نەوزاد بەندی و شۆڕشی مەعریفەت … لەتیف بێوار
لە چەند رۆژی رابردوودا شیعری ‘ئیتر وای لێھات’ ی شاعیرو نووسەر نەوزاد بەندی لە ماڵپەڕی دەنگەکانەوە بە دیداری خوێنەرانی تامەزرۆی گەیشت، راستە ئەو زۆر شیعر دەنووسێت و دادەبەزێنێت و زۆربەیان بە زمانێکی سادەیەو باسی کێشە رامیارییەکانی گەل و نیشتیمانەکەی و هەروا باری دواکەوتووی گەلەکەی دەکات، بێ ئەوەی زۆر فەنتازیاو هونەرەکانی رازانەوەی شیعریی و زانستەکانی زمان لە خۆ بگرێت، کە لەم حاڵەتانەدا رێژەیەکی زۆر کەمی ئەو جۆرە شیعرانە بە زیندوویی دەمێننەوەو پەسەندی شارەزایانی شیعر دەکرێت، ئەویش تەنیا لە یەك حاڵەتدا: کە دەبێت ئەو دیمەنە رۆژانەیە هێندە شیعریی بێت کە پێویست بە هیچ دەسکارییەك نەکات تاکو بەرگی شیعر لەبەر بکات، وەکو شیعرەکەی گۆران ‘جادە چۆڵ و سێبەر بوو’ کە ئەو لەو شیعرەدا زۆر بە سادەیی گێڕانەوەی دیمەنی بەیانییەکی خۆی باس دەکات، بەڵام ئەو دیمەنە خۆی لە خۆیدا شیعرە.
نەوازاد بەندی هەر لە وێنەکەیەوە کە لەگەڵ شیعرەكەدا دانراوە دەردەکەوێت و وا دیارە کە پێدەکەنێت بە هەموو دەسەڵاتە فاشیست و پۆپۆلیزمەکان و هەموو جۆرێکی دواکەوتنی تاك و کۆمەڵ، هەروەها لەسەر دەریاییەکیش وەستاوە کە هێندە دڵفراوانی و ئارامی ئەو دەنوێنێت، هێندە دەرخستنی وێنەی پۆرترێتی خۆی نییە، بەڵام ئەو شیعرە هێندە سەرنجی راکێشام کە دەمخواست شاعیر بیتوانیایە لەسەر هەناسەی دوو کۆپلەی یەکەم بەردەوامی بدایە بە شیعرەکەو تەواوی بکردایە.
وەکو بەهرەی شیعریی زۆر جوان دەستی پێکردووەو بابەتێکی زۆر گرنگ و سەرنجڕاکێش دەکاتە دەستپێك، سیمبوڵی تیا بەکارهێناوەو ئایدیایەکی زۆر جوانی لە پشتەوەیە، ئەگەر دایك بە سیمبوڵی نیشتیمانی فەرهودکراو لێكبدەینەوەو هەروەها داریش بە حیزب، ئەوا دەگەینە ئەو بەرەنجامەی کە چۆن قەوارەو دەسەڵاتێکی حیزبی و سیاسی هەوڵ دەدات هەموو شتێك قۆرخی خۆی بکات و هەمووان بکاتە خزمەتکار و دەستەو دایەرەی خۆی، هەر لە تاکێکەوە بیگرە تا داهاتی سەرخان و بنخانی وڵات و هەموو دروشم و مارشە نەتەوەییەکان، هەموو ئەو رەمزو کارەساتە مێژووییانەی میللەت تیایدا یەکەم و دواهەم قوربانی بوو، کەواتە لێرەدا دەبێت لەگەڵ شاعیردا رووبکەینە تێزی مرۆڤایەتی و دروشمە سەراپاگیرییەکەی، چونکە کێشەی ئێمە کێشەی مرۆڤ و مافەکانییەتی، ئەوانەی بە ناوی نەتەوەوە خەباتیان کرد ناپاك و میللەتفرۆش بوون و کێشە چارەنوس سازەکانیان