نموونەی هایکۆی کوردی … کامەران گەردی

هەڵاڵە باران؛
باخچەی پڕ لە شیلەو بۆن-
پژمینی گوڵ!

ئەفڕاندن: سەردارحەمید
(نۆڕێ)
شڕۆڤەی دەق،
کامەران گەردی
ــــــــــــــــــــــــــ

ئەگەر تەنها ئەو کورتیلە شیعرەی (نۆڕێ) تایبەت بە فۆڕمی هایکو وەک نموونەی هایکوی کوردی وەربگرین و لێی وردببینەوە، کە تەنیا دڵۆپێکە لە زەریای زەڵاڵی جوانییەکانی ئەو هایکیستە گەنجەی کورد، دەبینین: لە سێ دێڕی مانادار پێکهاتووە، لە هەموو ڕوێکیشەوە بەتەواوەتی بەرجەستەکراوە لە فۆڕمی هایکودا،
بەپێی ئەو شڕۆڤەو بەدواداچوونەی ئێمە گەیشتینە ئەوەی ئەو هایکو ناوازەیە شیانی ئەوەی تێدایە وەک دەقێکی زیندووی هایکوی کوردی لە قەڵەم بدرێت، لەم ڕوانگەیەوە دەشێ پڕۆژەی هایکو لە پانتایی ئەدەبی کوردی پشت ئەستووربێت بە ئەزموونی (نۆڕێ) وەک هایکیستێک بەوەی هایکوی کوردیش لە سەر ڕێڕەوی تەندروستی خۆی بەرەو ئاسۆی ئایندەیەکی ڕۆشن لە پەرەسەندن دایە..

تێڕامێنن:- دێڕی یەکەم، کەبریتیە لە دەروازەی دەق، کە هایکو دۆست لێیەوە دەچێتە ناو بابەتەکەو ناشزانێ دواتر چ ڕوودەدات؛ کاتێک تێڕامانی هایکیست چڕدەبێتەوە لە سەر وێنایەکی سەراسیمەی شیعری و ڕاستەوخۆ خوێنەر بینەر-ی “هایکودۆست” دەخاتە بەر بارانی وردە هەڵاڵەی پاشماوەی گوڵێکی هەڵوەریوو، ئەگەرچی گوڵ ڕۆڵگێڕێکی سەرەکی دەق پێکدێنێ، بەڵام ئەگەر زۆرتر ڕۆبچینە نێو هەستی شارەوەی شاعیر درک بەوەش دەکەین، کاراکتەرێکی شارەوەش وجودی هەیە، لە خوڵقاندنی ڕووداوی ناوباخچە کە بریتیە لە (ڕەشەبا)یەکی کاتی، یان گەڕەپێچەیەکی کورت خایەن و لە ناکاو، بێ ئەوەی لە دەقەکە ناویشی هاتبێت، وەک لە دێڕی دەسپێکدا بەمجۆرە تێڕامانی هایکیست دیمەنێکی جوڵاو لە ناو سروشتی باخچەوە بەخێرایی تۆمار دەکات، دواتر لە ڕێگەی زمانێکی گوشراوەوە دەیگوازێتەوە.. ئینجا بە دوو وشەی لێکدراو دەریدەبڕێت، کە بریتیە لە بەرزبوونەوەی وردە هەڵاڵەی ناخی گوڵ و پێکچواندنی بە باران دیارە بارانیش هەمان خاسیەتی هاتنە خوارەوەی بۆ سەر زەوی هەیە،
کاتێ لە دێڕی یەکەم دەپەیڤێت:

(هەڵاڵە باران)؛
ــــــــــــــــــــــــ
دوای خستنە ڕووی دیمەنی دەسپێکی دەق، کە هێشتا وردە هەڵاڵەکان دەبارن؛ واتە خوێنە لە ڕێی گوزارشتی زمانەوە تێدەگات کە هەڵاڵە بارانە و هاوکات چاوی خەیاڵی خوێنەرو بینەر-ی “هایکودۆست” دەباتە ژێر ئەو دیمەنە جوڵاوەی کە لە نێو سروشتی باخچەوە ڕوودەدات، وەک لە سەرەوە وردەکاری تۆمارو چرکاندنی شیتەڵکراون..،

دێڕی دووەم:
هاکیست دوای تۆماری دیمەنی هەڵاڵە بارانەکە، دیمەنێکیتر دەخاتە بەر دیدەو هزری هایکودۆستان، کاتێ دەبێژێت:

باخچەی پڕ لە شیلەو بۆن-

ئەگەر لە ناواخنی دێڕی دووەمیش وردبینەوە کاتێ باخچە پڕ شیلەو بۆن دەبێت، ئەمەش لێکەوتەیەکی تری کاراکتەری شاراوەی دەق کە بریتیە لە (ڕەشەبا)یەکی کورت خایەن یانیش گەڕەپێچەیەکی لە ناکاو، کاتێ هەڵاڵەی گوڵێک ڕوەو ئاسمان دەوەرێنێ، دەشێ بۆن و بەرامەی گوڵەکانی تری باخچەش پەرش و بڵاوببنەوە.. کەچی هایکیست هێشتا سەرە داوی ڕوودانەکەی ئاشکرا نەکردووە..

دێڕی سێیەم:(واقوڕمان)

پژمینی گوڵ!

لە هونەری هایکونووسینا کۆتا دێڕ پڕ بایەختریینە؛ بۆیە شاعیر بە شێوەی تەکنیکی وردەکارەوە ئەو ڕووداوەی ناو باخچەی بە تەواوی حەشارداوە،
دوای ئەفڕاندن و وێناکردنی ڕووداوێکی سروشتی لەناوباخچەوە
ئینجا پێمان دەڵێت، دوایین ساتی تەمەنی گوڵێک کە پێشتریش جوانییەکەی مەعشووقی زۆرێک لە بولبول و پەپوولەو هەنگ بووە، دواجاریش گەڕەپێچەیەک هەڵاڵەکانیشی وەراند، لە کۆتایی تەمەنیشیدا مەرگی گوڵێک هەر جوانی بەدەوروبری بەخشیەوە.. باخچەشی پڕکردەوە لە شیلەو بۆن..

لەڕاستیدا نووسین و قسە کردن لە بارەی ئەو هایکوەوە بەگشتی و واقوڕمانەکەی بەتایبەتی لە زۆرێک لە دەقەکانی ترکە پێشتر بینومن بەشێوەیەکی بەرچاو جیایە؛ چونکێ هەڵگری بابەتێکە کە زۆربەمان پێی ئاشناین، دیارە کەوتۆتە داوی سەرنجە وردو بەهەڕمێنەکانی سەرداری هایکیستەوە. هاوکات ئەو هایکو جوان و سەرنج بەرە دەروازەیەکی تازەتری بۆ گەڕان و دۆزینەوەی ڕووداوگەلێکی ناو باخچە لێ هاتە بەرهەم..

هەر بۆیە سەرەنجامی ئەو شڕۆڤەیەش وەبەرهێنانی هزری زۆرتری لێکەوتەوە..هۆیەکەشی ئەوەیە: هایکونووس تەکنیکێکی جیاوازو شازی بەکارهێناوە، لەم سۆنگەیەوە دەشێ وێناکردنی (پژمینی گوڵ) لە واقوڕمان گەورەتر خۆی بنوێنێ؛ بۆیە پێموایە ئاستی بەرزی ئەو هایکوە گونجاوترە ناو بنرێت بە (تەقینەوەی لوغمی جوانییی..)