Skip to Content

یەڵماز گۆنای لە زیندان سەربوردەی ژیانی خۆی دەگێڕێتەوە .. حەیدەر عەبدولڕەحمان

یەڵماز گۆنای لە زیندان سەربوردەی ژیانی خۆی دەگێڕێتەوە .. حەیدەر عەبدولڕەحمان

Closed
by ئه‌یلول 22, 2020 General, Literature


نووسەری سینەمایی(بورهان شاوی) دەگێڕێتەوە دەڵێت: لەساڵی 1987كتێبێك بەناوی (یەڵماز گۆنای) لەنووسینی رۆژنامە نووسی ئازربیجانی (حوسینۆف ) لە دەزگای (ناوكا) لەمۆسكۆ بڵاو كرایەوە، بریتی بوو لەتەنها دیمانەیەكی دوورودرێژ لەگەڵ سینەماكاری بەناوبانگی كورد (یەڵماز گۆنای) لەو كاتەدا كە لەزیندان بوو.
ئەو كتێبە بڕوا پێكراوترین سەرچاوەیەكە كە دەربارەی یەڵماز گۆنای نووسرابێت، چونكە لەزاری هونەرمەند خۆیەوە وەرگیراوە.
بۆ دیكۆمینت كردنی بابەتەكە كە گرنگییەكی مێژوویی خۆی هەیە، ئێمەش بەشێك لەو دیمانەیە دەخەینە روو:
*ناوی تەواوتان ؟

  • یەڵماز حەمید، دایكیشم ناوی ( ئۆغلو بیتۆن ) ە
    *كەی و لە كوێ‌ لەدایك بوویت ؟
  • لە یەكی نیسانی ساڵی 1937 لەگوندی (ئینجە) بە دووری 27 كم لە شاری ئەدەنە .
  • ئەی بۆچی هەندێك ساڵی لەدایك بوونتان بە 1931 لە قەڵەم دەدەن ؟
    -ئەوانە بە هەڵە داچوونە .
    *تكایە ئەگەر هەندێك دەربارەی منداڵیت و داهێنانەكانت قسەمان بۆ بكەن.
  • دایك و باوكی من هەردوكییان كوردن، دایكم لەبنەماڵەیەكی خوا پێداو بووە، بەڵام لە كاتی جەنگی جیهانیی یەكەم و لەگەڵ هاتنی قەیسەرییەكان رایان كردووە، باوكم بە پێچەوانەی ئەو لەبنەماڵەیەكی زۆر هەژار لە دایك بووە، لەهەڕەتی لاویدا لەگەڵ دایكم یەكتریان خۆش ویستووە، لەترسی كۆمەڵگاو داب و نەریتە كۆنەكانی ئەو كاتە كە خۆشەویستییان بەلاوە گوناهێكی گەورە بووە، ئەو ناوە بە جێ‌ دیڵن و لەگەڵ دایكم پەیمانی ئەوە بەیەك دەدەن كە لەشاری ئەدەنە بەیەك بگەنەوە.
    ئیدی لەسەر ئەو پەیمانە لەوێ‌ یەكتر دەبیننەوە و باوكم دایكم دەخوازێ‌، بەڵام چونكە زۆر دەست كورت و نەدار بوونە، دووچاری زەحمەتیەكی زۆر دەبن، بەڵام دوایی هەلو مەرجەكە بەشێوەیەكی دیكە دەسوڕێ‌ و باوكم لەكۆمپانیای دەرەبەگێكی گەورە كاری دەست دەكەوێت و لەوی كار دەكات، ئیدی گوزەرانیان بەرەو باشی دەچێت، من ئەو كاتە تا تەمەنم گەیشتبووە حەوت ساڵی و باوكم ژنێكی دیكەی هێنا.
    منداڵیم پڕ بوو لە بەختەوەری، بەڵام دوای ئەو قۆناغە ژیانم لێ‌ بوو بەدۆزەخ، چونكە باوكم لەبەرچاوی ئێمەو بۆ خاتری ژنە تازەكەی، زۆر دڵ رەقانە لە دایكمی دەداو ئازاری دەدا، زۆر جارانیش ئێمەی بەو ناسكی خۆمانەوە بەدەر دەنا.
