Skip to Content

مارا ساد لە نێوان خوێندنەوە و نمایشدا  … بەشی یەکەم … ڕزگار حەمە ڕەشید

مارا ساد لە نێوان خوێندنەوە و نمایشدا … بەشی یەکەم … ڕزگار حەمە ڕەشید

Closed
by كانونی یه‌كه‌م 21, 2016 General, Theatre


١-٤

(نمایشی مارا ساد بەرهەمی کۆڕی شانۆی با، بە هاوکاری بەڕێوەبەرێتی هونەری شانۆ و پەیمانگای هونەرە جوانەکانی سلێمانی؛ نوسینی پیتەر ڤایس، وەرگێڕانی شێرزاد حەسەن، دەرهێنانی هیوا فایەق، لە ٦/١١/٢٠١٦ و ڕۆژانی دواتر لە هۆڵی ڕۆشنبیری سلێمانی نمایشکرا. )
لەم ماوەیەدا و پێشتریش، کۆمەڵێك نوسەری بەڕێز و چەند هاوڕێیەکی خۆشەویستم دەربارەی مارا ساد و پیتەر ڤایس و شانۆی تۆماری و کاریگەری برێخت و ئارتۆ لەسەر تێکستەکە و نمایشەکەی پیتەر برووك و، کەمێکیش دەربارەی ئەم نمایشە نوسرا، من هەوڵمدا ئەوەی لەو بارەیەوە نوسرا دەستم بکەوێت و بیانخوێنمەوە، ئەمەش بەو مەبەستەی باسکردنی ئەو لایەنانە دووبارە نەکەمەوە.

لەم نوسینەدا هەوڵم داوە خوێندنەوەیەك بۆ تێکستەکە و شێوازی نوسینی، وە نمایشەکە و شێوازی بەرجەستەکردنی بکەم. لە سەرەتادا خودی تێکستەکە و هەندێك ڕەهەندی سیاسی و فیکری ناو تێکستەکە باس دەکەین، دواتریش پێکهێنەرەکانی نمایش و هەندێك لایەنی تەکنیکی و نواندن باس دەکەین.
سەرەتا دەمەوێت دژی ئەو ڕا کۆلەکتیڤخوازە بووەستم کە سەرجەم ژیانی کۆمەڵایەتی و کەلتووریمان لە ناوێك، نوسراوێك، کارێکی هونەری، ڕابەرێکی سیاسی، یان شێوە ڕەفتارێکدا دەتوێنێتەوەو لێرەوە شەرعییەتی مانەوە و بەرەو سەر ڕۆیشتنی خۆی وەکو ناوێك و شێوە بیرکردنەوەیەك دەسەپێنێت بەسەر هەمواندا. ئەو ڕا فاشیستەی زاراوەکانی تاك و تەنیا و تا سەر ئێسقان و لە ئەلفەوە تا یا و ئەو دەستەواژانەی تری ئاخنیوەتە ناو قسەکردن و نوسینەکانەوە کە هەموو لەناو یەكدا دەتوێنێتەوە. ئەگەر پێتوایە ئێمە خاوەنی هیچ نین و لە بۆشاییداین و تەنیا چەند فریاد ڕەسێك وزەی کارکردنیان کردووە بە بەری ژیانی کۆمەڵایەتی و کەلتووریماندا، تۆ لە شوێنێکی هەڵەدا یارییەکی هەڵە دەکەیت.

دەشێ بۆ چەند ساڵێك بتوانیت زۆرێك لە خشتە بەریت، بەڵام خۆت لە هەموومان باشتر دەزانیت، ئەو ئاراستەیە ناتوانێت مێژوو ببڕێت و چرکەساتی گرنگ لەو کاروانەدا بەرهەم بهێنێت. هەر ئەم شێوە بیرکردنەوەو گوزارشتکردنەشە وایکردووە ڕەخنەی جددی نەتوانێت سەر دەر بهێنێت و فەوزایەکی پڕ لە غرووری بۆش و دۆشدامان و دڵەڕاوکێی بێ بەرهەم لە دەروونی ئەو گەنجانەدا جێگیر بکات، کە دەبوایە بزوێنەری داهێنان و خۆ تازە کردنەوە و ڕەخنە لەخۆ گر و تێپەڕێنەر بوونایە. ئەو نەوە فاشیستە، یان نەوەیەکی فاشیستیتر دەبێت بەژێر باڵی ئەواندا سەرهەڵبدات، یان ناهێڵن هیچ دەنگێکیتر ببیسترێت. ئەمەی دەیڵێم بە داخەوە زۆربەی بوارەکانی تریشی گرتۆتەوە. هەر لەم ڕووەوە، دەمەوێت ئەو تەوژمە هەڵەشە بێئاگایە بخەمە ژیر ڕەخنەی وێرانکەرەوە کە هەر جارەو کەسێك یان کارێك لە ژانرێکدا هەڵدەبژێرێت و ئیتر دەڵێت وا هەناسەیەکمان تێگەڕایەوە. ئەو شەپۆلە خەوتووەی تەنیا لەم نێوەندەدا جێی خۆیی کردۆتەوە و هەرگیز ناتوانێت خۆی لە سیحری ئەوانیتری دەرەوەی ئەم جوگرافیایە دەرباز بکات و لێرەش خۆی دەکاتە داکۆکیکەر و پێغەمەری تەووژمەکان. دەشێ بۆ خوێنەرێك یان بینەرێکی ئاسایی کە بەهۆی ژیانی ڕۆژانەیەوە نایپەرژێتە سەر بینین و خوێندنەوەی دەنگە جیاوازەکان، ئەم حاڵەتە داوەری هەڵنەگرێت. بەڵام بۆ بەڕێزێك کە ئەوە کار و سەرقاڵیی ڕۆژانەیەتی، ناکرێت هەروا وازی لێبێنین تێپەڕێت.

