Skip to Content

ئاتەئیزم و بزوتنەوەی دژی ئاینی – 4- دیمانە لەگەڵ محسین ئیبراهیمی … وەرگێڕانی:کاوە عومەر

ئاتەئیزم و بزوتنەوەی دژی ئاینی – 4- دیمانە لەگەڵ محسین ئیبراهیمی … وەرگێڕانی:کاوە عومەر

Closed
by حوزه‌یران 12, 2020 General, Opinion

بەشی چوارم و کۆتایی
ئاتەئیسم وبزوتنەوەی دژی ئاینی لە “جیهانی ئیسلامی”دا

سیامەک بەهاری: بە چڕبونەوە و بەدواداچون لەسەرئاتەئیسم لەگەڵ ئاین لە”جیهانی ئیسلامی”دا بەردەوامی گفتوگۆکەمان دەدەین.پێش چونەناو جیهانی هاوچەرخ پێویستە ئەگەر بەکورتیش بوە ئاماژەیەک بە مێژوی کوفرو بێ باوەڕی وئاتەئیسم لە دونیایی بەئیسلامگیراودا بدەین.

موحسین ئیبراهیمی:دینیس دیدرۆ ئامادەکاری سەرەکی ئینیسکلۆپیدیای ڕۆشنگەری فەرەنسا ئەیوت”هیچ فەیلەسوفێک هەتا ئێستا پیاوێکی ئاینی نەکوشتوە،لەکاتێکدا پیاوانی ئاینی چەندین فەیلەسوفیان کوشتوە”.
هەروەک چۆن”دونیای مەسیحیەت” هەتا بینەقاقای لە دەریایی خوێنی کەسایەتی و فەیلەسوف و ڕۆشنبیرانی بێ باوەڕ،کافر یان ئاتەئیست وهەڵسوڕاوانی بزوتنەوە دژی ئاینیەکاندا غەرق بوو؛مێژوی”جیهانی ئیسلام”یش تەژییە لە بزوتنەوەی ناڕەزایەتی،کەسایەتی کافر.بێ باوەڕ،هەڵگەڕاوەو ئاتەئیست لەلایەک وستەمکاری خەلیفە و پیاوانی ئاینی لە دژی ئەوان لەلایەکی تروەیە.
سەرنج ڕاکێش ئەوەیە کە لێکچونێکی زۆر لە زەمینەکانی وەستانەوە لەبەرامبەر پیشەسازی ئیسلام وڕەخنە لە خورافاتی ئیسلامی و زەمینەکانی وەستانەوە لەبەرامبەرمەسیحیەت و خورافاتەکانیدا هەیە .لەبەشی”حەلاج”لە کتێبی”ئیسلام ناسی” عەلی میر فیردۆسی زانیاریەکی بەنرخی لەبارەی زەمینەی زانستی و بونەباوی کفرو گەشەی بیرو بۆچونی ماتریالیستی و دژی ئاینی و هەڵگەڕانەوە لە ئاین لە مێژوی”جیهانی ئیسلامی”تێدایە لە ناویاندا ئەوەی کە لە دەستپێکی خەلافەتی عەباسیدا، لەگەڵ پەرەسەندنی بەرهەمهێنان و ئاڵوگۆڕو هەستانەوەی گەورەی زانستی و کلتوری دەستپێ دەکات و لە کۆمەڵێک مەیدانی وەک زانستی سروشتی،پەیکەرتاشی،ئەستێرە ناسی،ئەندازیاری،پزیشکی،میکانیکی،کیمیاوی،جەبر بەرامبەرکێ و پێشکەوتنێکی زۆر ڕوئەدەن وە هەموو ئەوانە بوار بۆ تێڕوانینی لۆژیکی و زانستی لەبەرامبەر ڕوانینی خورافیدا دەڕەخسێنێت.ئایدیالیزم و زەین گەرایی لە شرۆڤەی هەستی جیگەی خۆی ئەدات بە شرۆڤەی ئەزمونی و لۆژیکی و هەموو پەیدابون و پەرەسەندنی فەلسەفەی مادی.بە پشت بەستن بەم دەستکەوتە زانستیانە بووکە لە سەدەی سێهەمی کۆچیدا،خەبات لە دژی خورافەت پەرستی ئاین وئیسلام پەرەئەستێنێ.
ماوەی درێژی دەسەڵاتدارێتی خەلافەتی عەباسی-سەردەمانیکە کە ئاین و سیاسەت،پیاوانی ئاینی ئیسلامی و دەسەڵاتی سیاسی یەک کاسەن-بەشێکی دیاری ئەم ڕوانگەیە.لەو سەردەمەدا نەک تەنها چونە دەرەوە لەئاینی ئیسلام لەئاستی کەسیدا بەڵکو ڕەخنەگرتن لە پیرۆزی وخورافاتی ئیسلامی لە ناو فەیلەسوف وزانا وتەنانەت ژمارەیەکی زۆر لە خەڵکی ژێر ستەم پەرەدەگرێت.خەلیفەکانی عەباسی بەباشی دەیانزانی ئەگەر بەربە ڕەخنەگرتنە لە پیرۆزیە ئاینیەکان نەگرن ئەگەری هەیە بگۆڕدرێت بە شەپۆلێکی فراوان لە ڕاپەڕینی جەماوەری دژی هەموو خەلافەت و دەسەڵات و بەرژەوەندیە زەمینیەکانی لەبەین بەرێت.بۆ بەرگرتن بەم مەترسیەیە کە کەمپینی دەستگیری وئازاردان و کوشتنی زەندیقەکان(نەک تەنها لە تێگەشتنی لایەنگرانی مانی-مەزدەک بەڵکو خاوەن بیرە مادی و بێ بڕواکان و نکوڵیکاران لە بونی خودا و بەهەشت وپەیامبەری)بەڕێ خستبوو.لەسەر دەمی خەلیفە مەنسوری خوێنمژی عەباسیدا بۆ بردنە پیشەوەی کوشتنی ڕێکخراوی بێ ئاینەکان و سوتاندنی کتێب ڕیکخراوێکیان بەناوی (دیوانی بێدینەکان)پیکدەهێنن.لە سەردەمی خەلیفە مەهدی خەلیفەیەکی تری عەباسی تەنانەت پێگەیەکی گرنگیان بەناوی” هاورێی بێ دینەکان”دادەمەزرێنن کە کاری شوێنکەوتن و ڕاوکردن و ئەشکەنجەو کوشتاری هەڵگەڕاوە و پاشگەزبوەو ئاتەئیستەکان بوو.مەئمون بەڕیوبەرایەتیەکی تری کردوە بەناوی خانەی دانا”بیت حیکمە”خستەی ڕێ کە کاری وەرگێڕانی نوسینی دژی گنوستیکی یۆنانی بۆ عەرەبی و چاودێری بەسەر نوسینەوەی حەدیس وکۆنترۆڵ و سانسۆربوو.لەو هەزاران داری لەسێدارەدانەی کەلەو سەردەمەدا بۆلەسێدارەدانی زەندیقەکان لە شارەکاندا ئامادەیانکردبوو دەتوانیت پەی ببەیت بە مەودای فراوانی بێ ئاین وکافرو مادیگەری و دژایەتی ئیسلام و ترسانی دەسەڵاتی ئیسلامی لە گەشەی ئاتەئیسم.لێرەدا تەنها ئاماژە بە ژمارەیەک لە کەسایەتی زانستی و بێ ئاین و ئاتەیستی ئەو سەردەمە دەکەم کە نمونەیەکی بەرچاون لە مەودای فراوانی بێ باوەڕی وکفرو ئاتەئیزمی ئەو سەردەمە.