هەراجکرد بۆ بەرژەوەندی گیرفان و کورسیەکانی خۆیان. ٢٩ ساڵە جەهەنمێکیان بۆ دانیشتوانی سەر ئەو بستە زەوییە خولقاندووە کە بەکەس ناکوژێتەوە، رۆژ بە رۆژ و بە نرخێکی سوك و هەرزان زیاتر ویژدانی مردووی قەڵەمبەدەستەکان دەکڕن و دەستەمۆیان دەکەن، تا هیچ هیوایەك نەمێنێتەوە کەس دڵی پێ خۆش بکات، تا هیچ تروسکەی شۆڕشێك نەمێنێتەوە لاپەرەی مێژووی رووزەردی حوسنی موبارەکەکان بۆ هەتاهەتایە دابخات، بەڵێ نەوازاد بەندی وەکو هەر رۆشنبیرێكی بە ئەمەك و بە بڕوا بە تێزی گۆڕانکاری میللەت و رزگاری؛ هەمیشە لەو سەنگەرە پڕ جۆش و خرۆش وشۆڕشەدایە کە خۆی بە یەکەم رووناکی پریشکی ئاگری ئازادی و گۆڕانکاری دادەنێت، دژی حوکمی دواکەوتووی خێڵەکی و مافیایی و چاوەڕوانی میللەت دەکات لەم هەوڵەیدا شوێنپێی هەڵگرن، دوای ئەوەی هەموو حیزب و سیاسەتێك لە کوردستاندا فەشەلی هێنا، درۆزن بوون و ماسکەکانیان لادا بازرگان دەرچوون، هەمیشەش هەروا بووە؛ رۆشنبیرە راستەقینەکان سەرچاوەی گۆڕانکاری و خەباتی راستەقینە بوون، چونکە ئەوان بەرچاویان روونە و ناکەونە ژێر هەژمونی دەوڵەتانی ناوچەییەوە، بەڵکو دڵسۆزانە و پڕ بڕوا چاویان بڕیوەتە هەرەسهێنانی ئەو بەستەڵەکە رەشەی دەرگای ژیانی لەسەر مرۆڤ و ئاو و خاکی کوردستان داخستووەو ئەوانەش کە دەستیان لەو زوڵمەدا بووە ئەمجارە بە پۆستاڵی رەشی سەربازییەوە نەهێنراون، بەڵکو بە کڵاشەوە هاتوون و وەکو شەقاوەیەکی نەگریس حساب بۆ هیچ پیرۆزییەك ناکەن و هەموو شتێکیان کردووەتە جێی مامەڵەو بازرگانی، ئەوە بەس نەوت نییە رۆژانە بەبەرچاوی خەڵکەوە دەدزرێت، بەڵکو نەوەکانی ئەو دەعەجانیانەن کە بازرگانی بە دەرمانی ئێکسپایەرەوە دەکەن و گیرفانی نەخۆشی بێ دەسەڵات رووت دەکەنەوەو دەشیانکوژن بە پێدانی چارەسەرو دەرمانی خراپ و ئێکسپایەر.
شاعیر زۆر جوان لە دووکۆپلەی یەکەمدا ئەو بەرەواژووەمان بۆ نیگار دەکات و دوو پارادۆکسی زۆر جوان بەکاردێنێت، دایکێکی بێ رەحم و بێ ویژدان و درەختێکی گەوجێنەر: ئەمەیە بەرەندەو ئەولەویاتی رۆشنبیری راستەقینە لە دۆخێکی نالەباری ئاوهادا، ئەمەیە رۆڵی راستەقینەی مرۆڤی هەستیارو بەئەمەك و دادپەوەر، پێش ئەوەی مەرگی مادی و مەعنەوی هەمووان ببینێت دەیهەوێت لەو خنکانە رزگارمان بکات.
من دایکێ ئەناسم
ئەبێ ھەمووان بۆی بمرن و
بۆ کەس نامرێ ..
من دارێ ئەناسم
ئەبێ ھەمووان بەر و سێبەر بن بۆی و
بەر و سێبەر بۆ کەس ناگرێ..