لەم شارەدا مانگی چەند نمایشی شانۆیی، سیمینار، پێشانگای شێوەکاری و کۆنسێرت و ئەو جۆرە شتانەمان هەیە؟ کە تۆ بەهۆی کبریائێکی ئەرستۆکراتیانەی پڕ لە زەیفەوە دانابەزیت و نایانبینیت، ئیتر چۆن ڕێگە بە خۆت دەدەیت دەربارەی کەلتوور و هەلومەرجی پێشکەوتن و زیندوویی یان پاسیڤ بوونی چالاکیەکان و دیدگاکان قسە بکەیت؟ لەم بارەیەوە بۆ ئەم نمایشەو زۆر کاری هونەری و کەلتووری تریش کە لەم شارەدا دەکرێن، گوێبیستی ئەو قسانە دەبین کە جگە لە پیاهەڵدانێکی کوێرانە، هیچیتر بەرهەم ناهێنێت، لە کۆتاییشدا نە خزمەت بەو ڕێچکە هونەریە دەکات و نە هونەرمەندەکان. من لە ماوەی ئەم ساڵدا چەندین کاری شانۆییم بینی شایستەی بینینن، بەڵام ئەمە ئەوە ناگەیەنێت لەسەر حسابی هیچ یەکێکیان ئەوانیتر داپڵۆسین و دەمکوتیان بکەین. لە هەشتاکانەوە شانۆی ئێمە بە کۆمەڵێك ئەزموونی گرنگدا تێپەڕیوە، لەو نێوەشدا چەندین ماوەمان هەیە تیایدا شانۆکەمان تووشی نشێوو بەربەست و تەنانەت وەستان بووە.

لەپاڵ ئەو بزووتنەوە جدیەدا کە دەستی پێکرد، وەك ئەوەی لە هەموو دونیادا هەیە، چەندین کاری نا هونەری و نا پرۆفێشناڵمان بینیوە، ئەوەشمان بینیوە کە گرووپێکی هونەری دواجار بوونەتە گرووپێكی پڕ لە بەرهەمی ناتەواو، یان وەك ئەوەی ئێستا دەیبینین، وەرگێڕانی نوسین لە سایتەکانەوە و دابەزاندنیان بەناوی خۆتەوە، کۆپیکردنی دیمەن و سینۆگرافیا و دیکۆر و تەنانەت جۆری ئەداکردنیش لە سایتەکانەوە و لە ڕێگەی یوتوبەوە. بەشێکی ئەم حاڵەتانەش دیسانەوە پەیوەندی بەو هەوڵە فاشیستیانەوە هەیە کە باندێک لە نوسەران و هونەرمەندان وەکو گەرا لەناو کون و کەلەبەری ئەو نێوەندەدا دایانناوە و هەوڵی زۆری دەوێت تا پاکبکرێنەوە.

