جیهانی پاش تەنگژەی کرۆنا .. حەمید تەقوایی
ئەم دەقە لەسەر بنەمای قسەوباسێک لە سیمینارێکی ئینەتەرنێتیدا ئامادەکراوە کەلە ٢٥\٤ئەنجامدراوە نوسراوەتەوە
حەمید تەقوایی
هەمووتان بەخێر بێن.ئەمەوێت لە کۆبونەوەی ئینەتەرنێتی ئەمڕۆماندا سەبارەت بە بارودۆخی پاش کرۆنا قسەبکەین.سەرەتا من ماوەی ١٥ خولەک قسەدەکەم و دواتر خۆشەویستان دەتوانن ڕاو بۆچونی خۆیان وە ئەگەر پرسیارێکیان هەبێت بیکەن وەیان ئەگەر باسێکیان هەبێت بیخەنەڕو.
سەرەتا بۆ چونە ناو باسەکەوە پێویستە بەشێوەیەکی کورتیش بێت وەک بوە بڵێین لەبنەڕەتدا چی ڕویداوە کە دونیای گەیاندوەتە ئەم جێگایە.ئەبێت سەرەتا سەیرێکی ڕابردو ئێستا بکەین.ئەبێت بزانین لە کوێدا وەستاوین هەتا تێبگەین کە بۆ کوێ دەڕۆین.
سەبارەت بەوەی کە دونیا چۆن گەشتوەتە ئێرە.من هەمیشە وتومە کە کرۆنا وەکو نەخۆشی سەرچاوەکەی ڤایرۆسە بەڵام وەک تەنگژەیەکی کۆمەڵایەتی، سەرچاوەکەی ڤایرۆس نیە ئیتر ،بەڵکو زادەی ئەزمەی سەرمایەداریە.ئەم بارودۆخەی کەلە دونیادا هەیە بێ چارە سەرنەبوو نەک هەر بێ چارەسەر نەبوو بەڵکو دەتوانرا بەتەواوی کۆنترۆڵ بکرێت وە تەنگژەکەش هیچ نەبوو،تەنانەت بە نەخۆشیەکی جدیش هەژمار نەدەکرا.زۆر لەوەوبەر دەیانزانی وە بەتەواوەتی پێشبینی کراوبوو.دەتوانرا بەتەواوەتی ڕێگری لێبکرێت.لەگەڵ ئەوەشدا دەوڵەتەکان دەست لەسەردەست دانیشتن وکارێکیان ئەنجام نەدا هەتا بارودۆخەکە گەیشتە ئێرە.
ئێوە دەزانن کە زۆرێک نزیکەی شەش حەوت ساڵ لەمەوبەر پێش بینی ئەمەیان کردبوو،ئەو کاتەی کە ئیبۆلا وسارس وهیتر دەرکەوتن هۆشداری ئەوەیاندا کە زنجیرەیەک لە نەخۆشیە پەتاییەکان هەڕەشە لە دونیا دەکەن.دەگەڕێتەوە کوشتار دەکات وە ئەبێت بیر لە ئامادەکاریەکانی بکرێتەوە .بەم پێیە هەموان دەیانزانی.مەسەلەکە ئەوەیە کە هیچکەس غافگیر نەبوە،ئەگەر کارێکیان نەکردوە زۆر بەسادەی لەبەر ئەوەی کە سیستەمی سەرمایەداری کارو سەرمایەگوزاری لەمەیدانی پزیشکی وبەتایبەتی توێژینەوەی پزیشکی و پێشگرتن بەنەخۆشیەکان،لەبەر چاوچنۆکی نیە،کەسەرمایەگوزاری ناکەن.خواستی ئەو کارەیان نیە.تەنانەت ئەو سەرمایانەش کەلە بەشی بیمە کۆمەڵاتی وتەندروستی ودەرمانی وهیترەکاندان بەرژەوەندی ئەوان لەوەدایە کە نەخۆشیەکان پەیدابن،نەخۆشیەکان بڵاوببنەوە هەتا ئەوان بتوانن دەرمانەکانیان بفرۆشن.سەرئەنجام ڤاکسین ئەو بازاڕەی نیە کە دەرمانی نەخۆشیەک کە هەموو ساڵێک توشی دەبن و بەردەوام ئەبێت دەرمانەکانی بکڕن.مەبەستم ئەوەیە کە ئەم مەسەلەیە پەیوەندی بە نیازو وخواست و سیاسەتی کەسێکەوەنیە بەڵکو میکانیزم وکارکردەکانی نیزامی سەرمایەداری ئەوە ی پێویست نیەکە یەکێک بڕاوات ولە بەشی توێژنەوەی پزیشکی و پیشگرتن بەناخۆشیەکان سەرمایەگوزاری بکات.
