ڕاپەرینی ئوکتۆبەر، “پەڕەی سپی” و نیولیبرالیزم لەعیراقدا گفتوگۆ ی رۆژنامەی “ڕەوت” لەگەڵ موئەیەد ئەحمەد
ڕۆژنامەی ڕەوت: سوپاس هاوڕی موئەیەد کەبوارت بۆ ئەم گفتوگۆیە لەگەڵمان ڕەخساند. دەمانەوێت لەبارەی چەند بابەتێکی سیاسەتی ڕۆژەوە بوچوون و تێڕوانینەکانت بە خوێنەران و خەڵکی کوردستان بگەیەنین. پرسیاری یەکەمان، لەسەر خۆپیشاندانەکانی بەغدا و شارەکانی ترە، بەسرە و دیوانیە و حلە و ناسریە،…دەتوانیت بە گشتی وێنەیکمان لە سەر بارودۆخی ڕاپەرینی ئوکتۆبەر پێبدەیت ؟
موئەیەد: سوپاس بۆ ئیوە. خۆپیشاندانەکانی یادی یەکساڵەی ڕاپەرین کە لە ١ ئوکتۆبەر و دواتر لە ٢٥ ئوکتۆبەری ئەم ساڵدا بەڕێوە چوو، نمایشیکی تری هەمان ئەو ڕاپەرینە نەپچڕاوەی پارە و هەر تەنها یادکردنەوەی نیە، هەر بەوپێیەش خۆپێشاندانی ناو خۆدی راپەرینەکەن. ئەمەش بە سادەیی لە بەر ئەوەیە کە هەموو ئەو هۆکارە ئابوری و کۆمەڵایەتی و سیاسیانەی کە بونەتە هۆی سەرهەڵدانی ئەم ڕاپەڕینە، نەک هەر لە شۆینی خۆیاندان بەڵکو توندو تیژ تر و فراوانتر بونەتەوە، وە هیچ کێشەیەکی ئابوری و کۆمەڵایەتی جەماوەری ڕاپەڕیو و ئامانج و داوکاریەکیان نەهاتۆتە دی.
ئاشکرایە کە هێزی سەرەکی و بزوێنەری ڕاپەرینی ئوکتۆبەر بریتی بوو لە بەشیک لە چینی کریکار، زیاتر کرێکارانی کاری رۆژانە و ناجێگیر، ریزی بەرینی زەحمەتکێشان و بێکارکراوان، گەنجانی کچ و کوڕی ئازادیخواز، ژنان و قوتابیان. ئیستاش هەموو ئەم هیزە کۆمەڵایەتی و چینایەتیانەی ڕاپەرین بە شیوازی جۆراجۆر و لە ئاستی جیاوازدا ناڕەزایەتیاکانیان دەر ئەبڕن و بۆ بەدەستهێنانی ئامانجە سیاسیەکانیان و داواکاریە ئابوری و کۆمەڵایەتیەکانیان تێدەکۆش.
گەشەدان بە ئامادەیی سیاسی و ریکخراوەیی و فیکری ڕاپەرین مەسەلەیەکی هەرەگرنگە، و لە ئیستادا، ئەتوانم بڵیم، لە پرۆسەیەکدا چۆتە پێشەوە، وە بەردەوام بوونی ڕاپەرین خۆی لە خۆیدا بوەتە هۆی بەردەوام بوونی هەوڵەکان و خەبات بۆ خۆریکخستن و یەکخستنی هیزەکانی ڕاپەرین، بە تایبەت لە ناو ئەو گروپانەی کە سوورن لە سەر وەلانانی رژیم و فەراهەم هینانی ئالۆگۆری ریشەیی. ئەمەش بۆ خۆی دەستکەوتێکی بایەخدارە نەک هەر بۆ هێزەکانی ڕاپەرین بەڵکو بۆ سەرجەم بزوتنەوەی شۆرشگیرانە لە عیراقدا.