لێرەوە ڕووی دەمم دەکەمە ستافی شانۆگەری مارا ساد و داوایان لیدەکەم بە چاوێکی کراوەوە گوێ لە تێبینیەکان بگرن و دڵنیا بن تەنیا بە ڕەخنەی زانستی و بەخۆدا چوونەوە و داڕشتنەوەو کاری بەردەوام دەتوانین شکڵێکی تایبەت بە شانۆکەمان ببەخشین.
سێ خوێندنەوە و سێ قۆناغی کاری جیاواز لە مارا ساد دا لە سلێمانی ١٩٨٧، ١٩٩١، ٢٠١٦
ساڵی ١٩٨٨ دەرهێنانی شەماڵ عومەر، بەهێزکردنی گوتاری مارا و بیری شۆڕشگێڕی، هاوشانی بزوتنەوە شۆڕشگێڕەکانی شاخ و ڕاگرتنی هاوسەنگییەك لە نێوان کردار و دیالۆگەکاندا. دابەشکردنی کۆرس بەسەر هەرسێ لادا . تەنها کاتێك کە کۆرس بە بێ پاڵنان بە گالیسکەکانی مارا و ساد ەوە دەبینرێن، کاتی ئەو دیالۆگانەیە کە کە کۆرس دەگەڕێنەوە بۆ حاڵەتی نەخۆشی، ئاماژەی نەخۆشخانەکەش لابرابوو تا ڕاستەوخۆتر وەك نەخۆشیەکانی کۆمەڵگا ببینرێن.
ساڵی ١٩٩١ دەرهێنانی ڕزگار ئەمین، فۆکەس خستنە سەرئەو دیالۆگانەی باس لە دڕندەیی شۆڕش و سەرکردەپەرستییان تێدایە، ئەمەش وەك سەرەتای زەنگی ئاگادارکردنەوەی مەترسییەکانی دوای ڕاپەڕین و چەپڵەلێدان بۆ سەرکردەکان و بەرزکردنەوەیان تا ئاستی پەرستن و شەڕکردن لە پێناویاندا.
ساڵی ٢٠١٦ دەرهێنانی هیوا فایەق، دۆشدامان لە نێوان ماناکانی شۆڕش و ئازادیدا، سترێس خستنە سەر ئەو دیالۆگانەی باسی گەندەڵی و بەتاڵانبردنی سامانی گشتی دەکات.
دەبینین لە هەر یەك لەو نمایشانەدا خوێندنەوەی هەلومەرجی ئێستا بوونەتە داینەمۆی داڕشتنەوەی گوتاری نمایشەکان.

کورتەیەك دەربارەی تێکستەکە:
Petir

مارا ساد لە لایەن پیتەر ڤایسەوە وەك تاقیکردنەوەیەکی جیاواز بۆ دەسەڵاتی چیرۆك لە ساڵی ١٩٦٣ دا نوسراوە، تیایدا کۆمەڵێك چەمکی وەك: شۆڕش و شۆڕشی دژ، سەرکوتکردنی شۆڕشگێڕان و بە جەللاد بوونی شۆڕشگێڕان، شوناس و سنورەکانی ئازادی، کاریگەریەکانی ئەوانیتر لەسەر تاك و کاریگەری تاك لەسەر ئەوانیتر. حەقیقەت وەك چەکێك بۆ سڕینەوەی ئەوانی تر و وەك چەکێك بۆ خود پاراستن لەوانیتر، دەسەڵات لە پلە بەندییە کۆمەڵایەتییەکاندا ( پیادەکردنی دەسەڵات و هەیمەنەی دەسەڵات لە لوتکەی بڕیارەوە تا بنتکەی ملکەچی، یەك لەسەر ئەوانی ژێرتر)، ئایین وەك ئەفیونێك بۆ ئامادەکردنی تیرۆریست و جەنگاوەرە خەواڵوەکانی خودا، ئایین وەك چەکێك بۆ شەرعییەتدان بە لەناوبردنی نەیاران، تا گەیشتن بە دەسەڵات… وە چەندین چەمك و واتای پڕ پێچ و پەنایتر، سەرجەم بەیەکەوە گوتاری شانۆنامەی مارا ساد دەنوسنەوە. لەو تێکستەی ڤایس دا بە ئاشکرا کاریگەری ڕوداوەکانی پاش دوو جەنگە جیهانییەکەی نیوەی یەکەمی سەدەی بیست دەبینرێن، بە تایبەتیش بزوتنەوەکانی دژی شەڕ وەك بزووتنەوەیەکی فراوان لە زۆربەی ووڵاتانی جیهاندا بە تایبەتیش شەڕی ڤێتنام ١٩٥٤- ١٩٧٥، بزوتنەوەی چەپە نوێکان وەك شێوازێکی نوێ لە لایەن بیریاران و خەباتگێڕانەوە سەری هەڵدا بۆ چاکسازیکردن لە هەندێك بابەتی وەك مافە مەدەنیەکان و پرسی جەندەر و ..هتد، هەروەها کاریگەری گفتوگۆ فەلسەفییەکان و بڵاو بوونەوەی کتێبی “ئیرۆس و ژیاری”ی هێربەرت مارکیوز ١٩٥٥ “شێتی و ژیاری” ی میشێڵ فۆکو ١٩٦١ ، و چەندین کتێبی گرنگی تر.

ماویەتی….

Previous
Next
Kurdish