شەڕ وەستا، جەنگ بەردەوامە، ئەم جەنگە پێویستە بوەستێت! … سامان کەریم
جەنگێک کە لەناوچەکەدا لەئارادایە، درێژەی هەیە و بەردەوامە. لەماوەی مانگێکی ڕابوردوو یان لە کاتی دەستپێکردنی شەڕی موسڵ و توندبونەوەی شەرێ ئەلیبۆوە، چەند ڕوداوێکی گەورەو گرینگ لە ئاستی جیهانیدا ڕوویان داوە، کە پێویستە هەم سەرنچ بدرێت و ببێتە جێگای باس و هەم بەدەوری خۆیان کاریگەری دەکەنە سەر چۆنیەتی بردنەپیشەوەی جەنگ لە ناوچەکەدا. ڕوداوەکان بەم شێوەی خوارەوەن:
یەکەم: هەڵبژاردنی ترامب لە ئەمریکا، ئاڕاستەیەکی سیاسی راستڕەوانەوفاشی کە دیاردەی ترامبی گەیاندە لوتکەی دەسەڵات لە ئەمریکا. دانپیانانی ئۆباما بە :” هەڵەکانی ئەمریکا لە عیراق ڕۆلیان هەبوە لە پەیدابونی داعشدا” لە رۆژی ٧ی دێسمبەردا لە پایەگای”ماکدیل” ی ئاسمانی لە فلۆریدا.
دووەم: ڕاگەیاندنی یەکێتی ئەوروپا بۆ هەڵپەساردنی گفتوگۆکانی لەگەڵ تورکیا سەبارەت بە بوون بە ئەندام لە یەکێتی ئەوروپا لە ٢٤ی نۆڤمبەردا.
سێهەم: بڕیاری پەرلەمانی ئەوروپا دژ بە میدیای روسیا لە ٢٣ی نۆڤمبەرو، هەروەها بڕیاری داخستنی کەمپی کالێیە لە فەرەنسا لە ١ی نۆڤمبەردا.
چوارهەم: “یەکێتی ئەوروپا پێشنیازی، پێدانی پارەی کردوە بۆ رژێمی ئەسەد بەرانبەر بە گرێبەستی ئاشتی لە سوریادا”(ریتشارد سبنسەر/ تایمزی بەریتانی- ٣ی دیسمبەر٢٠١٦). ئەم بابەتە وتاری رۆژنامەیەکە بەلام حەقیقەتی باسەکە ئەوەیە کە داواکردنی ڕوخانی یان گۆڕینی ئەسەد، خواستێکی واقعی نەماوە لە ڕوانگەی بەرپرسانی یەکێتی ئەوروپاوە. ناوەرۆکی پێشنیارەکە لەلایەن مۆگرینی بەرپرسی پەیوەندییەکانی دەرەوەی یەکێتی ئەوروپا لەگەل بەرپرسانی ” ئۆپۆزسیون”ی سوریادا باسکراوە کە پێکهاتوە لە کەمکردنەوەی دەسەڵاتی ناوەند و زیادکردنی دەسەلاتی پارێزگاکان و ئینتیگەریتەکردنی چەکدارە تیرۆریستەکان” ئۆپۆزسیۆن” لەنیو هێزی ئەمنی پارێزگاکان. بۆ ڕازیکردنی هەردوولای هاوکێشەکە یەکێتی ئەوروپا ئامادەیە کۆمەکی مالی هەم بە رژێمی ئەسەد و هەم بە ئۆپۆزسیۆن بکات. هەمان پێشنیاز لە لایەن جۆن کیریەوە لە ٥ی دیسمبەر دا بەشێوەیەکی دیکە لە ئەمریکا دوبارە کرایەوە.
پێنجەم: گرتنەوەی ئەلیبۆ، و دەرچونو ڕاماڵینی لە هێزە تیرۆریستەکان لەلایەن روسیاو سوپای سوریاو حزب اللەو میلیشیاکانی دیکەوە. ئەلێبۆ یان ڕۆژهەڵاتی ئەلیبۆ کە ٤ ساڵ زیاترە بەدەست تیرۆریستەکانەوەیە، زۆربەی زۆری پاککراوەتەوە زیاتر لە ٩٠٪ی هاتۆتەوە ژیر دەستی حکومەتی سوریاو بەگشتی لەباری سەربازییەوە بەتەواوی بەقازانجی حکومەتی سوریا شکاوەتەوە. لە موسڵ بریک ئاراستەکە پێچەوانەیەو شەڕەکە نێو شاری موسڵدا هێواش دەڕواتە بەرەوە.
ئەم ڕوودانە بەشێکی زۆریان ئەنجامی ڕاستەوخۆی سیاسەتەکانی ئەمریکاو ڕۆژئاوان و ئەمرۆ وەک کۆمەلێک پەرچەکرداری ڕاستڕەوانە لە لایەک و فاشل بونی سیاسەتەکانیان لە لایەکی ترەوە دەردەکەون، بەڵام لە هەمانکاتدا پێویستیەکی سەرمایە و سەرمایەدارین لە رۆژئاوادا. پەرچەکردارێک کە هۆی سەرەکی لە نەبوونی ئەلتەرناتیڤی چینایەتی کرێکاردا لە ئاستی سیاسی ودەسەلاتی سیاسی دا کورت دەبێتەوە. تەنانەت ئەو سیاسەتە ڕاستانەی کە ئەمڕۆ چەپی بورژوای پیادەی دەکات کە تا دوینێ شنەبای کۆمۆنیزم ناچاری کردبون دەوڵەتی خۆشگوزەران ڕابەری بکەن، دەگەڕیتەوە بۆ هەمان هۆ. کۆسپی سەرەکی نەک تەنها چینی کرێکار وەک چینێکی جیهانی، بەڵکو کۆمەلگای بەشەری، ئامادەنەبوونی بزوتنەوەی چینایەتی کرێکارە وەک هێزێکی سیاسی بەتوانا.
بەشیکی دیکەی ڕاستەوخۆ ئەنجامی لاوازبوون و هاتنە خوارەوەی پێگەی ئەمریکاو ڕۆژئاوایە لە ئاستی دونیاو ڕوداوەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەراستدا. هەلومەرجی ئەلیبۆ لە سوریاو دەرکەوتن و بەرزبونەوەی پێگەو توانای بزوتنەوەیەک کە جەنەراڵ حەفتەر ڕابەری دەکات لە لیبا، ڕاوەستانی حۆسیەکان لە یەمەن و…بە شیوەیەکی ڕۆشن ئەو ڕاستیە نیشان دەدەن.
لەپاڵ ئەو ڕوداوانەدا چەندین ڕوداوی سیاسی و ئابوری و جێگۆرگی نیوان هیزەکان و قوڵبونەوەو قلشتی سیاسی نیوان ووڵاتان و نزیکبونەوەی زیاتری هەندێکی دیکەیان ڕوی داوە چ لەئاستی جیهانی و چ ناوچەیی و ناوخۆیی وولاتەکانی ناوچەکەدا. نزیکبونەوەی زیاتری میسر لە قوتبی روسیا و هەروەها ووڵاتی ئێران و دورکەوتنەوەی لە سعودیە، دورکەوتنەوەی زیاتری تورکیا لە یەکێتی ئەوروپاو نزیکبونەوەی لە روسیا، توندبونەوەی قڵشتی نێوان ئیسلامی سیاسی دەسەڵاتداری عیراق بەرابەری ئەلعەبادی لە یەکێتی هێزە نیشتمانیەکان، واتە قوڵبونەوەی زیاتری نیوان هێزگەلی قەومی ئیسلامی عەرەبی و ئیسلامی سیاسی شیعەگەر، قوڵبونەوەی کێشەی نیوان پارتی دیموکراتی کوردوستانی عیراق لەگەڵ چوار لایەنەکەی دیکەی دەسەلات….
لەم وتارەدا کە تایبەتە بە جەنگ بواری ئەوەنیە کە لەسەر ئەو ڕوداوو تەوەرە جیاوازانە باس بکەین، جگە لە خاڵی پئنجەم. ئەو روداوانە بە بروای من گرینگی هێجگار زۆریان هەیە بۆ تیگەیشتن وڕۆشنکردنەوەی ئاراستە وئیستراتیژی سیاسی بورژوایی ئەمریکاو رۆژئاواو هەروەها هێزەکانی بەرانبەریان لەم قۆناغە ڕاگوزەرەی سەرمایەداری دونیادا، بەم پێیە، کاریگەری دەبێت لەسەر دارشتنی سیاسەت و تەکتیکی کرێکاری لەم قۆناغەدا. بەلاـ بەشیوەیەکی گشتی لەم وتارەدا و لە پەیوەند بەم ڕوداوانەوە پێویست بە ئاماژە کردن بە دوو تەوەرەی سەرەکی دەکات. ئاماژەکردن نەک باسکردن.
