گرنگی وەسف لە هایکوی تەقلیدی … سەرهەنگ خامۆش
وەسف لە هایکوی تەقلیدی بە مەرجێکی سەرەکی دادەنرێت واتە چۆن وەسفی دیمەنێک دەکەیت کەدەیبینیت جا ئەگەر خەیاڵ بێت یا هەست کردن هەندێک جار وەسفەکە ئەوەندە ئیستاتیکایانە خۆی دەنوێنێت و سەرنجی خوێنەر ڕادەکێشێت جوانترین وێنا بەرجەستە دەبێت هەرچەندە خودی دیمەنەکەش بەم شێوەیە نەبێت بۆ نمونە گۆزەیەکی شکاو یا گوڵدانێکی شکاو یاخود کەلاوەیەک گرنگ ئەوەیە تۆ چۆن وەسفی ئەو دیمەنە دەکەیت و سەرنجی خوێنەر ڕادەکێشیت کە ئەویش باس لە سادەیی و جوانی واتە(سابی و وابی) دەکات کە بە ژانرێکی سەرەکی هایکو دادەنرێت، لە فەلسەفەی ڕۆژئاوا وەسف بە هۆکارێکی سەرەکی دادەنرێت لە هایکو بۆ ئەم وێنا کردنەی کە بەچاو دەبینرێت چونکە زهنی خوێنە زێتر تێکەڵ بە جوانی ئەو وشانەی هایکست دەبێت کەباس لەو دیمەنە دەکات، هایکستانی کورد هەندێکان جگە لە ساکاری و گواستنەوەی وێنە هەر وەک لە سەرەتا باسم کرد چ لەڕوانگەی خەیاڵ چ درک کردن، هەر بۆیە هەندێک جار لەسنوری چەق بەستوی ڕواڵەت و دیالێکت دەردەچن پەنا دەبەنە ئەو ڕێبازە ڕادیکاڵەی کە زوربەی هایکستانی سەردەمی و ئەوروپی پەیوەستن پێی بە تایبەتی وەسف کە هەموو مەرجەکانی سینۆگرافی و سادەیی دوور ئاڵۆزی واتە (کارۆمی) لێ بەدی دەکرێت، هەر وەک (شیکی) شاعیر لەم بارەوە دەڵێت پێویستە وەسف لە هایکودا گواستنەوەی ئەو دیمەنە بێت کە هایکست ڕاکشاوانە باس لەو دیمەنە دەکات خوێنەر توشی واق وڕمان دەکات کە هەستەکە ڕاستەوخۆ لە دیمەنەکە وەرگیرابێت نەک لە دیدگای خود کە ئەمەش پێی دەگوترێت (شاسێ)، مەرج نیە هایکوی تەقلیدی یەکسەر پەیوەست بێ بە خودی وەرز یا بابەتێکی دەست نیشان کراو دەکرێ وشەیەک گوزارشت لەم وەرزە یا لەو بابەتەوە بکات کە ئەمەش پێی دەگوترێ (کیگۆ) ، هەر بۆ ئەمەش لەم ڕوانگانەدا چەند هایکوێکی هایکستانی کورد دەخەمە بەرچاو:
کۆڵیتێک
هێلکەیەکی گەرم،
گارەگاری مریشک
قوبادی جەلیزادە
٭٭٭
چڵ بۆ چڵ
لەگەڵ باڵەکانیدا چاوم دەفڕێ ـ
بولبول!
ملکۆ ئەحمەد
٭٭٭
ئاسمانی جۆش داوە،
تەنیایی ئەکاتە میوانی ڕۆح
خۆرئاوابوون!
سۆزە بەرزنجی