    هەر كاتێ‌ باوكم من و لەیلای خوشكمی (كە دوو سالان لە من بچووك تر بوو) بەدەر دەنا دەچووین لەژێر دارتووەكەی بەر ماڵمان دەخەوتین، بەڵام جارێكییان كە باوكم من و دایكم و لەیلای خوشكمی بەدەرنا، روومان لەماڵی ئامۆزایێكی دایكم كرد لەئەدەنە، قەت ئەوەم لەبیر ناچێتەوە كە دایكم بەدرێژایی ئەو رۆژە تا گەیشتینە ئەدەنە دایكم بەزمانی كوردی گۆرانییەكی غەریبی دەگوت و ئێمەش كە لە زمانی دایكم حاڵی نەدەبووین، بەڵام هون هون فرمێسكمان لەگەڵیدا هەڵدەڕشت، ئەو كاتە من دركم بەوە كرد كە ئەشكەنجەو ئازارەكانمان وا بەئاسانی كۆتاییان نایەت، بۆیە بەدەست خۆم نەبوو هەموو كات ئاواتی مردنم بۆ خۆم دەخواست .
    ئیدی بەناچاری لەو تەمەنە ساوایەی خۆمەوە دەستم بەكار كردن كرد، بەتایبەت لەوەرزی میوەو لۆكە رنین لەكێلگەكاندا، هەتا دەگاتە كۆڵ هەڵگری، ئەو كاتە من هەم كارم دەكردو هەم دەمخوێند، هەر لەوێ‌ خوێندنی سەرەتایی و ناوەندی و سانەویشم تەواو كرد، بەڵام هەموو كارێكیشم دەكرد لەچەشنی تۆ فرۆشتن لە شەقامەكان و رۆژنامە پەخش كردن و بەقاڵی، دواتر ئامێرسازی دەزگا سینەماییەكان، بە تایبەت كەلو پەلەكانی كۆمپانیای (ئەند فیلم) و (كەمال فیلم) ئەو ئامێرانەم گوند بەگوند دەگێڕا و فیلمی سینەماییم پیشانی خەڵكی دەدا، هەندێ‌ جاریش دەوری كۆمبارسم لەهەندێ‌ لە فیلمەكاندا دەبینی ..
    ئینجا یەڵماز بە زەردەخەنەیەكەوە گوتی: دەتوانم بڵێم من بەو شێوەیە هاتمە دنیای سینەما .
    *ئەی پاشان لە كوێ‌ خوێندنت تەواو كرد ؟
  • ساڵی 1956 چوومە كولێژی ماف لەزانكۆی ئەنقەرە، بەڵام چونكە لەپاڵ خوێندندا هیچ كارێكم دەست نەكەوت كە پێی بژیم، بۆیە بەناچاری دوای دوو مانگ زانكۆم بەجێ‌ هێشت و رووم كردەوە ئەدەنە.
    لەوێ‌ لەكۆمپانیایێكی بەكرێ‌ گرتنی فیلم دەست بە كار بووم، لەساڵی 1957 چوومە ئەستەمبۆڵ و لە كۆمپانیای (دەزگای فیلم) دەستم بەكار كردن كرد، ساڵی 1958 یش چوومە كولێژی ئابووری لەزانكۆی ئەستەنبۆڵ، بەڵام پێش ئەوەی خوێندن تەواو كەم لە ساڵی 1961بۆ یەكەمجار دەستگیر كرام .
