جێگای بزوتنەوەی نەتەوایەتی کوردی لە ڕوداوەکانی سووریا … جەمال ئەحمەد یوسف
زیاد لە هەشت ساڵە ئاشی جەنگێکی درەندانە لە سووریا دەگێردرێت و کارەساتێکی بێ شوماری لێ کەوتۆتەوە، ململانێکی زۆری جیهانی و ئیقلیمی و ناوچەیی چونەتە نێو یەکەوەو خۆیان وەک جەنگێکی ناوخۆیی نیشان دەدەن.
لەسەرەتادا بێزاری خەڵک لە رژێمی سوری بە شێوەی خۆپیشاندان خۆی نواند ( هاوکات لەگەڵ نارەزایەتیەکانی تونس و میسر و لیبیا و یەمەن) داوای دەکرد زیندانیان ئازاد بکرین و ئازادی فەراهەم بکریت و یاسای تەواری لابریت . لەدوای چوار مانگ لە سەرکوت و وەلامدانەوەی توندی لەڕادەبەدەری رژێم ،خۆپیشاندان بووە مانگرتن لە شوێنە گشتیەکان و داخوازیانیش بووە ڕوخانی رژێم .
نەبوونی ئازادی سیاسی و سەرکوتی هەر دەنگێکی ئۆپۆزسیۆن بەدرێژایی ماوەی دەسەڵاتی رژێمی بەعس وای کردبوو هیچ هێزێکی سیاسی لەئارادە نەبیت تا بتوانێ ڕابەرایەتی ئەو نارەزایەتیان بکات وە کەسە چالاکەکانی ئەو سەردەمەو ئۆپۆزسیۆنە تاکو تەراکانیش لە توانای ڕابەرایەتیکردنی ئەو بزوتنەوەیە نەبوون و هەروەها سەرکوتی وەحشیانەی رژێمیش ، بوونە زەمینە خۆشکەری ئەوەی بزوتنەوەکە ببرێتە شوێنێکی دوور لە خەڵک و داخوازییەکانیان بە شێوەی لیبیای لێ بکرێت .
بەرەی ڕۆژئاوا بە ڕابەرایەتی ئەمریکا وویستی تەنها جێ پێی رووسیا لە ڕۆژهەلاتی ناوەراست کە سووریایە لە بەین ببات (دوای ئەوەی لە یەمەنی باشور و عیراق و لیبیا ی لەناوچوو)، هانی هاوپەیمانەکانی دا ( تورکیا و سعودیە و قەتەر ،کە ڕۆلی خۆیان گێرا لە ڕاپەرینەکانی تونس و میسر و لیبیا و یەمەن ) برۆن بۆ سووریا و رژێمی بشار اسد برۆخێنن . ئەوانیش پارەو چەکیان رەوانە کرد بۆپێکهێنانی گروپە ئیسلامیە چەکدارەکان و کڕینی ئەندامانی سوپای سوری ، روبەروبوونەوەکان گۆڕا لە خۆپیشاندانی جەماوەرییەوە بۆ پێکدادانی چەکدارانە لە نێوان گروپە ئیسلامیە چەکدارەکان و سوپای ئازاد لەگەڵ رژێمدا وە لە بری داخوازییە جەماوەرییەکانیش ناوچەی هێزە ئیقلیمیەکان دروستکرا . لەهەمان کاتدا رووسیاش جولایەوە بۆ پاراستنی رژێم یان شوێن پێی خۆی هەروەها ئێرانیش ڕۆیشت بۆ پاراستنی هاوپەیمانە ستراتیژیەکەی و وەستاناوە لە ڕوی هێزە ئیقلیمیە نایارەکانی وە حیزب اللە ی لبنانیانیش بەکێش کردە نێو هاوپەیمانیەکەیان .
لەگەڵ توندبوونەوەی روبەرووبونەوەکانی نێوان رژێم و گروپە چەکدارەکان لە دیمەشق و شارە گەورەکانی تر، رژێم ناوچەی جەزیرەی بۆ دانیشتوانی جێهێشت تاوەک خۆیان ناوچەکە بەرێوەبەرن و بیپارێزن(لەگەڵ مانەوەی دەزگا خزمتگوزاریە حکومی و دەزگا ئەمنییەکانی بەبی نواندنی دەسەڵاتی وە ئاستێک لە هاوئاهەنگی نێوانیان و یارمەتیدانیان).
ناوچە عەرەبییەکان خۆیان بە شێوەی عەشایری ڕێکخست و ناوچەکانی تریش بە شێوەی ناوچەیی ، بەڵام وەزعە تایبەتەکەی ناوچە کوردییەکان جیاواز بوو ( بە هۆی ڕابوردووی ستەمی نەتەوایەتی سەریان و چالاکییە سیاسیەکانی ڕابوردوویان و پەیوەندی سیاسی لەگەڵ بزوتنەوە سیاسیەکانی بەشەکانی تر کوردستان ) ، لەوێدا نەوەیێکی کۆنی هاوسۆزی بزووتنەوەی بارزانی هەبوو و نەوەیێکی نوێ کە دەستی بە چالاکی سیاسی کرد لەگەڵ پەیدابوونی پ ک ک لە سوریا بەرەسمی لە نەوەدەکان .