کوڕی ڕاوەند(لە سەدەی سێهەمی کۆچی)یەکێک لە کەسایەتیەکانە کە کاتێک واز لە ئیسلام دەهێنێت بەفراوانی لەدژی ئیسلام وڕەخنەو بابەت دەنوسێت.پەیام ومعجیزەکانی ئیبراهیم وسێ پەیامبەری سێ ئاینە ئیبراهیمیەکە نکوڵی لێدەکات.فەرمان وبەرپێگرتن لەلایەن خوداوە بەبێ مانادەزانێت.خودا بە دوژمنێک دەزانیت کە چارەسەرەکەی لەناوبردنیەتی.دروست کردنی ئینسان لە لایەن خوداوە نکوڵی لێدەکات.باوەڕی بە گەشەسەندنی ئینسانە خۆی بەبێ دەستتێوەردان لەلای خودا دروست بوە.سەبارەت بە مەسەلەی مردن لایەنگری ئیپیگۆرە.ئەلێت هەتا من هەم، مرد نیە کەمردنیش هات، من نیم.تەواوی بەرهەمەکانی بەفتوایی فیقهیەکانی ئەو سەردەمە دەسوتێنن و بۆچونەکانی زۆر بەی لە ڕێگەی وەڵامی فیقهەکانی ئەو سەردەمەدا دەرهێناوەتەوە.
کوڕی مەقفەع٠سەدەی سێهەمی کۆچی) بیرمەندێکی تری دیارە کە بێ باکانەو ئازایانە لە بەرەی زانست ودژی خورافات و کۆیلەیەتی ئاین خەبات دەکات و سەرئەنجام بە بڕیاری خەلیفەمەنسوری خەلیفەی عەباسی و بەتاوانی بێ باوەڕی و خودانەناسی لە تەنوردا ئەیسوتێنن!
محمەد زەکەریایی ڕازی(سەدەی سێهەمی کۆچی) زیاتر بەدۆزەرەوەی ئەلکهول ئەناسین بەڵام لە ڕوی فەلسەفەو بیرکردنەوەوە ڕازی نمونەیەکی بەرجەستە بوو لە ڕەخنەگرانی خورافاتی ئیسلامی.لە ڕوی فەلسەفیەوە ئەویان وەک ماتریالیستێک دەناسی کە دەتوانی ڕەگەزی بۆچونەکانی لە فەلسەفەی دموکریت و ئیپگۆردا بدۆزریتەوە.ڕازی ئەو پرسیارەی ڕوبەڕوی زانایانی ئیسلام دەکردوە”ئەگەر خودا دونیای دروستکردوە،بۆچی پێش دروست بونی دونیا ،دونیای دروست نەکرد؟” لەبەرامبەر خورافەتی دروست بونیشدا ئەلیت عەقڵ نایبڕێت کە مادە وشوێن بەرلەوەی کە مادە یان شوێن هەبوبیت دروست ببێت.کەس نەکردەکانی(معجیزات)ی پەیامبەران بەلەخشتەبردن وچاوبەست وجادو دەزانیت؛ کتێبە ئاسمانیەکان بەبێ بەهاو بێ نرخ ناودەبات.وە پەیامبەران “بە بزنە ڕیش درێژەکان”ناودەبات وئەڵێت ئەم بزنە ڕیش درێژانە هەرگیز ناتوانن بانگەشەکاری لەوانیتر لەپێشتر بۆخۆیان بکەن.سەبارەت بە سەرچاوەی ئاین بۆچونی زۆر پێشکەوتوی هەیە لەو باوەڕەدایە کە بارودۆخی نەگونجاوی کۆمەڵایەتی،ناسەقامگیری ئابوری ،لەدەستدانی سەلامەتی جسمی و دەرونی و لەئاکامدا ترس لە ئایندەو هەروەها نەزانی لەو هۆکارە سروشتیانەن کە ئینسان بەرەو لای شتێک بەناوی خوداوە ڕادەکیشێت. بابەتی جێگەی ڕەخنەی ئەو تەنها ئیسلام نیە بەڵکو هەموو ئاینەکانە.هانری گرین بەو شێوە شرۆڤەیە بۆچونەکانی ئەودەکات سەبارەت بە ئاین و بەم شێوەیە کورتی دەکاتەوە:ڕەتکردنەوەی پەیامبەرو وەحی،داننان بە لێهاتویی هەموو ئینسانەکان و یەکسانی هەمویان لە بەدەستهێنانی زانیاری،پێوستی نەبونی ئینسان بە کۆمەک لەلایەن ڕابەرانی ئاینی و زیان بەخشی و بونە هۆکاری دەمارگیری وشەڕی هەموو ئاینەکان.پیاوانی ئاینی ئەویان بە بێ دین ناوبردو بەرهەمەکانیان لەناوبرد.
ئەبو عەلی سینا (نیوەی دوهەمی سەدەی چوارهەمی کۆچی) یەکێکی ترە لەو کەسایەتیانە کە بەهۆی نوسینەکانیەوە لە بواری پزیشکیدا ناسراوە بەڵام ئەویش هەموو ئاینەکان دەخاتە ژێر پرسیارەوە.لە کتێبی چاکبونەوەدا باوەڕە ئاینیەکان وهەرجۆرە موعجیزەیەکی وەکو زیندوکردنەوەی مردو لەلایەن عیسای مەسیح،کردنی گۆچانەکەی موسا بە مارو کەرت کردنی مانگ لەلایەن محمەد بەهیچ وپوچ ناودەبات.ئەویش وەک خودانەناسیک وبێ ئاینێک ناودەبرێت وهەموو کتێبەکانی دەسوتێنرێت بەناوی سەرچاوەی”بەلاڕیدابردن”بە بڕیاری خەلیفە مونجد باللە لەبەغداد دەسوتێنرێت.