    *ئەی چۆن گەراِیتەوە نێو نێوەندی هونەری ؟
  • پیش هەموو شتێ‌ دەمەوێ‌ ئەوە بڵێم كە من خۆم بەقەرزاری دایك و باوكم دەزانم، دەڵێم باوكم چونكە ئەگەرچی ئەو پیاوێكی دڵ رەق بوو، بەڵام منداڵەكانی خۆی خۆش دەویست، بە تایبەت من، بە بیرمە زۆر جاران لەگەڵ دایكم بەیەكەوە گۆرانی خەماوی كوردییان دەچڕی و دەردی غەریبی خۆیان هەڵدەڕشت، جارو بارێكیش لەگەڵ گۆرانیەكان ئامێری سازی لێ‌ دەدا، هەندێ‌ جاریش كە دراوسێ‌ و خزمەكانمان باوكمییان بۆ ئاهەنگی خەتەنە كردنی منداڵەكانییان بانگ دەكرد، باوكم منیشی لەگەڵ خۆیدا دەبرد، لەو كاتانەدا دڵم زۆر بەگۆرانیەكانی خۆش دەبوو.
    دایكیشم زۆر جاران لەشەوانی دوورو درێژو ساردو سڕی زستانان چیرۆكی خۆشی لە ئەفسانەو حیكایەت خورافییەكان بۆ دەگێڕاینەوە، ئەو شەوانە ماڵمان پڕ دەبوو لەو دراوسێیانەی شەوان دەهاتنە ماڵمان، بۆگوێ‌ گرتن لەچیرۆكە بەتامو چێژەكانی دایكم، ئەو كاتانە ئاواتی ئەوەم دەخواست، هەر هەموویان بنووسمەوە، بەڵام ئەو دەسەڵاتەم نەبوو، بێجگە لەدایكم پیرەمێردێك بەناوی مام یەعقووب لەگوندەكەماندا هەبوو دەنگی لە گۆرانی گوتندا زۆر خۆش بوو، زۆر بەجوانیش ئامێری سازی دەژەنی، جارو بار شیعریشی دەنووسی، زۆر ببوو بەهاوڕێم و زۆر یەكترمان خۆش دەویست، ئەو فێری ئەوی كردم شیعر چۆن دەنووسرێ‌، بەڵام بۆ سینەما، من لەتەمەنی سێنزە ساڵییەوە هاتمە نێو دنیای سینەما، لەتەمەنی چواردە ساڵییەوە بوم بەئیش پێكەری ئامێری سینەماو پاشانیش ئەكتەری كۆمبارس، ئا بەم شێوەیە ژیانی من بەرەو ئاقارێكی تر رۆیشت .
  • كەی دەستتان بەنووسین كرد ؟
    -لە دووەم ساڵی قۆناغی سانەویدا قەسیدەیەكم نووسی بۆ پەخشنامەی سەر دیواری قوتابخانە، دەربارەی جوتیارێكی هەژار ی گوند نشین، كە ژنە نەخۆشەكەی لە گوندەوە دێنێتە شار بۆ چارەسەر كردن، كەچی پارەی دكتۆرو داوو دەرمانی نابێت، لە بریتی ئەوە كەڵەشێرێك بۆ دكتۆر دێنێ‌، كە بە نرخترین شتێك بووە لای ئەو، كەچی كاتێ‌ دكتۆر زانییوویەتی پارەی نیە پیاوەكەو ژنەكەو كەلەشێرەكە بە یەكەوە فڕێ‌ دەداتە دەرەوە .
    سەرچاوەی بیرۆكەی فیلمی مێگەل – م لەو قەسیدەیەوە وەرگرتووە، كاتی خۆشی هەوڵم دا قەسیدەكە بڵاو بكەمەوە، بەڵام بەبیانووی ئەوەی كە گوایە چەپڕەوە بڵاو نكرایەوە، كەچی من كاتی خۆی ئەو قەسیدەیەم نووسی نەمدەزانی مانای چەپڕەوی یانی چی ؟
    لە ساڵانی 1953 – 1954 دەستم كرد بەبڵاو كردنەوەی وتارو چیرۆكەكانم و بەرهەمەكانم بەشێوەیەكی زۆر فرەوان لەگۆڤارو رۆژنامەكاندا بڵاو بوونەوە.
