Skip to Content

تێڕوانینی قۆناغی دوای سولەیمانی .. ئێران بەرەو کوێ؟ … ئارام ئازاد

تێڕوانینی قۆناغی دوای سولەیمانی .. ئێران بەرەو کوێ؟ … ئارام ئازاد

Closed
by كانونی دووه‌م 5, 2020 General

دوای کوژرانی قاسم سلێمانی ھەموو دەنگۆ و ھەواڵە گەرمەکان بە ئاراستەی ھەڵگیرسانی شەڕە لە نێوان ئێران و ئەمریکا ، ئەگەر بەو پێیەبگەڕێینەوە سەر چەند پرسێکی ڕابردوو و لەم ڕوانگەیەوە بۆچونێکی دروستمان لەلا گەڵالە دەبێ و لەسەر ئەو ئەساسە دەتوانرێ بڕیاریدروست و ھەنگاوی پێویست بگیرێتەبەر.
سەرەتا با بگەڕێینەوە ساڵی 2003 و لەگەڵ کۆتایی ھاتنی دەسەڵاتی بەعس لە ئێراق ، حاکمی فەعلی ئەوکاتی ئەمریکا ، ئێراقی وەککێکێکی ڕازاوەی حازر پێشکەش بە شیعە بە گشتی و ئێران بە تایبەتی کرد ھەرچەند ئەوکات سوننەی ئێراقی لەلاوازترین ساتەکانیدەسەڵاتیان بوون بەبۆنەی ئەوەی سەدام حوسێن تازە کۆتایی ھاتبوو و لە جیھان وا بڵاوببوەوە کە سەدام لە خێزانێکی سوننە مەزھەب لەدایک بوە کەواتە لەسەر سوننەی ئێراق ھەژمار دەکرا ھەر بۆیە پێگەی لاوازی سوننە وای کرد ئەستێرەی بزری شیعە دووبارە سەرھەڵداتەوە ،ھەرچەندە ئەمریکا دەیتوانی سوود لە ھەژمونی ڕابردوی ساڵانی 1980 تا 2003 وەربگرێ کە شیعەی ئێران دەسەڵاتیان چەند فراوان بوە وحەزی پاوانخوازیان نەشاردۆتەوە و لە لوبنان چالاکی جۆراوجۆریان بەرامبەر ئەمریکیەکان ئەنجام داوە تا کار گەیشتبوە ئەوەی مەودایچالاکیەکانیان تا نایرۆبی کینیا و کامپالای ئۆگەندا و ھەراری زێمبابۆی ڕۆیشت بوو ، دیارترین ئەو چالاکیانەش بریتی بوون لە سەرپەرشتیکردنی بەشێکی زۆری خانەی بێ سەرپەرشتان و کردنەوەی قوتابخانەی ئایینی و دروستکردنی ڕێکخراوەکانی کۆمەڵی مەدەنی بۆ بەخشینو سەرپەرشتی کردنی ماددی حکومەتانی ئەو وڵاتانە لە بەرامبەردا بە دەستھێنانی عەتفی خەڵکی ئەو وڵاتانە و وەلائی حکومەتەکان مەبەستیسەرەکی بوو و پێگەی ئەو وڵاتەی بەھێزتر کردبوو ، کەسی یەکەمی سەرپەرشتیکاری ئەو چالاکیانەش قاسم سولەیمانی فەرماندەی سوپایقودسی ئێرانی بوە، دەست ڕۆیشتویی ئێران لە سیاسەتی دەرەوە وای کردبو کە ناو بنرێ بە ئەمریکای ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست و سولەیمانیشوەک ھەڵسورێنەری ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست ، دەوڵەتە ئیسلامیە شیعە مەزھەبەکان لەپاڵ ناوی سلێمانی دەلێن ‘أمانة المذهب بأيده’ واتەمەزھەبی شیعی بە سولەیمانی سپێردراوە ، ئەم ھەموو پیاھەڵدان و گۆتنە سولەیمانی وەک خۆشەویستترین کەسی ئیسلامی لە دەرەوەیسنورەکانی ئێران ناساندبوو نەک ھەر تەنھا لەناو شیعە بەڵکو لەناو خەڵکی سوننە مەزھەبیش خۆشەویست بووە ، بەڵام ئەم حاڵەتە لەناوئێران تەواو ئاوەژو بووە چونکە سولەیمانی بە سەرکوتکاری چەندین خۆپیشاندان و بە گرتن و کوشتنی چەندین لاوی ئێرانی و کوردی لەقەلەمی دەدەن بە تایبەت لەگەڵ خۆپیشاندانی خوێندکارانی ئێرانی ساڵی 1999 ناوی دێ دوای ئەوەی ھەڕەشەی