Skip to Content

لە مەحەمەدی بڕواوە بۆ مەحەمەدی مێژوو لە نووسینی- العفیف الاخضر  ناساندنی کتێب – تاهیر رەحیم

لە مەحەمەدی بڕواوە بۆ مەحەمەدی مێژوو لە نووسینی- العفیف الاخضر ناساندنی کتێب – تاهیر رەحیم

Closed
by كانونی دووه‌م 7, 2017 General, Opinion

خوێندنەوەكردن بۆ كتێب گرنگیو كاریگەری هەیە لە سەر خوێنەر، بەتایبەتی خوێندنەوە بۆ هەندێك لە کتێبە قەدەغەكراوەكان هەمیشە توانیویەتی ببێتە سەرچەشنی گۆڕانو تێفكرینی زیاتری مرۆڤایەتی بۆ مێژووی خودی مرۆڤ و پرۆسەی ژیان. ئەم كتێبەش بەجۆرێك لە جۆرەكان هەوڵی داوە دەست بەرێت بۆ قەدەغەكراوەكانو راستیەكان لە گۆشەنیگای زانستیو لە ژێر تیشكی زانستی سەردەمو بەراوردكردنی لەگەڵ سەردەمە كۆنەكان هەڵسەنگێنێت. بۆیە پاش خوێندنەوەی بە شیاوم زانی بەو رادەیەی پێم دەكرێت خوێنەری كوردیشی لێبێبەش نەكەم. باسكراوەكان لەم كتێبەدا لەگەڵ خوێندنەوە جۆراوجۆرەكان لە محەمەدو مێژووەكەی لەلایەن لایەنگرانی، ناتەبایی زۆری تێدایەو وەك باسم كرد زانستو كەڵك وەگرتنی نووسەرو پشت بەستن بەتێزە زانستییەكان هاوكاری بووە لە دەبڕینی راستەقینەو هەروەها راست كردنەوەی دەیان هەڵەی مێژووی كە بەداخەوە ئێستاكە بۆ زۆر كەس پیرۆزییەتی هەیە.

بەشی یەكەم

ئەم كتێبە ژیانی محەمەد و ئایینەكەی لە دونیای میتۆلۆجیەوە دەگوازێتەوە بۆ ناو كایەی مێژوو. مێژوویەك كە رووداوەكانی چۆن لە دوایدا كاریگەری لەسەر كۆمەڵگای عەرەب و دونیایی ئیسلام دانا.
ئایەتەكانی قورئان پەیوەندیەكی قوڵیان بە روداوەكانی ژیانی محەمەد هەیە، تەنانەت بەشێكیان پەیوەندی بە ژیانی مناڵی، هێشتاكە لە سكی دایكیدا بووە باوكی مردووە، وەك مناڵیك سەرخۆرە ناوزەدكراوە. بەعەرەبی پێی دەڵێن:( احرف) لە كۆمەڵگای دەشتەكی یان راستر بڵێین، كۆمەڵگای باوكسالاری مناڵی سەرخۆرە خۆشەویست نەبووە. هەروەها پیاوێك كوڕی نەبێت لە كۆمەڵگای دەشتەكی جێگای شەرمەزاریی بووە، گەر خاوەنی چەندەها كچیش بێت هەر پێێ دەڵێن وجاخكوێر! مەحەمەدش کوڕی نەبووە! ئەمەش بێ گومان كاریگەری لەسەر باری دەروونی هەبووەو لە ئایەتەكاندا رەنگیداوەتەوە.

خاڵێكی گرنگی تری ئەم كتێبە لێكدانەوەی بەشیكی ئایەتەكانە لە رووی دەروونناسیەوە. محەمەد هەرچەندە سەر بە بنەماڵەیەكی ئۆرستوكرات بووە، بەڵام وەك وترا بەهۆی ئەوەی سەرخۆرە بووە لەسكی دایكی بووە باوكی مردووەو هەر لە تەمەنی منداڵیشیدا دایكی مردووە. لەم ماڵ وئەوماڵ بەخێوكراوەو ئەوەش كاریگەریی لەسەر باری دەروونی هەبووە. وەك بخاری باسیدەكات محەمەد چەندجارێك هەوڵی داوە خۆی بكوژێت.