بەڵام لێرە بە دواوە شاعیر وادیارە چیتر خۆی ماندوو نەکردووە تا بە تەواوکردنی ئەو کۆپلەیە بەهەمان هەناسەی داهێنەرانەوە درێژە بە نووسینەوەی شیعرەکەی بدات، لەبەرئەمەیە دەبینین ئیتر گوتاری شیعر سادە دەبێتەوەو رەمزیشی تێدا نابینرێتەوە، یەکسەر مەبەستی خۆی دەردەخات و دێتە سەر شارو هەر وەك ئەوەی بۆ نموونە لە دیوەخانێکدا یان لە چایخانەیەکدا دانیشتبێت و قسە لەگەڵ هاوڕێیەکیدا بکات؛ زۆر راستییەکی سادەو حاشا هەڵنەگری پێدەڵێت کە هەمووان هەر لە گچکەوە تا گەورە، خوێندەوار تا نەخوێندەوار… ئەو راستیە دەزانن، ئەویش ئەوەیە (شار کەس بە کەسە)، ئەم راستییە لەو کاتەوە دەزانرێت کە ساڵی ١٩٩١ چۆن خەڵک سنگی خۆی خستە بەر گولـلەو راپەڕینی دژی دەسەلاتێکی دیکتاتۆریی کردو کەچی لەولاوە دوو حیزبی مێژوو رەش هاتن و خۆیان کرد بە ساحيبی هەموو شت و چەندان دیکتاتۆری بچووکیان قوتکردەوە، هەموو مەلەفداریی وشەڕی براکوژی و دزیی وتاڵان و کوشتن و زوڵمەکانیان بەخەبات نووسیەوە بەو مەبەستەی پشتاوپشتی میللەتی کورد قەرزارباربکەن و شەرعییەت بە دزی و تاڵانی و کوشتن و ستەمەکانیان بدەن و بە ملیارەها دۆلار بدزن و بە داگیرکردنی هەموو سەر زەمین و بن زەمینەکانی کوردستان رازی نابن و دەڵێن تا هەتایە دەبێت ئێمە ئاغاتان بین و ئێوەش خزمەتکار، هەموو هۆکارەکانی راگەیاندن و داهاتەکان بۆ ئەو دروشمەیان تەرخان دەکەن و ئامادەن بێ شەرمانە درۆبکەن- درۆبکەن- درۆبکەن تا میللەت بگەوجێندرێت و بینایی لە دەست بدات، ئەو دۆخە تەنیا بەو شۆڕشە دەگۆڕدرێت و نەوەکانی داهاتوو وەکو مرۆڤ دەتوانن بژین، کاتێك دوای نەوازاد بەندییەکان بکەوین و نەفرەت لە کوردکوژانی ناوخۆ بکەین، ئەوانەی هۆکاری راستەقینەی کاولکاریی و کارەساتە یەك لە دوای یەکەکانی گەلەکەمان بوون، شاعیر دەیەوێت ئەو خەڵکە لە خەوی بێئاگایی هۆشیار بکاتەوە، دەیەوێت هەمووان بە دادپەروەریی و یەکسانی وەکو میللەتێکی زیندوو بژین.