لە سەرۆک کۆماریئەوکاتی ئێران محمد خاتەمی کرد کە ئەگەر ھاتوو فەرمانی سەرکوتکردنی خۆپیشاندانەکان نەدا ئەوا خۆی بێ گەڕانەوە بۆ دەوڵەت ئەو کارەدەکا و دوای دامرکاندنی خۆپیشاندانەکانیش کەوتە گیانی خوێندکارانی بەشداربووی ئەو خۆپیشاندانانە ، ھەر بۆیە سەرۆک کۆمارە یەک بەدوای یەکەکانی ئێران لە دوای ساڵانی 1995 ەوە ئەوەندەی بەھۆی ترس لە پێگەکەی خۆشەویست بووە ، ئەوەندە وەک کەسایەتیەکی دۆستیسەرۆکەکان خۆشەویست نەبوە لەلایان.
لەم دوا بە دوایانەدا سیاسەتەکانی سولەیمانی ئەوەندەی کێشەی بۆ ئێران خەلق کردبوو ئەوەندە سوودی نەبوو بەتایبەت لە دروستکردنیمیلیشیا شیعیەکان کە بھۆیانەوە ئێران زەبری ئابوری توندی بەرکەوت و نەدەتوانرا بە ئاشکرا وابوترێ چونکە ئێران بە بێھێز لە قەڵەم دەدرابەرامبەر بە سزا ئابوریەکانی ئەمریکا بەڵام لەناو وڵات بە تەواوی لە سیاسەتەکانی بێزار بوون ، دوای خۆپیشاندانەکانی ئەم دوایەی ئێران وبێزاری خەڵک لە سیاسەتی دەرەوەی ئێران و خەرجکردنی داھاتی ناوەخۆی ئێران لە چەک و پێداویستی بۆ میلیشیا شیعیەکانناڕەزایەتیەکان گەیشتبوونە قۆناغێکی مەترسیدار کە ئەگەری کەوتنی سیستەمی سیاسی ئەو وڵاتەی لێوە بەرجەستە دەکرا و دەسەڵاتدارانیئێران ژێربەژێر پێیان خۆش بووە کە ملکەچی سزاکانی ئەمریکا بن تا سیستەمی سیاسی شیعی لەو وڵاتە لە ڕوخان ڕزگار بکەن و چەندجارێک لە ڕێگەی عەلی خامنەییەوە نیگەرانیەکانیان گەیاندبوە سولەیمانی بەڵام گشت ھەوڵەکانیان بێ سوود بووە و سولەیمانی پێداگریلەسەر پڕ چەک کردنی ھێزە شیعیەکانی دەوروبەر کردۆتەوە ، لە دوای کوژرانی سولەیمانی دوو ئەگەر لەبەردەم ئێرانی نیوە ھێز دادەمێنێتەوە یا چەک ھەڵدەگرن و تۆڵەی سولەیمانی دەکەنەوە و بەم شێوەیەش ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست لەبەردەم شەڕێکی خوێناوی مەترسیدار وکەمەرشکێن دا دەبێ یا کوشتنی سولەیمانی ڕێککەوتنێکی ناڕاستەوخۆی نێوان ڕۆحانی و ترەمپ بووە ، چونکە نەمانی سولەیمانی میلیشیاشیعیەکان پەرتەوازە دەکا کە ئەوەش ویستی ئەمریکایە و وەک ئەوەیە بە ئێران بلێ ‘چیتر دەست وەرمەدە کاروباری وڵاتانی دەروبەر لەبەرامبەردا گەمارۆ ئابووریەکان کەم دەکرێنەوە یا نەمێنن ئەم خاڵە سوودی ھەردوو لەیەنی تێدا دەبێ بۆ ئێران ئەوە دەبێ چیتر خەڵک داوایگۆڕینی دەسەڵاتی سیاسی وڵات ناکەن واتە شیعە دەسەڵاتداری وڵات دەبێ و وا لە خەڵک دەگەیەنرێ کە سولەیمانی ھۆکاری ئەو عەقەبانەبوون کە ھاتنە ڕێگەی ئێران و بۆ ئەمریکاش زۆر ئاسان دەبێ کە میلیشیا شیعیە ئێراقیەکان و یەمەنیەکان لەناو ببا بۆ ئەوەی حکومەتەکارتۆنیەکانی ئەم دوو وڵاتە ببن بە حکومەتی فعلی ، من پێم وایە خاڵی دووەم ڕوودانی نزیکترە وەک لە خاڵی یەکەم چونکە ئێران باش دەزانێگەر شەڕ ڕابگەیەنرێ بەرامبەر بە ئەمریکا چی ماڵوێرانیەک چاوەڕێی دەکا.

ئارام ئازاد – جیۆپۆلەتیک

mm

دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.

Previous
Next
Kurdish