تورکیا ویستی لەڕێگای بارزانییەوە کوردانی ئەوێ لە دژێ رژێم ڕێکبخات وەک هەموو گروپە چەکدارەکانی سەربەخۆی، بەڵام نەوە نوێکەی کە لەژێرکاریگەری پ ک ک بوو ئەو کارەیان قبول نەبوو و وە لەوێوە ململانێ نێوانیان دەستی پێکرد.پارتی یەکێتیی دیموکرات( پ ی د ) بەرێوەبردنە خۆجێیە کەی خۆی دامەزراند بە ئیلهام وەرگرتن لە بیرە نوێکانی عبداللە ئۆجالان و چەندین یاسای رادیکالی دارشت و قوتابخانەی تایبەتی دامەزراندوو هەروەها ڕیکخراوی مەدەنی وە ئافرەتانی بەشێوەیێکی چالاک هێنایە ناوەوە وە یەکەکانی پاراستنی گەل( ی پ گ ) شی بە سود وەرگرتن لە شارەزایی ئەو ئەندامانەی پێشوتر لای پ ک ک مەشقیان کردبوو، ئەوانەش وای لێکرد کە جیاواز بیت لە تەواوی خۆبەرێوەبردنەکانی تر وە بتوانی دەسەڵاتێکی بتەوی بکێشێتە سەر تەواوی ناوچە کوردیەکان و سنووری جەزیرە تێپەرێنێت ، هەوادارانی بارزانیش کەوتنە کەناراوە بێ هێچ کاریگەرێک .
هاوپەیمانانی رۆژئاوا ( بە تایبەت تورکیا ) ویستیان کورد هانبدەن بۆ جەنگاندن دژی رژێم و روخاندنی ، بەڵام پەیوەندی مێژوویی نێوان رژێمی سوری و پ ک ک وە لێ تێگەشتنی نێوان ئێران و ( پ ی د )و(پ ک ک ) بووە ڕێگر بۆ جێکەوتنی ئەو نیازە ،
روسیا توانی تورکیا بەلای خۆی بکێشێ وبە سێ قۆلی لەگەڵ ئێرانیش تێگەییشنی هاوبەشیان هەبێت لەسەر کێشەی ململانێکانی گۆرەپانی سوریا، بەو شێوەیە تورکیا دورخرایەوە لە ئەمریکا و سعودیە . گەشەی خێرایی دەسەڵاتی داعش لە زۆر لە ناوچەکانی سوریا کۆنتڕۆڵکردنی گروپە ئیسلامیەکانی تر ، وای کرد ڕۆلی قەتەر سعودیە پاشەکشێ بکات .
تورکیاش بووە تەنها دەوڵەت کە ڕابەرایەتی ئۆپۆزسیون ئەکات بەڕێگای ڕابەرایەتی ڕاستەوخۆی گروپە چەکدارەکانی هەروەهاش سوپای ئازاد وە کۆنتڕۆڵکردنی تەواوەتی داعش و هەڵگرتنەوەی گروپە چەکدارەکانی سەر بە سعودیە و قەتەر. وە بۆ ئەوەی تورکیا ببێتە تەنها یاریچی گۆرەپانی ئۆپۆزسیونی سوریا دەبێت ناوچە کوردیەکان ملکەچی خۆی بکات ، تەنها ڕێگەش بزواندنی داعش بوو بۆ داگیرکردنی ئەو ناوچانە ، سەرەتا بە دابەشکردنی ناوچەکە بە داگیرکردنی کۆبانی .
شەڕەکەی کۆبانی خاڵێکی وەرچەرخانی مێژوویی بوو لە ڕێرەوی کێشەکان ، تورکیا و داعش دۆران لە بەجێگەیاندنی پیلانەکانیان ، هەروەهاش ڕابەرایەتی ناوچە کوردیەکانیش هەستیان بە لاوازی توانایان کرد لە ڕوڕاوەستانی هێزەکانی سەر بە تورکیا ( بە داعشەوەش) بەوشێوەیە ناچار بوون هاوبەشیکردنی ڕاستەوخۆی ئەمریکا قبوڵ بکەن وە هێزە چەکدارە عەشایرو ناوچەییەکان کۆبکاتەوە لەژێر دەسەڵاتی خۆی لە ڕێکخراوی هێزی سوریای دیموکرات (هسد) تاوەک هاوبەش ببزوێن بۆ مانەوەی خۆیان دابین کردنی ئایندەیێکی باشتر لە سایەی پاراستنی ئەمریکا. بۆ ئەمریکاش هێزە کوردیەکە تەنها کارتە بە دەستیوە مابێت بۆ مانەوەی ڕۆڵی لە سوریا دوای پاشەکشێ ڕۆڵی سعودیە و قەتەر و زەمانەت نەکردنی تورکیا بۆ پاراستنی بەرژەوەندی ئەمریکا .
