Skip to Content

عیشق لە شیعرەكانی: خالید باشبڵاخیدا… نووسینی: ستار جەباری

عیشق لە شیعرەكانی: خالید باشبڵاخیدا… نووسینی: ستار جەباری

Closed
by ئه‌یلول 24, 2020 General, Literature


شەهید شێخ مارف بەرزنجی دەڵێ‌:(لە ئەلفەوە تا یێ، هەموو شتێكی لێ پێكدێ‌) وەلێ‌ لەلای شاعیری عیشق و جوانی ، خالید باشبڵاخی ، ” لە ئەلفەوە تایێ تەنها عیشقی لێ پێكدێ‌”و لەو باوەڕەدام خالید بۆ عیشق و جوانی خوڵقاوە، چوون هەموو شیعرەكانی كۆن و نوێ‌ و كورت و درێژی تەنها لە قوتابخانەی عیشقەوە دەرچووە، مەولانای ڕۆمی ئاوها پێناسەی عیشق دەكات و دەڵێت“ عیشق پێناسە ناكرێت بەڵكو تاقیكردنەوەیە ” لێرەدا مەولانا هێندە بە جوانی ئاماژەی پێكردوە تەواو ئامانجەكەی پێكاوە تا ڕادەیەكی زۆریش ڕەنگە جوانترین وەسف بێت دەربارەی عیشق كە تا ئێستا لە ئەدەبیاتی جیهاندا بۆ عیشق نوسرابێت ، كە مەولانا باس لەوە دەكات عیشق پێناسە ناكرێت مەبەستی ئەوە نی یە كە عیشق شتێكی هیچ و بێ مانایە بەڵكو دەلێت عیشق هێندە جوان و پیرۆزە هەرچەندە پێناسەی بۆ بكرێت هێشتا پێناسەكان كەم و كوڕیان هەیە ،عیشق كلێكە چاوی دڵ دەڕێژێت. لە كن سۆفی، عیشق نهێنیی بوونە، ئاخر ئەوە عیشقە جیاوازیی لە نێوان ئەم و ئەودا دەسڕێتەوە و دوان بە یەك دەكات.
شاعیر خالید باشبڵاخی دەڵێ‌:
گوڵم،خۆ من لەجێی عەقڵیش
عیشقی تۆ وا لەسەرمدا..
خۆ دەڵێن: ئەوین شێتییە،
حەزناكەم شێتی بەرمدا..!!

نەك بەتەنها خالید باشبڵاخی بەڵكو هەموو شاعیرانی‌ كلاسیكی‌ كوردی‌ جەخت لەوە دەكەنەوە كە یەكەم هەنگاوی‌ عاشق بوون ئەوەیە مرۆڤ بەتەواوی‌ دەستبەرداری‌ دونیا بێت ، ئەوەتا لەم هۆنراوەیەدا باشبلاخی بووەتە موریدی نالی و دەڵێ‌ :
وەك چۆن “حەبیبە” وا لەنێو
ئــاوێنـەی عیشقـی “نالی”دا..
جگە لە”تۆ”یش كەس نییە ،
لە خـانـەی خـەیـاڵـی خـالیـدا….
…………………..
لێرەیشدا خۆی خستۆتە پلەی باڵای عیشق و خۆی بە وەلی دێوانەیەكی تر لەقەڵەم دەدات و دەڵێ‌:
” دڵێك ، لێوانلێو لەبرین! “
………………
دڵێك ، جاران..بەڕێڕەوییش،
ڕێی نەدەكەوتە..شاری خەم!
دڵێك،لە هی “وەلی”دەچوو،
عەوداڵ بوو،بۆ دیداری”شەم”!!
……………….
دڵێك،لە توولی تەمەنیا،
پەرستگای،هەر چاوی ئەو بوو
دڵێك،بەئاستەم لێی دەدا،
ترپەی پێی هەنگاوی ئەو بوو..!!
…………………….
دڵێك،پەنجەكانی دەستی
بەپشكۆی داخا جزاوە..!
دڵێك،بەندی داوی عیشقەو،
خزاوەتە نێو سزاوە..!!
…………………….
دڵێك،لێوڕێژ بوو لەئەوین،
ئێستا شەڵاڵی برینە..!
لەنەورەسێك دەچێ و،ملی
لەژێر چەقۆی سەربڕینە..!!!؟؟