قەیرانی ئابوری و کۆمەڵایەتی ئیستای عیراق و سیاسەتی نیولیبرالی ئابوری حکومەتی کازمی و هێرشی بۆ سەر ژیان و گوزەرانی کرێکاران و زەحمەتکێشان و کارمەندان و سەرجەم خەڵکی نەداری کومەڵگە، و کارەساتە جوراوجۆرەکانی پەتای کۆرۆنا، نەک هەر زەمینەی کۆمەڵایەتی بەردەوام بوونی راپەرینی فراونتر و ریشەدار تر کردووە، بەڵکو سیما و کارەکتەری ڕاپەرینیشی بە جۆرێک گۆریوە، و بەڕێوەیە ئالۆگۆریکی چۆنایەتی بە سەردا بهێنێت. لە ئیستادا باس کردن لە ڕاپەرین بەدەر لە ئەگەرەکانی ئەم ئالوگۆرە چۆنایەتیە ناتوانی باسێکی دروست بێت و ڕاپەرین بە دیقەتەوە پیناسە بکات لە ساڵی دووهەمیدا. نەک هەر ئەمەش، بەڵکو ناتوانرێ باس لە بەرەوپێشچوونی خەباتی سیاسی شۆرشگێرانە و ڕاپەرین بکرێت بەجیا لە بەرەپێشجوونی بزوتنەوەی کرێکاری و هەوڵ و تەقەلا بۆ بەهیزبوونی ڕیزەکانی و پەرەسەندنی ریکخراو و نەقابە و فیدراسیۆنە کرێکاریەکان ، و گەشەدان بە بزوتنەوەی ئازادیخوازانەی ژنان و گەنجان و قوتابیان.
ڕاپەرین نەک هەر حکومەتی عادل عبدالمهدی روخاند و قەیرانێکی سیاسی گەورەی لە رژێمەکەدا فەراهەم هێنا بەڵکو عەرشی ئیسلامی سیاسی لە عیراقدا لەرزاند، و لەم راستایەشدا دەور و نەخشی دژە شۆرشیی و تەبعیەتی سەدریەکانی بۆ رژیمی ئیسلامی لە ئێران لە ئاستێکی فراواندا ریسوا کرد. هەروەها ڕاپەرین هەڵوێستی شۆرشگێرانەی لە بەرامبەر هەردوو دەوڵەتانی ئەمریكا و ئێڕان لە خۆپێشاندانکانیدا راگەیاند. دەسکەوتە هەرە گرنگەکانی تری ڕاپەرین: بەرجەستە بوونی ڕۆلی ژنان و هاتنە مەیدانی سیاسیان، وەک هیزێکی کۆمەڵایەتی سەربەخۆ ، گۆڕکردنی تایفە گەریەتی و دەمارگیری نەتەوەیی، هیوا پەیداکردن بە خەباتی شۆرشگیرانە، پاراستنی یەکیەتی ریزەکانی ڕاپەرین، و چەندین دەسکەوتی تری سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئەدەبی و هونەری پێشکوتنخوازانە و شۆرشگیڕانەی تر. لە گەڵ ڕاپەرین و بەردەوام بوونی، هەموو ئەمانە بوون بە بەشیک لە ژیانی سیاسی و کۆمەڵایەتی و رۆشنبیری کۆمەڵگەی عێراق و کەس ناتوانی ئەم دەستکەوتانە بەئاسانی لە ناو بەرێ.
ئەمرۆ گەر کەسێک بە دروست باسی ڕاپەرین لە عێراقدا بکات ناتوانی هەموو ئەو دەستکەوتانەی ڕاپەرین لە نەزەر نەگرێت، نەک هەر ئەمەش بەڵکو ناتوانی خەباتی سیاسی و کێشمەکێشی چینایەتی لە ناو ئەم کۆمەڵگەیەدا بە دروستی ببینێت بەبێ مۆرکی ئەو ئاکامانەی ڕاپەرین لە سەریان. ئەو دەستکەوتانە بەشێکن لە سیاسەت و دینامیزمی کیشمە كێشی سیاسی و فیکری وکۆمەڵایەتی کۆمەڵگەی ئەمڕۆی عیراق.
ڕیکخراوی بەدیلی کۆمۆنیستی لە عیراق بە دریژایی سالێ رابردوو، بە دەرکردنی نەشریەی رۆژانەی و چالاکی سیاسی و فکری و رێکخراوەیی بەردەوام و بە پلاتفۆرمی رۆشن و شۆرشگیرانەوە و بە شیعاری “هەموو دەسەڵات بۆ جەماوەری ڕاپەریو”، لە جەرگەی ئەم ڕاپەریندا بووە و لە هەوڵی بەرەوپێشچوون و سەرکوتنیدایە.
