ئایا کتێبە پیرۆزەکان دەستکاریکراون؟ … مەحمود عەبدوڵڵا

کاتێک ڕەخنە گران دەڵێن لەتەوڕات یان ئینجیلدا ،چیرۆکەکانی ناو قورئان هەیە و بەشێوەیەکی جیاواز باسکراوە ،یان کاتێک دەڵێن قورئان چیرۆکەکانی وەرگرتوە،یان کاتێک دەڵێین خودا بۆچی یەکجار ئاینی نەناردوە و بەردەوام ئەبدەیتیی ئاینەکانکراوە؟ لەوڵامدا “زانایانی ئاینی ئەمڕۆمان”یەکسەر دەڵێن لەبەر ئەوەی مرۆڤ دوای ماوەیەک ئاینەکەیان لەیاد کردوە و ڕویانکردۆتە کوفر،بۆیە خودا پێغەمبەرێکیتری ناردووە تا خەڵک بگێڕێتەوە سەر ڕێگای ڕاست.لەڕاستیدا ئەوە موغڵەتێیە و هیچ پەیوەندی بە لۆژیکەوە نییە، ئەو پەڕی نەشارەزاییشە لە مێژووی گەشەکردنی مرۆڤایەتی و پێشکەوتنی پلە بە پلەی مێشکی مرۆڤ ،چونکە ئەگەر ئێمە هیچ حیسابێک لەسەر مێژو ،کۆمەڵناسی و سروشتناسی و…تاد، بکەین،دەبینین هیچ خودایەک ئاینەکانی نەناردوە بۆ مرۆڤ.بەڵکو ئەوە مرۆڤەکانن ئاینیان داهێناوە.

چونکە ئەگەر ئێمە سەیری ناوەڕۆکی ئاینەکان بکەین دە بینین گیرۆدەی کات و شوێنن، کۆنترینیان سادەترینە و تازەترینیان ئاڵۆز ترینە،بەڵام وەنەبێت لەناو تازەترین ئایندا هیچ هێمایەک لە کۆنترین ئاینەکان نەمابێت،نەخێر بەڵکو زۆر لە دروشم و ڕێوڕەسمەکان لەناو ئاینە تازەکانیش داهەن. لەگەڵ گەشەکردنی مێشک و زمانی مرۆڤ دا سیستەمە ئاینیەکانیش ئاڵۆز دەبن،ئەوکاتەی کەمرۆڤ بایی ئەوەندە هۆشی نییە، یان ئەوەندە زمانی گەشەی نەکردوە کە درک بەشتە ئەبستراکتەکان بکات ،دەبنین دیاردە سروشتیەکان دەپەرستێ ، لەهەر شوێن و کاتێکیش دیاردەی جیاواز دەپەرستێ،لەترسان یان لەبەر پێویستی،وەک ترس لە بومەلەرزەو بورکان،خۆشەویستی خۆر و ژن و… تاد .ئەوەی کە لەناو ئاینەکان تا ئێستاش ماوەتەوە ترسە لەدیاردە سروشتیەکان و وەک سزایەکی خودایی دەبیندرێن،ئەوەش واتا مانەوەی هەندێ تێگەیشتنی نائەقڵانی مرۆڤی دێرین لەناو زیهنیەتی مرۆڤی مۆدێرن دا.چونکە تا ئێستا هزری زانستی بەتەواوی زاڵنەبوە،بەسەر هزری ئاینی و خورافیدا.

ئەوەی ئاشکرایە مرۆڤ لەگەڵ پەیدابونی لەسەر زەوی خۆی بە تەنها و بێ چارە دیتوە، سەری سوڕماوە کە لەکوێوە فڕێدراوەتە سەرزەوی؟ ئیتر بە پێی تێگەیشتنی خۆی کاتێک ئاسمانێکی بینیوە لەسەر سەری واتێگەیشتوە کە لەوێ وە فڕێدراوە،ئەمەش لەئاینەکاندا ڕەنگی داوەتەوە،مرۆڤ لەوە تێنەگەیشتووە کە سەرزەوی دایکی مرۆڤە،لێرە لە توخمەکانی ئەم زەوییە پێک هاتووەو پەرەی سەندووە و پێشکەوتوە،لەگەڵ پێشکەوتن و بەدەست هێنانی ئەزمونەکانی ژیان ڕۆژ بەڕۆژ لە دیاردەکان تێگەیشتوە و ناسیونی تا دەگاتە ڕۆژگاری ئەمڕۆ. یەکێک لە پاساوەکانی زانایانی ئاینی بونی حەقیقەتی ئاینە لە کۆنترین چاخە مێژوییەکان وەک بەڵگەیەک لەسەر ڕاستی و پێویستی ئاین .بەڵام ئەوە تێگەیشتنێکی نا دروست و نالۆجیکی و نازانستییە،چونکە بەهیچ شێوەیەک کۆنی ئاین نابێتە هۆی حەقیقەتی ئاین،ئەمە وەک ئەوە وایە بڵێین کۆیلایەتی حەقیقەتە چونکە لەسەرەتای شارستانیەت کۆیلایەتی هەبووە. کاتێک مرۆڤ بیری لە ئاین و پەرستش کردۆتەوە ئەقڵی پێشکە وتو نەبوە،واتا ئاین گوزارشتێکی ناعەقڵانی مێشکی مرۆڤ بوە،ئەوەش تایبەتمەندییەکە تائێستاش بۆ مرۆڤایەتی ماوەتەوە و بۆ ڕازیبون بەئاین نابێت عەقڵ بەتەواوی بخرێتە کار دەنا تەلاری ئاین بەسەر یەکدا دەڕمێت.