کوڕی باوکی عوجا بیرمەنێکی”خودانەناسی”تری سەردەمی عەباسییە کە زۆر بەگوڕو بێ باکانە لە دژی باوەڕە ئاینیەکان وخورافاتی ئیسلامی خەبات دەکات.ئەو هەر ئەوکەسەیە کە بە “ئیمام جەعفەری سادق) و بە ئاماژە بە کەعبەی ماڵی خودای وتبو”هەتاکەی ئەم کێڵگەیە پێشێل دەکەیت و پەنا بۆ ئەم”بەردە ڕەشە”دەبەیت؟وە هەتاکەی ئەم ماڵە کەلە بەردو قوڕ دروستکراوە دەپەرستیت و وەک وشتری هەڵهاتو بەدەوریدا ڕادەکەیت؟ها؟لەڕاستیدا هەر کە لەم بارەیەوە بیر بکەیتەوە، تێدەگەیت کە ئەمە کاری ئینسانی نەزان و دێوانەیە نەک کاری پیاوی خاوەن بیرو هۆش!”
باوکی شاکر یەکێکی تر لە ماتریالیست و بی باوەڕە دیارەکانی سەردەمی عەباسیە کە لەڕوی تیئۆریەوە پەیڕەوی لە ئیپیگۆر دەکرد.ئەو گرنگی بە پێنج هەستەکەی ئینسان ئەدا؛ژیان ومردنی بەساتەوەختی پێگەیشتنی سروشت و ئینسان دەزانی؛ئەوقایل بوو بە گرنگی سروشتی گۆڕان و گەشەی سروشت و هەموو بونەوەرەکان وە بە پشت بەستن بە بنچینەی گۆڕانکاری و گەشەی خۆبەخۆی بونەوەر دەگات بەوەی کە لە خولقێنەر دورکەوێتەوە.ئەو لە باسێکدا لەگەڵ ‘ئیمام جەعفەر سادق”دا لەگەڵ ڕوشنکردنەوەی جێگای هەست وەکو هۆکاری گشت ناسینێک.دەرکی خودا بە هۆی تێگەیشتنی دەرونی بە شتێکی پوچ دەزانێت وە دەگات بەوەی کەلە خولقێنەر دورکەوێتەوە:”خودایەک کە توی خەڵک بانگەواز دەکات بۆ ئەوەی بی پەرستنی شتێک نیە جگە لە وەی کەلە هێزی خەیاڵی تۆوە هاتوەتەدەرەوە,تۆ ناسینی خودایەکی نەبینراوت لەلایەن خەڵکەوەت،کردوەتە وەسیلە بۆ ئەوەی ببنە خاوەنی هێزو سامان وە ژیانێکی خۆش بەسەر بەرن”وە جەخت لەوە دەکاتەوە کەئەوە ئێمەین خودای خۆمان دروست دەکەین.دروستکەری ئێمەین نەک خودا!
لەگەڵ مەودایەکی کورتی مێژویدا ئەم بەشی بێ خودایی و کوفر پەیوەست ئەبو بەخیامەوە ، زاهیدەکانی ئەوسەردەمەی ئیسلام لە لێدانی زمانە تیژکەی هیچکاتێک لە ئارامیدا نەبون.ئەرنس ڕێنۆ فویلوسوفی فەرەنسی خیام”بەبرای گۆتە “ناوی برای گۆتەی لێدەنێت وە بەیەکێک لە “کافرە گەورەکانی دونیای ئیسلام”ناودەبات!
ئەوانە تەنها نمونەیەکن لە”کافرە بەناوبانگەکانی دونیای ئیسلام”کە ئەمیش تەنها گۆشەیەکی بچوک لە ١٤ سەدەی پاش هەڵکشانی ئیسلامن کە نیشانی ئەدات جەنگ لە دژی ئیسلام هەر لەسەرەتای لە دایک بونی ئەم ئەژدیهایەوە دەست پیدەکات وە هەتا ئیستا درێژەی هەیە.جەنگێک کە تەنها بەشؤڕشێکی تری هاوشێوەی ‘شۆڕشی گەورەی فەرەنسا”دەگاتە کۆتایی.شۆرشێک کە بەئەگەرێکی زۆرەوە لە جوغرافیایەکدا بەناوی ئێرانەوە ڕوئەدات!

سیامەک بەهاری:ئایا لە وڵاتانی لە ئیسلام گیراو بەتایبەت لەوجێگایانەی کە دەسەڵاتی سیاسی بەدەست ئیسلامیەکانەوەیە دەتوانیت وێنایەکی دروستت هەبێت سەبارەت بە مەودای ڕاستەقینەی دژایەتی ئاین؟ئەگەر ئیمکانیەتێکی لەو شێوەیە لە بەردەستدانیە لەبنەڕەتدا چۆن دەتوانیت بگەیت بە وێنایەکی ڕاستەقینە؟

موحسین ئیبراهیمی:تەنانەت لە ڕۆژئاواشدا کە کەنیسە پاشەکشەی پێکراوەو خراوەتە لاوەو باوەڕی تاکەکان یادەوەریەکی ڕاستی بەدوادا چونیان نیە و ناتوانن مەدای واقیعی کاریگەری ئاتەئیزم بزانن هەتا بگات بە ڕۆژهەڵات و کۆمەڵگە لە ئیسلام گیراوەکان کە لەبنەڕەتدا لەواندا هیچ بوارێک بۆ ڕاپرسی نیە تەنانەت پەیبەریت بە گۆشەیەکی بچوکی مەیلە دژی ئاینی و ئاتەئیستەکان لەکۆمەڵگەدا.لەوڵاتانێکدا کە نەک تەنها دژایەتی لەگەڵ خودا و پەیامبەرەکەیدا بەڵکو گاڵتەکردن بە موفتی و ئایەتوڵا خوێنڕێژەکانی خوداش ڕوبەڕوبونەوەی سزای مەرگی هەیە ئاشکرایە کە مەودای دژایەتی کردن لەگەڵ ئاین لە ڕێگەی ڕاپرستی ئیمکانی نیە.لە زۆرێک لە وڵاتانی لەئیسلام گێراودا سزایی وەرگەڕان لەئاین و سوکایەتی بە پیرۆزیەکان لە سێدارەدانە.لە زۆر جێگەش کە سزایەکی لەو شێوەیە بە فەرمی لە سیستەمی دادوەریدا بونی نیە دەستی یاساکانی شەریعەت بۆ جێبەجێ کردنی شەریعەت ودەرکردنی سزای توند لە بواری لە سێدارەداندا کراوەیە.
هەر ئەم چەند ساڵەی ڕابردو لەبەرچاو بگرین.ژمارەی ئەو هاوڵاتیانەی کەلە ئێران،عەرەبستانی سعودیە،ئەفغانستان،سودا،بەنگلادیش و میسر لەلایەن دامودەزگا دادوەریەکانەوە کەوتونەتە بەردەم لێکۆڵینەوەو چاودێری و ئازارو ئەشکەنجە وتەنانەت لەگەڵ سێدارەداندا ڕوبەڕو بونەتەوە،یان لەلایەن گروپە ئیسلامیەکان کەلەبنەڕەتدا دەمیان بە دەوڵەتەکانەوە بەستراوەتەوە کوژراون ئاشکرای دەکەن کە پێوەری پێوانەکردنی گەشەی دژایەتی لەگەڵ ئاین وخودا پەرستی لە کۆمەڵگەی لەو شێوەیەدا بە پشت بەستن بە ڕاپرسی ناتوانرێت ئامارەکەی وەربگریت.
بۆ پەیبردن بە مەودای ڕاستەقینەی دژایەتی لەگەڵ ئاین وکاریگەری ئاتەئیسم لەم وڵاتانە دەتوانیت تەنها لەگەڵ چاوپیاخشاندنەوەیەک بە حوکم و یاسا توندە ئیسلامیەکان لەدژی هەرجۆرە دەرکەوتنێکی دژی ئاینی،پەرەگرتنی ئاستی سەرکوت و زیندانی کردنەکان و لەسێدارەدانەکان وە سەرەڕای هەموو ئەمانەش ژمارەی ڕولەسەری بێ باوەڕی بە یاساکانی ئیسلام ،ڕووەرگێڕان لە ئیسلام،ڕەخنە و گاڵتەکردن بە پیرۆزیە ئاینیەکان،نکوڵی کردن لە بونی خودا و شەپۆلی پەرەگرتوی بیروباوەڕی سیکۆلاریستی تێدەگەیت.

