Skip to Content

راگوزەر لەنێو دوکەڵدا دەیانڵێمەوە … لەتیف بێوار

راگوزەر لەنێو دوکەڵدا دەیانڵێمەوە … لەتیف بێوار

Closed
by شوبات 18, 2020 General, Literature


هەستێکی خۆشە جاروبار لێرەو لەوێ دەقێکی شیعریی دڵت دەگرێت و بە خۆت دەڵێیت بێ ئینسافییە هەروا دەستبەرداریی ببم، هەرچەندە رەنگە کەس گوێ لەم بۆ چوون و خوێندنەوانەش نەگرێت، بەڵام گرنگ ئەوەیە دەروونی تۆی خوێنەر لەم کاتەدا ئاسوودە دەبێت، ماڵپەڕی دەنگەکانیش هەروایە، ناوبەناو چەند شاعیرێکی بێدەنگ شیعرێکی تێدا فڕێ دەدەن و دوایی نابیندرێنەوە، جیاوازی ماڵپەڕیش لەگەڵ رۆژنامەو گۆڤاری کاغەزییدا ئەوەیە کە هیچ مەحسووبییەتێکی تێدا نییە و بەرژەوەندی ماددی لێ ناکەوێتەوە، ئەوەی خەمی راستەقینەی شیعری بێت لیرەدا هەوڵەکەی جێدەهێڵێت و دەڕوات، بێ چاوەڕوانکردنی هیچ دەسخۆشی و دەسکەوتێکی ماددی.