لەئەفسانەکاندا چیرۆک و بەسەرهات و ڕوداوەکان هەن،لە کتێبە ئاینیە کۆنەکانیشدا هەن،بەڵام لەتازەترین ئاین کە ئیسلامە هەمان بیرو بۆچون و ڕوداو بەسەرهاتی ڕابردو هەن کە بەدرێژایی هەزاران ساڵ گەیشتونە ئێمە و تەتوانین بڵێین:هەموو بۆچونە ئاینیە کان تا دەگاتە قورئان بەرهەمی تەواوی ڕامان و تێکۆشان و زانستی بەشەریەتە .بەڵام کاتێک دەوترێ بیرۆکەکانی بەهەشت و دۆزەخ و ڕۆح و خەلقەت و… پێش ئیسلام،بگرە پێش پەیدابونی ئاینە ئیبراهیمیەکانیشن،دیسان زانایانی ئاینی بە بێ حیساب کردن بۆ هیچ زانستێک بە تێگەیشتنێکی ڕووت دەڵێن: ئەو شتانەی لەڕابردوو باسکراون هەمویان خودا بۆمرۆڤی نیشانداون،تەنها ئەوەیە گۆڕاون و دەستکارییان کراوە ،دەنا بیرۆکەکان بۆنمونە دروستکردنی ئادەم ،دەرکردن لەبەهەشت زانینێکە خودا بەمرۆڤی بەخشیوە.لێ ئەوە تەنها وڕێنەیەکی دینییە. دەقە سۆمەریەکان و تەوڕات و دەستکاری نەکراون لەهیچ شوێنێک جگە لەناو قورئاندا نەبێت.

ئەوە پێغەمبەری ئیسلامە دێت بەتێگەیشتنی خۆی وبە پێی لۆژیکی سەردەمەکەی خۆی وەردەگرێت و دایدەڕێژێتەوە. ئەو بەشانەی کە لەگەڵ زیهنیەتی خۆ ی ناگونجێ یان لەگەڵ گۆڕانەکانی کۆمەڵگا و زیهنیەتەکەی ناگونجێ لای دەبات،وە بە ئیمکانیاتی زانستی سەردەمەکەی ڕامانەکانی خۆی دەخاتە ڕوو. بۆنمونە دەقە سۆمەریەکان دەستکاری نەکراون،یان تەوڕات و ئینجیل ،بەڵکو ئەمانە لەسەردەمێک دانوسراون کە پێش ئیسلامە بەتێپەڕبونی کات هەندێک بابەت لەگەڵ لۆجیک ناگونجێن ،چونکە مرۆڤ بەردەوام دەگۆڕێت و پێشدەکەوێت.

لەبەرئەوە ئەگەر بۆنمونە بڵێن تەوڕات دەستکاریکراوە ڕاست نییە،چونکە تەوڕات هی سەردەمێکە و قورئان هی سەردەمێکیتر،بۆیە تەوڕات بەبەراوڕد بەقورئان دەستکاریکراوە،بەڵام لەکوێ؟ لەناو قورئاندا. ئەوە خودا نییە بێت ئاین ڕاستبکاتەوە،بەڵکو پێشکەوتن و تێگەیشتنی مرۆڤە گۆڕاوە. بەڵام ئیسلام سیستەمی هزری و لۆجیکی ئاینەکانی وەک خۆی هێشتۆتەوە،واتا هەمان تێگەیشتنی نازانستی بۆ خوداو بون هەرماوە .مەسەلەی دەستکاریکردن ئەوەیە . لەڕوی کۆمەڵایەتییەوە سەردەمی قورئان پێشکەوتوترە لەسەردەمی تەوڕات بۆیە پێکهاتەی زیهنیەت ڕێگە دەدات هەندێ گۆڕانکاری بکرێت،بەڵام تێگەیشتنە کانی حەزرەتی محمد”د.خ” سەبارەت بەخۆر و مانگ پێشکەوتو تر نیە ئەوەش لەبەر نەبونی هۆکاری زانستی کەواتا دوبارەکردنەوەی هەڵەزانستیەکانی پێش،ئەوقسەیە پوچەڵ دەکاتەوە کە گۆیا ئاینەکانی تر دەستکاریکراون،نەخێر ئەوان لە سەردەمێک نوسراون کە پێکهاتەی هزرو زیهنیەت بایی ئەوەندە بووە.

