Skip to Content

پانۆرامای ریفراندۆم پاش سێ ساڵ …  بەختیار

پانۆرامای ریفراندۆم پاش سێ ساڵ … بەختیار

Closed
by ئه‌یلول 27, 2020 General, Opinion

لە ساڵی ٢٠١٧ و دروست لە ڕۆژەکانی پێش ٢٥ی مانگی ٩ (ڕۆژی ریفراندۆم)، شەڕ و کێشمەکێشیکی زۆر هەبوو لە نێوان ئەوانەی کە باوەڕیان پێی هەبوو (ریفراندۆم) و ئەوانەش کە باوەڕیان پێی نەبوو. لە زۆر جێگادا ئەبووە مایەی مشتومڕێکی وا کلکی کەری تیا ئەقرتا….
ئەو مشتومڕە بە پێی ڕادەی بیرکردنەوە و باوەڕی کەسەکان هەمەجۆر بوون.
جۆرێکیان ئەوانە بوون کە لە پێشەنگدابوون و ئەوانەی کە کوێرانە بڕوایان بە هەر بڕیارێک بوو کە لە دەمی مەسعود بەرزانییەوە بهاتایە دەر، جا ئەوانەش دوو بەش بوون بەشێکیان ئەوانەی لە لایەنی ماڵییەوە سودمەند بوون لە پارتی و بە جۆرێک ژیانی ماڵ منداڵیان پەیوەست بوو بەو پەیوەندی و داهاتەی لە پارتیەوە دەستیان ئەکەوت بۆ ژیان… بەشەکەی تریان ئەوانەبوون کە وەک پەندەکە ئەڵێ (ئاگایان لە مەحموی بێ زەوار نەبوو) هەرگیز ئاگاشیان لێ نابێت، سەرسەختانە بەرگرییان لەو بڕیارە ئەکرد بێ ئەوەی بیر لە هیچ ئەنجامێکی ئەو بڕیارە و کاریگەریەکانی بکەنەوە.
ئەتوانین لقێکی تریش لەم بەشە بکەینەوە کە ئەوانیش زۆرایەتیەکی زۆری کوردن، هەر شتێک بۆنی ووڵات و ماف و یان هەر باسێک لە بەرژەوەندی کورد بێت ئەوان لەگەڵین، بۆ نمونە ئەگەر لایەنێکی دڵسۆزی کورد و بەهێز هەبوایە لەو کاتەیا لەگەڵ ئەوەدا نەبوایە کە ریفراندۆم بکرێت، ڕەنگ بوو ئەم لقە بچونایەتە بەرەی ئەو هێزە، هەر بە هەمان مەبەست (بەرژەوەندی کورد).
ئەتوانرێت ئەمانە بە دڵسۆزەکانی کورد و دۆزەکەی ناوزەد بکرێت، چونکە کورد ئەوەندەی دەردەسەری بینیوە بەدەست دوژمن ناحەزەکانیەوە، نەوە دوای نەوە ئەم دەردەسەییانە هەر بەردەوام بووە، چینێکی ناو کۆمەڵگا هەیە شوێنکەوتوی هەر دیاردەیەکە کە بوترێت لە بەرژەوەندی کوردە.
جا ئەم یەکلاییکردنەوەیە لە بریارەکان لای ئەم لقە، تەنها لایەنی بەهێز دروستی ئەکات، بە هۆی دەسەڵاتی بەسەر میدیا و سەرچاوەکانی داهاتدا و هەروەها دەسەڵاتی چەکداری کە پارتی لەو کاتانەدا هەموو ئەوانەی بەدەست بوو.
ئەم جۆرەیان کە لە دوو بەش پێکهاتبوو، بە سەر و ماڵ هەموو شتێکیان خستبووە خزمەت ئەو دۆزەوە، ئەوانەیان بە خائن و داردەستی دوژمنی کورد ئەزانی کە لەگەڵ ریفراندۆم نەبوون.
بەڵام لە ڕاستیا لایەنەکەی تری ناڕازی بە ریفراندۆم، ئەوانیش لە چەند جۆرێک پێکهاتبوون.