شیعرەکەی شەماڵ ڕەشید وەکو بابەت لەمەڕ تــوانەوەی بەستەڵەکەکانی باکوورو باشووری گۆی زەوی هەوڵدانێکی شاعیرە بۆ نووسینەوەی واقیع لە دنیابینی و بە ئامرازە شیعرییەکانی خۆی، ئەم کارەسات و توانەوەیەی بەستەڵەکەکان نەك بە هۆی بەرزبوونەوەی پلەی گەرماوەیە، بەڵکو بە هوی ئەو شەڕە جهیانییەی لە چەند ساڵی داهاتوودا لە نزیکمان روودەدات و شاعیر پێشبینیی کاریگەریی زۆر خراپی لەسەر هەسارەی زەوی بۆ دەکات، هەرچەندە زاراوەی (زەوی)وەکو بابەتیی شیعریی زۆر بەکارهاتووەو هەروەها ناونیشانی کتێبیشی لە خۆ گرتووە، بەڵام لێرەدا شوبهاندنی بە کچێکی نەخۆش گەڕانێکی جوانە لە دنیای مەجازدا، کەدیوێکی رەوانبێزیی ودیوێکی واقیعییە ، دواتریش وێناندنی خەمی زەوی وەکو هێمای دایك و کارەساتە ژینگەییەکانی سەر گوی و ناخی پەیوەست دەبێت بە گیانی مرۆڤی بە ئاگاو ویژدان زیندووەوە کە شاعیر دەڵێت:
ئێمە بێ باکانە سەیری توانەوەی ڕۆحمان دەکەین
سەیری توانەوەی دایکمان دەکەین
بەڵام هەرچی شیعرەکەی دانا عەسکەرە کە بە زمانێکی دەروونبزوێنی شیعریی لە فیراق و گیان و ماددە دەدوێت، تێکەڵی دەکات بە فلاش باك و ناسۆرەکانی ناو بەشی نائاگایی تاکی کورد، کە هەرگیز لە بیری ناکات و جارانێك سێبەری ترسی هەنگاونانی پێ دەبەخشن، جارانێکیش نیگەرانیی و مەراق و خۆخواردنەوە، بەڵام ئایا دەکرێت ئێمە ئەو قۆناغە بەسەرکەوتوویی جێبهێڵین و ببێتە وانەیەکی دووبارەنەبوونەوە بەوەی کەلێنەکانی نێوانمان نەهێڵین تا دوژمن نەتوانێت جارێکی تر دزەی لێوە بکات؟ ئەمەیە بە ڕای من گەورەترین وانەی مەرگەساتەکانی وەکو نوگرەسەلمان، نەك بەکارهێنانی لە لایەن هەندێك میدیاوە وەکو کولانەوەی زامەکان و موزایەدەی سیاسی و پەیداکردنی هەواداری زۆرترو خۆکردن بە خاوەنی هەموو ئەو قوربانیانەی کە خودی قوربانییە راستەقینەکانیان بە جۆرەها تراژیدیای بێدەنگ چاویان لێكناو کەس پێی نەزانین، کە بەدڵنیاییەوە بەکارهێنانی شاعیر لێرەدا هۆکاری دەروونی و شیعریی و دڵسۆزیی خۆی هەیە و جیاوازە لە بەکارهێنانیدا وەکو تاکەکەسی داهێنەر لە دەزگایەکی سیاسی، جا گەر بگەڕێینەوە بۆ شیعری (ماتریاڵ)ی شاعیر دانا عەسکەر ئەوا دەتوانین بڵێین هەوڵێکی جوانی شیعرییە و ستایلێکی قەشەنگی ویژدانیی تیا بەکارهێناوەو بە چەند روویەك و لەسەر چەند تەوەرێك دەجوڵێت و کار دەکات:
١/دووبارەکردنەوەی دەستەواژە شیعریی:
بەیانییەک دێت کەسمان لێرە نین ..
٦ جار لە شیعرێکی ٢٥ دێڕیدا یەکسەر دەبێتە خاڵی بایەخ لای خوێنەر، کە ئاماژەیرکی ئیستاتیکی و سەرەتای رۆژە (بەیانی)، بەڵام بە غیاب و نەبوونی ئێمە کە (مەرگ)ـە، کەواتە کۆکردنەوەی ئەم دوو دژە لە سەرەتاو دوا دێڕدا زۆرانی ناو دەقەکەمان بۆ کەشف دەکات، بەیانییەك کە (ماتریاڵزم)ـه، وەك بە رووە فیزیایی و گەردوونییەکەیدا دەیبینین بریتییە لە بەشداریی کردنی چەندان توخم و کردار لە هەڵهاتن و ئاوابوون و شەو و ڕۆژ و گەرماو سەرما و گەشەی سەرجەم رووەک و گیانەوەران، هەروەها رووە (میتافیایك)یەکەی کە بریتییە لە کۆچی گیانمان و چیتر لەو قاڵبەدا نادرەوشیتەوە کە ناو نراوە بە (لەش)، ئەم دووبارەکردنەوەش لە رەوانبێژیدا ناونراوە بە جەختکردنەوە..وێڕای بەکارهێنانی وەك سازاندنی رەزم و ئیقاعی شیعرەکەش.