سیامەک بەهاری:با بچینە ناو ئەو ڕوداوانە.بەدیاریکراوی تۆ ئاماژە بەکام دیاردانە دەکەیت کە بەیانکەری مەودای فراوانی دژایەتیە لەگەڵ ئاین لە دونیایی لە ئیسلام گیراودا سەرباری بونی توندوتیژی وتۆقاندن لەدژی ڕەخنەگرانی پیرۆزیەکانی ئیسلام.

موحسین ئیبراهیمی:بەبۆچونی من لەم بابەتەوە ئەمانە بەرجەستەن:
١-ترسانی دەسەڵاتە سیاسیەکان وسزای قورس لەبەرامبەر دژایەتی ئایندا
تەنها بونی سزای قورس ودڕندانە نەک تەنها لە دژی نکوڵی کارانی بونی خودا و ڕەخنەگرانی پیرۆزیەکانی ئیسلام بەڵکو تەنانەت بەتاوانی وازهێنان لێی وبێ باوەڕی بە یاساکانی ئیسلام نیشاندەری ترسی واقیعی لە توانای چونەسەری دژایەتی لەگەڵ ئاین وئاتەئیسم لە ئەم کۆمەڵگەیانەدایە.
ئێران،ئەفغانستان،مالیزیا،مالدیۆ،نەیجیریا،پاکستان،قەتەر،عەرەبستانی سعودی،سۆمال،سودان،یەمەن وئیمارات یەکگرتوی عەرەبی ئەو وڵاتانەن کە تێیاندا سزای مەرگ بۆ ئاتەئیستەکان لەبەرچاوگیراوە.سزای لەسێدارەدانی بێ خوداکان لە ژمارەیەک لە وڵاتەکاندا جێبەجێش دەکرێت.لە هەندێک لە وڵاتاندا لە ژێر چاودێری بڵایەنی پۆلیس وهێزەکانی ئاسایش خۆیاندا ئینسان کوژەکانی حزبوڵا دەوری جەلاد ئەگێڕن.
لە ئێران,ئەم یاسا سەرکوتگەرانە ئاینیە بە کوشتاری بەکۆمەڵی بێ وێنەی مێژویی زیندانیەکان لە دەیەی شەستدا(١٩٨٠کان و) وئەویش بە فتوای ڕابەری کۆنەپەرستی ئیسلامی کۆتای هات.کۆمەڵکوژیەک کە چارەنوسی زۆرێک لە ئینسانەکان تێدا بەوەڵامدانەوەی چەند پرسیارێکەوە بەسترابویەوە.لەناویاندا:باوەڕت بەخودا هەیە یان نا؟نوێژ دەکەیت یان نا؟
ئامانجێکی گرنگی فتوای خومەینی بۆ کوشتنی سەلمان ڕوشدی ڕێگری بولە مەترسی ئاتەئیزم .کە دواتر لەگەڵ فتوای ئایەتوڵاکانی تر لەدژی هەر کەسێک کە”سوکایەتی بە پەیامبەر”دەکات وە دەست بۆ”ئیمامە بێ گوناهەکان”دەبات دریژەی هەبوو.ئاشکرایە کە هەموو ئەم هەنگاوانە پێش ئەوەی بەرگری کردن بێت لە ئاین بۆ پارێزگاریە لە بەرژەوەندیە بەتەواوەتی مادی وزەمینیەکان بوو کە لەبنەڕەتدا خۆمەینی بۆ پاریزگاری لەمانە ئەندازەکرا بوو.
ئەم واهیمەیە لە ڕۆحیەتی دژی ئاینی ناو خەڵکدا ئەوەندە جدیەکە تەنانەت ڕوداوێکی بەڕواڵەت بچوکیش کاردانەوەی جدی لەگەڵ دایە.چیرۆکی ئۆشین بهێننەوە یاد:ئەبێت چکەسێک نمونەی ژنی ئێرانی بێت؟لە بەرامبەر ئەم پرسیارەی بەرنامەیەکی ڕاستەوخۆی ڕادیۆی دەوڵەتیدا لە ڕۆژی فاتیمە ژنێک وەڵامی دابویەوە:ئۆشین(کەسایەتی سەرەکی ناو درامایەکی پڕ بینەری یابانی)وبەردەوامی بە قسەکانی دابوو وتبوی کەسایەتی فاتمە پەیوەندی بە چواردە سەدە لەمەوبەرەوە هەیە و ژنان ئەلگۆیەکی ئەمڕۆیانەیان دەوێت.خومەینی لە نامەیەکی تونددا بۆ دەنگ وڕەنگی(سدا و سیما)وتبوی ئەگەر لە حاڵەتێکدا ئەم سوکایەتیە بەدەست ئەنقەست کرابێت کەسی سوکایەتی کەر دەبێت لە سێدارە بدرێت!هاوشێوەی ئەم ڕوداوە لە سودانی عومەر بەشیریش ڕویدا بوو.فێرکاری خوێندنگەیەکی سەرەتایی تەنها بەهۆی ئەوەی کە رێگای دابوو خۆێدکارەکانی بوکێکی بەراز ناو بنێن محەمەد هەڕەشەی کوشتنی لێکرابوو وە ئەگەری هەبوو کە لەهەر چرکەیەکدا سەربازەکانی خودا ژیانی لێبسەننەوە.
سەرئەنجام کاردانەوەی شێتگیرانەی”دونیای ئیسلام”بۆ کاریکاتۆری محەمەد وتیرۆری ون گۆک و کارمەندانی شارلی عەبدو وخوێن وخۆێنڕێژی دواتری هەرچی وپەرچیەکانی حزبوڵا لە وڵاتە جیاوازەکانی”جیهانی ئیسلامی”هەموو نیشانەی ترسانی ڕاستەقینەیە لە مەترسی ئاتەئیسم ودژایەتی لەگەڵ ئایندا کە ئەگەر ببێتە بزوتنەوەیەکی ڕێکخراو کارێک بە ئیسلامی ڕێکخراو وئایدۆلۆژی ئیسلامی دەکات کە شۆڕشی گەورەی فەرەنسا لەبەرانبەر خۆیدا ئەکاتە ڕوداوێکی بچوک.
٢- شەپۆلی دژایەتی لەگەڵ ئیسلام لە لایەن هاوڵاتیانەوە
سەباری ئەم ئاستە لەسەرکوتگەری وجۆرەها پۆلیس و سەردەستە ئاینیەکانی ئامادە بەکار و هەموجۆرەی تاقمی فاشیستی ئیسلامی ئامادەی کوشتن، “دونیایی ئیسلام” تەنانەت چرکە یەکیش نەیتوانی وە لە کابوسی ڕەخنەو تەنز ودژایەتی ئیسلام ڕزگاری ببێت کە هەم لە ئاستی تاک و هاوڵاتیان وکەسایەتیەکان وهەم لە ئاستی ناڕەزایەتیە جەماوەریەکانیشدا خۆی نیشانداوە.
بە چاوگێڕانێکی خێرا ژمارەیەکی زۆر دێنە بیرمان کە تەنها بەشێکی بچوکی ڕیزێکی گەورەی دژایەتی لەگەڵ ئاینن لەم کۆمەڵگایانەدا.
• تەسلیمە نەسرین هەڵسوڕای سیکۆلارو لایەنگری مافەکانی ژنان خەڵکی بەنگلادیش(هەڕەشەی کوشتنی لێکراوە بەتاوانی ڕەخنەگرتن لە ئیسلام)
• ئایان هەرسی عەلی چالاکی مافەکانی ژنان خەڵکئ سۆمالە(هەڕەشەی کوشتنی لێکراوە بە تاوانی سیناریۆی فلیمی دژی ئاینی ملکەچ)،
• ئاوجیت ڕوی وێبلاک نوسی ئاتەئیستی بەنگلادیشی(بەتاوانی نکوڵی کردن لە بونی خودا لەیەکێک لە شەقامەکانی شاری دەکا بەشێوەیەکی ناخ هەژێن کوژرا).
• حەمزە کاشغری وێبلاگ نوسی ئاتەئیستی سعودی (دوو ساڵ زیندانی کرا بەتاوانی ئەوە کە سوکایەتی بە پەیامبەری ئیسلام کردوە بەهۆی ئەوەی کە بە پەیامبەری وتبو کە هەندێک لایەنی کەسایەتی تۆ جێگای نەفرەتە).