بەشێکیان بێباوەڕییەکەیان لەوە سەرچاوەی گرتبوو کە مێژوی ڕابردوی بڕیاردەری دۆزەکەیان لەبەرچاو بوو، کە بەهیچ جۆرێک ڕوناکی تیا بەدی نەئەکرا.
ئەگەر بە ڕابردودا بگەڕێیتەوە و چاو لە پێچە ڕون و دیارەکانی ڕێڕەوی ئەو حیزب و بنەماڵەیە بکەیت بۆت دەرئەکەوێ، هیچیان خێرێکی بۆ کورد تیا نەبووە، نەک هەر ئەوە بەڵکوو ئەگەر بە چاوێکی بڕێک تیژ لێی بڕوانی ئەتوانی بڵێیت، خیانەتی ڕوت و حاشاهەڵنەگرە.
بەشێکی تر لەم بێ بڕواییە بەو بنەماڵەیە و هەڵبەت حیزبەکەشی لەگەڵدابێت… وردتر بیریان لەوە کردبوەوە بە لەبەر چاو گرتنی ئەو پەیوەندییە بەهێزەی لە نێوان ئەوان و تورکیا هەبوو، یان باشترە بڵێن ئەو بەڕێوە بردنەی کە تورکیا ئەیەوت بۆ کوردستان لە ڕێی پارتییەوە.
بێگومان هەر کوردێک بە ڕونی ئەزانێ کە تورکیا چاوی بە کورددا هەڵنایە چ جای ئەوەی کە کورد ببێتە خاوەن بڕیاری ریفراندۆم بۆ سەربەخۆیی کوردستان.
ئەوان بە ئاشکرا بێ پەردە ئەڵێن ( لە هەر جێگایەکی جیهان ئەگەر چادرێک بە ناوی وڵاتی کوردستانەوە هەڵبکرێ ئێمە ئەیسوتێنین)، جا بیهێنە بەرچاوت ئەوان (پارتی) کە پەیوەندییەکەی بەو شێوەیە بێت لەگەڵ تورکیا، هەر ئەوان… بانگەوازی ریفراندۆمی سەربەخۆیی بکەن ئەبێ چی و چۆن بێت…؟!.
ئەو گروپە یان ئەو بەشە کە بڕوایان نەبوو بەو دۆزە کە لە لایەن ماڵی بارزانییەوە پێشڕەوایەتی بکرێت، ئاوای بۆ ئەچوون و وایان لێکدابووە کە، ئەمە هیچ نییە جگە لە پیلانێک کە تورکیا ڕێکی خستبێت و ئێران و عێراقیشی تیا بەشدار کردبێت چونکە ئەوانیش ناحەز و دوژمنی پلە یەکەکانی کوردن هەمیشە.
ئەم پیلانە هەڵبەت بە خوێندنەوەیەکی زۆر ژیرانە لە لایەن تورکیاوە بۆ ڕاو بۆچون و هەڵوێستەکانی ڕۆژئاوا و ئەمریکاوە کراوە، کە ئەوان لەم کاتەیا بە هیچ جۆرێک پشتیوانی لە ڕیفراندۆم و سەربەخۆیی کوردستان ناکەن هیچ نەبێت لەم کاتەیا.
ئەگینا تورکیا چۆن ئەم پیلانە وا ڕێکئەخات کە دڵنیا نەبێت لە ڕای ئەمریکا و وڵاتە ڕۆژئاوایەکانی بڕیار بەدەست.
“بەڕاستی وایە، تورکیا وڵاتێکە خاوەن دەزگاکانی لێکۆڵینەوەیە، بڕیارەکانی لەسەر توێژینەوە ئەنجام ئەدا. هەڵبەت بریاری لە شێوەی ریفراندۆم و سەربەخۆیی بۆ کوردستان، لەم کاتەیا تێفکرینی زۆری ناوێ کە ئەمریکا بەربەست ئەبێ لە پێشیدا. بە هۆی بەرژەوەندییەکانی لەگەڵ دوژمن و ناحەزەکانی کورد و ڕاگرتنی دڵیان لەم کاتە هەستیارەی کە لە کێشمەکێشێکی زۆردایە لەگەڵ ڕوسیا و چین، بۆ ئەوەی دۆستەکانی لەدەست نەدا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست”.