ڕۆژنامەی ڕەوت: لەم ماوانەدا حکومەتی عیراق نەخشەیەکی بەناوی “پەڕەی سپی” یەوە داڕشتوە، جەوهەریی لەم پلانەدا چیە؟
موئەیەد: ئەم دۆکیومێنتە کە بە ناوی “پەرەی سپی” یەوە بڵاو کراوەتەوە لە ڕاستیدا پلان و نەخشەیەکی دیراسە کراوە بۆ بە یاسایی کردنی سیاسەت و مۆدیلی ئابوری سەرمایەداری نیو لیبرالیزم لە هەموو بوارەکانی ئابووری و خزمەتگوزاری و ژیانی کۆمەڵایەتی ورۆشنبیری لە عیراقدا، و ئەمەش بە ناوی چاکسازی ئاوبوریەوە ئەناسێنن، وە وەک مۆدیلێکی گەشەسەندنی ئابووری بۆ ووڵات لە قەڵەمی ئەدەن.
وەک پیشەی بورژوازی دەسەڵاتدار لە هەر شۆێنیکی تری ئەمرۆی جیهان، حکومەتی کازمی و هێز و ڕەوتەکانی ڕژێم، کە هەر هەموویان هاوڕان لە سەر خاڵە سەرەکیەکانی ئەم دۆکیومینتە، ئەیانەوێت لە بارۆدۆخی قورسی گوزەران و ژیانی ئەمرۆی جەماوەردا فرسەت بهێنن و بیسەپێنن بە سەر كۆمەڵگەدا و فریودەرانە وەک داواکاری ڕاپەرین لە قەڵەمی بدەن. بیانوەکانیشیان ئەوەیە کە گوایا قەیرانی ئابوری و پوڵی رژێم هەیە و نرخی نەوەت دابەزیوە و پارە لە خەزینەی دەولەتدا نیە بۆ دابەشکردنی مووچەی کریکاران و فەرمانبەرانی دامەزراوە پێشەسازی و خزمەتگوزاریە حکومیەکان. هەر لێرشەوە، کازمی و حوکمەتەکەی جەخت لە سەر ئەوە ئەکەن کە ئەبێ عیراق قەرز وەرگرێت لە سندوقی دراوی نیو دەوڵەتی، و لە ئاکامی ئەمش ئەبی مەرجەکانی ئەم دەزگایەی سەرمایەی جیهانی،کە پیادەکردنی سیستمی نیولیبرالی ئابووری و ئەم جۆرە دۆکیومینتەیە، جێبەجێ بکات.
بێگومان “پەرەی سپی” سەرەتای جێخستنی سیاسەتی نیولیبرالیزمی ئابووری نیە لە عیراقدا بەڵکو بە هەمەلایەنەکردنی ئەم سیاسەتەو بە یاسایی کردن و چەسپاندنیەتی بۆ چەندین دەیەی داهاتوو. سەرەتاکانی سیاسەتی نیولیبرالیزم و پرایڤەتایزەکردنی “خەسخەسەکردنی” هەندی لە پرۆژە ئابووریەکانی دەوڵەتی ئەگەرێتەوە بۆ ساڵەکانی ناوەراستی دەیەی هەشتاکان و بە دیاریکراوی ساڵی ١٩٨٧ کاتیک کە ڕژێمی فاشیستی بەعس دەستیکرد بە فرؤشتنی هەندی لە کارگە حکومیەکان بە کەرتی تایبەت و بێمافکردنی کریکارانی کەرتی گشتی لە دروستکردنی نەقابەی خۆیان بە ناوی گۆرینی وەزیفیەوە لە کرێکارەوە بۆ کارمەند. بەڵام ئەوەی کە تەوژمیكی گەورە و هەمەلایەنەی دا بەم مۆدیلە ئابوریە لە عێراقدا داگیرکردنی ئەم ووڵاتە لە لایەن ئەمریکاوە بوو.
ئیدارەی رێگوزەری ئەمریکا لە عیراق لە ژیر فەرمانڕەوایی پۆڵ بریمەر ساڵی ٢٠٠٣ ، و دواتر هەموو حکومەتە یەک لە دوای یەکەکانی رژیمی ئیسلامی و قەومی عیراق وهەتا ئیستاش، ئەم سیاسەتەیان بە چڕوپڕی و هەمەلایەنەیی و بە تیکەڵ لە گەڵ گەندەڵی و بە تاڵان بردنی سەروەت و سامانی کۆمەلگەدا، بەریوەبردووە، لە سەرانسەری عێراقدا و بە تایبەت لە هەریمی کوردستاندا. سیاسەتی ئەم دوایانەی حکومەتی هەریمی کوردستانیش بۆ پرایڤەتایزەکردنی کەرتی بەرهەمهێانان و گواستنەوەوە و دابەشکردنی کارەبا لە کوردستاندا دریژەی هەمان سیاسەتی نیولیبریزمیانەیانە کە کوردستانی بۆ چەندین دەیەیە کردوە بە شۆینگەی تاڵانوبڕۆیی و دژایەتی لە بەرامبەر جەماوەری کرێکار و زەحمەتکێشی ئەم کۆمەلگەیەدا.
