دەوڵەتی مافیا — کرس هێجز … وەرگێڕانی لە ئینگلیزییەوە: گۆران عەبدوڵڵا
ئەو دەسەڵاتەی لە لایەن گروپێکی شەقاوەوە دەستی بەسەردا بگیرێ، دەبێتە دەوڵەتێکی مافیا. لە ساڵانی ڕابردوودا هەریەک لە ڕۆناڵد ریگن و بێڵ کلنتن باسیان لە جێبەجێکردنی بەڵێنەکان دەکرد بە قازانجی هەموان. ساڵانی دوای ئەوانیش جۆرج دەبڵیو بۆش و باراک ئۆباما وایان پیشان دەداین کە بارودۆخەکە باشتر دەبێت، بەڵام لە ڕاستیدا خراپتر بووە. ساڵانی دۆنەڵد ترامپیش ساڵانی ڕاووڕوت و مشەخۆری و موئامەرەو گەندەڵی دەبێت .
دەوڵەمەندەکان هەرگیز تێر نابن، چەندەیان دەستبکەوێت ئەوەندەی تر زیاتریان دەوێت، ئەوە نەخۆشییە. کرێی بەڕێوبەرە کانی دەستەی کارگێڕی ئەوەی داوای دەکەن و دەستیان دەکەوێت دوو سەد جار زیاترە لەو کرێیەی کرێکارەکان دەستیان دەکەوێت. کاتێک ئەو بەڕێوبەرە جێبەجێکارانە کاری تەزویر دەکەن لە ئاستێکی فراواندا لە و ڕسیدانەی کە بەهاکەی سەدان هەزار دۆلارە لەگەڵ کریارەکانی ویڵز فارگۆدا لەحساباتێک کە هەرگیز نەکراوەتەوە، کەچی بە قازانجێکی زۆرەوە بێ سزا لێیدەردەچن.
جۆن ستامف بەڕێوەبەری گشتی واڵس فارگۆ کاتێک کارەکەی جێ هێشت بە پاکجێکی ساڵانەی پازدە ملیۆن دۆلاریەوە. ڕیچارد فاڵد نیو بلیۆن دۆلاری وەرگرت لەوکاتەی لێهمان برازەرس ئیفلاسی کردبوو.
لیستی ساماندارە گەورەکان، بە ترامپیشەوە سەر سورهێنەرانە سوودمەند بوون لەو سیستەمی مالیە پڕ لە فێڵ و تەڵەکەیە کە هیچ کۆتایی نییە. ئەو یەک لە سەدای کۆمەڵگەیە پارە درووست دەکات لە ڕێی لۆبی و سیاسیەکانەوە فشار دەخەنە سەر نووسینی یاسا و بڕیارەکان لە خزمەتی خۆیاندا بۆ مۆنۆپۆلکردنی بازار و بە ئارەزووی خۆیان نرخی کاڵاکان و بوارەکانی خزمەتگوزاری دەبەنە سەرێ. یان قەرز دەدەنە نەوەدو نۆ لە سەداکەی کۆمەڵگە بە ڕێژەیەکی بەرز لە قازانج. یان لە ڕێی کۆنترۆڵکردنیانەوە بۆ حکومەت و دادگا، کارگەکانیان دەگوازنەوە بۆ مەکسیک و چین، کە لایەنی کەمی کرێ بیست و دوو سەنتە لە کاتژمێرێکدا، لەم لاشەوە کرێکارانی ئەمریکا لە نەداریدا بە جێدێڵن. نیو لیبراڵیزم کە لەلایەن دەوڵەتەوە پشتیوانی لێدەکرێت، ئۆرکسترایەکی نیشتمانین لە قۆڵبریندا.
ئەم خەرمانی نایەکسانییە لە لایەن هەردوو پارتە دەسەڵاتدارەکەوە درووست بووە. هەموو ئەو پەیام و میکانیزمە دیموکراتییەی کە خزمەتی بە کرێکاران دەکرد داڕزاند و وێرانیان کرد. سیاسەت هەر لە ریگن ەوە ئەوە بووە کە بەخشندانە دەنگدەرە ساویلکەکانیان بە خشیوە بە قەسابخانەی کەمپانیەکان، ئەو کەمپانیانەی کە مافیایی کەپیتالیزم درووست دەکەن. ئەم مافیایی سەرمایەدارییە وەک ئەوەی ئابوریناسان کارل پۆلانی و جۆزیف ستێگلتز هۆشدارییان دا کە ئەمە دەبێتە هۆی لە دایک بوونی سیستمێکی سیاسی مافیایی.