٢/ بەکارهێنانی وێنە شیعرییە نوێکان:
کاتێك لە واقیع و خەیاڵ وێنەیەكی گونجاو دروست دەکەیت دەبێتە وێنەی شیعریی، کە جیاوازە لە واقیع و تەنیاش ئەندێشە نییە، بەڵکو بەو بەشەی واقیع کە بەکارهاتووە وێنەکە نزیك دەکرێتەوە لە تێگەشتنی خوێنەر، بۆ نموونە لێرەدا شاعیر میزاجی بۆ با بەکارهێناوە، یان پیاسەی بۆ رۆشتنی ئاو بەکارهێناوە، یان هەڵواسینی روانین بە عەلاگەی جلەوە، کە لە راستیدا ئەوە دەمانگەیەنێتە پلەی بێڕوانین واتە مەرگ، چونکە لە دۆخی رۆژانەو ئاساییدا جل دەکرێت بە عەلاگەوە، کەواتە ئەمە ئەو رووبەرەیە کە شاعیران توانای داهێنانی خۆیانی تیا دەردەخەن، لە ڕاستیدا بەشیکی گرنگی شیعر داگیردەکات و زمانی شیعر دەڕازێنێتەوەو دووری دەخاتەوە لە بەکارهێنانی شێوازی داڕشتنی راستەوخۆی قسەی رۆژانە، کە زۆرێك لە شیعری خێرای ئەم سەردەمەی پێ دەنووسرێت،
بەیانییەک دێت کەسمان لێرە نین ..
هەموومان دەگەڕێینەوە سەر میزاجی با ..
بە پیاسەیەکی ئاودا رۆدەچین ..
یادەوەرییەکانمان لەسەر مێزی نانخواردن بەجێدێڵین ..
روانینمان بەعەلاگەی جلەکانەوە هەڵدەواسین ..
٣/ دنیابینی شیعریی:
ئەو زاراوەو ئامرازو وێنە شیعریانەی لەم شیعرەدا بەکارهاتوون یەك تۆسقاڵ درەوشانەوەو تروسکەیان تیا بەدی ناکرێت، ئەمەش رەخنە نییە لە دەقەکە، بەڵکو پێویستی بە دیراسەیەکی سایکۆ-سۆسۆلۆژی ژیان و ژینگەی شاعیر هەیە، تا هۆکارەکانی دەستنیشان بکەین، ئەمەش سیمایەکە بە گشتی شیعری شاعیرانی کوردی پێ دەناسرێتەوە بە هۆی ئەو دۆخە نالەبارانەی تاك و کۆ لەو کۆمەڵگایەدا پێیدا تێپەڕیون، وێڕای تێپەڕینی ئەو هەموو ساڵانەش بۆ نموونە بەسەر کارەساتە جەرگهەژێنەکانی وەکو کیمیایی و راگواستن و ئەنفال، بەڵام زەمەن لە ناخی زۆرێك لە خودنائاگای تاکی کورد و شاعیرانیشیدا هەر لەو ساتەدا وەستاوە، ئەی بۆ نەمانتوانیوە لەو سێ دەیەی رابردوودا بە توانا هەمەجۆرەکانمان ساڕێژی بکەین، ئەی بۆ نەمانتوانیوە ئاواتەکان بنیاتبنێین تا ئاسۆی تێروانینمان بتەنن و گەشبینانە تەماشای داهاتوو بکەین؟ کەواتە بێگومان دەبێت هەڵەیەك لە شوێنگەلێکدا هەبن، مرۆڤ لەبارە گشتی و جیهانی و سروشتییەکەیدا برینەکانی ساڕێژ دەبن و پاشتر دەبێتەوە کەسێکی کاراو تێکۆشەر، لە خۆڵەمێشەکەی خۆیەوە هەڵدەستێتەوەو ژیان بنیات دەنێت، بەڵام ئێمە هیچ ئاسۆیەکی هیواو رووناکیمان لە دەقەکاندا بۆ ئێستا و داهاتوو نییە، هەرچەندە شیعر هەرگیز ملکەچی هیچ فەرمان و مەبەست و ئاراستەکردنێك نابێت و هیچ یاسایەك نایگرێتەوە جگە لە (شیعربوون) کە دەبێتە زمانێکی راستەقینەی گیانی تاک و دڵ و هزرو ویژدانی خوێنەرانی پێ دەدوێندرێت. ئەم دەقانەش واقیعێکن و ناتوانرێت خۆمانی لێ هەلاوێرین.
بەیانییەک دێت کەسمان لێرە نین ..
ئاو لەبری ئێمە قژ دادەهێنێ ..
با لەبری ئێمە پیاسە دەکات ..
هەور لەبری ئێمە وێنە دەگرێت ..
خۆر لەبری ئێمە ژوان دەگرێت ..
بەیانییەک دێت کەسمان لێرە نین ..
پارچەی شکاوی روحمان و ..
دوکەڵی رەشی هەناسەمان نەبێت ..
بەیانییەک دێت کەسمان لێرە نین .

Previous
Next
Kurdish