هەروەک ئاشکرایە بە درێژایی ١٧ساڵی ڕابردوو، حکومەتەکانی ڕژیمی ئێستای عیراق کەوتنەتە سەر لێسەندنەوەی مافەکانی کرێکاران لەوانە دریژە دان بە بێمافکردنی کریکارانی کەرتی گشتی بۆ دروستکردنی نەقابەکانیان، لابردنی هەر سنووردارکردنی نرخی کاڵاکانی بژیوی، بەرزکردنەوەی نرخی سوتەمەنی بە شیوەکی خەیاڵی، پرایڤەتایزەکردنی کەرتی تەندروستی و خۆیندن و کەرتە خزمەتگوزاریەکانی تر و هەر کارگەیەکی سێکتەری پێشەسازی دەوڵەتی کە کاری لە برەودا بووبێت، چەسپاندنی ئەم سیاسەتە ئابوریانە بە سەر هەموو مەیدانە ئابوریەکانی پوڵیی و پێشەسازی و زراعی ووڵات.
“پەڕەی سپی” نەک هەر ئەم هێڕشە بەربڵاوە جێگیر ئەکات بەڵکو دەرگای هەموو ئەو شۆینانەش ئاوەڵا ئەکات کە هێشتا نەکەوتونەتە بەر شاڵاوی درندانەی مۆدیلی نیولیبرالیزم و هەر بەو پێێەش ئەیانکاتە شۆینی وەبەرهینانی سوودی سەرمایە و تاڵان وبڕۆی هیزو حزبەکانی رژێم و سەرمایەدارانی هەڵپێکراو بە رژێمەوە. ئەم دۆکیومێنتە شاڵاۆێكی هەمە لایەنەیە بۆ سەر هەموو بەشەکانی خزمەتگوزاری دەولەتی و راکێشانیانە بۆ ناوجەرگەی پرۆسەی کەڵەکەی سەرمایە وە بەرهێنانی سود وبۆ ژێردەستی گەندەڵکارانی دەسەڵات و تێکشکانی ناوەرۆک و بایەخی کۆمەڵایەتی پێشکەش کردنی ئەو خزمەتگوزاریانە لە لایەن کۆمەڵگە و دەوڵەت خۆیەوە. ئەمە و “پەرەی سپی” دۆکیمێنتێکە بۆ فرۆشتن و فەرهود کردنی موڵک و عەقاراتەکانی دەوڵەت.
لە هەموو ئەم بەرنامە ئابوورییەدا هیچ جێگایەک بۆ گەشەسەندنی تاکەکان نیە بە تایبەت ئینسانی زەحمەتکێش و ژنان و توێژە چەوساوەکانی تری کۆمەڵ، و گەشەی ئابووری پەیوەند کردۆتەوە بەم هێرشە هەمەلایەنە بۆ سەر ئنیسانی کرێکارو زەحمەکێش لەپیناوی کەڵەکەی سەرمایە و گەندەڵی زیاتر و هیچی تر.
ڕۆژنامەی ڕەوت: سیاسەتی ئابوری نیولیبرالیزم، بەتایبەتیکردنی کەرتەکان، ئیراد لەم سیاسەتە چیە؟ ئەگەر هەر سەرمایەدارییە بەرهەم هێنان وپەیوەندییەکانی بەرهەمهینان، جا تیکەڵاو، دەوڵەتی، تایبەتی، بیانی، جیاوازییان چیە، بۆ ئەبێت خەڵک لە دژی ئەم سیاسەتە بوەستنەوە؟
موئەیەد: بێگومان سەرمایەداری دەوڵەتی، سەرمایەداری بازاری ئازاد، وەیا تێکەڵ (مختلط) لە هەردوکیان، هیچ لە جەوهەری سەرمایەداریانەی ئەم مۆدیلە ئابوریانە ناگۆرێت. هەمان پەیوەندیەکانی بەرهەمهێنانی سەرمایەداری زاڵە بەسەر هەرسێکیاندا، کە بۆ خۆیان پەیوەندیەکی ئەنتاگۆنیستیانەیە لە نیوان چینی کرێکار، وەک بەرهەمهێنەری سەرەکی کۆمەڵ ،لە لایەک، وچینی بورژوازی و تۆیژەکانی و دەولەت، وەک خاوەنی ئامرازەکانی بەرهەمهێنان، لەلایەکی تر . هەر بۆیە، بەرهەمهیێنانی کۆمەڵایەتی لەم سی مۆدیلەدا لەم یەکە دژ بەیەکەدا بەریوە ئەچێ. لە هەرسێ ئەم مۆدیلانەدا پێکهاتەی ئابووری و کۆمەڵایەتی لە سەر هەبوونی سیستمی کاری بەکرێ و پوڵ و خاوەنداریەتی تایبەتی یا دەوڵەتی ئامرازەکانی بەرهەمهێنان و گواستنەوە و کۆمۆنیکەیشن راوەستاوە.