ئایەتە توندوتیژەكان وەك سەربڕین و قاچبڕین، ملپەڕاندن، گوێبڕین و چاو و دان هەڵكۆڵین تاوەكوو نەزاو جوێنەكان، پەیوەندی بەو بارە دەروونیوە هەیە كە محەمەد تێیدا ژیاوە.
لە سیرە ابن هاشم ل 246 باسی ئەوە دەكات : لەشەڕی حەنین ژنێك بەناوی شەیما وەك جەنگاوەرێك بەرگری لە هۆزەكەی دەكرد، لەلایەن شەڕكەرەكانی محەمەد بە دیل دەگیرێت دەڵێ : من خوشكی پێغەمبەرم بە شیری. دەیبەن بۆ لای محەمەد، ئەویش دەڵێت بەچ هۆكارێك ونیشانەیەک دڵنیابم تۆخوشكی منی ؟ شەیما پشتی پیشان دەدات دەڵێت لە بیرتە بە مناڵی بەتووندی گازت لە پشتمگرت؟ ئیتر محەمەد بە نیشانەی گازكردنەكە دەكەوێتە بیری كە شەیما خوشكی شیری بوو لە ماڵیك پێكەوە بەخێوكراونو بەم بۆنەوە ئازادی دەكات.
بەم گێڕانەوانە روون دەبێتەوە كە محەمەد بەهۆی ئەوەی هەر لە منداڵیەوە خاوەن دایكو باوك نەبووە، وەك مناڵیكی هەتیوو لەماڵان گەورە بووە، هەروەها خودی محەمەد پاش هێنانی 18 ژن كوڕی نەبووە، تەنیا كوڕێك نەبێت كە ئەویش لە ژنەكانی نەبوو، بەڵكوو لەمارییەی قوتبی كە كۆیلەی بوو، ئەو مناڵبوونەش دوایی بووە جێگای گومان ! محەمەد ویستی ماپوری ئامۆزای (ماریە قوتبی) بكوژێت ، پاشان ئاشكرابوو ماپور لەو كۆیلانە بووە كە خەسێنراوەو توانایی سیکسکردنی نییە. بەم جۆرە ئیتر واز لە ماپور دەهێنیت.

بەراوردكردنی قورئان لەگەڵ زانست
خوێنەر لە خاڵی كۆتایی ئەم كتێبەدا بەراوردكردنێك لەنێوان قورئانو زانستدا دەخوێنێتەوە كە بەشێوەیەكی گشتی نووسەر باوەڕی وایە: قورئان نەستی محەمەدە، كە بە كۆمەڵێك گرژی دەروونی و چەپاندن داپۆشراوە.
بەشێكی تری ئەم كتێبە باس لە چۆنییەتی كاریگەری كەسەكان وەك وەرقەی كوڕی نوفل لە شاری مەكە و سلمان فارسی لە شاری مەدینە دەكات و تێیدا بە چەشنێك وەیكچوونێكی زۆر لە نێوان قورئان و تەورات ، قورئان و ئاڤێستادا پیشان ئەداتو هەروەها هەندێك كاریگەری شاعیرەكان تەنانەت خەلیفەكان وەك ئەبوبەكرو عومەر لە ئایەتەكاندا رەنگ ئەداتەوەو دەبینرێت.