هەموو دەستەوەستان دانیشتن هەتا سەرئەنجام ئەمە ڕویدا.لایەنێکی تری کیشەکە ئەوەیە هەروەک دەزانن بەتایبەت لەم چەند دەیەی دواییدا لەگەڵ سیاسەتی سک هەڵگوشینی ئابوری وکۆنسێرڤەتیڤی نوێ ونیولیبرالیزم وهیتر بەردەوام هێرشیان کردوەتە سەر خزمەتگوزرایە تەندروستی ودەرمانیەکانیان،لەزۆر بەی وڵاتاندا لەگەڵ کەمی کادری پزیشکیدا ڕوبەڕوبون،تەنانەت لە وڵاتە پیشەسازیەکانی ڕۆژئاوادا.بودجەی خزمەتگوزاری دەرمانی وکۆمەڵایەتی وهیترەکان کەمترو کەمتر بون ولەبەرامبەردا بۆ بەشەکانی تری وەک سوپاو کاروباری چەک وچۆل وکۆمەک بۆ سەرمایانەی کەلە حاڵەتی شکستهێناندا بون پاش تەنگژەی٢٠٠٨ وهیتر کرا. بەوپێیە لایەنێکی تری کێشەکە ئەوەیە کە نەک تەنها پێشگیری نەکرا بەڵکو تەنانەت سیستەمی پزیشکی بەرداوام لە هەموو جێگایەکی دونیا لاواز بوو.لەو شوێنانەی کە کەرتی تایبەت ئەواانەی بەدەستەوە گرت ولەو جێگایانەش کە بەشێک بون لە سیاسەتی دەوڵەتی و بیمە کۆمەڵایەتیەکان ئەوانەش وردە وردە دەستیان کرد بەتایبەتی کردن.ئەنجامەکەی ئەوە دەرچوو کە دەیبینین.
پارێزگاری نیۆرک ماوەیەک لەمەوبەر چەند خاڵێکی وروژاند کە بەئاشکرا نیشانی ئەدات بارودۆخەکە چۆنە..ئەو وتی ئێستا نەخۆشخانەکان بۆ ئامادەکردنی ماسک وئامیرەکانی هەناسەدان وشتیتر کێبڕکێی یەکتر دەکەن وە بەزیادکردن وداشکاندن دەچنە جەنگی یەکترەوە.سەبارەت بە نەخۆشخانەی وڵایەتەکانی ئەمریکا ئەیوت.لەکاتێکدا کە بۆ ڕێگری لە نەخۆشیەکی لەو شێوەیە ئەبێت یەک سیاسەتمان هەبێت،ئەبێت هەوڵ بدەیت،ئەبێت لەپەنای یەکدا بوەستین،ئەمەوێت بڵێم کاتێک ئێوە سەلامەتی خەڵک دەسپیرن بەچاودێری و کێبڕکێی وکەموزیادکردنی بازاڕ ئەو باروودۆخە ڕوئەدات کە ئێستا لە ئەمریکا دروست بوو.لە نێو دوو کەوانەدا بڵێم کە دەزانیت لە ئەمریکا ژمارەی کوژراوان لە پەنجا هەزار تێپەڕیوە نزیکەی نۆسەدهەزار توشبوی هەیە.پێم وایە لە دوو سێ ڕۆژی داهاتودا سنوری یەک ملیۆن کەسیش تێپەڕێنێت. واتە دانیشتوانی ئەمریکا لەسەدا چواری دانیشتوانی دونیایە بەڵام ژمارەی ئەوانەی بەکرۆنا گیانیان لەدەستداوەو ژمارەی توشبوەکان بەکرۆنا نزیکەی لە سەدا چلی هەموو ئەم حاڵەتانەیە لە دونیادا.ئەمە دۆخەکەیە ئیستا ئەمە دۆخی گەورەترین ئابوری جیهانە.ئەمەوێت بڵێم کە هەموو سیستەم،چ لەڕوی توێژینەوەو کارو ئامادەکاری وکەلوپەل بۆ پێشگیری لە نەخۆشی هەموو سیستەمی دەرمانی لەم وڵاتانەدا،لە لاوازترین دۆخی خۆیدایە وەلە ئەنجامدا ڤایرۆسێک توانی بەم شێوەیە هەموو دونیا ئیفلیج بکات.