ئادم سمث نووسیتی “زۆرجار دەوڵەت لە وکاتانەی لە لێواری داکەوتنی ئابوریدایە قازانجی زیاتر دەبێت، وە ئەم قازانجەش زیاتر لەڕێی دانی قەرزەوە دەبێت.” پۆلێک لە قەرزدەر، وەک بەرێوەبەرانی بانقەکان و کەمپانیا داراییەکان و تایبەتیەکان، پارەیەکی زۆر لە خەڵکی دەکەنەوە نەک لە ڕێی وەبەرهێنانەوە، بەڵکو لە ڕێی کۆنترۆڵکردنی قەرزی ئابورییەوە. بۆ وەدەستهێنانی قازانجی زیاتر پەنا دەبەنە بەر بەهای سەر قەرز، کرێدیت کارتەکانی کەمپەنییەکان و شێوەکانی تری بەهای قەرز زیاتر و زیاتر دەکەن، یان لە ڕێی قۆرخکردنەوە خەڵکی زیاتر دەگوشن. کەمپانیای دەرمانسازی میلان نرخی دەرمانێک کە بۆ حەساسیە بە کار دێت لە 57$ وە لەساڵی 2007 وە بۆ 500$ زیاد کرد.
ئەم شێوە کارانە وەکو گەمەی گەشەی ئابوری پیشان دەدرێن، وەکو ئاماری ڕێژەی بێکاری، یان نرخ و ڕێژەی بەرخۆری. هەموو ئەمانە بۆ پەردەپۆشکردنی ناوەڕۆکی گەمەکانیان بەکاردێنن.
کاتێک گۆڵدمان ساکس سەری هێنایە دەرەوەو وتی ” کرێکارانی گۆڵدمان ساکس زۆرترین بەرهەمیان هەبووە لە جیهاندا.” ئابوری ناس مایکل هادسن پێی وتم ” ئیتر بۆیە بەو پێیەی هەن، بەو پێیەش پارەیان داوە. تێگەیشتن بۆ وەبەرهێنان لە ئەمریکا داهات دابەشدەبێت بەسەر کاردا. کەواتە ئەگەر تۆ “گۆڵدمان ساکس” بیت و بیست ملیۆن دۆلار لەگەڵ بەخشیشدا وەکو کرێ بدەیت بەخۆت، ئەمەش ئاوا ئەژمار بکەیت کەوا بیست ملیۆن دۆلار خراوەتە سەر کۆی وەبەرهێنانی ناوخۆیی، ئەمەشیان بە کارێکی باش بناسێنی!.
“ئێمە ئاسنی سارد دەکوتینەوە” ئەمە قسەی مایکڵ هدسن بوو نووسەری کتێبی ” بکوژی خانە خوێ: چۆن دارایی مشەخۆر و کۆیلە بوونی قەرز ئابوری جیهان دەشێوێنێ.” ئیمە لێرە لەگەڵ بیرکردنەوەیەکی داخراودا قسەدەکەین. ئاخۆ پێشهاتەکە هەر ئەوەندەیە کەوا گۆڵدمان ساکس، وۆل ستریت و کەمپانیا دڕندەکانی دەرمان سازی خەریکی وەبەرهێنانن یان چەوساندنەوەی خەڵک. هەر بۆیە وشەی مشەخۆریم وەک ناونیشانی کتێبەکەم هەڵبژاردووە. خەڵک وا بیر دەکەنەوە کە مشەخۆر هەر بە ئاسانی پارەی دەستدەکەوێت، خوێنی خەڵک دەمژێ یان پارە لە ئابوری دەردەهێنێت، بەڵام لەڕاستیدا زۆر لەوە ئاڵۆزترە. مشەخۆر هەروا بە ئاسانی نایەت و شتێک ببات. لە پێش هەموشتێکدا پێویستی بە بێهۆشکردنی خانەخوێ هەیە، بەشێوەیەک خانە خوێ هەست بەو مشەخۆرییە نەکات، هەروەها بە ڕێگایەکی تریش کۆنترۆڵی مێشکی خانە خوێ دەکات. ئەمە وا دەکات کە خانە خوێ وا هەست بکات مشەخۆرەکە بەشێکە لە گیانی خۆی، لە ڕاستیدا ئەمە وا دەکات کە بپارێزرێت. وۆڵ ستریت لەسەر ئەو بنەمایە کاری کرد و وا خۆی نیشاندا کە بەشێکە لە ئابوری. نەک وەک ئەوەی خۆی پێوە بئاڵێنێ یان لەدەرەوەی بێت، لە ڕاستیدا یارمەتیدەر بوو بۆ گەشەی ئەو لاشەیە، وە بەرپرسە لە زۆربەی گەشەکردنەکان، بەڵام مشەخۆرێکە دەستی بەسەر گەشەکردنەکەدا گرتووە.