    دیارترین ئەو چیرۆكانەش كە لەو كاتەدا بڵاو بوونەوە چیرۆكی (مردن بانگم دەكات) بوو كەباس لەخۆشەویستی دراماتیكییانەی كچ و كوڕێكی هەژار دەكات، ئەو كوڕەی كاری دەست ناكەوێت و ناتوانێت ژیانی خۆی دابین بكات، بۆیە بەناچاری كۆچ دەكات و كچەكەش لەداخان خۆی دەكوژێت و لەدوای خۆیدا نامەیەك بەجێ‌ دێڵێ‌ كە تێیدا نووسراوە ( بۆ منت كوشت من بۆ ئەوە ژیانم خۆش دەویست تا لەگەڵ تۆدا برەو بە خۆشەویستی نێوانمان بدەین)
    هەر لەو دەمەدا چیرۆكێكی ترم بڵاو كردەوە بەناونیشانی(هیچ كۆتاییەك بۆ سوكایەتی پێكردن لەئارا دانیە)
    لەو چیرۆكەشدا باسی كەسێكم كردووە كە بەدوای كاردا دەگەڕێت، كەچی بەو هۆیەوە دووچاری كۆمەڵێ‌ سوكایەتی پێكردن دەبێتەوە، بۆیە لەداخان خۆی لەپردێكی بڵند هەڵداوێ‌ و خۆی دەكوژێت .
    هەردوو ئەو چیرۆكانەم لە ساڵی 1956 لە گۆڤاری ( ئایتی ئۆفوكلار – ئاسۆی چاك ) بڵاوكردۆتەوە، بەڵام ئەو چیرۆكەی كە دەنگدانەوەیەكی زێتری هەبوو چیرۆكی (سێ‌ نهێنییەكە) بوو كە لە ژمارە 13 ی گۆڤاری ( لێكۆڵینەوەی هونەریی ) بڵاو كرایەوە، ئەم چیرۆكە ژیانی منی خستە قۆناغێكی ترەوە.
    كاتێكیش ساڵی 1957 هاتمە ئەستەنبۆڵ، زیاتر لەسی وتارو چیرۆكم بڵاو كردەوە، ئەو كاتە بوو كە برادەرەكانم نازناوی ( یەڵمازی چیرۆك نووس ) یان بەمن بەخشی .
    *من زۆر زۆر لە رۆمان و چیرۆكەكانتم خوێندۆتەوە فیلمەكانیشتم دیوە، ئاگاشم لە زەمینەی سیاسی تۆ هەیە، بەڵام پێم خۆشە لەو شتانە بگەم كە كاریگەرییان هەبووە لەسەر ئاستی هوشیاریت ؟
    -ژیان .. یان ئەو دەوروبەرەی تێیدا گەورە بووم، وای لێكردووم كە هەر لەمنداڵیدا هەست بەئینتیمای كوردانەی خۆم بكەم، چونكە من دەورو بەرەكەم بەتوركی ئاخافتونە، بۆیە لێرەدا دووبارەی دەكەمەوە كە من زمانی دایك زمانی رەسەنی خۆمم بەتەواوی نەزانیووە، لەكاتی یاری كردنیشدا لەمنداڵی، لەمانای جیاوازی چینایەتی گەیشتووم، چونكە زۆر جاران دایكم كە خزمەتكاری ماڵە دەوڵەمەندەكان و باوكم سەپانی ئەو دەرەبەگانە بوو، بەرماوەی خواردنی ئەوانی بۆ ئێمە دەهێنایەوە بیخۆین، بەڵام دواتر لە گەڵ تێپەڕ بوونی زەمەن بۆم دەركەوت كە ئەم كارە بۆ ئێمە ریسواییە.
    قەت لەبیرم ناچێتەوە كە باوكم هەمیشە خەونی بەوەوە دەبینی كە من خوێندن تەواو بكەم بۆیە زۆر جاران پێی دەگوتم: كوڕەكەم بڕۆ قوتابخانە تاتۆش وەك ئێمە نەبیتە كۆیلە، نەیدەزانی لەكۆمەڵگەی بورژوازی دا، هەر دەبێ‌ ببیتە كۆیلە هەتا ئەگەر خوێندەواریش بیت .
Previous
Next
Kurdish