یەکەم: ئاراستەی سیاسی ڕەوتێک کە گالتەجارێکی ڕاسستی وەک ترامبی گەیاندە لوتکە لە ئەمریکا، بارانێکی بێ هەور نەبوو. بزوتنەوەو ئاراستەیەکی سیاسی مێژوویەکی هەیە و لایەنی کەم دەگەرێتەوە بۆ سەرەتای سەرهەڵدانی ئەزمەی ئابوری جیهانی سەرمایە کە لەئەمریکاوە چەخماخەی داو تائێستا بورژوایی دونیا نەیتوانیوە بەتەواوی دەرباز بێت لێی سەرەرای سیاسەتی دژی کرێکاری و بیکارکردن و سیاسەتێکی توندی ڵێگرتنەوەی ئابوری “austerity- تەقەشوف”و جەنگە جیاوازەکان. ئاراستەیەکی سیاسی کە دەتوانین بلێین گەرانەوە بۆ قەومگەرایی ئەمریکی، لەسەرپایەی پۆست پۆپۆلیزمێکی ڕاست، کە خۆی لە خلوسیەتی ئەمریکایی بوون و وەستانەوە بەرانبەر بە ” بێگانە” بەتایبەت مەکسیکیەکان و هەروەها بەرانبەر بە ئاینەکانی دیکە بەتایبەت “ئیسلام”دا خۆی دەبینێتەوە. بەشی زۆری ئەم ئێمەیج و تێڕوانینە لە بزوتنەوەی “چا”دا بینیمان کە سەرەتاکەی دەگەرێتەوە بۆ ناڕەزایەتیەکانی ئەم بزوتنەوەیە لەساڵی ٢٠٠٩لە پیناو کەمکردنەوەی مەسرەفی خزمەتگوازی دەولەتی و کەمکردنەوەی باج… بەلام بناغەی ئەم ڕەوتە لەمڕۆدا مانای شکاندنی چوارچێوەی ئاراستەیەکی سیاسی و ئابوری ئەمریکایە لە ٤ دەیەی ڕابوردودا و بەتایبەت حزبی جمهوری. ئەم رەوتە ڕاگەیەندراوە دژبە بەشێک بەو بەرژەوەندیانەیە کە کۆمپانیا جیهانیەکانی ئەمریکا تا ئێستا لێی بەهرەمەند بوون. دانانی سیاسەتی ” حمایەی گومرگی” نایەتەوە نەک لەگەڵ نیولیبرالیزمدا، بەلکو بەگشتی لە گەڵ لیبرالیزمدا، بەڵام بورژوای دەسەڵاتدار هیچ کاتێک خەتی سوری دانەناوە بۆ بردنە پێشەوەی کارەکانی. کار بۆ ئەمریکیەکان، نا بۆ چونە دەرەوەی کۆمپانیا جیهانیەکان و نا بۆ داخستنی کارگەکانی ئۆتۆمۆبێل سازی …. هەموو ئەمانە پڕوپاگەندەی گالتەجارێکن کە لە چوارچیوەی ئالۆگۆریکی گەورەتری پایەکانی سیاسەتی ئەمریکادا ڕویانداوە و بواری دا کە دیاردەیەکی نوێ بخولقێنیت. گەڕانەوە بۆ قەومگەرایی لە ئەمریکا وەک رابەڕیکی گلۆبالی سەرمایە ناتوانێت بزوتنەوەیەکی کۆنەپەرستانەو گەرانەوە بۆ دواوە نەبێت، بەلام پیویستی سەرمایەی ئەمریکا لەم قۆناغەدا ئەم دیاردەیەی هێنایە بوون، حەقیقەتێک کە دژایەتی نێو خۆی سەرمایەو سیستەمەکەی نیشان دەداتەوە.
ئەم چونەوە ناوخۆیە لەباری سیاسیەوە زیاتر مانای هەیە بە گۆرینی ئاراستەی سیاسی نیولیبرالیزم لە ئاستی دەرەوەدا کە خۆی دەبینێتەوە لە تەجاوزکردنی سیاسەتی ” ڕژێم چەینج” و دەخالەتی ” تاقانەی ئەمریکی” بۆ کێشە جیهانیەکان، کەمکردنەوەی بودجە لە پرۆژە سەربازی و هاوپەیمانیە نیودەوڵەتیەکاندا… ئەمە پیش هەر مەسەلەیەک نیشاندانی لاوازبونی بناغەی ئابوری ئەمریکایە لە بەرانبەر نەیارەکانی، وەک چین و هند و تەنانەت ئەلمانیادا وهەروەها کەمبونەوەی توانای بەرپەرچی سەربازییە لە بەرانبەر روسیادا. بەشی زۆری ئەم سیاسەتە ڕاگەیەندراوانە پوچ و بێ ناوەرۆکن وبواری جێبەجێکردنیان نیە چونکە دژ بە ئاراستەی بەرەوپیشچونی سەرمایەیە لە جیهانی گلۆپالێ ئەمرۆدا. بەلام کۆی ئامانج و ئیمەیجێک کە دیاردەی هەڵبژادنی ترامبی هێنایە پێشەوە ئەوە نیشان دەدات کە سەرمایەداری جیهان وەک سیستەمێکی ئابوری-سیاسی لەگەڵ کۆسپی بناغەی بەرەو ڕوەو هەر سیستەمەکە خۆی ڕیگرە لەبەردەم گەشەو کرانەوەی ئابوری و شۆرشیک لە سەروەتو سامانی کۆمەلایەتی دا.
دیاردەی ترامب دیاردەیەکە بە تەواوی سیاسی. سیاسی بەو مانایەی کە بازاڕو جوڵانەوەو قانمونمەندییەکانی جموجۆڵی بازاڕ لە پشتی ترامپەوە نەبوو وە پێشتریش لە پشت برێکسەوە نەبوو…. بۆیە هەم بازارو هەم میدیای نۆکەری بازاڕ لە هەردوو بارەکەدا وڕو گێژ و حەپۆل دەبن. تەواوی پرۆسیسەکانی دەنگدان پوچ دەردەچن لە هەردوو دیاردەکەدا، تەواوی دەزگاکان و سەنتەرە فکریەکانی لێکۆلینەوەو سیاسەت پوچ و هەڵە دێنە دەرەوە، میدیای بەریتانیاو ئەمریکا هەرەس دەهێنێت. تێگەیشتن لەم دیاردەیە پیویستی بە تێگەیشتنە نەک لە بزوتنەوەی قانونمەندی ئابوری سەرمایە بەلکو لە قانونمەندی بزوتنەوەی مێژوو لە قۆناغی ڕاگوزەردا، کە چۆن ئابوری جێگای خۆی دەدات بە سیاسەت. سیاسەت دەبێتە ئەمرێکی فەوری تر لە ئابوری.
ئەم ڕەوتە پێشتر لە برێکستدا و دواتر لە دیاردەی هەلبژاردنی راستی فەرەنسادا بینیمانەوە کە بەگشتی راستی فەرەنسا چوە پشت ئاراستەیەکی سیاسی کە زیاتر ڕووی لە ” چونەوە نیوخۆیە”. لە هەمانکاتدا هەلپەساردنی گفتۆگۆکان لە گەڵ تورکیادا کە لەڕوانگەی منەوە داخستنیەتی، ئەگەرچی لەوانەیە چەند جارێکی دیکە گفتوگۆکان بکرێنەوە، بەلام ئەوە داخراوە کە تورکیا ببێتە ئەندام لە یەکێتی ئەوروپا و خودی یەکیتی ئەوروپا لایەنی کەم بەم چوارچیوەی ئێستایەوە لە ژیر پرسیاری گەورەدایە. لە روانگەی منەوە یەکیتی ئەوروپا بەم شیوەو ناوەرۆکەی ئیستایەوە بەرەو تەواو بوون دەچێت و توانای خۆگرتنی نەماوە لەبەردەم ئاڵوگۆڕە گەورە جیهانیەکاندا. بەلام ئەم هەلپەساردنە نیشانەی ” چونە نێوخۆی” ئەوروپایە لەبەرانبەر ئالۆگۆرە گەورەکانی دونیائ ئەمرۆدا و قبولنەکردنی موخالیفینە، وە لەمبارەوە “ئیسلام” کراوەتە ڕێگرییەکی گەورە. لە هەمانکاتدا هەلبژاردنی “فیون” ئەوە نیشان دەدات کە ئەمریکاو غەرب بە گشتی ئەژنۆ دەکوتن لە فەشلی سیاسی دا بەتایبەت لە بەرانبەر جیهانی عەرەب و دیاردەی ” بەهاری عەرەبی “دا. فەرەنسا بۆ فەرەنسیەکان، هەمان ئەمریکا بۆ ئەمریکیەکانی ترامبە. لیرەوە باسی من سوریاو جەنگە. هەلومەرجی ئێستاو سەرکەوتن یان چونە پێشەوەی روسیا و سوریا و ئێران لە ئەلیبۆ لە چوارچیوەی ئەو هەلومەرجەدا پیویستە لێک بدرێتەوە.
ترامب وە فیون ، ئەمریکاو فەرەنسا. بەرۆشنی باسی ئەوەدەکەن کە کۆسپی سەرەکی ئەوان لە سوریا تیرۆرو داعشە. دواین پێشنیازی یەکێتی ئەوروپا کە لەسەرەوە باسمان کردوەو لە لایەن مۆگرینی یەوە پیادە کراوە، بەڕؤشنی ئاراستەیەک نیشان دەدات کە ‘میانەڕەوە” واتە لە نێوان قۆناغی پێشوو کە ڕوخاندنی ئەسەد بوو لە گەل قۆناغیك کە گریمانەیەکە بێتە پێشەوە ئەویش هاوکاریکردن و دوبارە پەیوەندی دیبلوماسی لەگەل نیزامی ئەسەدە. ئەم ئاراستەیە بۆ ئەوەیە کە ڕۆژئاوا بێ ئەمریکا” ئەمریکای ترامب” لە ئاستی ئالوگۆڕەکانی ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا پێگەی لاوازتر نەبێت و لایەنی کەم بلێ ئێمەش هەین. ئیستراتیژی ترامب و ئاراستەی بورژوایی ئەمریکا لەم قۆناغەدا بەناچار رووی لە باسفیکو دەریای چینە، باسی هێنانە پیشەوەی کێشەکان لە گەل ئیران، لەوانە هەلوەشانەوەی ڕیکەوتنی ئەتۆمی پیویستە لەم ڕوانگەیەوە سەرنج بدریت. واتە لە ڕێگەی کیشە دروستکردن بۆ ئێران، ئەمریکا دەیەوێت پیش بە روسیاو چین بگرێت، پێش بەخەتی ” حەریر” و ڕێکەوتنە سەربازییەکان بگریت لەگەڵ چیندا، کاریگەری بخاتە سەر روسیا لە رۆژهەلاتی ناوەراست و سوریادا. بڕیاری هەرئێستای گۆنگرێسی ئەمریکی بۆ تازەکردنەوەی سزا ئابورییەکان بۆ سەر ئێران، ئەوە نیشان دەدات، کە ئەمریکا شەری خۆی لە بەرانبەر روسیاو چیندا بە چەندین شیوە دەکات و لایەنی کەم لەمبارەوە سەرۆکایەتی ئێستای ئەمریکا کێشە بۆ سەرۆکایەتی داهاتووی ئەمریکا بەجێبهێلێت. دواین بڕیار لەمبارەوە کە ئۆباما ئیمزای کردوە لە رۆژی ٨ی دیسمبەردا بریاری پیدانی ساروخی سەرشانی دژی فرۆکەی جەنگی یە بە تیرۆرسیتەکانی سوریا. ٤ ساڵە هەموو خەلیج و تورکیا داوا دەکەن کە ئەمریکا ئەم کارە بکات. ئێستا کە ئۆباما ڕؤلی نەماوە تازە ئیمزای دەکات و لەبەرانبەر شکانی ئەلیبۆدا.
