمی سەرمایەداریی کۆششی مرۆڤ لە بەرهەمهێنان بۆ سەرجەم مرۆڤایەتیی، تەنها لە ڕازیکردنی پێداویستییە جەستەییە کەسییە تایبەتییەکان کورت دەکاتەوە.

٤_ نامۆ بوونی مرۆڤ لە هاوکار و هاوپیشەکانی خۆی: سەرمایەدارەکان لە سیستەمی کاپیتاڵیزمدا هەمیشە کرێیەکی کەم دەدەن بە کرێکارەکان، لەسەر هێزی هزر و بازوی ئەوان سەرمایەیەکی زۆر کۆدەکەنەوە، ئەوان دەوڵەمەندتر و دەوڵەمەندتر دەبن، لە کاتێکدا کرێکارەکان هەژارتر و هەژارتر دەبن. لە ئاکامدا کرێکارەکان لەم سیستەمە تووشی لە خۆ نامۆ بوون دەبن، بەهۆی ئەو کێبڕکێیەی لەکار بۆیان دروست دەبێت بۆ بەدەست هێنانی سەرمایەی زیاتر، ئەمەش نامۆ بوونی مرۆڤ لە مرۆڤ دێنێتەکایەوە. واتە مرۆڤ یان کرێکار لەگەڵ هاوپیشەکەی لە ئەنجامی کێبڕکێدا لە نێوانیان تووشی نامۆ بوون لە سروشتی زاتی مرۆڤ دەبن.

مرۆڤ بەهۆی پاڵنەرە غەریزیەکانی بۆ بەدەستهێنانی سەرمایەی زیاتر و دانانی کاتی زیاتر بۆ کارکردن و خۆ دوورخستنەوە لەو ئۆرگانە سەرەکیانەی کە پێویستە لە ژیانێکی ئاساییدا هەبێت، بەرەو نامۆیی و نا ئاسوودەیی دەچێت، تاوەکو زیاتر خۆی لەناو کار و بەدەستهێنانی سەرمایەی زیاتر قوڵبکاتەوە زیاتر لە خۆی و مرۆڤەکانی دەوروبەری نامۆ دەبێت. کاپیتاڵیزمیش هۆکاری سەرەکییە بۆ هێشتنەوەی ئەو دۆخەی مرۆڤ، بەمەش مرۆڤ هەمیشە لە شڵەژان و نامۆبووندا دەمێنێتەوە.

ئــاسـۆس

mm

دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.

Previous
Next
Kurdish