ئێستا کاتێک سەیری بارودۆخی ئەمڕۆ دەکەین دەبینین کە هەموو دەوڵەتەکان قسەیان ئەوەیە کە باشە،چی لەئابوری بکەین؟ئابوری نوستوە وە وردەوردە زەمزەمەی ئەوە هەیە کە چەرخەکانی ئابوری بخەنەوەگەڕ،لە ئەمریکا ولایەتەکان یەک لەدوای یەک سەرقاڵی وەگەڕخستنەوەی بەرهەمهێنان و کارو پیشەن.هەندێک لە دەوڵەتەکان دەڵێن زیاتر ئارام دەگرین وە پێوەرێکیان بۆ گەڕانەوە سەرکار دیاریکردوە.و هیتر.بەڵام سەربەخۆ لەوەی کە چ سیاسەتێکیان هەیەو بە قەولی خۆیان کەی بیانەوێت ئابوری بخەنەوەڕێ.کیشەکە ئەوەیە کە کۆمەڵگە ئیفلیج بوە.نزیکەی سێ مانگە کۆمەڵگە لە دۆخی ڕاوەستاندایە.بەشی زۆری خەڵک لەماڵەکانیاندان.نەک تەنها کارو بەرهەمهێنان بەڵکو هاتوچۆو جەژن و هونەر ووەرزش و لەدەوری یەک کۆبونەوە قوتابخانەو زانکۆو هەموو شتێک نوستوە. خەڵک تەنانەت جورئەتی ئەوەیان نیە بڕۆن بۆ بازاڕ کردن.ناتوانن بڕۆ پیاسەیەکی ناو شەقامەکان بکەن.واتە ئەزمەیەک هاتوە کۆمەڵگەی ئیفلیج کردوە.
ئەو کۆمەڵگەی کە ئیفلیج بوە کۆمەڵگەیەکە کەلەژێر کۆنترۆڵی سەرمایەداریدایەوە بەتایبەتی سەرمایەداری ئەتوانێت بارودۆخی بەرهەمهێنانەکەی دیاری بکات،سیاسەتەکەی دیاری بکات.هاتوچۆی مرۆڤەکان هەتا کۆبونەوەکانیان،فەرمانگەکان،کارگەکان ، ناوەندەکانی کار،هەموو ئەمانە لەسەر بنەمای هەمان بناغەی دەستکەوت وقازانج وکۆنترۆڵ لە بازاڕی ئازاد و هیتردا ڕێکخراوە ئەوە ڕژێمی سەرمایەداریە کە لەکار کەوتوە،ئێستا کە گەشتوینتەئیرە،ئیستا کە سەرمایەداری کارەکەی بە ئیرە گەیاندوە.جگەلەوە ڕیگایەکی ترمان نیە،ناچارین کە لەماڵەکانمان دانیشین.هەڵەکەیان لەوەدا نیە کە دەڵێن لەماڵەوە دانیشن،هەڵەکەیان ئەوەیە کە بارودۆخێکیان دروست کردوە کەناچار بون کۆمەڵگە خانەنیشین بکەن.ئاکامی دەرونی وکۆمۆمەڵایەتی ئەم بارودۆخە خۆی ئەبێتە سەرچاوەی کێشەو مەشاکیلێکی زۆر بۆ خەڵکی دونیا.هەر ئەمڕۆ بەشی زۆری کۆمەڵگە کە کاردەکەن،چینی کرێکار،بێکاران،کاسبکاران، بەشێ هەژاران وبێبەشان ئەوانەن کەناتوانن لەماڵ دانیشن وژیانیان بەڕێوەبەرن.ئەم ناکۆکیە بۆتە هۆکاری ئەوەی کە هەندێک لە دەوڵەتان کۆمەکێک ئەدەن.سیاسەتێکیان بۆ ئەم کۆمەکانە دیاریکردوە.سەرئەنجام ئەم کۆمەکانەش وەڵام نادەنەوە،چونکە بەش ناکەن ولە باشترین حاڵەتدا کاتیە.کەس نازانێت کەئەم تەنگژە بەچ سەختیەک وهەتاکەی بەردەوام ئەبێت.