بەڵام ئایا بەجێهێشتنی رۆژهەلاتی ناوەراست مەسەلەیەکی بڕاوەیە؟! بە بروای من نا. ئەگەرچی بۆتە ئاراستەیەکی باو وزاڵی نێو فۆنکسیۆنی سیاسی بڕیاردەری ئەمریکا بەلام لیرەوە، بە جیا لە مقاوەمەتێک کە دێتە بەرەوە لەلایەن ڕەوەتی سیاسی پێشوەوە، کاتی بەجێهێشتن و شێوازی بەجێهێشتن مانا پەیدا دەکات، کە هیچیان دیارنین. بەجێهێشتنی کۆسپەکان و تەنانەت ڕاگرتنیان وەک مانەوەی “موسڵ” لە رۆژهەڵاتی ناوەراست ، پیدانی ساروخی دژە فڕۆکە بە تیرۆرسیتەکانی سوریا. مانەوەی ڕەقە بەدەست داعشەوە…ئەوە نیشان دەدەن کە ئەمریکا لەم ناوچەیەدا هێشتا ماویەتی.
بەگشتی ئاراستەیەک کە سیاسەتی ترامب نیشانی دەدات لە بەرانبەر کێشەکانی جیهاندا ئەوەیە کە دەیەوێت، ئەو هاوپەیمانیەی یان ئەو نزیکایەتیەی نێوان ڕوسیاو چین و ئیران تێک بشکێنێت بەبێ ئەوەی کێشەکە لەگەڵ هیچ لایەکیان بگاتە جەنگ. سیاسەتەکانی تا ئێستای وە کۆی سیاسەتەکانی ئەم ماوە ڕاگوزەرەی ئەمریکا( لە ئۆباماوە بۆ ترامب)، ئەوە نیشان دەدات کە ئەمریکا بە سەرۆکایەتی ترامب دەیەوێت بە جۆرێک نزیکایەتی لە گەڵ ڕوسیا بکات و لە ژێر پەردەی دژی تیرۆردا کاری هاوبەش بکات. ، لە ڕوانگەی خۆیانەوە دەیانەوێت ڕوسیا بیدەنگ بکەن لە بەرانبەر بە توندکردنەوەی سزای ئابوری و فشاری زیاتر بۆ سەر ئێران، هەروەها هەولدان بۆ لاوازکردنی پەیوەندی نیوان ڕوسیاو چین لە ڕیگای نزیکایەتیکردنی ڕوسیاوە. بەڵام ئەم سیاسەتەی ئەمریکا لەهەمانکاتدا هەوڵدانی تێدایە بۆ ڕاکێشانی ئیران بۆ ژێر سایەی قوتبی ئەمریکی. هەوڵدان بۆ دەستەمۆکردنی ئیران، لە رێگای هەڕەشەی جۆراوجۆرەوە.
بەلام بەگشتی لە ڕوانگەی منەوە دیاردەیەک کە ترامب و فیۆن هێنایانە پیشەوە لە باری سیاسی یەوە وە تەنها لەمبارەوە ئەوە نیشان دەدات کە دانپیانانێکی ‘ غەیرە ڕەسمی” هەیە بە جیهانێکی چەند قوتبی و بەتایبەت لە ئاراستەی ترامبدا ئەم مەسەلەیە رۆشنترە. بەڵام ئایا ئەمە نیشانەی تەواو بونی کێشەکانی نێوان ووڵاتانی گەورە سەرمایەداری دونیایە؟! بێگومان نا. کیشەکان تازە خەریکن توند دەبنەوە.
دووەم: ئەگەر نیولیبرالیزم لەباری ئابوری و سیاسیەوە شکستی خواردوە، کە خواردویەتی، وە ئەگەر “گلوپالیزم بەمانا لیبرالیزمە نوێیەکەی” لە ووڵاتانی ئەمریکاو رۆژئاوا دا بەرژوەندییەکی ئابوری نەبوو بۆ کریکاران وفەرمانبەرانی ئاستەکانی خوارەوە،… ئەگەر ئەم ژیرخانە ئابورییە دژ بە کۆمەلگای بەشەری ودژە کریکارە، ئەوە سەرخانەکانی کە ئایدۆلۆژیاو مافەکان و سیاسەت و رۆشنبیری و نەریتەکانە ناکریت کۆنەپەرستو کۆنە پاریزو دواکەوتوو دژی مافی گلۆبالی ئینسان وە بەتایبەت کرێکار نەبیت و لەهەمانکاتدا رووی راستەقینەی خۆی نیشان نەدات.
ئەمرۆ ئایدۆلۆژیایەک وە کۆمەلە مافیکی ئابوری وسیاسی و مافی ڕادەربڕین و مافی ڕۆژنامەگەری و مافی پەنابەری، کە بەگشتی لە چوارچیوەی دیموکراسی رۆژئاواییدا لە قاڵب دەدراو وا لێک دەدرایەوە کە نەریتو بەهای دیموکراسی رۆژئاوای بن، ئەوە ئێستا بۆ هەموو کەس دەرکەوت کە دەسەلاتی بورژوایی بە راست و چەپەوە لەم ووڵاتانەدا خاوەنی ئەم مافە سیاسی و ئابوری و کۆمەلایەتیانە نین، وە نەریت و ئاسۆی سیاسی ئەوان نیە، بەلکو ئەوە سەپێندرابوو بەسەریاندا لەلایەن بزوتنەوەی کرێکاری و شۆرشە کرێکارییەکانی سەدەی ڕابوردوەوە. نەریتی هەموو ئەو سیستەمە سەرمایەداریانە، هەمان بەهاو نەریتی سیسەتەمی کۆنەپەرست و داڕزیوی چینە. هەموو ئەوروپا هەلپەیەتی بۆ پیادەکردنی ئەلگۆی چینی. سەرمایەو سەرمایەداری یەک بەهاو نەریت و ئەخلاقیەتیان هەیە. لە چینەوە تا بەریتانیاو لە ئەمریکاوە تا روسیا. بەریتانیا هەموو هەوڵی ئەوەیە کە مەسەلەیک نەبێت نیوی ” مافی کرێکار” وە مافی سیاسی وکۆمەلایەتی و ئابوری کۆمەلگا بێت، مەگەر برێکست بەشێکی بۆ ئەمە نەبوو.
بۆ هەموو پەنابەرێک و رۆژنامەنوسیکی بە ویژدان و کەسێکی ئاسایی دەرکەوت کە دیموکراسی ئەوەیە کە پەرلەمانی ئەوروپا بڕیار دەدات کە میدیای روسیا سانسۆری بخرێتە سەر و بایکۆت بکریت و بەهەرحال هیواش هێواش ئەگەر بۆیان بکریت قەدەغەی بکەن، نەک لەبەرئەوەی میدیای روسیا ” ئارتی و سبۆنتیک و…” میدیاکارێکی رادیکال و بەویژدانی ئەم سەردمەن و پاریزگاری لە مافی کریکارو خەلک دەکەن، بەلکو تەنها لەبەر ئەوەی کە موخالیفی خۆیانە و هەندیک لە درۆو دەلەسەکانیان ئاشكرا دەکات. بۆ ئەوەیە کە جێگایان بگرێتەوە. ئەم بڕیارە و داخستنی کەمپی پەنابەرانی کالییە لە ووڵاتی شۆرشدا” فەرەنسا” لە لایەن سەرۆکێکی ” چەپەوە” بەشیوەیەکی رۆشن ناوەرۆکی ڕاستەقینەی دیموکراسی نیشان دەدەن. ئەمریکاو رۆژئاوا بێ ئەلتەرناتیڤن لە باری ئایدۆلۆژییەوە، ناچارن پەنابەرن بۆ ئاینەکان… لێرەوە ئیسلامی سیاسی بۆ وولاتانی رۆژهەلاتی ناوەراست و جیهانی عەرەب لای بوژوایی مانا پەیدا دەکات، لەباری سەرخانی سیاسیەوە.
دیموکراسی ئیتر توانای گەوجکردن و گێژکردن و بەلاڕێدا بردنی نەماوە. هەولێکی لە ڕادەبەدەر لە ئەمریکاو وولاتانی رۆژئاوا لە ئارادایە بۆ ئەنتیگریتە کردنی مەزهەبە جیاوازەکانی مەسیحی لەگەلە دیموکراسی و بنەماکانی دیموکراسی و دوبارە دارشتنەوەیان لە چوارچێوەیەکی تازەدا، لەمبارەوە چین و روسیا هەمان ئاراستەیان هەیە و بەتایبەت لە ڕوسیادا ئەم پرۆسێسە بە ئەنجام گەیشتوە.
شەڕی ئەلیبۆ تەواو، جەنگ بەردەوامە
لەباری تیروانینی سەربازییەوە ئەلیبۆ “شکاوە” واتە لە ژیر دەستی تیرۆریستەکان و ئەمریکاو هاوپەیمانانی هاتۆتە دەرەوەو کەوتۆتە ژیر دەسەڵاتی رژێمی سوریاو هاوپەیمانەکانی روسیاو ئیران. زیاتر لە ٩٠٪ ئەلیبۆ تیرۆریستە ئیسلامیەکانی تیدا نەماوە، ئەوەی کەماوە ٣ گەرەکی بچوک و بەرتەسکە و ئابلوقە دراوەو زیاتر بۆ بێدەنگ کردنی ئەمریکاو رۆژئاواو رەئی گشتی دونیایە لەبەرانبەر کاولکاری وکوشتارێک کە کەکراوە وهەروەها گوایا دانوسانێک هەیە لەگەل ئەمریکا. ئەلیبۆ کاول بوە وە بەشێکی خەڵكەکەی ئاوارەو دەربەدەر بوە. ئاڕاستەی شەرەکە لە ئەلیبۆدا وا نیشانی دەدەن کە لە چەند رۆژی داهاتودا ئەلیبۆ بەتەواوی دەکەوێتەوە دەست رژێمی ئەسەد. هەرواوهوریای ئەمریکاو رۆژئاوا لە دژی کوشتکارگەی ئەلیبۆ و کاولکاریەکەی، لە ڕاستیدا بۆ ئەوەیە کە دەلێن: ئێمە خۆمان ئەو قەتلوعامە ناکەین بۆیە قەدەغەیە، هەموو باسەکەیان هەر ئەوەیە و لەوە زیاتر نیفاق و درۆیە.
بەو گریمانەوە دەلیم کە ئەلیبۆ، بەتەواوی بێدەنگ بێت و تەقەی تێدا نەمێنێت، دیسان مانای وەستانی جەنگ نیە. شەر لەسەنتەری جەنگەکەدا کپ بوەو نەماوە، بەلام جەنگ بەردەوامە نەک تەنها لە ڕەقەو دێرئەلزۆرو ئەدلب و باب .. بەڵکو لە شارەکانی لیبیاو لە دەوروبەری موسڵ و نێو موسڵ ولە شارەکانی یەمەن… جەنگ بەردەوامە. ئامانجی جەنگ ئامانجێکی جیهانی ترە ویەکلایکردنەوەی مەسائیلەکانی پشتی ئەم جەنگە ڕاستەخۆ بۆ دووبارە دابەشکردنەوەی دەسەڵات و نفوزی ووڵاتانی زلهێزو ناوچەییە. ئامانجی ئەم جەنگە و بەتایبەت چونکە جەنگەکە بە وەکالەتە، هیواش هێواش و لەسە کاولکردنی ناوچەکە و کوشتارگایەک بۆ خەڵکەکەی دابین دەکرێت. ئامانجەکە ماویەتی و زلهێزەکان تا ئێستا نەگەیشتونەتە ڕیکەوتن لەسەر بەشی خۆیان!