لە كاتی خوێندنی ئایەتێكدا هەندێك جار ئامادەبووان كاریگەریان لەسەر ئایەتەكان هەبووە وەك سیوطی لە كتابی (الدر المنثور فی تفسیر الماثور) باس لە سورەتی ژن/ نساء دەكات كە دەڵێت ئەوانەی كە دانیشتوون نارۆن بۆ جیهاد. كوێرێك بەناوی ابن مكتوم دەڵێت ئەی پێغه مبەری خوا منیش؟ ئیتر ئایەتەكە ده ست به جێ له وێدا گۆڕانی بەسەردا دێت!! و دەڵێت بێجگە لەوانەی شەل وكوێرن( بڕوانە تەفسیری تەبری ل 175 بۆ سورەتی فتح ئایەتی 17)
هەندێك جار بەكۆ كاریگەریان لە دابەزین! یان گۆڕینی ئایەتەكان هەبوو، وەك سورەتی ئەنفال ئایەتی 66.65 كە سەرەتا دەڵێت: هەر یەكێك لە ئێوە توانای شەڕكردنی بەرامبەر دە كەسی هەیە. بەڵام جەنگاوەرەكانی محەمەد وتیان چۆن دەتوانین هەریەك لە ئێمە بەرامبەر دەكەس بگرێت. ئینجا لە ئایەتی 66دا دەڵێت: كە خوا زانی ئێوە لاوازن توانای هەریەكێك لە ئێوە بەرامبەر دووكەسە!
زۆربەی ئایەتەكان لەیەكدەچن و یان دووبارە بووەتەوە، تەنیا لە سورەتی مرسلات ویل للمکذبین 10 جار دووبارەیە یان ئایەتی فبأي آلاء ربكما تكذبان لە سورەتی رحمن 31 دووبارە بووەتەوە. سیوطی لە کتێبی الاتقان فی علوم القران لە 6236 ئایەت تەنیا 400 ئایەتی هێشتووەتەوە کە لەیەک ناچێت، کە بە ئایاتی مەحکەم ناسراون. به م جۆره دەتوانرێت لاپەرەکانی قورئان کەم بکەینەوە.
زکی امین نووسەری کتێبی رزقی تحت ضلال رمحی دەڵێت: قورئان تێکەڵ و پێکەڵترین کتێبە ، چوونکە ئایەتەکان بەپێێ ناوی سورەتەکان رێکنەخراوە وەک سورەتی یونس باسی زۆر شتی تێدایە، بەڵام باسی یونس ناکات و ناوی ناهێنێت بەڵام لە سورەتەکانی تردا باسی دەکات.
سورەتەكان وئایەتەكان بەپێی شوێن وكات لە قورئاندا ریزنەكراوە، ئایەتی مەكی تێكەڵ بە ئایەتی مەدینە كراوە. لەسورەتێكدا باسی چەند بابەتێك دەكات كە هیچ پەیوەندی بەیەكتر نییە یان لە ئایەتێك باسی دوو شت جیاواز دەكات، یان هەندێك ئایەت لە قورئان هیچ پەیوەندیەكی بە ئەمرۆوە نییە وەك سورەتی احزاب 53.

هەندێك لە چیرۆكە ئەفسانیه كانی ناو قورئان وەك مریم هیچ پەندێكی بۆ مرۆڤ تێدا نییە، بەڵام كتێبێكی وەك كلیلەو دمنەی هندی لەگەڵ گێرانەوەی هەر كورتە چیرۆكێكدا دەیان پەندو ئامۆژگاری بۆ لێفێربوون تێدایە.
نووسەر باس هەندێک هەڵەی مێژووی دەکات لە قورئان کە لە مێژوونووس مونتغمری واط( 1909_ 2006) کە بیوگرافی محەمەدی نووسیوە وەریگرتووە: لە قورئان شەش جار باسی (هامان) دەکات وەک وەزیری فرعون، بەڵام لەراستیدا هامان کەسایەتییەکی فارس بوو، لەلای خسرو کە پێنج چەرخ پ.ز وزیر بووە. بەڵام چیرۆکی فرعون و موسا پێش 15 چەرخ پ.ز بووە . لە قورئان دەڵێت مریم خوشکی هارۆنه، بەڵام هارۆن پێش مریم کە کەسایەتییه کی رەمزییە 1500 ساڵ پێش چیرۆکی مریەم بووە بەپێی گێڕانەوەی تەورات.
هۆکاری ئەم هەڵانەش ئەوه یە محەمەد ئەم چیرۆکانەی بیستووە، نەک خوێندبێتیەوە. گێڕانەوەی چیرۆک لەیەکێک بۆ یەکێکی تر زۆر گۆڕانی بەسەردێت هەروەک حەدیسەکانی بخاری 600 هەزار حەدیسە! کەخودی زانا ئیسلامییەکان لەسەر حەدیسەکان کۆدەنگ نین، چوونکە بخاری زیاتر لە دووسەدساڵ دوای سەرهەڵدانی ئیسلام لەدایک بووە و پاش 105 ساڵ دوای مردنی بخاری حەدیسەکان نووسراوە. هەرچەندە بە هۆی ئەم حەدیسانەوە ملیۆنەها موسڵمان یەکتر کافردەکەن ویەکتر دەکوژن.

* / نووسەری ئەم کتێبە عفیف اخضر(1934 – 2013) لە تونس لەدایک بووە دەرچووی زانستگای زیتونەی ئایینیە، بە ئەزهەری تونس ناسراوە، دوایی یاسای خوێندووە و ماوەیەکش لە پاریس ژیاوە و هەرلەوێش مردووە. خاوەنی کۆمەڵێک کتێب و وتارو چاوپێکەوتنە بەیەکێک لە بیرمەندو رۆشنفکرەکانی عارەب دادەنرێت.

تێبینی: ئەم کتێبە لەکەرکوک دەستدەکەوێت
چاوەروانی بەشی دووەم بن

mm

دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.

Previous
Next
Kurdish