من دواتر باسی ئەوە دەکەمەوە کە ئەبێت چی بکرێت.هەرچۆن بێت ئێستا ناکۆکیەکان ئاشکران لە کۆمەڵگەکاندا وئەویش وەک دەڵین دوڕیانی ژیان یان نان دەخاتەبەردەم.واتە خەڵک دەبێت یان لەبرسێتیدا بمرن یان بەکرۆنا،ڕێگای سێهەم لە ئارادانیە،ئەمە ئەو بارودۆخەیە کە ئەوان بۆ دونیایان دروست کردوە وە ئەمە تێدەپەڕێت،هەم وەک سیستەمێک کە ئەم تەنگژەی دروست کردوە و هەم وەکو سیستەمێک کاتێک تەنگژەکە دروست بوو نەیتوەنی وەڵامی گونجاوی پێبداتەوەوئەمەش بویە هۆی گیان لەدەستدانی ژمارەیەکی زۆر.
ئەو ناکۆکیانەیە کە بۆ خەڵکیان هێناوەتەکایەوە. ناکۆکیەکی وەها لەبنەڕەتدا دەتوانرا دروست نەبێت،ئەمڕۆ،بەڵێ بارودۆخی سەرمایەداری بەم شێوەیەیە،بەڵام سەرمایەداری خۆی بەرپرسیارەلێی نەک ڤایرۆسێک.ئەمەش باردۆخی ئیستای دونیایە کە بەردەوام ئەبینین ژمارەی مردوەکان لە زیادبوندایە،ژمارەی توشبوان بەرز دەبێتەوە،خەریکە لەسنوری دوو ملیۆن کەس نزیک دەبێتەوە،لە ئەمریکا دەگات بە ملیۆنێک و کوژراوەکانیش دەگاتە چەند سەد هەزار کەس ئەم بارودۆخەیە کە بۆ خەڵکی دونیایان هیناوەتەکایەوە.
باشە، بەرەوکوێ دەڕۆین؟ێمە چ داهاتویەک چاوەڕوانمانە؟ ئاشکرایەلە کۆتاییدا ئەم ئەزمەی کرۆنایەش دەگاتە سەرئەنجام و کۆتایی دێت.ئێستا ئەبێت هیواخوازبین وە هەوڵ بدەین کە ئەم ڕوداوە بەکەمترین کوشتار کۆتایی بێت.بەڵام هەرچۆن بێت،سەربەخۆ لەوەی کە چ کارەساتێکەو ئەبێت خەڵک چەندی لێ بکوژرێت هەتا ئەم ئەزمەیە تێپەڕێنێت،ئەمەش چەند هۆکاری هەیە.
یەکەم ئەوەی تا ئەو جیگایەی کە پەیوەستە بە ئەزمەی ئابوریەوەهەموان پێشبینی ئەوە دەکەن کە سەخترین تەنگژەی ئابوری لەبەردەماندایە تەنانەت لە دەیەی ١٩٣٠کان خراپترە واتە ئەم بارودۆخە لە ڕوی مەوداوە.لەڕوی ژمارەی بێکارانەوە،لەڕوی ئیفلاسی،لە کار کەوتنی زۆرێک لە سەرمایەو تەنانەت زۆرێک لە بەشەکان بێ وێنەیە.ئەزمەیەکی واقوڵ وفراوان کەلەم سەدساڵەیی دوایدا هاوشێوەی نەبوە.