جەنگ بەردەوامە، بە ڕەوالیک ئەم جەنگە دەچیتە پێشەوە، کە تەواوی پڕۆسەو ڕوداوەکان هەم بەگشتی لە ژیر کۆنترۆلدایە، کۆنترۆلی گشتی زلهێزەکانی جەنگ، لە پێشیانەوە ئەمریکاو روسیا و چین و دواتر فەرەنسا و بەریتانیا و ئەلمانیا… کۆنترۆڵیک تا ئەم چرکە ساتانە هەم ئاماژەیەکە بۆ هێز هاوسەنگی دیاریکراوی نێوان ئەو هیزانە لەلایەک وە هەم ئاماژەیەکیشە بۆ ئەوەی کە ئەم هیزانە لایەنی کەم لە قۆناغی ئێستادا لە بەرانبەر هەلومەرجی تا ئێستای رۆژهەلاتی ناوەراستدا نایانەوێت بە شیوەیەکی ڕاستەوخۆ بکەونە بەرانبەر یەک. ئەم جەنگە بەشیوەیەکی ناڕاستەوخۆ جەنگێکی تەواو جیهانیە. جەنگێکە کە هەموو ئەو سیماو تایبەتمەندیانەی گرتۆتە خۆ کە جەنگی یەکەم و دووەمی جیهانی بویان، چ لەباری ناوەرۆکی سیاسی و ئامانجی جەنگەوە کە ئەمە گرینگترین پۆینتە وە چ لە باری هاوبەشی وولاتانی دونیاوە لەجەنگدا. لەباری ئامانجی سیاسیەوە، ئەم جەنگە بۆ یەکلاکردنەوەی مەسەلەی دەسەڵات و نفوزە یان دوبارە دابەشکردنەوەی دەسەڵات و نفوزە لایەنی کەم لە رۆژهەلاتی ناوەراستدا لە نێوان زلهێزەکانی سەرمایەدا.
هەر ئێستا و پاش ئەوەی کە ئەلیبۆ لەباری سەربازییەوە کەوتۆتەوە دەست رژیمی ئەسەد و بەم پێیە لە سەنتەری سەرەکی جەنگدا روسیاو هاوپەیمانانی سەرکەوتنیان بە دەستهێناوە” ئەگەرچی تائێستا ئەلیبۆ ماویەتی / ٩ی دیسمبەر” . سەرکەوتنی روسیاو هاوپەیمانانی مانی فاشل بونی سیاسەتی ئەمریکاو رۆژئاوایە. ئەمە تەنها قسەی من نیە، رۆژنامەکانی ئەمریکاو ئەوروپاو لەسە ئەمە دەکوتن و “میرکل” لە ژیر ناوی مەسائیلی ئینسانی دا شین و ڕۆڕۆیەتی. فاشل بونی سیاسەتی ئەمریکاو رۆژئاوا بەواتای ئەوەی کە سوریا ئیتر قابیلی دابەشکردن نیە لەسەر بناغەی تائیفەو ئاینەکان. پێدەچیت ترامب لەم حەقیقەتە گەیشتبێت بۆ یە باس لەوە دەکات ” رژێمەکان ناگۆڕین”. پرۆژەی سیاسی رۆژئاوا فەشلی هێناوە، بەلام هێز هاوسەنگی ئەمریکا تا ئێستا لە هەموو نەیارانی بەهیزترە بەجیاجیا، ئەگەرچی زۆر هاتۆتە خوارەوە. لیرەوە ئەمریکا بەشی خۆی دەوێت لە سوریا. رەقە و ئەدلب ماوە جارێ… . بەلام فاشل بونی سیاسەتی ئەمریکاو رۆژئاواو هاوپەیمانەکانیان لە ئەلیبۆ، ئەگەرچی بەمانای فاشل بونی سیاسەتی ئەوانە لە کۆی جەنگەکەدا و ئامانجی سەرەکی جەنگەکەیان لەدەستداوە بەڵام لەنێوان نەمان و بەشکردنی نفوزی ناوچەکەدا جیاوازییەکی گەورە هەیە. بۆیە جەنگەکە بەردەوامە. هێشتا ئەمریکا توانای گەورەو ئیمکاناتی گەورەی لەبەردەستدایە لە چاو نەیارەکانی دا، بۆ وەرگرتنی بەشی گەورەی خۆی. بڕیاری لابردنی نەدانی چەک بە تیرۆریستەکانی سوریا لێرەوە قابیلی درک کردنە. لە ڕویەکیەوە بۆ ئەوەیە کە جەنگەکە درێژ بێتەوەو ڕازی نیە بەم دۆڕاندنەی لە ئەلیبۆ و ڕازی نیە کە فاشل بوە، لە لایەکی دیکەشەوە دەیەوێت کە ڕیگریەک بۆ هەنگاوەکانی سەرۆکی داهاتوو دابنێ.
ئەم جەنگە ناڕاستەوخۆو جیهانیە. جەنگی ناڕاستەوخۆی جیهانی لەگەل جەنگی ڕاستەوخۆکەی دا جیاوازیەکەی لەوەدایە. کە زلهێزەکان ڕاستەوخۆ بە هیزی خۆیانەوە لەبەرانبەر یەکدا ناوەستن و هێزەکانی یەکترو شارو ووڵاتی یەکتر موشەک باران ناکەن، دووەم: تەواوی توانای تەکنۆلۆژی جەنگی و چەکە ئەتۆمی بەکار نابەن. سەرەرای ئەوانە ئامانجی شەرێکی ڕاستەوخۆی جیهانی، ئەگەر بوار بمێنێت کە ئامانجیک جێبەجیببێت، ئامانجیکی جیهانیەو گشت جیهان دەگرێتە خۆ. پیدەچیت زلهێزەکان تا ئێستا جەنگی ناڕاستەوخۆ بەقازانجیان بێت. بەتایبەت کە جەنگێکی جیهانی ڕاستەوخۆی نێوان زلهێزەکان مەترسیەکی گەورەیە بۆ سەر گشت کۆمەلگای بەشەری و دەیخاتە بەردەم مەترسی لەناوچونی زۆربەی زۆری دانیشتوانی گۆی زەوی. بەمانایەک و بە گریمانەیەکی گەورە سەرکەوتویەک نامێنێت تا دونیا دوبارە دابەش بکاتەوە.
باسی ئەلیبۆ باسی هەلبژاردنی ئارەزومەندانە نیە. بەلكو پیش هەر مەسەلەیەک، چونکە سەنتەری ڕوبەڕوبونەوەکە لەوێیە لە سوریا. سەنتەری ڕوبەڕوبونەوە لە نیوان ئەمریکاو ڕۆژئاوا لە لایەک و روسیاو چینو ئیران لەلایەکی دیکەوە… لە بەرەکانی دیکەدا وانیە. لە لیبیا روسیاو میسرو هاوپەیمانانی ژەنەرال حەفتریان هەیە و ئەمریکاو رۆژئاوا حکومەتی سەراج. لە عیراق ئەمریکا بە ڕواڵەت باڵادەسترەو هەندی هێزی لەگەڵە لەوێ روسیا هەم بەهۆی ئێرانەوە رۆلێ خۆی دەگێری هەم بەهۆی نفوزێکی مێژوویەوە کە هەیەتی. لە یەمەن ئەمریکاو روسیا هیچیان ئامادەنین وەکو سوریاو عیراق، بەلکو بەهۆی سعودیەو ئێرانەوە لەوێ هەن. تاکە جیگایەک کە ئەمریکاو تەواوی هاوپەیمانەکانی و روسیاو تەواوی هاوپەیمانەکانی بەرانبەر بەیەکتری دەجەنگن بەشیوەیەکی ناڕاستەوخۆ و هەروەها هەردوولایان بونیان هەیە لە سوریایە. بەم پێیە سوریا دەبێتە سەنتەر. لە نێو سوریادا ئەلیبۆ بۆچێ ئەو پێگەی هەیە؟! هەموو دونیا قسەی لەسەر دەکات، دەلێن یەکلایکردنەوەی ئەلیبۆ وەک یەکلایکردنەوەی تەواوی جەنگەکە وایە لەسوریادا. دەلێن کەوتنی ئەلیبۆ لەلایەن رژێم و روسیاوە مانای فاشل بونی ئەمریکاو هاوپەیمانەکانیەتی بۆ وا دەلێن؟!. مەگەر دەیان و سەدان وتار لەمبارەوە ناخوێنینەوە لە نێو رۆژنامەکانی ئەمریکاو رۆژئاوادا لە گاردیانەوە بگرە تا تایمزو تا دەگاتە ڕۆیتەرز و ئیکۆنۆمیست!!.
ئەم مەسەلەیە دەگەرێتەوە بۆ سیاسەتی ئەمریکاو هاوپەیمانەکانی، سیاسەتێک کە رووی لە دابەشکردنی سوریا بوو لە سەر بناغەی تائیفە ئایینیەکان. دابەشکردنەوەی ناوچەکە لەسەر پایەی ئاینی و تایفی نەک نەتەوەیی. لەسەر ئەم پایەیە بڕیار بوو ” شۆرشی سوریا!!” بەرابەری ئەمریکاو سعودیەو تورکیاو قەتەر، هەمان کار بکات و سوریا ئەگەر دابەش نەکات وپێی نەکرێت دابەشی بکات بەسەر چەند ووڵاتێکی وەک عەلەوی و سوننەو دورزو مەسیحیەکان، ئەوا حەتمەن وەکو عیراق لەسەر پایەی نەتەوەو ئاینو تایفە” دابەش بکاتەوە. لەسەر ئەو پایەیەو بەپێی ئەو ڕوانگەو ئامانجە سیاسی یە، ئەلیبۆ پێگەی سەنتەری جەنگەکە پەیدا دەکات. بڕیار بوو لە سوریا مورسی یەکی دیکە سەرۆک بیت، مۆری ئایدۆلۆژی نەتەوەیی و نیشتمانی و سوپایەک کە لەسەر ئەم باوەڕە پێکهاتوە نەمێنێت وەکو عیراق. وە ئیسلامی سیاسی وەک پایەی دەسەلاتی سیاسی ناوچەکە پێناسە بکرێتەوە. ئەمە فەشلی هێنا.