عیشق لە سەرچاوەی دڵ پەیدا دەبیت نەك مێشك و هزر هەر بۆیە عیشق لەسەر سۆز و عاتیفە وەستاوە ئەوانیش دوو فرمانن لە دڵەوە دەردەچن و زۆرجار وا لە مرۆڤ دەكەن یان گەشبین بێت كاتێك بە ئامانجەكەی دەگات یان ڕەشبین بێت كاتێك لە عیشقدا شكست دەخوات . هەروەك لەم چەند دێڕەی باشبڵاخی دەردەكەوێت و دەڵێ‌:
ئەوشۆ ، دەڵێی پیری خەراباتم ئەز
مەستی بادەی چاوی مەیئاساتم ئەز
بۆناپرسیت، لەحاڵی عاشقی ڕووت؟
تا بزانیت،چەند پڕخەم و ماتم ئەز
شەهیدی ڕێی ئەوینم ، ئاڵە…كفنم،
كوژراوی ، تیری تیپی نیگاتم ئەز
لە خەرمەنی حوسن و جەماڵی تۆدا،
گەدایێكم ، بەتەمای زەكاتم ئەز
ماچی دەمی تۆم هەبێ،كەی وەك خدر
تینووی سەرچەشمەی ئاوی حەیاتم،ئەز
چركەساتێك،خاڵیی نییم،لە خەیاڵت،
دوورم ، وەلێ ، بەدڵ..هەر لەلاتم ئەز
كلی كۆی تۆڕی ناوێ چاوی “خالید”
حەسرەتناكی خاكەكەی ژێرپاتم ئەز..!!!
بەلام ئەگەر بێت و لە مێشك و هزر سەرچاوەی وەربگرتایە ئەوا هەرگیز مرۆڤ عاشق نەدەبوو . لەگەڵ ئەوەشدا عیشق تەنیا بەمانای ئەوە نایەت ئیتر مرۆڤ عاشقی رەگەزی بەرامبەری بێت! زۆر جاران مرۆڤ عیشق نیشتیمان و خودا لە دڵی چەكەرە دەكات و ئیتر ئەمانەش هەر عیشقن . هەروەها عیشق هەمە جۆرە پەیوەست نییە تەنها بە پەیوەندی‌ نێوان مرۆڤ و مرۆڤەوە بە ڵكو زۆرجار عیشق لەنێوان مرۆڤ و نیشتماندا یان مرۆڤ و خودا یان مرۆڤ و بونەوەرێكی‌ تر بوونی‌ هەیە شاعیرانی كلاسیكی كوردی چەندین بابەتی شیعری جوانیان لە سەر نیشتیمان و خاك نووسیوە.
ئەمانە عیشقی نیشتیمانن یان چەندان مەلا و شێخ و سۆفی شیعریان لە سەر ئاین هۆنیوەتەوە ئەمانەش عیشقی خودان . لە عیشقدا هەمیشە دەردەسەری‌ و دابڕان و ناخۆشی‌ و جودایی هەیە، عاشق قەت ناگاتە بە مەقسەدی‌ ئەگەر سەیری‌ هەموو چیرۆكە عاشقانەكان بكەیت ئەوە زۆر بەڕوونی‌ بەدیار دەكەوێت تاكو كۆتایی بەدوای‌ یەكەوەن و بەیەك ناگەن دەبینین دواتر بە رووداوێكی‌ تراژیدی‌ یان مەرگ كۆتایی پێ دێت ، هەروەك لەم هۆنراوەیەی باشبڵاخی دەردەكەوێت:
سەركردەی عاشقان منم لە گێتی دا،
نەك مەجنوونێك،
نێوی دەركرد لە شێتی دا.
………………….
ئەوینی تۆ،
بووە بە مۆخ لە ئێسكم دا.
گوڵم وریابە نەخنكێی،
لە نێو زەریای فرمێسكم دا.
ئەگەر سەیری‌ چیرۆك و داستانە كوردیەكانیش بكەین بەهەمان شێوەیە وەكو داستانەكانی خەج و سیامەند و شیرین و فەرهاد و مەم و زین و …هتد .وەكو ئاماژەم پێكرد لە عیشق دەبێت خۆت لە ئەقل بەدور بگریت بەجۆرێك هەر كاتێك ئەقل بیری كردەوە دەبیت تۆ سۆز و عاتیفە زاڵ بكەیت بەسەری تاكو عیشقكەت لەدەست نەدەیت ئەگەر عەقل پێوەر بوایە بۆ عیشق ئەوا هەرگیز فەرهاد پەنای بۆ كونكردنی كێوی بێستون نەدەبرد و كاتێك خوسرەوشا، مەرجی كونكردنی كێوی بێستونی بۆ فەرهاد دانا ، چونكە فەرهاد دەیزانی كێوی بێستون بەسەدان ساڵیش بە دەست و بازو یاخود بە قوڵینگ ناتاشرێت، بەڵام سۆز و عاتیفەی عیشقی شیرین زاڵ بوو بە سەر مێشكی فەرهاد بۆیە ئەم بریارە قورسەی قبوڵ كرد.
باشبڵاخی بەجۆرێكی باس لە فەرهادێكی تر دەكات، كە خۆی پاڵەوانی داستانەكەیە و دەڵێ‌:
پەنجەی شنەبایێك دەدات
لەپەنجەرەی ڕۆحی تەنیام!
پێدەچێت،بۆنی پرچی تۆی
هێنابێت..بۆ دڵی شەیدام..!!
………………………..
ئەگەر ژیان هاوكێشە بێت،
ئەوا..تۆ..سین و، من..صادم!
لە كێوی بێستوونێدا ،
ئەز،تەواوكاری “فەرهاد”م..!!
……………………
هوزاری نێو گوڵزاری تۆم،
گوێ بۆ ناڵینم..ڕادێرە..!
ئازاری عیشقت كوشتمی،
بەس بەتەنیاییم بسپێرە..!!
………………….
كانیی باخی”بلكیان” بووم،
گۆزەی دڵت ، پڕنەكرد لێم!
حەزمدەكرد..بمخۆیتەوە،
پرچەكەیشت،تەڕنەكرد لێم..!!
……………
ملوانكەی مرواریی ملی
خولیاو،خەون و،خەیاڵم بوویت!
تریفەی مانگی شەوگاری
تەنیایی و تفت و تاڵم بوویت..!!
…………………………
ئەوشۆ،بێتۆیی..دەمكوژێ و،
كەسیش نییە بەدیارمەوە..
تەرمی ئەم عیشقە سەرشێتە
لەكام گۆڕا..بشارمەوە…؟!!!!!
لە شیعری كلاسیكی كوردی سەدان شیعر لە سەر عیشق نوسراون چونكە ئەوكات وەكو ئیستا نەبوو بەهۆی ئامێری دەنگ بە ئاسانی پەیامەكەت بگەیەنیت بە گوێی یار دەبوایە بەشێوەی شیعر هەستی خۆشەویستی خۆت بۆ بەرامبەرەكەت دەرببڕیبایە ئەوەتا وەڵی دێوانە كە عاشقی شەم دەبێت و دواتر بەیەك دەگەن بەلام بەهۆی كێشەیەكی كۆمەلایەتی لەیەكتر جیا دەبنەوە هێند عاشقی شەمە تەنانەت وەسیەت دەكات كەوا كێلی قەبرەكەی بەقەد باڵای شەم بێت . باشبڵاخی ئاوها وەسفی شیتبوونی خۆی و قوڵبوونەوەی لە عیشق دەكات و دەڵێ‌:
ئەو دەمەی دێتە ژووانم، دڵ لەخەم خاڵیی دەكا
ڕۆحی‌ تینووم،مەستی‌ بۆنی عەتری‌ بن‌باڵی دەكا
هەركەسێ،ئاوری ئەوینێ،كەوتە خەرمانی سەری
هەروەكو مەجنوونی لەیلا،شێت و عەوداڵی دەكا
باخـەوانێكـم لـەباخـی حـوسن و جوانیـی دڵبـەرا
هەردەپەنجەم خزمەتی جووتێ بەهێی كاڵی دەكا
دڵ،هەمیشە،بولبولی خۆشخوانی باخی فیرقەتە،
مەیلی ماچی گەردەنی و،خاڵی چەنەی چاڵی دەكا
پێمدەڵێ:صەبرت هەبێ”خالید”دەگەیتە مەقصەدت،
{صەبر ئەگەر بیخەیتە ناو هەنگوینەوە،تاڵی دەكا}*
*دوانیوەدێڕی هی شاعیر”صابری”ە.
……………………………………..
ئازیزان ئەوەی سەرەوە مشتێكی بوو، لە نموونەی عیشق لە شیعرەكانی باشبڵاخیدا، دەنا دەریای عیشق نە ئەو سەری هەیە و نە شیعرە عاشقانەكانی كۆتایی دێ‌، و دەس بۆ هەر شیعرێكی بەرین لەوانتر عاشق ترە، لەكۆتاییدا پێمخۆشە ئەم شیعرەی خالید بكەمە دیاری و بەم شیعرە عاشقانە، كۆتایی بەم گەشتە شیعرییە بهێنم..
دە ساڵە،دڵم..لایەتی “
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
دە ساڵە ، دڵم لایەتی
ڕۆحم ، پاوانەی پایەتی
خاكی بەردەركەی،نادەمە
تەخت و تاجی پاشایەتی
سەرگەردان‌ و سەوداسەرم
سەرم..پڕ لە سەودایەتی
بولبولی خۆشخوانی دڵم
عیشقی گوڵی گۆنایەتی
مەجنوونی سەحرای جنوونم
بێباكم..لە شێتایەتی
دەردی ئەوینم سەختترە
لەوكەسەی ئیبۆلایەتی
ئەو شاهی خووبانی منە
كوا ئاگای لە گەدایەتی..؟!
خوێنی”خالید”ی،خواردەوە
وەكو شەراب ، “تۆ”..شایەتی..!!!

ــــــــ ــــــــــــــ ـــــــــــــ

ستار جەباری

mm

دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.

Previous
Next
Kurdish