خاڵی دوهەم ئەوەیە کە ئەم ئەزمەیە تەنها لەسنوری ئابوریدا نامێنێتەوە.تەواوی نیزامی سەرمایەداری دەخاتە ژێر پرسیارەوە.نەک تەنها لەلایەن چینی کرێکار یان چەپ وکۆمۆنیستەکان یان جەماوەری خەڵکەوە بەڵکو لەلایەن دەستەبژێرو شارەزایانی بۆرژوازی خۆیەوە،چونکە دەزانن ئەم بارودۆخە ناکرێت بەردەوام بێت.لەناویاندا ئاغای کیسنجەر،کە بە ستراتیژی داڕێژەری جێ باوەڕی کاپیتالیزم لە دونیادا هەژمار دەکرێت.پێشبینی ئەوەی کردوە کە توندترین پێکادان وئاڵۆزی لە ڕێدایە.ئەمانەوێت بڵێین کە باس بەتنها لەسەر ئابوری نیە.باس لەسەر ئەوەیە کە سەرمایەداری لەم ئەزمەیەدا بە توندی وفراوانی کەوتوەتە ژێر پرسیارەوە،هەم وەک سیستەمێک کە ئەم ئەزمەی خولقاندوە وە هەم وەک سیستەمێک کە ئەم ئەزمەیە ڕویدا نەیتوانی وەڵامی گونجاو بداتەوە و ژیانی لە ژمارەیەکی زۆر سەندەوە.
ئەمە یەکەمین ئەزمەیە کە هۆکارەکەی میکانیزمەکانی ئابوری سەرمایەداری نیە.هەروەک دەزانین لە ئەزمەکانی پیشویاندا قازانج کەم دەبویەوە،بەرهەم کەم دەبویەوە.داواکاری کەم دەبێتەوە،بەمانایەک زێدە بەرهەم دێتەکایەوە.ئەوکاتە لەگەڵ ئەزمەیەک ڕوبەڕوین کە درێژەدان بەم شێوە بەرهەمهێنانە ئیتر سودێکی بۆ سەرمایەداری نابێت ئەبێت لەگەڵ بێکار کردنەکان و لەگەڵ برسی کردنەکان وپشتوێن توندکردنەوەکان وهیتر خۆیان لەم ئەزمەیە دەربازبکەن.بەڵام ئەمجارە هۆکاری ئەزمە ئابوریەکە لە ئابوری خۆیدا نەبوە بەڵکو بەڕواڵەت ڤایرۆسێک بوە.نەخۆشیەک کەبوە هۆکاری خەواندنی کۆمەڵگە،وە عامیدانە ئابوری بخەوێنێت،ناچارن کەبیخەوێنن.واتە یان مردن یان لەماڵەوە دانیشتن.باشە،خەڵک ناڕۆن مردن هەڵبژێرن.ئیستا گەشتونەتە دوڕیانێک کە لەو لاوە سەرمایەکەیان خەریکە زەرەردەکەن و ئیفلاس دەکەن،وە ناچارن کرێکاران بنێرنەوە سەرکار.