ئەوەندەی پەیوەندی بە مۆدیلی ئابوری نیولیبرالیزمەوە هەبێ، ئەتوانیین بڵیین جۆرێک لە گەڕانەوەیە بۆ شیوازی بەرهەمهێنانی کۆمەڵایەتی سەرمایەداری کلاسیک تا لە چوارچیوەی ئەم مۆدیلەدا جوڵە و کەڵەکەی سەرمایە بە شیوەیەکی ئازاد و بەبێ سنووردار کردن گەشە بکات هەم لە سەر ئاستی بازاری ناوخۆیی و هەم لە سەر ئاستی جیهان. بە واتەیەکی تر ، نیولیبرالیزمی ئابوری کۆمەڵە سیاسەت وپلاتفۆرم و مۆدیلێکی ئابوری سەرمایەداریە کە ڕێگە تەخت ئەکات لە بەردەم جوڵە و کەڵەکەی سەرمایە لە جیهانی ئەمرۆدا بە وەلانانی هەر رێگریەک، لەوانە دەستی دەوڵەت یا ڕیزی یەکگرتووی خەباتی کرێکاران، لە بەردەم ئەم پرۆسەیە و لە بەردەم میکانیزمەکانی بازاری ئازاد و گەشە و جوڵەی سەرمایەی فاینانس. ئەمەش، نەک هەر پرایڤەتایزەکردنی پرۆژە و پیشەسازیە دەوڵەتیەکان و خزمەتگوزاریەکان ئەگرێتەوە، بەڵکو پێش هەموو شتێک بنکەنکردن و لاواز کردنی ڕیکخراوە جەماوەریەکانی کرێکارانە و دەستکۆتا کردنی هەوڵەتەقەلای بە کۆمەڵیانە بۆ بەر گری لە مافە ئابوری و کۆمەلایتیەکانیان لە پرۆسەی بەرهەمهێنانی کۆمەڵایەتیدا.
میژووی نیولیبرالیزم لە تەواوی جیهاندا لە ماوەی زیاتر لە ٤ دەیەی رابردوو ، لە پاڵ مەسەلەکانی تردا، بریتی بووە لە هێرش بردن بۆ سەر ریزی یەکگرتووی کریکاران و ریگری دانان لە سەر هیزو توانا وەرگرتنی بە کۆمەڵیان، بەهەر شیوەیەک بووبێت، لەوانە لە ریگەی تازەگەری لە شیوە و تەکنیک و جوگرافیای پرۆسەی بەرهەمهینان و تەگەرەخستنە بەردەم نەقابە کرێکاریەکان و ریکخراوە جەماوەریەکانیان و فیدراسۆنەکانیان. هەر لەم راستیەشدا میژووی نیولیبرالیزم راوەستانەوە بووە بە ڕووی مانگرتن و خەباتی کرێکاری و هەوڵدان بۆ ڕامکردنی رابەران نەقابە کریکاریەکان و راکێشانیان بۆ ژێر رکیفی پێداویستیەکانی سەرمایەداری نیولیبرالیزم و کول کردنی رادیکالیەتیان.