ئەلیبۆ گەورەترین شاری سوریاو کۆنترین شاری دونیایە. سەنتەری پیشەسازی ئەو وولاتەیە، بە دانیشتوانێکی پێنچ ملێونیەوە کە مۆری” سوونە مەزهەب” دراوە بە نێوچاوانیانەوە، لەجیاتی دەیان مۆری دیکەی وەک: پشەسازی شیرەمەنی و مەحشی و کوبە و کەباب و صابون کە ئەمشارە بەهەموویان زۆر بەناوبانگە لە ئاستی جیهانیدا یان بە مێژوە کۆنەکەی و تێکەلەیەکی هێجگار فراوان لە زمانی جیاوازو “نەتەوەی”تواوەی جیاواز لەمشارەدا… هەروەها پێگەی جوگرافیایی ئەم شارەو نزیک بونی لەتورکیاوە، بەجیا لەوەی کە ٤ساڵ زیاترە بەشی رۆژهەڵاتی بەدەست تیرۆریستەکانەوەیە، لایەنگرانی ئەمریکاو دیموکراسی!!….هەموو ئەمانە پێکەوە کردویەتیە پایەی سەرەکی جێبەجێکردنی سیاسەتەکانی ئەمریکاو هاوپەیمانانی بەتایبەت تورکیا. بەم مانایە کەوتنی ئەلیبۆ لەلایە رژیم و روسیاوە دەیکاتە ئەوەی کە پایەی سەرەکی سیاسەتی ئەمریکاو رۆژئاوا، پوچەڵ بێتەوەو ئامانجی ئوردوگانیش هەرەس بهێنێت لەمبارەوە. ئوردوگان وئەمریکاو بەنیاز بون کە موسڵ گرێ بدەنەوە بە دێرئەلزۆرو ئەویش بە رەقەو ئەمیش بە ئەلێبۆوە، واتە ناوچەیەکی فراوانی پێکەوە بەستراوی ” سوننەمەزهەب” پیکەوە گڕی بدەن، لە بەرانبەر یان بە دژی ” هیلالی شیعی”. ئەمەش فەشەلی هێنا. حەشدی شەعبی و گرتنەوەی ئەلیبۆ، رستەکەی لێکردنەوە بەخوری.
گرتنی رۆژئاوای موسڵ لەلایەن حەشدی شەعبی یەوە، تەواوی ئامانجی شەری موسڵی بۆ ئەمریکا کردە هیچ. ئەمریکا شەری موسڵی بۆ ئەوەبوو کە فشار بخاتە سەر روسیاو چین و ئێران… ئەگەر نا، ” موسڵ” بەبێ سوریا بۆ ئەمریکا کارێکی ئاسانە، بە مانایەک گرتنەوەی موسڵ بەتەنها و جیاکردنەوەی لەکۆی جەنگی ناوچەکە بۆ ئەمریکا کارێکی ئاسان بوو، وە ئاسانە. بەلام ئەمریکا ئامانجی دیکەی هەبوو کە سەرکەوتوو نەبوو تیایدا. هەر بۆیە دەبینین کە ئیستا شەڕی موسڵ لە جێگای خۆیدا ڕاوەح دەکات، ئەمریکا بە ئاشکرا رایگەیاندوە کە شەرەکە گران دەچیتە پێشەوە. بە ئاشکرا درۆ دەکات و کار بەوە گەیشتوە عەبادی وەڵامیان بداتەوە. دوونوسەری سەر بە پەیمانگای واشنتونی ئەمریکی بە ناوی مايكل نايتس و ماثيو شفايتزر وتارێکیان بەنیوی ” میلیشیاکانی شیعە مشەخۆری دەکەن بەسەر شەری موسلەوە” بڵاوکردۆتەوە لە (١٨ی نۆڤمبەر ٢٠١٦- ) بە شیوەیەک ئەم ڕاستی یە بەیان دەکەن!!. ئەمە حەقیقەتێکە بۆ هەموو ئەو کەس و لایەن و نوسەرانەی کە پێیان وایە شەری موسڵ روسیای لێ نیە، یان شەری موسڵ شەری نیوان داعش و ئەمریکایە. یان شەڕی موسڵ شەڕێ نێوان تیرۆریزمی ئیسلامی سیاسی و ئەمریکایە… واقعیەتی ڕوداوەکان هەموو ئەو تێز گەلانەی پوچ نیشان داو خستنیە لاوە.
جەنگ بەردەوامە، لە سوریا و لەعیراق و لەیەمەن ولیبیا…. ئەم جەنگە جەنگێکی کۆنەپەرستانە وە دژی بەشەری یە. ئەم جەنگە هیچ پەیوەندییەکی بە بنەبڕکردنو لەناوبردنی تیرۆر و تیرۆریزمەوە نیە. بەپێچەوانەوە لێدانی ئەم هێزانە بە هەردوو قوتب و هاوپەیمانەکانیانەوە، لە تیرۆر و هێزە تیرۆریستەکانی ئیسلامی، دەبێتە هۆی زیاتر پان بونەوەو بلاوبونەوەی و گەورەتری دەکات. ئەمە تەجروبەیەکی گەورەی مێژووی ١٦ ساڵی ڕابوردوە لە ئەفغانستانەوە تا ئیستا. بەو ئاستەی جەنگ دژی ” تیرۆر” ڕاگەیەندرابێت، بەو ئاستەی گوایە جەنگێکی گەورەو فراوانە، بەهەمان ئاست تیرۆرو تیرۆریزم گەورەو فراوان بۆتەوە. پێم وایە ئەمە ئێتر پێویستی بە تیۆر نیە. مێژوویەکی تەواوە کە خۆمان بینیومانە. ئەم جەنگە پێویستە بوەستێت. هیچ نیوەندگیریەک لەم نێوەدا نیە. خەڵکی ناوچەکە لەژێر دەسەلاتی داعش و بۆمبارانی ئەمریکادان. لە ژیر دەسەڵاتی تیرۆریستەکان و بۆمبارانی روسیادان. لە موسڵ لەبەرانبەر دوو لایەنی تیرۆریستی دا گیانیان ئەسیرە. لایەکی کە تیرۆریزمی دەولەتی یە خانوەکەیی و قوتابخانەی مندالەکەی، خەستەخانەی گەرەکی، و پردەکانی سەر دجلەی، بۆ دەروخینێت و دەیان کەس دەکاتە قوربانی، ئەو لای تریان کە داعشە ئەگەر شانسی مانەوەی هەبێت رۆژانە دۆزەخێکی بۆ دادەخات. لەناخەوە خواستی واقعی ئەوەیە کە لە هەردوو جۆرە تیرۆرەکە رزگاری بێت. ئەلیبۆ هەلومەرجی کاولکارییەکی هێجگار زیاترە.
ئەم جەنگە پێویستە بوەستێت. باسی ئێمە لە شەش مانگی ڕابوردوەوە هەر ئەم جەنگە بوە. جەنگ بەشیکە لەسیاسەت. وە جەنگ کێ پیادەی دەکات مەسەلەی سەرەکیە. ئەم جەنگە باسی ئیمەیە، نەک جەنگی چینەکان، نەک جەنگی کریکار بەرانبەر بەسەرمایەو دەسەڵاتەکەی وەنەک جەنگی هیزێکی جەماوەری و پێشکەوتنخواز لە بەرانبەر هێزێکی تیرۆرسیت یان دەسەڵاتیکی کۆنەپەرست. ئەم جەنگەی ئێستای ئەمریکاو روسیاو بەریتانیا و فەرەنسا و تورکیاو سوریا و عیراق و بارزانی و حزب اللە و حۆسیەکان و حەشدی شەعبی، تیرۆریستەکان و داعش و قاعیدەو نەسرەو سوپای شام وئۆزبەکی …. لایەنەکانی ئەم جەنگەن. سیاسەت ئامانجی هەیە وهەموو ئامانج و ڕیبازێکی سیاسی ، سوننەت” نەریت” و شیوازی کاری خۆی و ئەخلاقیاتی خۆی هەیە. جەنگ سیاسەتە، وە بۆ ئەو هێزانەی لەم جەنگەی ئێستاو شەرە جیاوازەکانیدا بەشدارن، ئەمە جیاناکرێتەوە لە شیوازی کاریان، شیوازی جەنگیان. لە بوردومان و کاولکردنی خەستەخانە و قوتابخانەو دامودەزگای ئاوو کارەبا، جیاناکرێتەوە لە کاولکردنی خانوبەرەو ماڵی هاوولاتیان، جیاناکرێتەوە. سەیری ئەلیبۆ بکەن و ئینجا پردەکانی موسڵ.
جەنگ سیاسەتە وە بۆ ئەم هێزانە شیوازی کارەکەی ئەوەیە کە دەیبینین، کوشتنی مندالان و دەیان هەزار بی تاوان وبێ چەک، سەربڕین و کوشتن و ئیعدامکردن، ڕامالینی و گۆڕینی دیمۆگرافیا و پاککردنەوەی نەژادی وتایفی هەموو ئەمانەمان بینی لەدەوروبەرت موسڵ و کەرکوک و شوێنەکانی دیکە وە دەیبینین. ڕەخنە ناتوانیت بەر بە شیوازی کارو سیاسی ئەمریکا و روسیاو داعش و حەشدو تورکیا بگرێت. یان جەنگ دەبێت بوەستێت یان ئەو کاولکارییە بەردەوامە. خۆشباوەرییە داوا لە ئەمریکاوحەشدی شەعبی و تورکیاو روسیاو سوریا… بکەیت کە کاولکاری نەکەن و لەسەرخۆبن و دەست بپارێزن. ئەگەر ئەلیبۆ لە فلمدا ببینین دەڵین زیادەرۆیان کردوە لە فەنتازیای کاولكاری و قەتلدا. واقعیەتی جەنگەکە بەڕۆشنی ئەوەمان پیدەلێ کە درەنگە دونیا کاول بوو، دەبێت پیش بەم کاولکارییە بگیرێت.