ئەم پێشهاتە هەرچۆنێک کۆتای بێت کەسانێک کە دەڕۆنە سەرکار ئیتر بەو شێوەیە سەیری دونیا ناکەن کە پیش کرۆنا سەیریان دەکرد.ئیتر فەلسەفەی کۆمەڵایەتی و فەلسەفەی سیاسی سەرمایەداری وتواناکەی لە ئیدارەی کۆمەڵگەو هیتر هەمویان بە قوڵی کەوتۆتە ژێر پرسیارەوە.وە تەنانەت ئەو دوربین وچاکەخوازەکانی چینی دەسەڵاتدار خۆشیان لەوە تێگەشتون کە ئیتر ناتوانن بەو شێوەیە بەردەوام بن وە ئەبێت کارێک بکەن.شتێک کە ڕوئەدات ئەمەیە کە ئەگەر دەوڵەتە سەرمایەدارەکان لەگەڵ پێاهەڵپژانێکدا ڕوبەڕو نەبنەوە پاش ئەزمەکە لەگەڵ توندترین سیاسەتی سک هەڵگوشین ڕوبەڕو دەبینەوە چونکە سەرمایەداری ناتوانێت لەم ئەزمەیە بچێتە دەرەوە و لەهەمان کاتدا بۆ نمونە ئاستێک لە خۆشگوزەرانی لە کۆمەڵگەدا بپارێزێت.ئەوانە تەنانەت ئەبێت ئەو ئاسەتەش کەلە ڕابردودا هەبوە بخەنە ژێر پێوە بۆ ئەوەی بتوانن ئەزمەی سەرمایەداری تیپەڕێنن. بەو پێیە ئەگەرتەنها یەکلایەنە سەیر بکەین ودەوڵەتەکان ونیزامی سەرمایەداری بینین سەردەمێک لە سک هەڵگوشین و کاری تاقەت پڕوکێنی کرێکاران لەسەر ڕێماندایە.هەموو ئەو بودجانەی بۆ کۆمەکی خەڵک سەرف دەکرێن هەموو حسابیان هەیە.بڕیارە سبەینی هەموی لە قوڕگی کرێکاران بهێننەدەرەوە.ئەگەر لەگەڵ پیاهەڵژانێکدا ڕوبەڕو نەبنەوە سەردەمی سک هەڵگوشینێکی توندی ئابوری لەسەر ڕێگا دەبێت.
هەتا سەر بەوشێوەیە نامێنێتەوە.هەر بەوشێوەی خۆشیان پێشبینی دەکەن کە ئاڵۆزیەکی پەرەسەندو لە ڕێدایە.(خۆیان ناڵێن بزوتنەوەی حەقخوازانە یان شۆڕشی خەڵکی برسی.ئەڵێن نا ئارامی ،پشێوی ،ناجێگیری،دونیا بەم وشانە شرۆڤە دەکەن).لەڕوانگەی چینی دەسەڵاتدارەوە دونیا بەرەو ناجێگیری،نائارامی وئاڵۆزی دەڕوات،لەڕوانگەی خەڵکیشەوە بەرەو توند بونەوەی خەبات وناڕەزایەتیەکانیان بۆ هێنانەخوارەوەی ئەو مفتەخۆرانەی کە نیشانیاندا تەنانەت ناتوانن پارێزگاری لە ژیانی هاوڵاتیان بکەن.بێ توانایی ونەزۆکی وبێ دەسەڵاتی وبێ ئاسۆیی وئیفلیجی سیستەمی سەرمایەداری لەبەرامبەر ئەزمەی کرۆنادا خۆی نیشانداو خەڵکیش ئەمە لەبیرناکەن.
بەم پییە سەردەمی پاش کرۆنا لەلایەک لە ڕوانگەی سەرمایەداریەوە ئەبێتە سەردەمی تونتر بەستنەوەی پشتوێنەکان،ئەبێت کاری زۆرتر بکەیت،کەمتر داوابکەیت،هێرشی زیاتر بکەیتە سەر خزمەتگوزاری وبیمە کۆمەڵایەتیەکان،ئەبێت کاتژمێری کار زیاد بکەیت وتەمەنی خانەنیشینی بەریتە سەرەوە وهیتر وهیتر.هەر ئەو هەنگاوانەی کە مەکتەبی شیکاگۆ یان پاریزگارە نوێیەکان(نیوکۆنسێرڤەتیڤ)دەیانەوێت.ئەبێت ئەمانە توند بکەنەوە.بەڵام لەلایەکی ترەوە ئیتر دونیا ئەمە قبوڵ ناکات،بۆنمونە هەروەک ئەوەی کەلە پاش هەرەس هێنانی بلۆکی ڕۆژهەڵات ڕویدا.