• ڕائیف بەدەوی وێبلاگ نوسی سیکۆلار هاوڵاتی سعودی(بەدە ساڵ زیندانی و لێدانی ١٠٠٠ شەلاقی بەتاوانی لایەنگری لە ڕۆشنبیرانی سەدەی ١٨و دەستبردنی ڕوحانیەکی سوعودی کە داوای سزادانی ئەستێرە ناسێک بوو بە هۆی دروستکردنی گومان و دودڵی بوو دژی ئاین.ڕائیف داوای لە ناسا کردبوو کە تەلسکۆبەکانی خۆی فڕێ بدات و پەنا بهێنێت بۆ ئەم “ئەستێرە ناسە شەرعیە”ئەم ئاخوندە بێمێشکە سعودیە).
• ئەلیکساندەر ئەو وێبلاگ نوسە ئاتەئیستە ئیندۆنیزیە(دوو ساڵ ونیو زیندانی کرا بەتاوانی وتنی”خودا نیە”!)
• شاهین نەجەفی ڕاپەری ئێرانی(فتوای کوشتنی دراوە بە تاوانی گاڵتەکردن بە ئیمام تەقی)،
• پێویستی خۆ ڕوتکردنەوەی ناڕەزایەتی لەلایەن ژنانی”جیهانی ئیسلامی”یەوەش بۆ ئەوانە زیاد بکەین کە یەکێک لە جەسورانەترین پێشڕەویەکانی لە ژێر پێنانی یاساکانی شەریعەت بوو لەلایەن ژنانەوە.عەلیا ماجدە ئەلمەهدی کچێکی تەمەن ٢٠ساڵی میسری و ئامینە کچێکی ١٩ساڵەی تونسی بە بڵاکردنەوەی وێنەی بێ جلوبەگی خۆیان ناموسی ئیسلامیان کەیەکێک لە کۆڵەکەکانی کۆنترۆڵ کردنی پیاوە لە ئیسلامدا خستە ژێر پێوە کە ئەڵبەت ڕاستەو خۆ لەلایەن موفتیەکانەوە فتوای کوشتنیان بۆدەرچوو!
٣-ناڕەزایەتی جەماوەری بە ناوەرکی سیکۆلاریستی
لەڕوانگەی بەرانبەرکێی کۆمەڵایەتیەوە لەگەڵ ئاین،ناڕەزایەتیە جەماوەری لەگەڵ خواستی سیکۆلاریستی لەوڵاتانێکدا کە یان ئیسلام ئایدۆلۆژی فەرمی دەسەڵات وبنەمای یاساکانە وە یان دامەزراوە ئاینیەکان و باندە ئیسلامیەکان بە هەزارو یەک بەند لە بنیاتی سیاسی دەسەڵاتدا دەوریان هەیە پێگەیەکی گرنگیان هەیە.ئەوە ڕاستە کە ئەم جۆرە ناڕەزایەتیانە ڕاستەوخۆ بەپێوانەی جەماوەری تەرجومە ناکرێت بە ئاتەئیسم بەڵام نیشاندەری ئەوەیە کە نەک تەنها بێزاری جەماوەری هەیە لە بونی ئیسلام لە ژیانی کۆمەڵایەتیاندا بەڵکو ئەم بێزاریە گەشەی سەندەوە بۆ ئاستی ناڕەزایەتی کاریگەر و ئیرادەی بەرنگاری جەماوەری بۆ سیکۆلاریزەکردنی کۆمەڵگە ودەسەڵات و پاکردنەوەی ئاینی لە دامەزراوە گشتیەکان ڕەخساندوە.
نمونە بەرجەستەکان لەم بارەیەوە:
• ڕاپەڕینی ساڵی ٢٠٠٩ لە ئێران تەنها ناڕەزایەتیەکی سیاسی نەبوو لە دژی هەڵاواردن وهەژاری وبێ بەشی،لەدژی دیکتاتۆری ودەسەڵاتی سیاسی فەرمان ڕەوا بەگشتی ، دژی دەسەڵاتی ئاینی بوو،دەسەڵاتێک بە ئایدۆلۆژی ئیسلامی .یەکێک لە لایەنە بەرجەستەکانی ئەم بزوتنەوەیە ناوەرۆکە سیکۆلاریستی وڕزگار خوازانەکەی بوو لە دەسەڵاتی ئاین وشەریعەت ویاسای ئایەتوڵاکانی .لەم ڕاپەڕینە شۆڕشگێڕانەیەدا لە پەنای دروشمی مەرگ بۆ جمهوری ئیسلامیدا،سمبوڵە ڕاستەوخۆکانی حکومەتی خودا،”پەیکەری پیرۆزی ئیمام خومەینی جێگری ئیمام زەمان”لەگەڵ پەیکەری وەلی فەقیەی ئیسلامیان لە پەنای یەکدا سوتاندو خستیانە ژێر پێوە.
• بۆ هینانەخوارەوەی ئیخوان موسلیمین لەمیسر وڵاتێک ڕاپەڕی.ئەمە جەنگێکی ملیۆنی سیکۆلاریزم بوو لەدژی بزوتنەوەی ئیسلامی کە ئەیویست شۆڕشێک بۆ ئازادی وکەرامەتی ئینسانی بکاتە سەکۆیەک بۆ ژێرپێنانی ئازادی وکەرامەتی ئینسانی لەڕێگەی شەریعەتی ئیسلامیەوە.خەڵک گوێچکەی ئیخوان موسلیمینیان یان گرتوو بە ئابڕوبردنێکی تەواوەوە هێنایانە خۆوارەوە لەسەر سەکۆی دەسەڵات.
• کاردانەوەو ناڕەزایەتی جەماوەری لە دژی تیرۆری دوو کەسایەتی چەپ وسیکۆلار لەلایەن ئیسلامیەکانەوە لە تونس(شوکری بەلعید سکرتێری گشتی حزبی چەپی”بەرەی خەڵک”و محمەد برهامی کە کەسایەتیەکی سیکۆلارو چەپی تر بوو)ئەوەندە بەهێز بووکە دەرگای چونە دەرەوەی نیشانی حزبی ڕاپەڕینی ئیسلامی کە لە ئاکامی شۆڕشی حەقخوازانەی خەڵکی تونس خۆی خزاندبویە ناو دەسەڵاتەوە.نەک تەنها حزبی ڕاپەڕین ناچارکران دەست بەرداری دەسەڵات ببن بەڵکو دواتر لە یاسا بنەڕەتیە نوێیەکەی تونسدا بێ خودایی وەک مافێک بە فەرمی ناسرا!
• لە کاردانەوە بەرامبەر بە کوشتنی دڵتەزێنی فەرخوندە بە تۆمەتی سوتاندنی قورئان،یەکسەر دەیان هەزار ژنی ئازا وئازادیخواز وسیکۆلار تەرمی فەرخوندەیان خستەسەرشان و نمایشیانکرد وەک جوڵانەوەکی شکۆداری سیکۆلاریستی لە مێژودا لەدژی فریوکارانی ئیسلامی ونەتەوەی دەسەڵاتدار.لە وڵاتێکدا کە ژیانی چەندین نەوە لە لایەن مجاهیدن و تالیبان و(“جەنگاوەرانی ئازادی” کە ئەمریکا پشتیوانی لێ دەکردن)و لۆیە جەرگە کەپێکهاتوە لە زانایانی تفەنگ بەدەست وقاچاخچیەوە ژێرپێنرابوو.ژنان لە ڕێپێوانێکی هەزاران کەسیدا تەرمی ئەو کچە ئازایان بەشێوەیەکی ڕەمزی بەخاک سپاردو وە زانا ئاینیەکانیان لە ڕیزی بەڕێکردنی تەرمەکەدا بەشەق کردە دەرەوە!وە هەر دوهەفتە لەمەوبەر لەکابڵ لاشەی حەوت نەفەر کە لەلایەن داعشی-تالیبانەوە سەربڕدرابون ئەم جارەیان بە ژمارەیەکی زۆر زیاترەوە کە لەزۆرترین ژن پێکهات بوو ١٦کیلۆمەتر بەسەر شانیانەوە بردیان ولەبەرامبەر کۆشکی دەسەڵاتدا هاواریان کرد:’مافی هاوڵاتی بون،مافی سەلمێنراومانە”.
• سەرئەنجام بزوتنەوەی ناڕەزایەتی جەماوەری سەرنج ڕاکێش لە عێراق بە هاواری” نەشیعەو نە سونی،سیکۆلار،سیکۆلار”نمونەیەکی زۆر زیندو بەرجەستەیە لە ڕوبەڕوبونەوەی خەڵک لەگەڵ بنیات ودامەزراوەو کەسایەتیە ئاینیەکاندا.