هەریەک لە دوو لایەنی بەرانبەری ئەم جەنگە، یان سێ لایەنی بەرانبەری ئەم جەنگە، بەپێی هێزهاوسەنگیان لە بەرەیەکی جەنگدا داوادەکەن کەجەنگ بوەستێت بە شیوەیەکی کاتی، مەسەلەی ئەوان خۆکۆکردنەوەیە بۆ جەولەیەکی دیکەی بۆکسێن، چەند جار ئەوەمان بینی لە سوریا. بەلام بەگشتی هەرلایەک هیز هاوسەنگی بە قازانجی نەبێت دوای وەستانی چەنگ دەکات و ئەم دیاردەیە زیاتر لە سوریا و لیبیا و یەمەن دەردەکەوێت. باسی ئێمە وەستانی جەنگ نیە بۆ دوبارە هەستانەوە بەڵکو باسی ئیمە ئەوەش نیە کە داوایان لێ بکەین جەنگ بوەستێنن. باسی من هەروەک لە وتاری پێشودا “ئەم جەنگە پێویستە بوەستێت! ئاوابونی خوێناوی “سیستەمی نوێی جیهانی”ئەمریکا!” وتومە ئەوەیە کە : (پێویستە جەنگ بوەستێت” تەنها بەمانای وەستانی” تەقە” نیە. بەڵکو بەمانای نەمانی تەواوی کەشتی یە جەنگی و سەربازییەکانی ئەمریکاو ڕوسیا و ووڵاتانی دیکەیە لە ناوچەکە و دەریای سپی ناوەراست و تەواوی پێگەو بنکە سەربازییەکانیان. جیهانی ئەمرۆ نە پێویستی بە بارچاوەشی ئەمریکایە وە نە بە حەیتەی ڕوسیا. هەروەها بەمانای وەستانی ناردنی ” جیهادییەکان” و وەستانی فێرکردن و پەروەردەکردنیانە، وەستانی کۆمەکی مالی و مرۆیی و، هەواڵگری و سەربازییە بەم هیزانە، بڕینی کەناڵەکانی ڕاگەیاندیانە لە کەناڵە ئاسمانیەکانەوە بگرە تا دەگاتە فەیسبوک و تویتەرو لە هێزە تیرۆرسیتەکان و فەتواچیەکانیان. قەدەغەکردنی موتلەقی رەوانەکردنی چەکە بۆ ڕێکخراوو هیزو گروپە تیرۆر یست و میلیشیا جیاوازەکانیان. جەنگ دەبیت بە فەوری بوەستێت. هەموو دونیا تەنانەت ئەوانەش کە زۆر گوێندانە بیستنی هەوالەکان یان ئەوانەی کە ئاگری شەڕەکانیان زۆر لێدورە لە نیوزلاندەوە بگرە تا دەگاتە ئالاسکا… لە جیهانێکی ئامن و ئارامدا گوزەران ناکەن. وەستانی جەنگ بەرژەوەندی هەموو ئەوانەش دابین دەکات چ جا بگات بە ملیارەها ئینسان کە لە ڕۆژهەلاتی ناوەراست و جیهانی عەرەب و ئەوروپاو روسیاو ئەمریکا دەژین. واتە ئەوانەی لە ناوجەرگەی جەنگ و دەوروبەرەکەیدا گوزەران دەکەن، یان وولاتەکانیان دەرگیرە لەم جەنگەدا.).
ئەمکارو سیاسەتە دەبێت بسەپینرێت، دەبێت بە سەر زلهێزەکان و حکومەتەکانی ناوچەکەدا فەرز بکرێت، کە ئەم جەنگە ڕابگرن. چونکە ڕۆشنە ئەوان بە ئاسانی جەنگ ڕاناگرن تا سیاسەتەکانیان جێبەجینەبیت. ئەمکارە سیاسەتە وە پیویستی بە هێنامەیدان وڕیکخستنی بزوتنەوەیەکی فراونی نێو نەتەوەیی هەیە. هەم لە نێوخۆی ئەو وولاتانە بەهەموو ڕیگایەکی گونجاو ولەوانە رێکخستنی هێزی چەکداری، تادەگاتە سازدانی بزوتنەوەی ناڕەزایەتی گەورە لە ئاستی جیهانیدا. بزوتنەوەیەکی ئاوەها کاریکی سەختە بەتایبەت لە هەلومەرجی ئەمرۆی دونیادا. بەڵام ڕیگەی دیکەمان نیە. لەئاستی ناوخۆدا مانای پاککردنەوەی ناوچە، شار، شارۆچکەیە لە دەسەلاتی تیرۆرو بورژوای، هەر جۆرە بورژوایەک کە دەسەلاتدارە. ئەگەر نا دوبارە دەمەزەردکردنەوەی هیزە تیرۆریستەکان کارێکی سەخت نیە بۆ وولاتانی زلهێزی سەرمایە و ووڵاتانی ناوچەکە. مەسەلەی بنەبرکردنی تیرۆر لە هەلومەرجی ڕاگوزەری جیهاندا، لە ناوچەی رۆژهەلاتی ناوەرست و جیهانی عەرەبدا، راستەوخۆ بەستراوتەوە بە دەرکێشانی دەسەلات لە ژیر چنگی بورژوایی، جا هەر جۆرێکی بیت.
ئایا ئێمە وە خەلکی ناوچەکە لەگەڵ جەنگی دژی داعش و تیرۆریزمی ئیسلامی سیاسی بەرەو رونین؟! ئایا دوو لایەنی جەنگی ئێستا تەنها ئەو دوو قوتبەو هاوپەیمانەکانیان؟! تەنها جەنگی نێوان ڕوسیاو چین و سوریاو ئیرانە لە بەرانبەر ئەمریکاو ڕۆژئاواو سعودیەو تورکیاو قەتەرو ئوردون دا…؟! یان نەخێر لە حەقیقەتدا ئێمە لە گەڵ جەنگێکی دیکەش بەرەو رووین و ئەویش جەنگە دژ بە تیرۆر وە تیرۆریزمی ئیسلامی. بەڵی، ئێمە لەگەل ئەو جەنگەش بەرەو رووین. بەلام ئەو جەنگە . جەنگی ئیمەیە، وە جەنگی خەڵکی ناوچەکەیە ، وەهی کرێکارو زەحمەتکێشی ناوچەکەیە. ئەم جەنگە جەنگی خەڵکی هوشیارو موتەمەدنی هەموو دونیایە، جەنگی هەموو سکولارو پێشکەوتنخوازێکی دونیایە. ئەم جەنگەی ئێستا لە ئارادایە بەهیچ جۆریک و بەهیچ مانایەک جەنگ نیە دژی داعش تەنانەت بۆ روسیا و سوریاش، کە ئەوان روبەڕوی دەبنەوەو ، کە بەفعلی روسیا زەربەی کوشندەیان لێ دەدات لە داعش و نەسرەو تیرۆریستەکانی دیکە. ئەو نوسەرو لایەنانەی کە لە عیراق دەڵین ئەوانەی کە داعشیان دروستکردوە، لێ گەرێن با سەری پان بکاتەوە، ئەوانە لە سوریا هیچ سیاسەتێکیان پێ نامێنێت مەگەر دوای ئاغای بۆتین بکەون، دروست وەک حزبی شیوعی سوریا.
جەنگی خەڵک، دژی تیرۆر وتیرۆریزمی ئیسلامی
جەنگی خەڵک لە ناوچەکەدا ئەگەرچی ئیرادەی زەوتکراوە و بەلاڕیدا براوە، بەلام بەردەوامە لەئاستی هەرە لاوازی خۆیداو تەنانەت لەدەرەوەی وولات دەیبینین بەلام هێجگار لاواز. کۆسپی خەڵک لە وەدایە کە لەنێو دووجەنگدا دەژی کە لە چوارچیوەی جەنگێکدا دەچیتە پێشەوە. گوایا کیشەی روسیا و ئەمریکاو ئەو هەموو هێزەی هێناویانەتە سوریاو عیراق بۆ لێدانی تیرۆریزمی داعش وتیرۆریزمی ئیسلامی یە. جەنگی ئەوان لەبەرانبەر یەک و خەلکی ناوچەکەدا تیرۆریزمێکی دەوڵەتی تەواوە. لەنێو تۆپباران و ساروخباران وشەڕەجیاوازەکانی ئەم جەنگە گەورەیەدا، لەنێو پاکتاوکردنی نەتەوەیی و تایفی و ئاینی دا، وە لە نێو کۆمەلکۆژی جەنگی زلهێزەکان و کاولبونی شارەکاندا، وە لەنێو هەلومەرجی ژیانی برسێتی و بێ موچەیی و گرانبونی کەلوپەلدا، خەڵک دەرگیر بوە لەگەڵ سەرەگێژەیەکی هێجگار فراواندا، تا ئاستی ئەوەی کە بەهۆی میدیای ئازادی بەکرێگیراوی سەرمایەوە، خەڵکیان دابەشکردوە بەسەر دوو بەرەی زلهێزەکان و هاوپەیمانەکانیاندا. گوایا ئەوان شەری دژی تیرۆر دەکەنو لە هەمانکاتدا ڕۆلی خەلک بەگشتی لەم جەنگەدا ناکام کراوەتەوە، لەسایەی فوتێکردن لە داعش و گەورەکردنی و پێکهێنانی فەزایەکی ترسناک و تۆقێنەر لە بەرانبەری دا.
خەڵكی ناوچەکە دەتوانیت وە دەکرێت بەر بەداعش و تەواوی تیرۆریستەکانی برادەری بهێنێت، کوردوستان و عیراق و سوریاو لیبیان لێ بکاتە کۆبانی. لە کۆبانی ئەو کارە کرا، چونکە خەلک بە دەوری هێزێکدا ڕیکخراو بوو کە دژی تیرۆریزمی ئیسلامی سیاسی بوو. لەمبارەوە من نامەوێت تەواوی باسەکانی پێشووم دوبارە بکەمەوە، خوێنەر دەتوانێت بگەرێتەوە بۆ باسی ” پەتای تیرۆریزم و چۆنیەتی ڕوبەڕوبونەوەی!”( حوزەیرانی ٢٠١٦). لەو نوسینەدا کە زۆر پێش دەستپێکردنی شەری موسڵ و ئەلیبۆ نوسراوە، بۆ ڕوبەڕوبونەوەی تیرۆریزم ئەم هەنگاوانە دەست نیشان کردو لیرەدا دوبارە دایدەنێمەوە:
یەکەم: ڕێکخستنی بزوتنەوەی ئازادیخوازی جیهانی: ئەمکارە و بە پراتیک دەرهێنانی لە رێگای ڕابەرانی کرێکاری و کەسایەتیە سیاسی و رۆشنبیرەییەکان کە دژ بە تیرۆریزمی دەوڵەتی و ئیسلامین مەیسەر دەبێت. هەروەها لەڕیگای ئەو بزوتنەوانەوە کە هەر ئێستا لە مەیدان دان لە پێناو خواستی جۆراوجۆرو بەرحەقدا لە ئەمریکاو ووڵاتانی ئەوروپا. مەسەلەی سەرەکی لەم نێوەدا ئەوەیە کە دەنگی ڕێخەرانی ئەم بزوتنەوەیە بگاتە رەئی گشتی بەتایبەت لە ئەوروپاو ئەمریکا. ئەمکارە دەکرێت هەر ئیستا لە لایەن کۆمۆنیستەکانەوە دەست پێ بکرێت. لەم پراتیکەدا کۆمۆنیستەکان تەنها نین، بەڵام مەسەلەی سەرەکی ڕابەریکردنی بزوتنەوەیەکی لەم چەشنە ئەوەیە کە هەڵسوران و ڕابەرانی سەرەکی بزوتنەوەکە دژ بە هەردوو تیرۆریزمەکە بن. مەسەلەی سەرەکی ئەوەیە کە چۆن تیرۆریزمی دەوڵەتی ئەمریکاو فەرەنساو بەریتانیا و هاوپەیمانەکانیان ئاشکراو ڕیسوا بکرێت، هەروەها تیرۆریزمی ئیسلامی سیاسی وەک هێزو بزوتنەوەیەکی سیاسی ڕیسوا بکرێت و باسەکە لێرەدا پێویستە بە ڕۆشنی لە ” مافی هەڵبژاردنی ئایین” یان باسی ” ئایینی موسڵمان ” جیابکرێتەوەو تێکەل نەکرێت. بەلكو هەردوو تیرۆریزمی دەولەتی و ئیسلامی لە چوارچیوەی دوو‌هێزو جەنگێك کە لەسەر پێگەو نفوزی سیاسی دەچێتە پێشەوە، باس بکرێت و خەڵک وە ڕیکخراوەو کەسایەتی جیاوازی بە دەوردا رێکخراو بکرێت.
