دژە گەندەڵی با لە تۆە دەست پێ بکات! … کرمانج فەتاح
گەندەڵی یەکێکە لە کێشە هەرە گەورەکانی ئابوورییە لە جیهاندا، بەتایبەت له ڕۆژهەڵاتی ناوەراست، وڵات نییە گەندەڵی تێدا نەبێت؛ بەڵام هەریەکەو بەڕێژەیەک هەتا وڵات زیاتر دواکەوتوو بێت گەندەڵی تیادا زیاترە پێچەوانەکەشی ڕاستە…(گەندەڵی واتە شتێک یان مافێک هی تۆ نیە و بۆ تۆ نیە بتەوێت بە ڕێگایەکی نا یاسایی و نا ئەخلاقی نا تەندروست بەدەستی بهێنیت)
گەندەڵی کارێکی(abnormal)ە واتا نا یاساییە ناگونجێت لەگەڵ نۆرم و ڕێساکانی(rules)کۆمەڵگە، ئەم ڕەفتارە دەخرێتە خانەی ڕەفتارێکی نائاساییەکان، هەم دژی اخلاق و دژی کۆمەڵگەیە،لێرەدا تاک بۆ گەیشتن بە حەزو و ئارەزووەکانی یاخود تێرکردنی غەریزەکانی هەوڵ بۆ وەدیهێنانی خەونێکی ناتەندروست و دەست دەبات بۆ قۆرغکردنی مافی خەڵکانی تر، لەڕێگای گەندەڵییەوە دەیەوێت بگات بە (باڵای)ـی لە کاتێکدا ئەمە تێک شکاندنی خودی ( باڵاییە) تاکێکی گەندەڵکاری لەم چەشنە کە نغرۆی گەندەڵی دەبێت، هەمیشە حەزەکانی پێش هەمووشتێک دەخات و ناتوانێت سانسۆر بۆ حەزکانی دابنێت، لێردا تاک بەکەسێکی (نەخۆش)دا ئەندرێت. کە لە دەروونزانیدا دەلێت:هەر کەسێکە ناتوانانێت کۆنترۆڵی حەزەکانی خۆی بکات، بە تاکێکی ناتەندروست هەژماردەکرێت.کەوایە گەندەڵکار تاکێکی (نەخۆش)ـی نێو کۆمەڵگاییە. کە ناتوانێت زاڵ بێت بەسەرخۆیدا کە زیاتر (ID) ڕۆڵ دەبینێت واتا حەز وغەریزەکانی، منی باڵا واتا (supar ego)ـی کە بەرپرسیاریەتییە دادەبەزێت.
دوو ڕێگا بۆ چارەسەری گەندەڵی
1:-ئەخلاق و هەست کردن بە بەرپرسیاری (منی باڵا)
2:-یاسایێک بۆ سزادان (حکومەت)
لێرەدا ئەوەی پێویستە بکرێت چاکسازی نییە، بەڵکو بنبڕ کردنی گەندەڵی و ناوخنی گەندەڵییە، چونکە گەندەڵیش دەرهاوێشتەی سلوک و فیکرەو کردارەکانی مرۆڤە، بۆیە دەبێت سەرتا کار لەسەر (تاک) بکرێت تا متمانەی بنچینەیی بۆ دروست ببێت، تا متمانەیێکی تۆکمەیان هەبێت بەرپرسیاریەتی راستەقینە،تا بتوانین ئاشنابین بە بەرپرسیاریی هەقیقی، تاکەکان لەم کۆمەڵگەیەدا بەدەست شێرپەنجە گەندەڵی دەناڵێنن، ئەبێت تاکێک دروست بکرێت بە مانای ڕاستەقینە بەرپرس بێت لەو بەرپرسیاریەتییە کەی پێی ئەدرێت،هەژموونی زۆرمان هەیە و بیندراوە لە عێراق و هەرێمی کوردستانیش، کە وێنایێکی جوانی بەرپرسیاریان نیشان نەداوە، بۆیە گەندەڵی شتێکی نامۆ نییە! ْبەڵکو دەبێت بە تایتلێکی گەورەوە بنووسین،(گەندەڵی لە (Phenomenon)دیاردەوە بۆتە حاڵەت)!
سزا و یاسا!
لە فەراغی یاسا و نەبوونی لێپرسینەوەی یاسایی، تۆوی گەندەڵی بە ئاسانی گەشە دەکات و زۆر بە زویی موتەربە و نەشونما دەکات و گەورە دەبێت. لێرەدا سزا گرنگی و ڕۆڵی خۆی دەبینێت، بەوەی کە تۆ هەڵبژاردەی بەرپرس دەکەیت بۆ بەرێوبەرایەتیێک یاخود هەر وەزیفیێک، ناکرێت بە بێ یاسایێکی دیاریکراو هەژموونی کارەکانی ڕای بکات، ئەبێ لە بەرامبەر هەر کارێکی نا یاسایی سزایێک لەپاڵیدا بۆی بتاشیت. تا لە چوارچێوەی یاسایێکی تۆکمەدا،کۆت بەندبکرێت، بۆ ئەوەی تاک نەکەوێتە گێژاوی گەندەڵییەوە.
(لە هەندێ وڵاتدا، هەر کەسێک گەندەڵی بکات، بە عاموودێکی کارەبایی دەیبەستنەوە، بۆ ئەوەی هەموو خەڵک بیبینێت.) وەک سزایێک.
دژە گەندەڵی لە تۆە دەست پێدەکات !
چونکە ئەوکات زنجیری گەندەڵی دەپسێت و بەردەوامی نابێت.. بۆیە دەبێت هەریەکە لە ئێمە زنجیرەکە بپسێنین و هەنگاو بۆ دژە گەندەڵی بهاوێژین. خۆبەختکاری و پێکەوەژیانی هاوبەش و مافدان بەوانیتریش با کاری من و تۆ و ئەوانبێت، ئەوەی پێت وایە هەیە تەنیا هی تۆیە هەڵەیت! چونکە بەرپرسیاریەتی واتا خزمەتکردنی ئەوانیتر. بەم جۆرە ئەتوانین واتایێکی تر بەبەر بەرپرسیاریەتیدا بکەینەوە.
لە راستیدا دەوڵەت لە رووی عقلیەوە ویستی مرۆڤەکان رێک دەخات، بۆ یە دەبێت تاک بەشێکی جیانەکراوەی دەوڵەت بێت.
کرمانج فەتاح