هادسن وتی ” ئەنجام ئاوەژوبوونەوەی ئابوری کلاسیکە، وە تیۆرییەکانی ئادەم سمث لینگەو قوچە. دەڵێن ئابوری کلاسیک ئابورییەکی چالاک نییە بۆ مشەخۆری لە ڕاستیدا ئەوە ئابوری ڕاستەقینەیە. ئەو مشەخۆریانەی کار و پیشەسازی کەدێنە سەر ڕێ و مشەخۆر خوازیاریەتی، هەمیشە خۆی بەرهەم دێنێتەوە، ئەمە هەرگیز یارمەتیدەری خانە خوێ نییە، ئەمەیە کار و سەرمایە.”
ئڵیتی دامەزراو حەزیان بە ترامپ نییە چونکە دەبەنگە، بێ ڕێز و قسە ڕەقە. ئەو بەشێک نییە لەو کۆمەڵەی کە وەک دەوڵەمەندێک کاریان لەسەر دەکرێت و ئامادە دەکرێن لە لایەن (Ivy League universities ) و قوتابخانە بازرگانییەکانەوە. ئەو هەرگیز نەیتوانی وەک مامۆستایەک بەشێوەیەکی ڕەوان و بە هۆشمەندییەوە بە زمانی چینەکەی وتار بدات.
ترامپ و دەستە نیوە زیرەکەکەی، تاوانباران، ڕەگەزپەرستەکان و لادەرەکان ڕۆڵی خێڵی سنۆپس دەبینن لە ڕۆمانی وڵیەم فۆڵکنەر و “هامڵێت”، ” شارۆچەکە”، ” کۆشک”. سنۆپسێکان لە ئەنجامی بۆشایی دەسەڵاتدا لە باشورەوە سەریان هەڵدا و لە لایەن ئلیتێکی ئوروستوکراتە وە کۆنترۆڵکرا. فڵم سنۆپس و کەسوکارەکەی لەگەڵ تاوانبار و مناڵباز، پیاوانی دووژن، ئەو عەقڵ نەخۆشانەی لەگەڵ ئاژەڵ جووت دەبن، ئەوانەی کاریان سووتاندنی بە ئەنقەستە و یان ئەو خزمەی کە تکتی فلیمە ڕووتەکان دەفرۆشن. ئێستا زۆرێک لەم گەندانە بەرزبونەتەوە بۆ بەرزترین ئاستی دەسەڵاتی حکومەتی فیدراڵی. ئەمانە کاپیتاڵیزمی سەردەم پێک دەهێنن، ئەوەی فۆڵکنەر ئاگاداری کردینەوە لێی.
ڕەخنەگر ئارڤینگ هاو ئاوای نووسی لەسەر سنۆپسەکان ” ئاماژەی باوی پاڵپشتیکەری نامۆراڵەتی بە وردی ڕێگرە لە پێش دانانی پێویستییە جیاوازەکان لە ساتە مێژوویەکەیدا.” لەوانەیە باشترین شتێک کە بوترێت ئەوەیە چ شتێک پاشان دێت: ئەو مەخلوقاتەی کە لەناو وێرانەدا سەرهەڵدەدەن، لەگەڵ ئەو قوڕەی هێشتا بەسەر لێویانەوەیە.
” لێگەڕێ با جیهان داکەوێ، لە باشورەوە یان لە ڕوسیاوە، ئەو کاتە ئاواتە گەورەکان لەخوارەوەی کۆمەڵگەوە سەردەردێنن. پیاو کاتێک قسە لە ڕەوشت دەکات نابێت ئەوەند بێ ماناو ئاڵۆزبێت.