دووەم: پەکخستن و ڕاماڵینی تیرۆریزم لە نێو خۆدا: ئەم تەوەرەیە دوو بەش لە ووڵاتانی جیا دەگرێتەوە.
ئەلف: پەکخستن و وەدەرنانی تیرۆریزمی ئیسلامی سیاسی و دەوڵەتی لە وولاتانی ئەوروپاو ئەمریکادا: گۆڕینی سیاسەت و یاساو ڕیساکانی مالتیکالچەر لە هەر ووڵاتیکدا، وەک دروشم و خواستێکی سەرەکی ببێتە دواکاری بزوتنەوەکە و خەڵکی بەدەوردا ڕێکخراو بکرێت. جیاکردنەوەی ئینسانەکان و دابەشکردنی کۆمەل لە سەر بناغەی ئایین، تایفەی ئاینی، نەتەوەو ڕەگەزو ڕەنگی پێست، یان ئاسیایی و ئەوروپایی و ڕۆژئاواویی و ڕۆژهەلاتی و باکورو باشور، پێویستە قەدەغە بکرێت و بخرێتە زبڵدانەوە، حەقارەت و بۆگەنی ئەم نەریتە سیاسی یە لە پێوانە نایەت. داخستنی مزگەوتەکان وەک جێگای پەروەردەکردنی فکری و سیاسی تیرۆریزم و ئیسلامی سیاسی، ئەمکارە کارێکە کە بە خێرایی پێویستە دەست پێبکرێت و زەمینەی کۆمەلایەتی بە هێزی هەیە بە مەرجێک خۆی جیابکاتەوە لە ڕاسیزم لە ئاستی سیاسی دا. هەڵوەشانەوە یان قەدەغەکردنی فەوری هەر یاساو ڕێسایەکی ئیسلامی کە لەم ووڵاتانە لە گیتۆو مزگەوتەکان بەرێوە دەچێت لە پەیوەند بە یاساکانی باری کەسێتیەوە، دیاریکردنی ئەمکارانە وەک تاوانێکی گەورە. ڕیگرتن لە شەڕی یان هاوبەشی شەر لە گەڵ ئەمریکا یان فەرەنساو بەریتانیا لە ووڵاتانی عێراق و لیبیا و یەمەن و سوریا…. کشانەوەی دەست بەجیێ هێزەکان یان وەستانی فەوری هەر جۆرە کۆمەکێک بە هاوپەیمانی ئەمریکاو جەنگە گاڵتەجارییەکەی دژ بە تیرۆر وە وەستانی فەوری جەنگی ئەمریکاو هاوپەیمانەکانی. ئابڕوبردنی تیرۆریزمی دەوڵەتی ئەمریکاو وڵاتانی دیکەی ئەوروپایی و هەروەها پەردە هەڵدانەوە لەسەر ناوەرۆکی تیرۆریزمانەی ئەم جەنگە.
با: وەدەرنان و بن برکردنی تیرۆریزمی دەوڵەتی و ئیسلامی، لە ووڵاتانی ڕۆژهەلاتی ناوەراستدا: بەڕێکخستنی بزوتنەوەیەکی سیاسی بۆ پاککردنەوەی تیرۆریزمی ئیسلامی سیاسی و دەستکۆتاکرنی هێزەکانی لە دەسەڵات.
ئەم سیاسەتە لە هەمانکاتدا ناتوانیت بێدەنگ بێت بەرانبەر بە تیرۆریزمی دەوڵەتی ئەمریکاو هاوپەیمانەکانی و هەروەها هەموو ئەو هیزانەی کە لە نیوخۆدا ڕۆڵیان هەیە لە کۆمەک کردنی هەردوو لای تیرۆریزمی دەوڵەتی و ئیسلامی دا… بەڵام لەهەمانکاتدا تەوەرەی سیاسەتی خۆی لە بەرچاوەو ئەولەویەت و و ئاسۆی سیاسی لەم هەلومەرجەدا بۆ بنەبڕکردنی تیرۆریزمی ئیسلامی یە.
وەستانەوە بەرانبەر بە تائیفەی سیاسی، خەبات دژی تیرۆرو هێزە تیرۆریستیەکان بەبی خەباتکردن و وەستانەوە دژ بە تایفەگەری سیاسی مەیسەر نابێت. سەرچاوەیەکی سەرەکی گەشەو فراوانبونەوەی تیرۆریزم و کالچەری “خۆکۆژی جیهادی” ئایدۆلۆژیای تایفەگەرییە، بەهەردوو بەشی سوننەو شیعەی سیاسی. بەڵام خەباتکردن دژ بە تایفەگەری لە نیو خۆی شارەکانی ناوەراست و باشوری عیراق یان شارەکانی سوریا یان لوبنان دا ئەولەویەتی گەورەترو فەوری تری هەیە بەبەراورد لەگەڵ ئیران یان کوردوستانی عێراق….
مەسەلەیەکی دیکە بەڕێکخستنی “بزوتنەوەیەکی سکولار” لەم ووڵاتانەدا بەشێکە لە سیاسەتی کۆمۆنیستی و لە بزوتنەوەیەک دژ بە تیرۆریزمی ئیسلامی سیاسی ئەگەرچی ئامانجەکانی تێپەر دەکات. باسەکە لێرەدا کەمپین نیە بەڵکو ئەمرۆ لە ڕۆژهەلاتی ناوەراستدا، کاری بزوتنەوەیەکی سیاسی گەورەو فراوانە کە ئامانجی جیاکردنەوەی دینە لە دەوڵەت و دەسەڵاتە نیوخۆییەکان” شورای شارەکان و ناوچەکانی خودمختارو فیدرال” وە لە پەروەردەو خوێندن. مەبەست ئەوەیە سکولاریزم بێتە بزوتنەوەیەکی گەورەو فراوان، خوێندنی وانە ئاینیەکان لە قوتابخانەکان تا کۆتایی قۆناغی ئامادەیی قەدەغە بکرێت، مزگەوتی نێو پەیمانگاو زانکۆکان دابخرێن، یاساکانی باری کەسیتی هەلبوەشێنەوە…. هەندی لەم خواستانە هەر ئیستا بەفەوری دەکرێت کاری لەسەر بکرێت و ئیمکانی بەدیهاتنی هەیە.
مەسەلەی سەرەکی لێرەدا ئامادەکردن و هێنانە مەیدان و رێکخستنی خەڵکە دژ بە تیرۆریزمی ئیسلامی سیاسی. کارێکی وا لە گەرەکێک یان زانکۆ یان کارگەیەکەوە مومکنە دەست پێ بکات… نەخشەکارێک بۆ بردنە پیشەوەی ئەم سیاسەتە لە ووڵاتێکەوە بۆ ئەوەی ترو تەنانەت لە کوردوستانی عیراق و عێراق و لە سوریادا لە شارێکەوە بۆ ئەوی دیکە دەگۆرێت و بە تایبەت لە سوریا جیاوازییەکی زۆری هەیە.
سێهەم: کاری فکری و تیۆری: ئەم ئەركێکە و خۆی بەشیکە لەسیاسەت و بەشێکە لە تەوەرەکانی سەرەوە. بەڵام من وەک خاڵیک جیام کردۆتەوە لە بەرئەوەی، وا بیر دەکەمەوە کە لاوازییەکی هێجگار گەورەمان لەم بوارەدا هەیەو پێویستی بەکاری هێجگار گەورەو فراوانە بۆ پڕکردنەوەی کەلێنێک لە کەلێنەکانی. مەسەلەی سەرەکی لێرەدا وەک ئامانجێک بۆ ئەم ئەرکە: بەدیهێنانی کەشێکی کۆمەڵایەتی گونجاوە بۆ فکرو کاڵچەری مارکسی و پێشکەوتنخوازو سکولارو یەکسانیخواز…..لێرەدا مەبەست کارو خەباتی فکری و تیورییە لە ئاستی کۆمەلایەتیداو وەڵام بە گەورە بیریارانی ئیسلامی سیاسی و مالتیکالچەریزم و…. ئەوەندەی کە پەیوەندی راستەوخۆی هەبیت بەم باسەمانەوە.
وا پێدەچیت کە ئێمە دوو ئەرکی جیاوازمان هەبێت، لە دوو مەیدانی جیاوازدا. لە باری ئەرک و کارەوە لەوانەیە هەندێک جیاوازی هەبێت. بەلام بەگشتی بۆ چینی کرێکار وە بۆ خەڵک لەم هەلومەرجەدا ، نان و ئەمنیەت بۆتە مەسەلەی سەرەکی. دابینکردنی ئەم دوو خواستە بەبێ دەستکۆتاکردنی دەسەڵاتی بورژوایی مەیسەر نابێت. دەستکۆتاکردنی دەسەڵاتی بورژوایی لە هەر شارێک یان ووڵاتێک یان ناوچەیەکی رۆژهەلات ناوەراستدا، کۆمەکێکی گەورەو هەنگاوێکی گەورەیە لە ڕاستی دەستبڕینەوەی تیرۆریزمی دەوڵەتی و هەروەها تیرۆریزمی ئیسلامی سیاسی و دابینکردنی ئەمنیەت و نان و هەروەها ئازادی. سێ ئامانجە: دەستکۆتاکردنی تیرۆریزمی دەوڵەتی، تیرۆریزمی ئیسلامی، وە دابینکردنی خواستەکانی خەلك . بەلام چینی کریکار بە ئامانجێک وەلام بە گشت خواست وئامانجەکان دەداتەوە. بە ئامانجیک پیویستە ئەم قۆناغە کورت بکرێتەوە: ئەویش دەرکێسانی دەسەلاتە لە ژیر دەستی دەسەلاتی بوژوایی لە هەر شوێن و شارو ناوچە و وولاتێک کە مومکن دەبێت.