سیامەک بەهاری:زەمینەو هۆکارەکانی ئەم ڕادەیە لە دژایەتی ئاین لە کۆمەڵگە ئیسلام لێدراوەکاندا چین؟

موحسین ئیبراهیمی:بەبۆچونی من لەوەڵام بەم پرسیارەدا ئەبێت دوبابەت بەرجەستەبکەینەوە:
١-لە هەنێک قوناغی مێژوی شارستانیەتدا ململانیی نیوان زانست وئاین زۆر بەرجەستە بووە.گەشەی زانست دەورێکی بەرجەستەی هەبوە لە بردنە ژێر پرسیاری خورافاتی ئایندا.بۆ نمونە لە دەعەجانی وێرانکەرێک کە سەدەکانی ناوەڕاست لەسەردەمی دوای شۆڕشی فەرەنسا جیادەکاتەوە پەرەسەندنی زانست دەورێکێ گرنگی هەبوو.ڕاڤەکردنی زانستی ژیان وسروشتی لە مەودایەکی سەرسامهێنەردا هێنابویە مەیدان وجێگای بە ڕاڤەکردنی خورافی ژیان وسروشت تەنگ کردبوو.وە ئەڵبەت هەر لەو سەردەمەشدا بێزاری لە ئاین زەمینەی کۆمەڵایەتی وسیاسی بنچینەیی هەبوو وە شەڕیش لەگەڵ ئایندا سەرئەنجام بە شۆڕشێک کۆتایی هات.
لە دونیای هاوچەرخدا بەتەئکید بەرەوپش چونی زانست و دەست پێگەیشتنی بەشێوەیەکی ئاسان و پەرەگرتو بۆ بەشێکی فراوانتری خەڵک، دەورێکی گرنگی لە پاشەکش پێکردنی خورافەتە ئاینیەکان لە ناو بەشێکی فراوانتری خەڵکدا هەیە،بەڵام لەم سەردەمەدا بە پێچەوانەی سەردەمە سەرەتاییەکانی ژیانی ئینسان،نە هەبونی خورافەت لەناو بەشێک لە خەڵکدا لەبنەڕەتدا پەیوەستە بەنەبونی وشیاری زانستیەوە وە نە پەرەسەندنی باوەڕی دژی ئاینی وداڕمانی ئاینی لە زەینی خەڵکدا لەبنەڕەتدا پەیوەستەبە گەشەی وشیاری زانستیەوە.گەشەی خولیایی زانست بەدڵنیایی لە پەرەسەندنی باوەڕنەبون بەخودا وڕزگاری لە خورافات دەوری گرنگی هەیە بەڵام بەتایبەت لە دونیای هاوچەرخدا و لە دونیای لەئیسلام گیراودا تەنها لایەنێکە،بەبڕوای من لایەنێکی لاوەکیشە.

