ئۆباما و پرسی کورد … کێڤن مێککەرنەن … وەرگێڕانی: ڕزگار حەمە ڕەشید
{ لە مانگی ١٢ی ساڵی ٢٠١٢دا سەفیری ئەو کاتەی ئەمریکا لە ئەنقەرە “فرانسیس .ج. ڕیچەردۆنیێ” لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانیدا ئەوەی ئاشکراکرد کە ئەمریکا بەشێوەیەکی نهێنی ئامادەیی خۆی نیشانداوە بەوەی ستایەڵێك کە خۆیان ناویان ناوە” ستایەڵی بنلادن” پێشکەش بە تورکیا بکات بۆ تیرۆرکردنی سەرکردەکانی پەکەکە. ڕیچاردۆنیێ بە ڕیپۆرتەرەکانی ووت:”دوژمنەکانی ئێوە دوژمنەکانی ئێمەن، بۆیە دەمانەوێت ئەو میتۆدە مەڵتیدیسیپلینیەرە بخەینە خزمەت تورکیاوەو لە نزیکەوە بەکاری بهێنین”.
مانگێك بەسەر ئەو کۆنفرانسە ڕۆژنامەوانیەدا تێنەپەڕی، سەکینە و هاوڕێکانی لە پاریس تیرۆرکران. “و.ك” }
ڕۆڵی ئیدارەکەی ئۆباما لە سەرکوتی ڕاپەڕینە درێژخایانەکەی کوردەکاندا لە تورکیا بە گەورەیی نەزانراوە. بەڵام چەند هەفتەیەك لەمەوبەر( مانگی ١٢ی ٢٠١٢، مانگێك بەر لە تیرۆرکردنی سەکینە و هاوڕێکانی. ”و.ك“) دیپلۆماتێکی ئەمریکی ئایدیایەکی گرنگ و سەرنجڕاکێشی درکاند. فرانسیس. ج. ڕیچاردۆنیێ سەفیری ئۆباما لە تورکیا ئەوەی ئاشکراکرد کە ئەمریکا بە شێوەیەکی نهێنی ئەوەی بۆ تورکیا پێشنیار کردووە کە ، لە ڕاستیدا، پێیدەڵێن ستایڵی بن لادن بۆ تیرۆرکردنی سەرکردەکانی پەکەکە ( پارتی کرێکارانی کوردستان) ئەو شۆڕشگێڕانەی لە ساڵی ١٩٨٤ەوە شەڕ دژی سوپا ی بە ئەمریکی پڕچەککراوی تورکیا دەکەن. ڕیچاردۆنیێ لە کۆنفرانسە ڕۆژنامەوەنیەکەی ئەنکەرە دا بە ڕیپۆرتەرەکانی ووت:” دوژمنەکانی ئێوە دوژمنەکانی ئێمەن”. “تواناو دەسەڵاتی ئەو میتۆدە مەڵتیدیسەپلینیەرە بوو کە بن لادنی گەیاندە کۆتایی، ئێمەش دەمانەوێت هەمان میتۆد بخەینە بەردەست تورکیا و لە نزیکەوە بەکاری بهێنین” . ( مەڵتیدیسەپلینیەر: تێکەڵکردنی چەندین دیسەپلینی ئەکادیمی یان پسپۆرییە پرۆفێشناڵەکان لە شێوازێکدا بەرەو ڕووی کێشەیەك یان بابەتێك)
ئەو کاتەی گوێم لەم تێڕوانینانەی سەفیر بوو، من تازە سوریام بەجێهێشتبوو، ئەو شوێنەی کە گرووپێك کوردی جیاواز خەبات بۆ ئۆتۆنۆمی خۆیان دەکەن. ئەو کاتە من بە ڕێگاوە بووم بەرەو چیای قەندیل، یەکێك لە بەرزترین چیاکانی سنووری عێراق، کە کەمپی شۆڕشگێڕەکانی پەکەکەی لێیە. من بە شوێن پەرچەکردارەکان دا دەگەڕام سەبارەت بەوەی کە تورکیا لە گفتوگۆدایە لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجالاندا، دامەزرێنەرە ناو زڕاوەکەی پەکەکە کە ساڵی ١٩٩٩ بە یارمەتی ئەمریکا دەستگیر کرا و لەگەڵ کوردەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بوو بە بابەتێکی ناودار.