کوڕانی پاڵەوان بازێکان یان خزمەتکارەکان لەهەر لایەک بیانەوێت لادەدەن و لە ڕێی هێزەوە ئازادنە دەستی بەسەردا دەگرن.” هەروەها نووسیتی ” دەبن بە بەڕێوەبەری بانکێکی ناوخۆیی یان سەرۆکی پارتێکی ناوچەیی و لە کۆنگرەکاندا سنگی خۆیان دەردەپەرێنن و شارەزاو ئاگاداری داخوازێکانی خەڵکیش نین، لە ڕاستیشدا پێویستیان پێی نییە. ئەوەی گرنگ بێت بۆ ئەوان لاسایی کردنەوەی دەنگەکانە.”
عەقڵیەتی سەرۆکی هەڵبژێردراومان لە سنۆپسێکان دەچێ لە فیلمی بەڵگەنامەیی ” شاژنی ڤێرسای” لەم فلیمەدا و لە ڕێی ” لۆرین گرینفێڵد”ەوە باس لە چاوچنۆکی و چڵێسی دەیڤد سیگڵ و ژنە گرنگە گێلەکەی دەکات. جاکی کە سی ساڵ مناڵتر بوو لە مێردەکەی ، کاریکرد بۆ بنیاتنانی گەورەترین کۆشکی تایبەت لە ئەمریکادا کە پێوەرەکەی نەوەد هەزار فووت دەبوو لەسەر شێوەی کۆشکی ڤێرسای. سیگڵ و ژنەکەی شوێن کەوتوی ترامپن و بە پەرۆشەوە سەپۆرتی دەکەن. سیگڵ وەکو ترامپ کەسێکی ناڕۆشنبیرە. ئەمیش وەکو سەرۆکی هەڵبژێردراو پشتیوانیکەری شاجوانانە و تاوانبارکراوە بە کاری دەستدرێژی سێکسی، پارەکانیشی لە ڕێی فڕو فێڵی فرۆشتنەوە دەستکەوتوەو توانای دەست ڕاگەیشتنی هەیە بەسەدان ملیۆن دۆلار لە بانکەکان. ئەمیش وەک ترامپ لە ڕێی مایەپوچییەوە، یان هەڕەشەی مایە پوچییەوە سەروەتەکەی دەپارێزێت. ئەمیش هەر وەک سەرۆکی داهاتومان هەڵجویەکی شەڕانییە.
“هەردوو مێژونووسی ڕۆمانی لایڤی و پلوتارک سەرچاوەی داڕوخانی ئیمپراتۆریەتی ڕۆمانیان گەڕاندەوە بۆ چینی دەست ڕۆشتوو دەرەبەگەکان”، وەکو هادسن وتی “هەرچی پارەو پول هەبوو بە شێوەی قەرز بەکاریان هێنابو بۆ کڕینی زەوی و زاری زیاتر و دەربەدەرکردنی خەڵکانی تر. ئاکامەکەشی ڕۆژگارێکی ڕەش بوو بۆ ڕۆما، کە دەکرێت بۆ ماوەیەکی زۆر درێژە بکێشێت. چاخی تاریکی ڕودەدا ئەوکاتانەی دەوڵەمەندەکان دەست بەسەر هەموو شتێکدا دەگرن.”
ئەگەر ئاوڕێک بدەینەوە بۆ ساڵانی١٩٣٠ کان لیۆن ترۆتسکی دەڵێ ” دەرکەوتنی فاشیزم لە ئاکامی لاوازی پارتە سۆشیالیستەکانەوە بوو”، هەروەها هادسن دەڵێ ” ئەگەر پارتە سۆشیالیستەکان و میدیا ئەلتەرناتیڤیان نەبێت بۆ دەرەبەگایەتی نوێ، ئەوا دەگەڕێنە دوواوە بۆ دەرەبەگایەتی، بەڵام لە جیاتی ئەوەی هێزی سەربازی دەست بەسەر زەوی و زارەکاندا بگرێت وەک داگیرکارێکانی نۆرماند. تۆ لە ڕێی قەرزەوە دەستی بەسەردا بگرە. قەرز بۆتە شێوەیەکی نوێی شەڕکردن.