ئیتر ئەم سەردەمە ئەو سەردەمە نیە،ئیتر سەرمایەداری لەم سەردەمەدا بەتەواوەتی ڕیسوا بوە،خەڵکی بەچاوی خۆیان بینیان کە ئەم سیستەمە چۆن کاردەکات،لەسەر ئەم بنەمایە سەردەمی داهاتو سەردەمێکی پڕ ئاڵۆزی وبەوتەی خۆیان نائارامی یەکان وەیا سەردەمی دروست بونی بزوتنەوە حەقخوازانەکان و ناڕەزایەتیەکان لە دونیا ئەبێت وە هەموو ئەم سیستەمە دەکەوێتە ژێر پرسیارەوە.
ئەوەی کە بەرەو کوێ دەڕوات وچ چارەنوسێک چاوەڕوانی دونیا دەکات،بەدڵنیایی پەیوەستە بە چالاکی هێزە پێشڕەوەکان،چەپە ،ڕادیکاڵ وشۆڕشگێرەکانی وەک حزبی کۆمۆنیستی کرێکاری؛بەتەواوەتی دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی کە ئەمانە چەندێک دەتوانن نەبزی بارودۆخی دونیایان هەبێت.،لێکدانەوەیەکی دروست بکەن.ڕێگا وسیاسەت ولایەنی دروست هەڵبژێرن و خەڵک ئامادەبکەن. لە مێژودا هیچ شتێک لە پیشەوە دیاری نەکراوە.سەرئەنجام ڕەوتی گۆڕانکاریەکان دەگەڕێتەوە بۆ ئیرادە،بەئیرادەی ئەحزاب وهێزەکان کە کاردانەوەی ئیرادەی چینایەتیە.بەتەنها هەر حزب وسیاسەت نیە.لە ڕوی فەرهەنگی،لەڕوی چالاکی ەN.G.Oکان،ڕێکخراوە جۆراوجۆرەکان،نوسەران،هونەرمەندا،بیرمەندان و فلیم دروستکەرەکان،ئەوەن لەدونیای پاش کرۆنادا چ بارودۆخێک ئەخولقێنن.بێگومان ئەمەی کە لەڕوی بارودۆخی کۆمەڵایەتی،بارودۆخی سیاسی،بارودۆخی ئابوری،هەموو شتێک ئامادەو گۆنجاوە بۆ ئەوەی کە نمونەیەکی چەپ وکۆمۆنیستی وسۆسیالیستی لە دونیا سەرپێ کەوێت.وە بەتایبەتی ئەبێت ئەوە ڕۆشن بێت کە ئەم سۆشیالیزمە لەو جۆرە نیە کەلە ئۆردوگای سۆڤیەت شکستی هێنا وەیان ئیستا بۆ نمونە کەچاینە خۆی دادەنێت.بەڵکو کۆمۆنیزمێک کە ئینسان بناغەکەیەتی،واتە ئازادی ویەکسانی وخۆشگوزەرانی بناغەکەیەتی.ئەوەش بڵێم وباسەکەم تەواوبکەم،ئەم سەردەمە لەناو حزبەکان و هێزەکان وناوەندە هزریەکانی بۆرژوازی و تەنانەت لە نیوان دەوڵەتەکان ئەو باسە هەیە کە بژیوی خەڵک ئەبێت دابین بکرێت،دابین کردنی بژیوی گشتی،بۆچی ئەمە دەخەنە ڕوو؟چونکە توشی ئەزمە بون.هەروەک وتم بن بەستێکیان هەیە.ئابوریەکەیان نوستوە.ئەیانەوێت بەم ڕیزبەندیە سەرئەنجام ئەم ئەزمەیە تێپەڕێنن.بەڵام باسەکە لەم قسانە بناغەیی ترن. بەبڕوای من بژیوی گشتی ئاڵایەکە کە چینی کرێکارو سۆسیالیستەکان بەرزیانکردوەتەوە.نەک تەنها بۆ سەردەمی کرۆنا بەڵکو وەک کارێکی هەمیشەییان.تەنگژەی کرۆنا نیشانیدا کە دەوڵەتەکان ئەبێت ئەم بەرپرسیارێتیە لە ئەستۆبگرن،وە نەک هەر لەم بارودۆخەدا.ئەگەر بەردەوام ئەم کارە ئەنجام بدەن بارودۆخێکی لەم شێوەیە ڕونادات.