ئەم ڕاپەڕینە کوردییەی تورکیا کە تەمەنی گەیشتۆتە ٢٨ ساڵ، بوو بە هۆی کوژرانی زیاتر لە ٤٠،٠٠٠ کەس ، زۆربەیان کوردن. نەتەوە یەکگرتووەکانیش پەکەکە ی بە ڕێکخراوێکی تیرۆریست لەقەڵەم داوە. بەڵام شارەزایان دەڵێن هەردوو لا شۆڕشگێڕەکان و سوپای تورکیا مافی مرۆڤیان پێشێل کردووە. ئەمڕۆ ململانێکە سنووری سەربازی تێپەڕاندووە. لە ساڵی ٢٠٠٩وە، نزیکەی ٨،٠٠٠ کوردی مەدەنی لە تورکیا دەستگیر کراون. لەناو ئەوانەدا پارێزەر و بە لایەنی کەمەوە ١٠٠ ڕۆژنامەنوسیشی تێدایە.. لە ئێران و چین زیاتر.
ئەم پاییزە، نزیکەی ٧٠٠- ١،٠٠٠ زیندانی لە تورکیا مانیان لە خواردن گرت، داواکاریەکەیان ئەوە بوو کە عەبدوڵا ئۆجالان لە زیندانی تاکە کەسی لاببرێت و کوردەکان مافی بڵاوکردنەوەو خوندنیان بەزمانی خۆیان پێبدرێت و لە دەستوری تورکیادا ددان بە نەتەوەی کورددا بنرێت. تورکیا بانگەشەی ئەوە دەکات کە زۆربەی زیندانیەکان پەیوەندییان بە پەکەکەوە هەیە، بەڵام بەپێی هیومان ڕاتس واچ زۆربەی گیراوەکان لە ” هەڵمەتی سەر سیاسەتی یاسایی لایەنگیری کوردەکان”دا دەستگیر کراون.
ڕووهەڵماڵینەکەی ڕیچاردۆنیێی سەفیر بەرامبەر بەم پاشخانە دەستی پێکردووە: ئەو پێشنیارە گومڕایەی ئیدارەی ئەمریکی بۆ بە ئامانجکردنی سەرکردەکانی کوردە شۆڕشگێڕەکان. لە کاتێکدا پەکەکە ڕێکخراوی قاعیدە نیە، هەروەها ئەمریکیەکانیشی نەکردۆتە ئامانجی نیشانەی خۆی…تورکیاش عاقڵانە ئەو پێشنیارەی نەتەوە یەکگرتوەکانی ڕەتکردەوە. سەرۆك وەزیرانی تورکیا ڕەجەب تەیب ئەردۆغان هەوڵیدا بەشێوەیەکی دیپلۆماسیانە شیبکاتەوە:” بن لادن لەناو ماڵدا دەستگیر کرا، بەڵام ئەم ململانێیە لە جوگرافیای چیاکاندایە”.
پاش ڕەتکردنەوەی پێشنیاری تیرۆرکردن، تورکیا توانی سەرکەوتوانە گتوگۆ بکات و کۆتایی بە ناڕەحەتیەکانی مانگرتن لە خواردن بهێنێت، بەمەش توانی لایەنگیری ژمارەیەکی زۆر لە دانیشتوانی باشووری ڕۆژئاوای تورکیا بەلای خۆیدا ڕابکێشێت ، کە زۆرترین کورد لەو ١٥ ملیۆنەی تورکیا لەوێ نیشتەجێن. بە سەرکەوتنی ئەم نەخشە بێ ئاوەزە، وا دەردەکەوێت کە ڕنگە ئەو کوشتنانە ڕای گشتی کوردەکانی دژی نەتەوە یەکگرتوەکان هەڵگێڕابێتەوەو کەرەستەی بەهێزی سەربازیکردنیشی دابێتە شۆڕشگێڕەکان.