بۆ “ئەم جەنگە پێویستە بوەستێت”؟!
وەستانی جەنگ مانای وەستانی کاولکارییە، وەستانی ویرانکردن و روخاندنی خانو و جێگا ژیانی خەلکە، وەستانی دارمانی قوتابخانەو خەستەخانەو تۆرەکانی ئاوو کارەبا و تەلەفۆنە، وەستانی وێرانکردنی پردو تۆڕەکانی جادەوبانە… لەهەموو ئەوانە گرینگتر وەستانی نەزیفی خوین و کوشتنی مندالان و ژنان و لاوانە، وەستانی کوشتنی ئینسانەکانە کە زۆربەی هەرەزۆریان چەکیان پێ نیە. لە هەمانکاتدا ڕاوەستانی ئاوارە بون و ڕاکردن و ماڵ بەجێهشتنە…. ئەگەر تەنها لەبەر ئەم هۆیانە بیت دەبێت جەنگ بوەستێت. تەنانەت وەک فەرزێک ئەگەر ئەم جەنگە بۆ بنەبرکردنی داعشە، دیسان دەبێت بوەستێت.
مەسەلەکە ئەوەنیە کە داعش لەناوببرێت، بەڵکو ئەوەیە کە وێرانکاری لەڕادەبەدەرو ئاوارەیی و بێ سەروشوێنی بکەنە ژیانێکی ئاسایی خەڵك. مەسەلەکە ئەوەیە کە هیچ دەرمانێکیان پێ نیە خەڵک ئارام رابگرن و سەرمایە بەباشی بچەرخێنن. شەرەکە وانیە یەک دوو مانگەو تەواو دەبێت، بۆیە دەبێت خۆی ڕابگرێت گوایا داعشمان بۆ لە ناو دەبەن. ماهیەتی ئەم جەنگە ولەم هەلومەرجە” راگوزەرە جیهانیەدا” ئەوەیە کە ناراستەوخۆ و درێژ خایانە. بۆ ئەوەی لەم دیاردەیە بگەین پێویستە لە چەند دیاردە بگەین: ئەزمەی قوڵی جیهانی سەرمایە و قوڵبونەوەی زیاتری ئەزمەکە. دووەم: دورخستنەوەی جەنگی راستەوخۆی نێوان زلهیزەکان. سێهەم: نەبونی ئەلگۆیەکی سەرمایە چ لەباری ئابوری ئابوری وە چ لە باری کالچەرو ئایدۆلۆژیاوە، بۆئەوەی بتوانن وەک سیسەتەمێکی کۆمەلایەتی ومەقبول بەڕێوەی بەرن. ئەوەی کەماوەتەوە لە ئامادەنەبونی چینی کرێکار، وەک هێزێکی شۆرشگێری سیاسی ، تەنها بەربەریەتە. بورژوای دونیا بەربەریەتی هەلبژاردوە بۆ هەلومەرجی ژیان و گوزەرانی داهاتوی کۆمەلگای بەشەری. باسەکە ئەوەیە قبول دەکرێت یان نا؟!
مەسەلەی جەنگی ئێستا و شەرەکانی ئەوەنیە کە جەنگ لە ئەلیبۆ نەما، ئیتر مانای ئەوەیە خەلكی ئەلیبۆ شەر نابینننەوە، یان ئەگەر شەر لە موسڵ نەما ئیتر تەواو عیراق شەری تێدا نامێنێت. ئەم شەڕانە لە چوارچیوەی جەنگی ئێستادا شەری دیکە بەرهەم دەهێنن. سروشتی سیاسی جەنگەکە لەم هەلومەرجەدا ئەوە دەخولقێنێ. لەهەر سەردەمیکدا بەکۆنکرێتی باسی جەنگ هەر ئەوەنیە درێژەی سیاسەتە، لەوە گرینگتر ئەو ئەوەیە کە هەلومەرجەکە بناسین و وە سیاسەتەکە لەو هەلومەرجە دیاریکراوەدا چی یە و ئامانجی چیە؟! لە ئەفغانستانەوە سەیر بکەین تا ئێستا تیرۆرو تیرۆریزمی دەولەتی و ئیسلامی هەدوولایان گەورەترو فراونتر بونەوە. ئێستا زیاترو زیاترو توندو تیژ ترە بە هۆی گەورەبونی هەردوو جۆری تیرۆریزمەکە. هەرئێستا شەر لە ئەلیبۆ خەریکە کۆتایی دێت. لە تەدەمرو لە باب شەرەکەیان گەرم کردوە. لە موسڵ ئەمریکا بە جۆرێک پشوی پیداوە، لە دەوروبەری تەلەعفەر حەشد گەرمی کردوە…. بەبێ ناسینی هەلومەرجی ڕاگوزەری ئەمرۆی دونیای سەرمایە، ناتوانین درکی ئەم مەسەلەیە بکەین. بەم مانایە پیویستە ئەم جەنگە بوەستێت.
دیسان دەبێت ئەم جەنگە بوەستێت، چونکە پاشا گەردانی فکری و سیاسی و کالچەری هێجگار دواکەوتوو کۆنەپەرست دوبارەو چەند بارە دەمەزەرد دەکاتەوە… ئەمرۆ داعش و حەشد، وە لە داهاتویەکی نزیک لەوانە لغاو بەربوو تر بەرهەم دەهێنن. وتمان کە بورژوای دونیا موفلسە و ئەلتەرناتتڤی ئایدۆلۆژی پێ نیە، مەگەر دینەکان و تائیفەکان زیندو بکاتەوەو بیان کات بەگژ یەکدا، مەگەر بیری دواکەوتو برەو پێ بدات. ئەوەنیە ترامب وبڕیکست و بەرزبونەوی پێگەی ڕاست رۆژبە ڕۆژ ڕوو لەسەرە، مەسەلە ئەوەیە کە ڕۆژئاوای جاران بە مافی مرۆڤ و مافە فەردی و کۆمەلایەتی و سیاسی و مەدەنیەکانەوە کۆتایی هات… ئەمرۆ لە ئەوروپادا دور نیە جارێکی دیکە بگەرێنەوە بۆ ئەحزابی مەسیحی سیاسی. هەر ئێستا ئەم جەنگە ئاستی قوڵبونەوەی کێشەو ململانێی تائفی نیوان شیعەو سوننەی بردۆتە ئاستێکی زۆر بەرزەوە، هەروەها کێشەی نەتەوەیی نێوان “کورد” و ” تورک” وە “عەرەب” و ” کورد لە ئاستی ناوچەکەدا.. ئەمە بەجیا لەوەی کە کالچەری میلیشیای و عەشیرەتگەری و فرانکردۆتەوەو لەوانەش مەترسیدارتر، مەرجەعیەتی ئیسلامی بەهەردوو تائفەکەیەوە توندترو پایەدار تر کردۆتەوە. بۆیە پیوسیتە ئەم جەنگە بوەستێت.
لە سەرەوە باسمان کردوە کە جەنگ سیاسەتەو وەستانیشی سیاسەتە، لەمبارەوە سیاسەتێکمان پێشنیاز کردوە. جەنگ لە خۆوە ناوەستێت، وە لایەنەکانی جەنگ لەم هەلومەرجەدا ئامادەنین چەنگ بوەستینن، هەرسێ لایەنەکە ئامادەیە جەنگەکە درێژە پیبدا. مەسەلە هەلومەرجی مێژووی ئەم قۆناغەیە. کەواتە دەبێت، ئێمە خەلكی دونیا، بیوەستێنیت. لیرە ئیمە دەرگیرین لە گەڵ گەورەترین کۆسپی ئەم قۆناغەدا، ئەویش نەبونی” ئەحزابی کۆمۆنیستی جەماوەرییە”، نەبونی ئەحزابی کۆمۆنیستی بەهیزە کە کاریگەری بکاتە سەر ئاڵوگۆرەکابی ئەم قۆناغە. حزبێک کە بتوانێت ناڕەزایەتی گەورەی جەماوەی و چەکداری بەڕووی ئەم هەلومەرجەدا ڕێكخراوو یەکگرتوو بکات. ئەم کۆسپە لە هەلومەرجی ئیستادا تەنها کۆسپێکی زاتی نەماوە، بەڵکو ئەمرۆ بۆتە کۆسپێکی بابەتی و مێژوویەک ئەم هەلومەرجەی خولقاندوە. ئێمە، کۆمۆنیستەکانی ئەم قۆناغە، هەردوو ئەرکەکە کەڵەکە بوە بەسەرمانەوە. ڕیگایەکمان نیە جگە لە چونە پێشەوە.
ئەم جەنگە بوەستێت لایەنی کەم خەڵک بیرێک لە ژیان و گوزەران و کارەباو نانو بیکاری دەکاتەوە، بیرێک لە ژیان و گوزەران و جانوبەرەکەی و شوێنی نیشتەجێبونی دەکاتەوە. خەباتی چینەکان بە ڕۆشنتر دەردەکەونەوە. هەروەها لە باری سیاسیەوە زەمینەیەک درەخسێت کە میلیشاکان و تیرۆرسیتەکان، زەمینەی کەمتریان دەبێت بۆ هاندانی خەڵک و کێشکردنیان بۆ نێو ڕیزەکانیان، زەمینەی کەمتر دەمێنی بۆ فراوانکردنەوەی قڵشتی نێوان ئاینەکان و تایفە جیاوازەکان…وەستانی شەڕ تەنانەت ئەگەر هەموو خواستەکانی خەلك جیبەجێ نەکات، ئەوە لایەنی کەم بەهێز کردنی تیرۆریزنی ئیسلامی لایەنی کەم بە چەک و بە ئەفراد و لایەنی لۆجیستیکی مانایەکی نامێنێت..لە کۆتایدا وە بەکورتی وەستانی جەنگ لێدانە لە سیاسەتی هەرسێ لایەنی جەنگە. لەبەر هەموو ئەم مەسائیلە گرینگانە. پیویستە جەنگ بوەستێت. ١١دیسمبەر٢٠١٦