سەرباری راکێشانی هەموو کەرتەکانی خزمەتگوزاری گشتی و دەوڵەتی بۆ ژیر رکێفی پرۆسەی جولە و کەڵەکەی سەرمایەی تایبەت لە ریگەی پڕایڤەتایزە کردنیانەوە، دەوڵەتە بورژوازیەکانی جیهان بە دریژایی ئەم چەند دەیەیەی رابردوو، هەر یەکە بە پلەی جیاواز، خەریکی بڕین و کەمکردنەوەی بوجەی دەوڵەتی بوون، بە ئیستاشەوە، لە بواری دابین کردنی باشبژێوی و خزمەتگوزاری بۆ جەماوەر. بەم پێیە، بەرنامە و سیاسەتی “تەقەشف” دەوڵەتی بۆ چەندین دەیەیە سەپینراوە بەسەر کۆمەڵگەی بەشەریدا و کارەساتیکی گەورەی خۆڵقاندووە بۆ چەند ملیار ئینسانی سەر گۆیی زەوی هەر لە بێکاری و نەبوونی و بیخزمەتگوزاریەوە بگرە تا پەراوێز خستنی کۆمەڵایەتیان ئەمەش لەراستای قازانجی گەورە سەرمایە و سەرمایەدارن و کەمکردنەوەی باج لە سەریان.
هەر بۆیە نیولیبرالیزمی ئابوری هیرشیکی هەمە لایەنەیە بۆ سەر دەستکەوتەکانی چینی کریکار و چەوساوەکان و نەدارانی کۆمەلگەکان کە بە دریژایی زیاتر لە ٢ سەدە لە خەبات بە دەستیان هیناوە. هەموو ئەم دەستکەوتانە لە بواری باشبژێوی و تەندروستی و رۆشنبیری کریکاران وزەحمەکێشان و نەداران، کەتۆتە بەردەم هێرشی قەلاچۆکارانەی سەرمایەداری سەردەم. ئەمە سەرباری ئەوەی کە لە سەد و یەک ریگاوە کەوتونەتە هێرش بۆ سەر ریزی یەکگرتووی کرێکاران و کارمەندان و ئینسانی زەحمەکێشی کۆمەلگەکان و ریکخراوەکانیان.
ژنانی چینی کرێکار و تۆێژە نەدارەکان لە ژیر سایەی سەرمایەداری نیو لیبرالیزم دا زەرەرمەندی سەرەکی ئەم مۆدێلە ئابوریەن. سەرباری ئەوەی ژنان پشکی سەرەکیان لە ڕیزی بیکاریدا بەرکەوتووە، بە هۆی سیاسەتی تەقشفی دەوڵەتیشەوە بێپەناگا بوون و پەراوێز بوونی کۆمەڵایەتی بە سەریاندا سەپێنراوە. کەرتی تایبەت تەنانەت لە وولاتە گەشەسەندوەکانیشدا جیگەی هەڵواردن و پێشێلکاری جەندەری و جنسیە، ئەم جگە لەوەی لە وولاتانێکی وەک عیراقدا کار بۆ ژنان لە کەرتی تایبەت یا داخراوە یا جیگایەکی پڕ دەردیسەریە. سەرباری ئەمانەش بڕینی بودجەی خزمەتگوازارییەکان و پرایڤەتایزەکردنیان کاریگەری خراپی لە سەر پیر و منداڵ و کەسانی خاوەن پێداویستە تایبەتیەکان داناوە کە زۆربەیان سەر بە چینی کریکارو زەحمەتکێشانن. هەر بۆیە ڕووبەڕووبونەوە لە بەرا مبەر سەرمایەداری نیولیبرالیزم یانی ڕووبەڕووبونەوەی سەرمایەداری هاوچەرخ و بەرگری لە هەموو ئەو دەستکەوتانەی چینی کرێکار و سوشیالیستەکان و ئازادیخوازان و یەکسانیخوازانی کۆمەلگەکان کە بە دریژایی مێژویەک بەدەستهێنراوە.
ناولێنانی ئەم سیاسەتە سۆشیالیستیە و ئەم بەرهەڵستیە چینایەتیەی ئینسانی زەحمەتکێش بە رووی سەرمایەداری نیو لیبرالیزم بەوەی کە یەکسانە بە بەرگری لە سەرمایەداری دەوڵەتی یا مۆدیلی ئابووری تەێکەڵ، کە هەندی لە چەپەکان بە نادروست وای بۆ ئەچن، لە راستیدا شتیك نیە جگە لە دۆگمێکی ووشک و بێگیان و نەزەریکی میکانیکی رەق و تەق لە بەرامبەر میژووی زیندووی خەباتی چیانیەتی کریکاران و نەداران. بەرهەڵستی سەرمایەداری نیولیبرالیزم لە بنەڕەتدا باسی خەباتی چینایەتی و بەرپەرچدانەوەی گەوەرترین هیرشی میژووییە بۆ سەر ژیان و چارەنوسی چەند ملیار ئینسانی دانیشتوی ئەم ئەستێرەیە، هەر بۆیە ژاکاندن و تیکەڵکردنی لە گەڵ مۆدیلی ئابوری سەرمایەداری دەوڵەتی کولکردنی ئەم خەباتەیە.