٢-بەبۆچونی من گەشەی ئاتەئیسم لە شێوازی یەکەمدا دژایەتی خودا و دژایەتی کاریگەرە لەگەڵ ئاینی ڕێکخراو وخوداپەرستی ولێرەشدا بەدیاریکراوی ئیسلامە لەبنەڕەتدا سەرچاوەکەی لە دەوری سیاسی وکۆمەڵایەتی ئیسلامدایە.سەرچاوەی لەتاوانە سەرسوڕهێنەرو ڕاچڵەکێنەرەکانەوە گرتوە کەلەژێر ئاڵای ئیسلام وبەپشتبەستن بە یاساکانی ئیسلام لەلایەن هێزە ئیسلامیەکانی- چ دەسەڵاتدارو چ لە چوارچێوەی باندەکانی تاوانی ڕێکخراودا-ڕوئەدەن.ئەمڕۆ هاواری”اللەاکبر” یەکسەر ئەو ڕوداوانە دێنێتەوە بەرچاوی خەڵک:کچانی قوتابخانە بەبارمتەگیراوەکان،تەرمی پارچە پارچەکراوی منداڵانی قوتابخانە،کوشتارە بەکۆمەڵەکانی شوێنی کۆبونەوەی خەڵکی،بازاڕەکانی فرۆشتنی ژنان،سەربڕین وبەزیندوی سوتاندنی ئینسانەکان و دەیان تاوانی سەرسامهێنەری تر.دەوری ئیسلام وەکو ئایدۆلۆژی سیاسی ڕێکخراوترین تاوانە هاوچەرخەکان ئاساییە کە بە ڕوو وەرگێڕان لە بارودۆخی پەرەگرتو لەگەڵ دژایەتی ئاین کۆتای هاتوە.

سیامەک بەهاری:دژایەتی ئاین وبەدیاری کراوی ئیسلام لە سەردەمی کۆماری ئیسلامیدا ئەوەندە فراوانە کە ببێتە جێگای سەرسوڕمان.حیجاب فڕێدان،زەواجی سپی،پەیوەندی کچان و کوڕان،بێ باوەڕ بە یاساوڕێسا ئاینیەکان،گاڵتەو گەپکردن بە هەموو دوکانەکانی ئاین.ئایا ئەمانە بەمانای گەشەی ئاتەئیزمە لە ئێراندا؟