بەم شێوەیە ( هسد) بووە تەنها هاوپەیمانی ئەمریکا لە ململانێی سوریادا، وە دەستیان کرد بە جێ بەجێکردنی ئەرکەکانی ئەمریکا لە پەلاماردن و لە نێوبردنی داعش لە ناوچە دیاریکراوەکانی ئەمریکا ( جێی چالاکییەکانی روسیا بە رۆژئاوای فرات دیاریکراوەو رۆژهەلاتی فراتیش بۆ ئەمریکا)، لە کاتێکداهێزەکانی لە عفرین بە تەنیا جێ هێڵرا لە رووی غەزوی تورکیا و خۆیان خەریک کرد بەڕۆیشتن و هجوم کردنە سەر رەقە .
لەگەڵ پاککردنەوەی دوا پایگای داعش لە الباغور ، بهانەی مانەوەی هاوپەیمانی جیهانی دژی تیرۆر نەما لە سوریا ، وای لێهات روسیا و ئێران لەگەڵ رژێمی سوری وە تورکیاش بوونە هێزی سەرەکی بۆ دیاریکردنی ئایندەی سوریاو دابەشکردنی بەتەنها و بەبێ ئەمریکا و ئەوروپا و ووڵاتانی کەنداو . پێکردنی ئەمریکا چرای سەوز بۆ تورکیا بۆ هاتنە ناوەوەی ناوچەکانی خۆی ، بۆ تێکەڵ کردنی کارتەکان بوو بۆ دروستکردنی پێکدادان لە نێوان تورکیا و روسیا وە بۆ گیرکردنی چارەسەری کێشەی سوریا وە بۆ دووبارە هاتنەوەی هێزەکانی بۆ سوریا و ئیعلان کردنی ئاشکرای کۆنترۆڵ کردنی بیرە نەوتەکانی رۆژهەڵاتی سوریا وە نیشاندانی خۆی وەک ڕێگرێک لە ڕۆی هەر چارەسەرێکی بێ ئەم و بێ دابین کردنی بەشەکەی لە دابەشکردنی داهاتووی سوریا.
ئێستا هێزە کوردیەکانی سوریا هێزی هاوپەیمانی ئەمریکان و تەواوی پیلان و چالاکییە سیاسییەکانی ئەمریکا لە ناوچەکە جێبەجێ دەکەن لە پاراستنی هێزە ئەمریکییەکان و بیرە نەوتە داگیرکراوەکان وجێبەجێ کردنی چالاکی و ئەرکە تایبەتیەکانی دەزگا موخابەریەتەکانی ئەمریکا.
ئێستاش وای لێهات ، روسیاو ئێران و هێزە چەکدارەکانیان لەگەڵ رژێمی سوریا ، وە تورکیا و هێزە چەکدارەکانی نێو سوریا و سوپای ئازاد ، ئەمریکا و(هسد) ، سێ یاریچییە سەرەکییەکەن بۆ چۆنیەتی دیاریکردنی دەسکەوتەکانیان لە سوریا، وە ئەروپاش بە نوێنەرایەتی ئەڵمانیا دەیەوێت بەشدار بێت لە دابەشکردنە بە ڕێگای خستنە رووی پڕۆژەی ناوچەی ئاساییش لەژێر چاودێری نێونەتەویی.
ئەم ململانێیەی ئێستا بەرێوەیە لە سوریا ، ململانێیەکە لەنێوان هێزە کۆنەپەرستەکان کە کۆمەڵگای سوریایان دارزاند لەروی کۆمەڵایەتی و ئابووری و حضاری وە ئەم ووڵاتەیان لە ناخییەوە کاولکرد بۆ ئەوەی زیادترین بەشیان دەستکەوێت وە هەموویان تاوانبارن بەرانبەر ئەم گەلە و تەواوی بەشەرییەت، وە هەموو هاتو هاوارێکیش بە ناو ئازادی و خەبات لە دژی دیکتاتۆر و دامەزراندنی دەسەڵاتی ئیسلام و ئاشی و ئاساییش و دژایەتی تیرۆر و پاراستنی مافی کەمایەتی و مەدەنییەکان یان مافی گەلی کورد ……درۆییکی بەتاڵە . لەوانەش کاڵفامتر نییە کە ئیدعای پاراستنی دەسکەوت بکەی یان چاوەرێ ی داخوازێکی ئینسانی یان پێشکەوتوخواز بن یان بەدوای چارەسەری کێشەیێکی سەردەم بن لە زڵهێزەکانی (ئەمریکا و روسیا ) یان هێزە ئیقلیمییەکان ( ئێران و تورکیا ) یان هێزە ناوچەییەکان ( رژێمی سوری ، سوپای ئازاد و ڕێکخراوە ئیسلامییەکان ، یان هێزی دیموکراتی سوریا). وە هەر هەنگاو و دەستکەوت و قوربانێکی بەرزنرخی بزوتنەوەی نەتەوەیی کوردیش دەبێتە شتێکی کاتی و دەبیتە هەڵم لە نێو ئاسۆ و ستراتیژە بەربەری و کۆنەپەرستە جیهانی و ئیقلیمیەکان.
جەمال ئەحمەد یوسف ( سەڵاح چاوشین(
Dengekan
دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.