ئەمە یەکەم هەوڵی ووڵاتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا نیە بۆ سەرکوتکردنی ڕاپەڕینی کوردەکان لە تورکیا. لە ١٩٩٩دا ئیدارەی کلینتۆن بە نهێنی سیخوڕەکانی ئێف بی ئای بەکارهێنا بۆ چاودێری کردن و یارمەتی دەستگیر کردنی عەبدوڵا ئۆجالان. لەلای خۆشیەوە ، ئیدارەکەی ئۆباما ماوەیەك یارمەتی تورکەکانیدا بۆ شەڕ دژی پەکەکە بە هاوبەشیکردنی تەکنەلۆژیای سەربازی و چاودێری( سیخوڕی). بەڵام بەشداری ئەمریکا لەو ململانێیەدا زۆر سەرنجی نەچووبووە سەر تا ساڵی ڕابردوو کە فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانی ئەمریکی بە هەڵە کۆمەڵێك خەڵکی مەدەنی لێ بوو بوو بە شۆڕشگێڕانی PKK و بۆردومانیکردن ، ئەو هەڵەیە بووە هۆی کوژرانی ٣٥ گوندنشین. پێشنیاری تیرۆرکردن لە کاتێکی زۆر ناسکی پەیوەندی تورکی- کوردیدا هاتە پێشەوە، لە کاتێکدا لەوانەبوو بەرزترین سەرکردەکانی پەکەکە ڕاماڵێت، ئەوە نیشاندەدات کە کۆشکی سپی ئۆباما چەند بێدەسەڵاتە لە ناسینەوەی کوردە ئاساییەکان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. ٣٠ ملیۆن کورد لەو ناوچەیەدا هەیە، بەسەر سنوورەکانی عێراق و ئێران و تورکیا و سوریادا دابەش بوون. بە پێچەوانی سیاسەتی دەرەوەی ئەمریکاوە لەو ووڵاتەدا، زۆربەی کوردەکان لەو ووڵاتانەدا پشتگیری پەکەکە و خەونە کوردیە کۆنەکە دەکەن بۆ ووڵاتێکی یەکگرتوو.
لە سوریا کە ژمارەی کوردەکان ٢ ملیۆنە،” ئاپۆ” کە بەشێوەیەکی فراوان بە ئۆجالان سەرۆکی پەکەکە ناسراوە… ئێستا لە شوێنی پەرستن دانراوە. ئەمەش بەشێکی لەبەر ئەوەیە کە زۆرینەی کوردە سوریەکان سەر بە پارتی یەکێتی دیمۆکراتین (PYD) لە سوریا کە هاوپەیمانی پەکەکەیە. بەڵام هۆکاری قووڵی ئەمە ئەوەیە کە کوردە ناوخۆییەکان، بەهەمان شێوەی ئەو کوردانەی لە تورکیا و ئێرانن، بە سادەیی نەوە بە نەوە وەك هاوڵاتی پلە دوو هەڵسوکەویان لەگەڵ دەکرێت. لەگەڵ پارچە پارچەیی ئۆپۆزسیۆنە عەرەبەکانی ڕژێمی ئەسەد بە شێوەیەکی خراپ، زۆربەی کوردەکان پێیان وایە بە شێوەیەکی سەرکەوتوو لە شەڕە ناوخۆییە خوێناویەکەی سوریا دێنە دەرەوە. لەگەڵ هەموو سەختیەکانیشدا، دەست بەو بڕوایەوە دەگرن کە ئۆتۆنۆمی.. یان “بەهاری کوردی” وەك هەندێك ناوی دەبەن، بەڕێوەیە.
لە شارێکی سوریادا، خۆم نزیکەی ٧٠٠ خۆپیشاندەرم لەسەر شەقامەکان ژمارد، گەنج و پیر، بەکوردی قسەیان دەکرد، مۆسیقای کوردییان دەژەنی و جلو بەرگی کوردەوارییان پۆشیبوو؛ زۆر کەس ئاڵای کوردستان یان وێنەی ئۆجالانیان بەرز کردبووەوە. تەنها کاتێکی کەم بەر لە ئێستا، بەهۆی هەڵسوکەوتی لەو شێوەیەوە زیندانی دەکران..یان خراپتریش لەوە.