ئاشکرایە ئەڵتەرنەتیڤی ئابوری وکۆمەڵایەتی سۆشیالستەکان لە بەرامبەر سەرمایەداری هاوچەرخدا سۆشیالیزمە، نەک مۆدیلی ئابوری سەرمایەداری دەوڵەتی یا تێکەڵ. سۆشیالیزم لە قۆناغی باڵایدا یانی “لە هەر کەس بە گۆیرەی توانا و بۆ هەر کەس بە گۆیرەی پیویستی”، وئەم یاسایەش بە بی ڕۆخاندنی سەرمایە و بە بێ ریخستنی نۆیی ژیانی ئابوری لە سەر بنەمای بە کۆمەڵایەتی کردنی ئامرازەکانی بەرهەمهێنان و گواستنەوە و کۆمۆنیکیشن نایەتە دی و نابی بە یاسای سەلمێندراوی کۆمەڵگە. بەدیلی کۆمۆنیستەکان بۆ سەرمایەداری نیولیبرالیزم ئەم سۆشیالیزمەیە نەک سەرمایەداری دەوڵەتی یا هەر شیوازیکی تری تیکەڵ، هەر بۆیە چۆکدادان و واقوڕمان لە بەرامبەر هیرشی ئەمرۆی بورژوازی جیهانی بۆ سەر چینی کریکار و چەوساوەکان و نەوەستانەوە بەرامبەری ئەبێت بە سیاسەتیک کە خزمەت بە بۆرژوازی بکات و هیچ پەیوەندو سەروکارێکی بە بزوتنەوەی کرێکاری وسۆشیالیستیەوە نیە.
هەروەها بۆچونیكی تریش کە پێیوایە پرایڤەتایزەکردنی پرۆژەکان مەسەلەیەکی جیاوازە لە تەقەشفی ئابورری و بێکارکردنی کرێکاران و بڕینی بودجەی خزمەتگوزاریەکان، هەر هەمان بوچونی نادروستە کە لە سەرەوە ئاماژەم پیدا. ئەم جۆرە بۆچوونەش هەر هەمان تێروانینی دەرەوەی خەباتی چینایەتیە و لەباری تیوریەوە میکانیکیە چونکە بە سادەیی بڵیم پرایڤەتیزەکردنی پرۆژە ئابوری و خزمەتگوزارییەکان لە پێکهاتەکانی خودی سیاسەتی نیولیبرالیزمە و بەشێکە لەپایەکانی سەرمایەداری نیولیبرالیزم و بۆ خۆی وەڵامە بە پێداویستیەکانی کەڵەکەی سەرمایە و لەیەک جیاناکرێنەوە. پرایڤەتایزەکردن و بودجە بڕینی خزمەتگوزاریەکان و هیرش بردن بۆ سەر هەر کارێکی ریکخراوی بە کۆمەلێ کریکاران و نەدارن و سڕینەوەی هەر شتیک کە پەیوەندەی بە کۆمەل و کاری کۆمەڵگەوە هەبێت و…هتد بۆ خۆیان یەک پاکێجن و لە یەک جیاناکرێنەوە . ناکرێت بڵێین دژی بڕینی خزمەتگوزاریەکان و دەرکردنی کرێکاران و بڕینی بیمە و یارمەتیە کۆمەڵایەتیەکان و بەرزکردنەوەی نرخی سوتەمەنی و کالاکانی بژیوی ین، بەڵام کارمان بە سەر پرایڤەتایزەکردنەوە نیە و بە دژی ناوەستینەوە، بیانوش بۆ ئەم هەڵوێستە ئەوە بێت کە گەر بە رامبەر پرایڤەتایزەکردن بوەستینەوە وەک ئەوە وایە کە بەدیلی سەرمایەداری دەوڵەتیمان قبوڵ بێت.