لەو کاتانەدا بریارێکی لە شێوەی (ریفراندۆم) و سوربون لەسەری و دژایەتی کردنی ئەمریکا بەو ڕونییە، تەنها شکست پێهێنانی ئەو پرۆسەیەی لێ ئەکەوێتەوە.
هەروەها بەهانەیەکی باش ئەبێت بۆ هێزەکانی عیراق کە لەشەری داعەش بە سەرکەوتووی دەرچوون، هێرش بکەنە سەر کوردستان و دۆخەکە بگەڕێتەوە ئەو سەردمەی بەعسی سەدام کە دەسەڵاتی بەسەر هەموو عراقدا هەبوو.
ئەم سیناریۆیە ئەگەر بە ووردی و چاوێکی ڕەخنەگرانەوە چاوی لێبکەیت زۆر لۆجیکی ترە، لەوەی بنەماڵەی بارزانی و پارتی مەبەستیان بێت بناغەی ووڵاتی سەربەخۆی کوردستان دابمەزرێنن، لەبەر چەند هۆیەک، یەک لەوانە، بە دەنگەوە نەهاتنی دەسەڵاتی حاکم لە کوردستان بۆ دروستکردنی بناغە سەرەکیەکانی بوونی ووڵاتێک، لە لایەنی ئابورییەوە کە کوردستان بە هیچ شێوەیەک نییەتی، ئابوری کوردستان هیچ ئامادەییەکی تیا نییە کە خەڵکەکەی بژێنێ تەنانەت بۆ شەش مانگیش.
لە ماوەی ساڵانی زۆری دەسەڵاتی پارتی و یەکێتی هیچ کارێک نەکراوە بۆ بنیاتنانی ئابورییەکی سەربەخۆ کە لە ڕۆژێکدا کە ناحەزەکانی کورد کە چواردەوریان گرتووە، بتوانێ خۆی پێ بەڕێوە ببات.
سەرەڕای ئەوەی کە لە کوردستان بۆ ماوەیەکی زۆر نەوت فرۆشراوە و داهاتی بووە. هەروەها گومرگی ناوخۆ و دەرەوە هەبووە و داهاتی باشی لێ پەیدا بووە، ئەم داهاتانەش هیچی نەنێردراوەتەوە بۆ حکومەتی مەرکەزی و موچەی خەڵکیش بە باشی نەدرواوە هەمیشە لێی بڕاوە بە کەموو کوڕی پێیان دراوە. بەڵام خەزینەکانی کوردستان هەمویان بەتاڵ هیچیان تیا نییە، کەواتە ئەم داهاتە و ئەو هەموو پارەیەی کە هاتونەتە کوردستان تەنها بۆ بەرژەوەندی تاکە کەسی بەکار هاتوون و نەکراوە بە کۆڵەگەیەک بۆ ڕاگرتنی دیوارەکانی دروست کردنی وڵاتی کوردستان.
دروست کردنی یەکدەنگی لە ناو حیزب لایەنەکانی کوردستان، کە ئەویش بە هیچ جۆرێک بوونی نییە و خەتاباری سەرەکی بە شێوەیەکی سەرەکی پارتییە، چونکە هیچ ڕایەکی تری قەبوڵ نییە کە ڕاستەوخۆ بەرژەوەندی پارتی بنەماڵەکەی خۆیانی تیا نەبێ، تەنها ئەو لایەن حیزب و کەسایەتیانەی پێ باشە کە بە پارتی نەڵێن “نەخێر”.
پاشان ئەم دەسەڵاتە تاکو ئێستا دامەزراوەیەکی نییە بۆ یەکخستنی زمانی کوردی و پەرەپێدانی ئەو زمانە.