بەڵام ئیسلام گەورەترین و بەهێزترین دۆگماتیزمی خوڵقاندوە،بەجۆرێک پەرەسەندنی بە کۆتا گەیاندووە،یان بڵێین کۆتایی مێژووی ڕاگەیاندووە.هەواڵی ڕوخانی دونیاو کۆتایی زەمانی ڕاگەیاندووە، بێ ئاگا لەوەی لەدوای خۆی گۆڕان ڕودەدات،هەر ئاینەکەی خۆی دەبێتە هۆی گۆڕان و ئەو گۆڕانەش ناوەستێ،بەجۆرێک کە لەدنیای ئەمڕۆدا هزرو ڕامانەکانی حەزرەتی محمد جێگای نابێتەوە،تەنها لە مێشکی ئەوانەدا نەبێت کە بۆچونەکانی محمدیان بەڕەهایێ قبوڵە و خۆیان لەئاست گۆڕانەکان کوێرکردوە. دەڵێن ئیسلام تاکە چارەسەرە بۆ کێشەکانی ئەمڕۆمانن!بەڵام چۆن؟ بە گەڕانەوە بۆدواوە. دەبێت کۆمەڵگا بگێڕینەوە بۆ سەردەمی محمد و جارێکیتر دونیا فەتح بکەین و بۆچونەکانی محمد بەسەر جیهاندا فەرزبکەین،ئەوەش لەتوندوتیژی زیاتر هیچ ئاکامێکی نابێت.

ئیسلام کاڵای باڵای کۆمەڵگای خێڵەکی یان فیوداڵییە،لە کۆمەڵگای پێشکەوتو ودیموکراتدا جێگای نابێتەوە. کاتێک دەڵێن ئیسلام چارەسەرە بۆکێشەکانی ئەمڕۆمان،مەبەستیانە کە ئێمە واز لەهەموو دەستکەوتە فەلسەفی و سیاسی و زانستیەکان بێنین . کێشەکانی ئەمڕۆ کێشەی شارستانیەتن،کێشەکانی سەردەمی محمد کێشەی کۆمەڵگای خێڵەکین،بۆچارەسەری کێشەی شارستانیەت بە زهنیەتی کۆمەڵگای خێڵەکی چار نییە دەبێت شارستانیەت بڕوخێنین و کۆمەڵگایەکی خێڵەکی دروستبکەینەوە ،ئەمەش واتا کوشتنی نەخۆش لەجیاتی چارەسەر. پەیوەندیە کۆمەڵایەتیەکان،گرفت و ئارێشەکان،مەسەلە ئابوریەکان گۆڕاون ،ئیتر ئیسلام عیلاجێکی هەڵەیە ئەگەر بخرێتە گەدەی شارستانیەت دەیکوژێت. بەڵکو ئێمە پێویستمان بە چارەسەری نوێ هەیە بۆ کێشە نوێیەکان.دەبێت پەیوەندیەکان ڕێکبخرێنەوە بەگوێرەی پێویستی سەردەمەکەمان.

نەک گێڕانەوەی کۆمەڵگا بۆ چواردە سەدە لەمەوبەر.تەنیا زهنیەتێک ئیسلام وەک چارە سەردەبینێت،کە هێشتا زیهنیەتی خۆی وەک مرۆڤی چواردە سەدە لەمەو بەرە. بەداخەوە لە کۆمەڵگەی نەخوێندەواردا،قسەی نازانستی و گونجاو لەگەڵ پێوەرە بچوکەکان ڕەواجی هەیە و خەڵکی حەزیان لە سادەکردنەوەی پێوانەو پێوەرەکانە کە لەگەڵ زیهنیەتی خۆیان دەگونجێت ئەوەش بۆتە هۆی ئەوەی دەنگی مەلاکان بڵند تربێت و خەڵکی ئاوازی دینی پێ خۆشتر بێت لە ئاوازی زانست. دونیا گۆڕاوە و هزری مرۆڤی ئەم سەردەمە قبوڵی کۆیلەو کەنیزەک و لێدان لەژن ناکات،بەڵام بۆ چارەسەری ئەمە،زانایانی دینی دێن لەناو کەوانەیەک دەڵێن ئەمە بۆ کاتی خۆیبو،بەم شێوەیە فێڵ لەخەڵک داکەن.هەزارو چوارسەد ساڵە هزریان خستۆتە خزمەت جوانکردنی دەقەکان هێشتاش نەیان توانیوە قورئان ڕزگاربکەن،چونکە ئەوە کارێکی نەکردەیە و شێتایەتییە.چونکە نازانن کە دیسان کۆمەڵگا دەگۆڕێت و بۆچونەکانی خۆشیان دەکەوێتەوە ژێر پرسار.

مەحمود عەبدوڵڵا