دابین کردنی بژیوی گشتی لە ڕوی بابەتی ومادیەوە بەتەواوەتی کاریکی مومکینە. بودجەکەشی، پیداویستیەکەشی وسامانەکەشی هەیە.بەرهەمهێنانی هێزی کار ئەوەندەیە کە سانێکی لەمەودای نجومیدا کەڵەکەکردوە.ئەگەر رێگریەک هەیە ئەوە پەیوەندیەکانی سەرمایەداریە.
قسە لەسەر لە پێشینەکانە.باسەکە لەسەر ئەوەیە کە ئەم سامانە بۆچی بەکار دەههێنیت.قازانج کۆکردنەوە و ڕەونقی سەرمایە یان وەڵام بە پێداوستیەکانی خەڵک.ئەوەندە سامان وپێداویستی مادی هەیە کە خەڵکی دونیا بتوانن چەندین ساڵ کاریش نەکەن وبژین.ئەمە بەتەواوەتی لەتوانادایە.پیشتر وتم ئەگەر سەرمایەداری نەبوایە ئەم بارودۆخە تەنگژاویەش ڕوی نەئەدا.بەڵام کاتێک ئەم تەنگژە هەیە کە هەم ژیان وهەم نان .ئەمە دوڕێگا نین.لەڕوی بابەتی ومادیەوە هەر لەم نیزامی سەرمایەداریەدا لە هەموو جێگایەک دەتوانرێت هەم گیان وهەم ژیانیش دابین بکرێت و پاش سەردەمی کرۆناش بەتەواوی ڕێک هەروایە.ئەوەی کە دەستکەوتەکەی ئافات لێ یداوە وەیان تەنگژەمان هەیە وەیان ئەبێت زیاتر کار بکەیت وکەمترت بوێت،ئەمە ناکۆکی نیزامەکە خۆی وپەیوەندیە کاپیتالیستیەکەیەتی.وە ئەگینا نەک هەر ناکۆکیەک لەئارادا نیەبەڵکو ئێوە هەرچەند زیاتر کاربکەن وبەرهەمی کار زۆرتر بێت ئێوە ئەبێت بتوانن کاری کەمتر بکەن وە خۆشگوزەرانی زیاترت هەبێت.ئەم لۆژیکە ئەبێت سۆسیالیستەکان بیگرن بەدەستەوە.ئەو دروشمەی کە ئێمە بەردەوام ئەمان وت هەرکەس بەپێی پیویستی لەسەردەمی کرۆنادا گرنگی خۆی خستە بەرچاوی هەموان.هەموان بینیان کە کۆمەڵگە ئەبێت بەو شێوەیە بەڕیوە ببرێت.وە ئەگەرنا مردنی سەدان هەزار نەفەرمان ئەبێت،هەروەک ئەمڕۆ کارەساتی لەو شێوە لە حاڵی ڕوداندایەوەلەسەر ئەم بنەمایە بەبۆچونی من لەدوای کرۆنا سۆشیالیستەکان بۆ بەرزکردنەوەی ئاڵای ئاسۆ وداواکاری و ئامانجی ئینسانیەکانیان زەمینەیەکی پەرەگرتویان هەیە.
هەرچۆن بێت دونایی پاش کرۆنا دونیایەکی ئاڵۆزو ئەبێت.دونیایەک ئەبێت کە بزوتنەوە گەورەکان پێکدێن لە ئاستی جیهانیدا دژی سیستەمی ئێستا و مارکسیستەکان ئەبێت خۆمان ئامادەبکەین کەبڕۆین بە پێشوازی ئەم دونیایەوە،هێز کۆکەینەوە، نفوز بەدەست بهێنیت وئاڵای سۆسیالیز لە بەرامبەر ئەم دونیا وەحشایانەی سەرمایەداریدا بە شەکاوەی ڕاگرین.
زۆر سوپاستان دەکەم
وەرگێڕانی :کاوە عومەر
٧\٥\٢٠٢٠
لە ژمارە ٨٦٦ بڵاوکراوەی ئینتەرناسیۆناڵدا بڵاوکراوەتەوە لە یەکی ئایاردا بڵاوکراوەتەوە.