لە وەڵامدا بۆ ئەم جۆرە بوچوون و سیاسەتەش ئەڵیم کە ئەمانە تیڕوانینی نا کریکاری و نا سۆشیالیستیە بۆ مەسەلەکە. بۆ نمونە گەر تەرازوی هێز لە بەرژەوەندی بزوتنەوەی کرێکاری و کۆمۆنیستی بێت ئەوا بەدیلی پڕایڤەتایزەکردن یەکسەر دامەزراندنی سۆشیالیزمە نەک سەرمایەداری دەوڵەتی. وە هەروەها گەر دەوڵەت کارێکی بە سەرەوە نەبێت و پلەیک لە ئامادەیی بزوتنەوەی کرێکاری هەبێت و رەواجی کالاکانی بەرهەمهاتوو هەبێت ئەوا بەدیل ئەتوانی ئیدارەی خۆبەخۆیی کریکاران و کارمەندان بێت نەک موڵکیەتی دەوڵەتی.
بۆ نمونە، گریمان پرۆژەی پاریڤەتایزەکردنی کەرتی تەندروستی گشتی بە خەباتی جەماوەری رابگیرێت ئەمە یانی فەرزکردنی دابیکردنی خزمەتگوزاری تەندروستی گشتی بە سەر دەوڵەتی بورژوازیدا کە بۆ خۆی بەشیکە لە داواکاریەکانی چینی کریکار لە سەرتاسەری جیهاندا و هیچ پەیوەندییەکی بە بەرگری لە سەرمایەداری دەوڵەتیەوە نیە، واتە مەسەلەیەکە سەر بە تەرازوی هیز لە مەیدانی خەباتی چینایەتیدا لە نیوان پرۆلیتاریا و بۆرژوازیدا.
بە هەر حاڵ، داخستنی ئەو کارگانەی کەرتی پێشەسازی لە عیراقدا کە سودیان کەمە و یا خۆد پرایڤەتایزەکردنی بەشیکیان کە سوودمەندە هەر مەسەلەی ماتماتیکی ئابووری قازانج و زەرەر نیە کە بۆرژوازی ئیسلامی و قەومی و لیبرالی عیراق ئەیەوێت وای لە قەڵەم بدات. هەر وەک پێشتر باسم کرد هەموو کاریک لەم بوارانەدا بەشیکە لە پاکێجیک و لە سیاسەتی گشتی دەولەت بۆ رێکخستنی ئابووری کۆمەڵگە و پاراستنی بەرژەوەندی چینی بورژوازی دەسەڵاتدار. هەر پڕایڤەتایزەکردنێک بەشیکە لە سیاسەتی گشتی رژیمی لە سەر کاربوو واتە بەشیکە لە سیاسەتی نیولیبرالیزمی ئابوری بورژوازی دەسەڵاتدار و هەر هێرش نیە بۆ سەر کریکارانی پێشەسازی بەڵکو هێرشە بۆ سەر پرۆلیتاریاو سەرجەم نەدارانی کۆمەڵگەدا.
ئەمرۆ لە عیراقدا کەس لە ناو هیزەکانی بورژوازی قەومی و ئیسلامی و لیبرالی و ریفۆرمیستەکان و بورژوا “نیشتمانیەکان” بە دوای مۆدێلی سەرمایەداری دەوڵەتی و تیكەڵەوە نیە، بەڵکو لە ناو دینامیزمی جۆڵە و کەڵەکەی سەرمایەداری نیو لیبرالیزم و سەرمایەی جیهانی و گڵۆبڵایزەیشندا بە دوای بەرنامەی ئابوری و گەندەڵی و تاڵانوبرۆیەکانیانەوەن. لەم سەردەمەدا هەرچی زیاتر وەستانەوە بە رووی نیولیبرالیزم بۆ خۆی وەستانەوەیە بە رووی سەرمایەداری و سیاسەتی ئابوری چینی دەسەڵاتدار و گرتنی خەندەقێکە لە مەیدانی خەباتی زەحمتکێشی کۆمەلگە بۆ رزگاری خۆی لە کوت و بەندی سەرمایە و سەرمایەداری ، هەر بۆیە ئەبێ بە هەموو هێزو تواناوە بەرەوڕووی بوەستینەوە. نیو لیبرالیزم هەر لە بناغەوە لە دریژەی قەیرانی سەرمایداری خۆیدا لە ناوەڕاستی دەیەی هەفتاکانی سەدەی رابردووەوە هاتە ئاراوە، و بەدەر لە هەر شتیکی تر هەوڵی بورژوازی ئیمپریالیستی جیهانیە بۆ گۆرینی تەوازنی هێز لە بەرژەوەندی سەرمایە وسەرمایەداری لە جیهانی ئەمرۆدا بە دژی چینی کرێکارو چەوساوەکان.
کۆتایی ئوکتۆبەر ٢٠٢٠
