Skip to Content

کۆیلە لای نیچە و پرۆلیتاریاش لای ئۆروێڵ … ئاسۆ خالید

کۆیلە لای نیچە و پرۆلیتاریاش لای ئۆروێڵ … ئاسۆ خالید

Closed
by ئازار 6, 2017 General, Literature

کاتێک سیستمی ئەخلاقی کۆیلەکان دروستی دەکەن بۆ ئەوەی سەردارەکانیانی پێ سزا بدەن و تۆلەیان لێبکەنەوە دەبێتە بیرۆکەیەک کە لای نیچە وەک راستیەک دەردەکەویت ((genealogy of morals و لای هەندێکی تریش رەتدەکرێتەوە چونکە بروایان وایە کە سیستمی ئەخلاقی ئالۆزەو هەریەک لە ئاین وفەلسەفە وئەدەب وئەفسانە…هتد پیکهێنەری ئەون. كاتێک نیچە هەژاران و چینی ژێرەوەی کۆمەلگا کە بە دەستەواژەی مۆردیرن پرۆلیتاریان بەر خەنجەری رەخنە دەدات و ستایشی نەجیبزادەکان دەکات؛ چەند دەیەیەک پاش ئەو جۆرج ئۆروێل لە رۆمانی ١٩٨٤دا بانگەشەی ئەوە دەکات کە تاکە هیوا لە چینی پرۆلیتاریادایە. مەبەستی ئۆروێل ئەوەیە تاکە هیز بۆ روبەروبوونەوەی ستەمکاری و نادادی کۆمەلایەتی لای پرۆلیتاریایە. ئەو چینەی کە ئۆروێل زۆر بەباشی لە ئازارەکانیان گەشتوەو هەستی پێکردوە. دەستەکانی نیچە نەرم و ناسک بوون تەنها بۆ نوسین وپیانۆ ژەنین بەکاری دەهێنان. دەستەکانی ئۆروێل زبرورەق بووبوون کە ئەویش لە کارو هەروەها وەک نیچە بۆ نوسینیش بەکاری دەهێنان. بۆچی ئەم بەراوردکاریە؟ مەگەر رۆشنبیر داینەمۆی شۆرشەکان نیە؟ بەلێ وایە بەلام بە لاریبەری شۆرشەکان و ئامانجەکانیشیەتی.

هەژاران دێنە سەر شەقام و رۆشنبیران و نەجیبزادەکان (کە بە درێژای مێژوو هاوپەیمانی نهێنی لە نێوانیاندا هەبوە) دینە سەر کورسی دەستەلات. نەجیبزادەکان کێن؟ ئەوانەی مافی ئەوەیان هەبوو و هەیە کە مرۆڤانێک وەک کۆیلەیان بن و خزمەتێکیان پێ بکەن کە بێ لەوە خۆشگوزەران نابن. نەجیبزادەکان هەر ئەو شوێنەیان لە هەرەمی کۆمەلگا بۆ مابوەوە کە دوای هەمان شوێن درا بە رۆشنبیران وەک لە شۆڕشی کۆمۆنیستی روسیا و ولاتانی تر بە ناوی ئازادی ویەکسانی بەرپاکرا کە دوایش پرۆلیتاریای بەدباختترکردو سیستمی کۆمەڵایەتی و سیاسیشی ستەمکارترکرد. لای نیچە ئەخلاق بیدعەیەک بوو کۆیلەکان خزانیانە نێو ژیانەوە تاکە هۆش بۆ ئەوە تۆلەسەندنەوە لە نەجیبزادەو سەروەرەکانیان بوو. لای ئەو نەجیبزادەکان هێزی جوانی وداهێنانیان لابوو بەلام کۆیلەکان ئەخلاقیان هینایە گۆرەپان و کردیانە هیزێک کە نیچە بەهێزی بەخۆداچوەوە و ناکاریگەر (ئیرتیکاسی) ناوی دەبرد هیزی مەرگ نەک ژیان. ئۆروێل پێچەوانە روانی بۆ ژیان وجوانی وسیستمە کۆمەلایەتی و سیاسیەکان. ئەوترسی گەورەی لە ستەمکاری بوو چ لە ئاستی کۆمەلایەتی و چ لە ئاستی سیاسیدا. ئەو لەو یۆتۆپیانە دە ترسا کە ژیانیان یەک رەنگ دەکرد نمونە لای کۆمەنیستکان کۆمەلگای بێ چین و لای نازیەکان سەروەرکردنی نەژادی رەسەن و لە راستیشدا لای نیچە کۆمەلگای مرۆڤە باڵاکان. خۆی لەراسیتدا ئەمەش هەموی بە موتلەق روانین بوو لە ژیان و هیزەکانی ژیاندن.