موحسین ئیبراهیمی:رێک ئاماژەت بە کۆمەڵێک ڕوداوی زۆر گرنگدا.زۆرێک لەو ڕوداوانە ڕاستەوخۆ بەمانای باوەڕبون بە ئاتەئیزم وبێ خودای نیە،بەڵام بەبۆچونی من لایەنی گرنگن لە بزوتنەوەیەکی گەورەی نەک تەنها دژی ئاینی ڕێکخراو و حکومەتەکەی بەڵکو دژی یاساکانی ئیسلام و شەریعەتن.ئاشکرایە کە کەوتنە ژێر پرسیاری یاساکانی شەریعەتی ئیسلامی لەناو خەڵکدا بارودۆخ و زەمنەی گونجاو بۆ پەرەگرتن و مەقبولیەتی بیروباوەڕی ئاتەئیستی دەڕەخسێنێت.
• بێ باوەڕی فراوان بە حیجاب بەتایبەتی لە لەلایەن تازە پێگەیشتوانەوە هەم پێکادانی فەرهەنگیەو هەم پێکادانی سیاسیە.خەباتێکە لەدژی شەریعەتی ئیسلامی وحکومەتی ئیسلامی.ژنانێک کە بەشێکی گرنگی تەمەنێان لە لەسەنگەری ڕزگار بون لە حیجابی ئیسلامیدا تێپەڕاندوە مەودایەکی زۆریان لەگەڵ ڕزگاربون لە هەموو خورافاتی ئاینیدا نیە.ئەو شتەی کە ئایەتوڵاکانی نیگەرانکردوە ئەو ڕاستیەیە کە بەیەک تۆز شل بونەوەی بارودۆخەکە حیجابەکان لەسەرەوە دادەگیرێن بۆ ژێر پێ! وە ئەمەش واتە ژێر پێکەوتنی یەکێک لەسەرەکی ترین وەسیلەکانی کۆنترۆڵی سیاسی وکۆمەڵایەتی ئیسلام.
• زەواجی سپیش ڕوو وەرگێڕانی ئاشکرایە لە دەستیوەردانی یاساکانی شەریعەت وئاین لە ژیانی تایبەتیدا.بیرمان نەچێت کە وەکو کڵێسای سەردەمی سەدەکانی ناوەڕاست، کۆنترۆڵی منداڵ بون و زەواجکردن ومردن نەک تەنها لەڕوی سەروەت و سامان بەڵکو لەڕوی پاراستنی توانای سیاسی بۆ دامەزراوەی پیاوانی ئاینی ئیسلامی و هەموو حکومەتی ئیسلامی چارەنوس سازە.لەگەڵ زەواجی سپیدا لاوان بەکردەوە کۆنترۆڵی زەواجیان لەدەستی پیاوانی ئینی دەسەڵاتدار ولەدەست کۆنترۆڵی خوداو شەریعەتەکەشی دەردێننەدەرەوە.
• پەیوەندی ئازادانەی نێوان کچان وکوڕانیش کە بەشێوەیەکی واقیعی هاوتایە لەگەڵ پێشکەوتوترین وڵاتانی ڕۆژئاوادا ڕویەکی تری خەباتی دژی شەریعەتی ئیسلامی وناموسیی ئیسلامیە.مەودای فراوانی پەیوەندی سێکسی لەپێش زەواج کردنەوە بەڕاستی ئایەتوڵاکانی ترساندوە.بەپێی ڕاپۆرتی لێکۆڵەرەوانی ئیسلامی،دوو ساڵی خوێندنی(٢٠٠٦-٢٠٠٧.و) ١٣٨٧-١٣٨٦،لەناو نزیکەی ١٤٢٠٠٠خوێندکاری کوڕوکچی قوناغی ناوەندیدا زیاتر لە ١٠٥ هەزارە واتە نزیکەی لەسەدا ٧٤ و نیوی “پەیوەندی مۆڵەت پێنەدراوی سیکسیان هەبوە لەگەڵ ڕەگەزی بەرامبەردا”هەروەها نزیکەی ٢٥٠٠٠ کەس(لەسەدا ١٧،٥)یش پەیوەنی سیکسیان لەگەڵ هاوڕەگەزی خۆیاندا هەبوە.هەر ئەو تاوانەی کە بەپێی شەریعەتی ئیسلامی سزاکەی مەرگە لەڕۆژی ڕوناک ولە لوتکەدایە!هەر لە ڕاپۆرتەکەی ئەنجومەندا هاتوە کە لە سەدا ٨٠ی کچانی ناو ڕاپرسیەکە لە چەند قوتابخانەی ناوەندی کچان لەتاوان وتویانە کە پەیوەندی سیکسیان لەگەڵ ڕەگەزی بەرامبەردا تاقیکردوەتەوە؛ پەیوەندی نیوان کچان وکوڕان لە بەراورد بە ٣٠ساڵی ڕابردو سێ بەرانبەر زیادی کردوە وە کاتی دەسپێکردنی پەیوەندی سێکسی گەشتوەتە قوناغی ڕێنمایی!
ئەوانە هەمویان لایەنی جیاوازی کاردانەوەی کۆمەڵایەتی فراوانی دژی ئیسلامیە کە لەناویدا بیروڕای ئاتەئیستی،پەیوەندی نەوەی نوێ بە ئەدبیاتی ئاتەئیستی ڕۆشنگەرایانی سەدەی١٨ ،نکوڵی لەبونی خودا و خالقی ئاینی،ژمارەیەکی زۆر لاپەڕە و وێبلاگی ئاتەئیستی دروست بون.
ڕێگام بدەیت بۆ ئەوەی بینینیکی واقیعی مان هەبێت لە مەودای ئاتەئیسم لە ئێران یارمەتی لە دوو ڕاپۆرتی فەرمی وەربگرین کە زۆر ئاشکران:
ڕاپۆرتی یەکەم:
نوسخەی ئۆنلاینی بڵاوکراوەی ئەڵمانی”دەیت سایت”یش لە ئۆکتۆبەری ساڵی ٢٠١٢ لە ڕاپۆرتیکیدا لە ژێر ناوی”بێ خوداکان لە حکومەتی خودادا”هەڵسەنگاندیان لە بارەی پەرەسەندنی ئاتەئیزمەوە کردوە لە ئێران کە تییدا باسی لاوانێک دەکات کە لە خێزانی ئاینیدا گەورە بون بەڵام هیچ باوەڕێکیان بەبونی خودا نیە.
هەروەها لەم ڕاپۆرتەدا ئاماژەی بە مەودای فراوانی باوەڕ نەبون بەخودا لە”تۆڕەکۆمەڵایەتیەکاندا” کردوە کە لەوێدا بێ خواداکان و ئاتەئیستەکان”لەگەڵ پێناسی تەزور و ئەوەی کە چاودێری دادوەری و سزای توندی هەڕەشەیان لێ نەکات”ئامادەیی چالاکیان هەیە.وەک نمونەیەک ئاماژە بەچەند لاپەڕەیەک کراوە لەگەڵ ئەم ناونیشانانە”هەزار ٣٨ کانون ئانگوستیکەکانی ئێران”کە سەردانی کەرێکی زۆریان هەیە.ئەڵبەت هەروەک لەوەڵام یەکێک لە پرسیارەکاندا ئاماژەم پیدا کەبەشوێنداگەڕەکان ئەم ئەم هەزارە گەشتوەتە نزیکەی ٢٠٠ لاپەڕە.
ڕاپۆرتی دوهەم:
ماوەیەک لەمەوبەر ساتی بازتاب ئەمروز( ماڵپەڕێکی ڕێفۆرم خوازەکانی ناو ڕژێمی ئیسلامیە)ڕاپۆرتێکی بڵاوکردوەتەوە کە تێیدا باس لە”تسونامی بێ ئاینی”لە”شەپۆلی بەرزبونەوەی ڕێژەی بێ باوەڕنەبون بەخودا لەناو لاوان”دا نیگەرانی دەربڕێ بوو.هۆکارەکەش گوایە”خوارەفەتگەرایی و کەڵک وەرگرتنی وەسیلەیی و بەلای زۆروە لە ئاین وباوەڕە دینیەکانە”لەلایەن حکومەتەوە وە ئەڵبەت بە بۆچونی ئەو سایتە هەوڵی زانایان و فەیلەسوفەئیسلامیەکان وقسەکەران سەبارەت بە سەلماندنی هەبونی خوداش کارساز نەبوە چونکە” قەبارەی گەورەی ئەدەبیاتی بە تایبەتی ئەو نوسراوانە”پێویست بوە هەتا هاندەرانی بێ خودایی وەک کاردانەوە سەیربکەن”.
سەرنجڕاکێشترین بەشی ئەو ڕاپۆرتە هەستانی ٢٠٠٩و پەیوەندی بەو تسۆنامیەوەیە:
“ڕوداوەکانی ساڵی ١٣٨٨و سودی زۆرینە لە ئاین وباوەڕە ئاینیەکان بۆ ڕوبەڕو بونەوە لەگەڵ ناڕەزیەکاندا،بویە بیانو هەتا بێ ئاینی بەشێوەی تسونامی لەناو لاواندا بێتەدەرەوە،بەشێوەیەک کە ئێستا ژمارەیەک کەس پەیوەست نەبونی خۆیان بە کردوەی ئاینی و تەنانەت بێ باوەڕی خۆیان بەخودا بە شیوەی ئاشکراو لە ناو تۆڕەکۆمەڵایەتیەکاندا ڕاگەیاندوە”.
ئەبینین کە’دەرکەوتنی بێ خوداکان”لە حکومەتی خوداکاندا و”تسونامی بێ ئاینی”لە حکومەتی ئاینیدا دان پیانانێکە کەلە ماڵپەڕە نزیکەکانی ڕژێمی ئیسلامی خۆیدا دان بەوەدا دەنێن.


١٠\٦\٢٠٢٠

Previous
Next
Kurdish