ئەتوانی دەست بەسەر خاک و کەمپانیاکاندا بگریت لە ڕێی بردنە ڕێوەیان. وۆڵ ستریت یەکێکە لە ئامرازەکانی داگیرکاری و سڕینەوە. تۆ ئەمڕۆ لە ڕێی قەرزەوە ئەتوانی داگیرکاری بکەیت، دەرەبەگایەتیش لە ڕێی سەربازییەوە ئەنجامی دەدا.”
پاش ئەمانە چی دێت، مێژوو دەریخستووە کە باش نابێت. ئلیتێکی دڵڕەقی داشۆراو لە ڕەوشت کە پاڵپشتیدەکرێن لە لایەن یاسا و دام و دەزگاکانی ئاسایشی دەوڵەتەوە هەروەکو دەسەڵاتی ئەسینا لە سەدەی شەشی پێش زایندا لەڕێی دزی و ڕاوڕوتکردنەوە بەسەرپەرشتی دەوڵەت هاونیشتمانیانیان توشی ئیفلاسی کرد لە ڕێی شەڕ و دەستپێوەگرتن و کاری سوغرەوە لە بری قەرز. باری گوزەرانی کرێکارانیان تا ئاستی کۆیلە و کۆیلەی زەوی هێناوەتە خوارەوە. نەرمترین بەرهەڵستیکەر بە دوژمن دەکرێت و لە ناوی دەبەن.
ئەم سنۆپسە ئەمریکیانە وەکو ئڵیتێک هیچ پابەندبونێکیان نییە چ ڕووبەدەرەوە یان ناوەوە. ئەمانە کێوین.
یان دەبێت لایان بەرین لە دەسەڵات، یان دەچینە دۆخێکی ڕەشترەوە.
سەرچاوە:
http://www.truthdig.com/report/item/the_mafia_state_20161204
Goran Abdullah
نووسەر و رۆژنامەنووس نەوزاد مدحت ناسراو بە (گۆران عەبدوڵڵا) لە شاری کەرکوک لە دایک بووە خوێندنی لە( ئامادەیی ثورە) تەواو کردووە، دوواتر لە پەیمانگای هونەری موسڵ بەشی موحاسەبە وەرگیراوە. بەهۆکاری نەچوونە جەیشی شەعبی لە دووا قۆناغ فەسڵکرا. وەک کەسێکی سیاسی و ناڕازی درێژەی بە کاری سیاسی خۆی دا، لە پاش ڕاپەڕین لە شاری هەولێر یەکێک بووە لە دامەزرێنەرانی یەکێتی بێکاران و ئەندامی دەستەی نووسەرانی رۆژنامەی( دەنگی بێکاران) بووە تا ناوەڕاستی ساڵی ١٩٩٥. لە ١٩٩٦ ەوە نیشتە جێی وڵاتی کەنەدایە. لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ وە ماڵپەڕی دەنگەکانی(www.dengekan.com) وەک رۆژنامەیەکی ئەلیکترۆنی رۆژانە دامەزراندووە وە تا ئێستاش بەردەوامە. لە ٢٠٠٥ بەشی وێب پەیج دیزاینی لە (Durham computer & Business college) تەواوکردووە. لە درێژەی کارە رۆژنامەوانێکەیدا سەرباری بڵاوکردنەوەی بابەتە سیاسی و ئەدەبی و کەلتورێکان چەندین مەلەفی جۆراو جۆری کردۆتەوە سەبارەت بە بارودۆخی سیاسی عێراق و کوردستان لە بوارەکانی دیموکراتی، ژنان، گەندەڵی و ئازادیدا وە چەندین چاوپێکەوتن و گفتوگۆو کۆڕی وەک ماڵپەڕی دەنگەکان ئەنجام داوە. وە بەشێک لە لەو چاوپێکەوتنانە لە شێوەی کتێب چاپکراون وەکو: مارکس لەمڕۆدا، بەزمانی کوردی، بزووتنەوەی سۆشیالیستی لە کەنەدا بە زمانی ئینگلیزی سەرباری کاری رۆژنامەوانی بەشداربووە لە دامەزراندنی رێکخراوەی (پەیوەندی کوردی دژی جینۆساید) کە هەستان بە رێکخستنی چەندین بۆنە لە شاری تۆرۆنتۆ و دەوروبەری لە پێناو ناساندنی جینۆسایدی گەلی کورد بە دەوڵەتی کەنەدا.