دووبارە بۆ گەڕانەوە سەبارەت زمانە شیعرییە بەکارهاتووەکە لێرەوە شاعیر ئارامی لەبەر دەبڕدرێت و راستەوخۆ دەست دەکات بە تەواکردنی شیعرەکە، رەنگە هۆکارە دەروونییەکەی ئەو خەم و زوڵمە پەنگخواردووەی ناخی بێت، داخۆ چەندان ستەم و مەحرومکردن و سوکایەتی لە دەوروبەری خۆیدا بینیبێت و چەشتبێت تا ئاوها ناخی پەنگی رقی پیرۆز بخواتەوە؟
پاشتر و لە خاڵێکی گرنگدا ئەو تێبینییە دەردەبڕین کە ئەو بەو دوو کۆپلە جوانە وەکو سەرەتاو کردنەوەی شیعرەکە دەستی پێکرد، هەرچەندە کۆپلەکانی دواتر کەمتر شیعرین، بەڵام ئەمانە هەمووی وەکو (موبتەدا)یەك بوون، بۆمان هەیە بپرسین: ئەی کوا (خەبەر)ەکەیان ، وەك ئەوەی بڵێت: من دەڕۆم.. ئیتر بێ ئەوەی بزانین بۆ کوێ دەڕوات و دواتر چی لێ بەسەر دێت، پاشان بەکارهێنانی مارو کەروێشك دوو خوازەی نا هاوتان، بۆ نموونە گەر بیگوتایە من جرجێک ئەناسم ئەوا لەگەڵ کەروێشکدا دەهاتەوە، بەڵام مارو کەروێشك مەحاڵە لە شێوەدا نزیکییەك هەبێت لە نێوانیاندا، پاشان تێخوڕین بۆ گاگەل گونجاوەو بەکاردێ نەك بۆ مار، بەڵکو مار دەبێت سەری پان بکرێتەوە، ئەگەرنا ئەوا گەر نیوەی بقرتێنیت سەر لەنوێ دروست دەبێتەوە مادام سەری وەکو خۆی زیندووە… دەستەواژەی (کەس لە گوڵ کاڵتری پێ ناڵێ) بەڵێ بێ هەڵوێستیی میللەت دەنوێنێت بەڵام بە هەمان شێوەی (شار کەس بە کەسە) تەماشا دەکرێت لە رووی بەهای ئەدەبییەوەو هەردووکیان وتەو قسەکردنی رۆژانەن، باشە ئەی شاعیری گرانقەدر من وەك خوێنەرێك بۆم هەیە بپرسم و بڵێم: گەر تۆ دڕندەی تر زۆر دەناسیت زۆر گونجاوتربوو لێرەدا ماناو ئاکارە چەوت و چەوێڵەکانیان بکەیتە خوازەی شیعریی و بە رووی مەجازدا وەکو پێشنیارێك (بۆ نموونە) کۆتایی بەسەرهاتەکەت تەواوکردایە، یان هەڵوێستی تۆی رۆشنفکرت بکردایە بە قوفڵی تراژیدیەکان و خوێنەرت لەو خاڵەدا رابگرتایە تا بیری لێبکردایەتەوە، هەرچەندە بە داخەوە لەمڕۆژگارەدا و پاش ئەوەی لە ماوەی ٢٩ ساڵی حوكمی جەهالەت و قەرەقوشدا هەوڵدراوەو هەوڵدەدرێت زۆربەی خەڵك نەفام بکرێت و لەمحاڵەدا زۆر ئەستەمە شیعرێك رایانچڵەکێنێت، زۆر زەحمەتە ئەو قڵیشە کۆمەڵایەتییەو لادانانە بە شیعرێك راست بکرێتەوە، ئەوان گیانی نیشتیمانپەروەرییان لەناو دڵی تاکەکاندا کوشت…شاعیر بەس پینووسەکەی بەدەستە، ئیتر هیچ دەزگایەکی زەبەلاحی ئیعلامی نییە کە ملیۆنەها دۆلاری دزراوی هاوڵاتی تیا سەرف دەکرێت مانگانە و نەك بەس بێ سوودن بەڵکو خەڵك گەوج دەکەن، ئیتر شاعیر دەڵێت: تاکەی بەسە.. با ببینین کە چۆن نەوزادەکان دڵی هەموو لێوبەبارەکان و ئەو خاوەن هەڵوێست و خامە بەدەستانە خۆش دەکەن کە هەموویان خەمناكانە گۆشەگیربوون یان گۆشەگیرکراون و هەر خۆیان دەخۆنەوە، شۆڕشی مەعریفەت، شۆڕشی ئینسان، شۆڕشی دادپەروەریمان پێویستە…
من شارێ ئەناسم
کەس بە کەس نییە و
ھەر کەسەی بە میزاجی خۆی
ڕەوڕەوەی مێژوو لێ ئەخوڕێ ..
من مارێ ئەناسم ،
سەد ساڵە ڕۆڵی کەروێشک ئەبینێ و
لە گوڵ کاڵتری پێ ناڵێن
ھیچ کەسێ تێی ناخوڕێ ..
دڕندەی تر زۆر ئەناسم
کە لێرەدا ناوترێ ..