لە ڕۆخی ڕوباری دیجلە لە کوردستانی عێراق، کە هێشتا ئابووری ئەو ناوچەیە بەهۆی داگیرکاریە بەناوبانگەکەی ئەمریکاوە لە گەشەکردندایە، ئۆجالان لایەنگرێکی زۆری هەیە. من لەناو بازار و چایخانەکاندا گوێم لە خەڵك دەبوو کە سەرکردە زیندانیەکەی یاخیەکانیان وەك “نێلسۆن ماندێلا” وێنا دەکرد..بەڵام بێگومان، هەموو کەسێك بڕوا بەوە ناکات. محەممەدی حاجی مەحموود کە پەرلەمانتارێکی هەڵبژێردراوی هەرێمی کوردستانە پێی گوتم” من حەزم لە ئایدیۆلۆژیاکەی ئاپۆ نییە،”. هێشتا، ئاگاداری ئەمەریکا دەکاتەوە کە بانگەوازەکەی ئۆجالان بەکەم وەر نەگرێت، محەمەد گوتی:”ئەگەر ئاپۆ بچێتە هەڵبژاردنی سەرۆکی کوردستانی تورکیاوە، هەر بە دروشم هەڵدەبژێردرێت.”
ئەی ئێران؟ کەیسی پژاك سوودبەخشە. پژاك ئەو گەریلایانەی کوردستانی ئێران کە لەگەڵ پەکەکەدا بەیەکەوە لە چیاکانی قەندیلن. گرووپی پژاك داوای گۆڕینی ڕژێی تاران دەکەن. بەتەواوی وەك ئەوەی زۆر لە کاربەدەستانی واشینگتۆن دەیانەوێت. بەڵام شۆڕشگێڕەکان ئۆجالان وەك جەنگاوەری ئازادی تەماشا دەکەن، نەك تیرۆریست.
کاتێك لە چیای قەندیل نزیك دەبوومەوە، ڕێبەرەکەم ئامۆژگاری کردم کە باتری تەلەفۆنەکەم دەر بکەم، لە ترسی ئەوەی نەبینە نیشانەو ئامانجی فڕۆکە بێ فڕۆکەوانەکانی ئەمریکا. ئەوە کەمێك وەك پارانۆید دەهاتە بەرچاو، بەڵام وایلێکردم بیر لە ڕاپەڕینە کوردیەکان بکەمەوە…بەمەی ئێستاشەوە…کە بە درێژایی سەدەی ڕابردوو لەسەر ئەم خاکە ڕوویانداوە، “چارەسەر”ی سەربازی وەك ئەمەی ئێستا کە ئیدارەکەی ئۆباما پێشنیاری کردووە، لە چارەسەری پرسی کورد دا فەشەلی هێناوە، بەڵام هێشتا لەوانەیە دەرفەتێك مابێت بۆ چارەسەری دیپلۆماسی.
جاری داهاتوو کە کوردەکان داوای ڕەوای خۆیان بەرز کردەوە، ئەمەریکا پێویستە پێشنیاری گفتوگۆ و مفاوەزات بکات، نەك تیرۆرکردن. لە ماوەی ٢١ ساڵی سەفەر کردنمدا بۆ ئەو ناوچەیە، هەرگیز ڕێکەوتی کوردێکم نەکردووە ئەمەریکیەکانی خۆش نەوێت. بەداخەوە وا دەردەکەوێت ئەو نیەتە پاکە بەزیادە بڕوات.
———————–
تێبینی:
١/ ئەم ڕاپۆرتەی کەیڤنم لە مانگی ١٢ی ٢٠١٢دا لە The World Post دا بڵاوکرایەوە و وەرمگێڕا، بە پێویستمزانی جارێکیتر لە ئێستادا بڵاوی بکەمەوە.
٢/ مانگێك بەسەر ئەو پێشنیارەی باڵیۆزی ئەمەریکادا تێنەپەڕی کە سەکینە و هەڤاڵەکانی لە پاریس تیرۆر کران.
لینکی ڕاپۆرتەکە:
http://www.huffingtonpost.com/kevin…
Kevin McKiernan is a journalist and filmmaker. He directed the PBS film Good Kurds, Bad Kurds and is the author of the book The Kurds: A People in Search of Their Homeland. His report on the Kurds in Syria appeared this month in the Santa Barbara Independent. Ps