ئۆروێل پروپاگەندەی بۆ کۆمەلگای بێ چین نەدەکرد بەلکو بی چەوساندنەوە و ئیستغلال. ئەو باسی لەو بەدبەختیە دەکرد کە مرۆڤی تێکەوتبوو بە هۆی شەڕەکان و سیستمی سەرمایەداری و بەهۆی ستەمکاری کە شێوازی ئابووری و سیاسی و کۆمەڵایەتی هەبوو. نیچە گرنگی بە تاک دەدا و دژ بە زۆرینە بوو ئەو دەیگووت با ئیمە پردێک بین بۆ ئەوەی کە لە داهاتوودا دێت، مەبەستی کۆمەلگای مرۆڤە بالاکان بوو. مرۆڤی باڵا چیە جگە لەو نەجیبزادانەی کە ئەو لەگەلیان سەنگەری لە کۆیلەکان گرتبوو مافی ئەوەی لێ دەسەندنەوە کە ئازادبن لەژێر سایەی سیستمێکی ئەخلاقیدا کە چەوساندنەوە رەتبکاتەوە و باشە و خراپە لەیەک جودا بکاتەوە. لەراستیدا ئەو دەیگووت ئەو دوالیزمی باشە وخراپەیەش سەر بە سیستمە ئەخلاقیەکانە و رەتی دەکردەوە.

لەراستیدا ئەویش یۆتۆپیست بوو. هەرجەندە ئەو بابەتە زۆر هەلدەگرێ. ئۆرویل ریالیستیانە دەیروانیە ژیان و ئامانجی لەناوبردنی هەموو جۆرەکانی چەوساندنەوە بوو چ کۆمەلایەتی وئابووری چ سیاسی. جوانی کە چەمکێکە سەر بەم جیهانەیە و بە دریژایی میژوو مامەلەی لەگەل کراوە بەتایبەت لای رۆمانسیەکان. لای ئۆروێل توانستی هەستپێکردنی نەبوو کاتێک برسی بیت و ماڵێکی گەرمت نەبێت. کورەکان لە شەرەکانن، کچەکان پەنجەیان پەریوە لەسەر ئامیری چاپکردن ئیتر کێ بواری گول لێکردنەوەی هەیە (coming up for air ( . غەمخواردنی گەورەی ئۆروێل نادادی کۆمەلایەتی و ئابووری هەروەک غەمە گەورەکەی جۆن ستوارت میل بوو سەبارەت بە ئازادی مرۆڤی تاک و چارەنوسەکەی کە لە کتێبی On Liberty دا بە درێژی بەرگری لێدەکرد. ئەو دەیگوت تاکی سەربەست کۆمەلگای سەربەست دروست دەکات.

ئەو پاڵپشتی لە رۆشنکردنەوەی عەقلی مرۆڤە بەدبەختەکان بوو کە وەک سوتەمەنی جەنگ سەیر دەکران و ئەوەش لە عاقیبەتدا زیاتر بەدبەختی دەکردن. هەرچەندە ئەو بیهیوایانە دەیگووت کە جەنگ بێ لەئیرادەی ئیمە روودەدات و هەمان شتیشە کە چەند ین سال لەمەوثێش رویداوە و بەدریژای میژووش هەروا بووە. بەزۆریش شەرەکان نەجیبزادەکان یاخود رۆشنبیرە سیاسیەکان بەرپایان دەکردو نیزەی تفەنگی هەژار ونەدارەکانیان بە ورگی یەکتردا دەکرد لە پێناو شتێکدا کە قازانجی ئەو قوربانیانەی تیادا نەبوو. بەم پێیە لای نیچە سپارتاکۆس جگە لە نوێنەریکەری ئەخلاقی رەتکەرەوەی ژیان چ شتێکیتر نەبوو. لای ئۆروێل سپارتاکۆس مەزن بوو چونکە ئەو رۆحە بوو کە دەیویست لەنێو جەستەی هەر مرۆڤێکی ستەملێکراو چەوساوەدابێت.

mm

دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.

Previous
Next
Kurdish