لە هەموو وڵاتانی جیهان دامەزراوەیەکی لەو شێوەیە هەیە بۆ پەرەپێدانی زمان لەبەرئەوەی زمان هەمیشە لە گۆڕاندایە و زمانیش یەکێکە لە کۆڵەگەکانی بوونی هەر ووڵاتێک، چۆن ئەکرێت ئەوەندە بەخەمی دروستکردنی وڵاتێک بیت بەڵام خەمی زمانەکەیت نەبێت.
لەبەر ئەم هۆیانە و کۆمەڵێ هۆی تر ئەو بەشە ناڕازی بوون لەسەر ریفراندۆمێک کە ئەنجامەکەی لە لای هەر کەسێکی کە تۆزێک بیرکردنەوەی هەبێت، ڕوون بوو.
لە لایەن دارێژەرانی سیناریۆکەوە ئەو پیلانە وا مەحکەم دارێژرابوو کە ئاسان نەبوو هەر کەسێک وەڵامی نەخێر بێت(بۆ سەربەخۆیی کوردستان).
هەر وەکو لەسەرەوە باسکرا ئەوەی هاوڕا نەبوایە لەگەڵی بە خائن ناوزەد ئەکرا، بۆیە ئەو کەسانەی کە ووتیان نەخێر خرانە خانەی ناپاکەکانەوە.
ئەو کەسانەی کە هیچ بەرژەوەندییەکیان نەبوو لەگەڵ پارتیدا ئێستاش سورن لەسەر ئەوەی کە ئەو پرۆسەی ریفراندۆمە ڕاست بوو ئێستاش ئەگەر جارێکی تر بکرێتەوە ئەوان هەر بە بەڵێ دەنگی پێ ئەدەن، “ئێ خۆ ئەوەیان ڕاستە هیچ کوردێک نییە بۆ سەربەخۆیی کوردستان بڵێ نەخێر”.
بەڵام ئەگەر ووردبینانە چاوی لێ بکەی زۆر بە ئاسانی بۆت دەرئەکەوێت لە ئەنجامی ئەو پرۆسەیە، تەنها ناحەزە هەمیشەییەکانی کورد سودمەند بوون کە پاشان ئەو کارەساتەی لێ کەوتەوە کە بە ١٦ ئۆکتۆبەر ناوی دەرکرد، بەڵام بێگومان ئەوە ئەنجام بوو…
ئەگەر وای دابنێین کە ئەو پرۆسەیە ڕاست بوو بۆ مەبەستێکی ڕەوا بوو کە کوردستانێکی سەربەخۆیە، بەڵام کە سەری نەگرت ئەبوو ئەو دەسەڵاتە وازیان بهێنایە و دور بکەوتنایەتەوە بە هەموو ئەوانەی دەستیان هەبوو لەو پرۆسەیە و هاوڕاش بوون لەگەڵی. ئەوەیان ڕابگەیاندایە کە هەڵەیان کردووە و ئیتر مەیدان چۆڵئەکەن بۆ ئەوانەی کە باشترن لەوان.
بەڵام تەواو بە پێچەوانەوە دەسەڵاتیان هەر بەردەوامە و تەنانەت داوای لێبوردنیشیان نەکرد، لە جاران توند و تیژن وەک ئەوەی نە با بوبێ و نە باران.
لە کۆتایدا زۆر ڕونە بەردەوامی دەسەڵاتی ئەو لایەنانەی کە چەندەها ساڵە مەینەتی بەسەر خەڵکی کوردستاندا ئەهێنن سودیان لە ناهۆشیاری بەشی زۆری خەڵکی کوردستان بینیوە هەر جارەی بە درۆیەکی جیاواز خەڵک ئەخەنە سەما و “سود لەو سۆز و خۆشەویستیییەی خەڵک ئەبینن بۆ کوردستان، هەروەها بۆ تامەزرۆییان بە بینینی کوردستانێکی سەربەخۆ” بۆ بە ئەنجام گەیاندنی مەبەست و بەرژەوەندیەکانی خۆیان.

                    بەختیار 
                25/9/2020

mm

دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.

Previous
Next
Kurdish