Skip to Content

سەبارەت بە کاری هەرەوەزی … ئیدریس مستەفا

سەبارەت بە کاری هەرەوەزی … ئیدریس مستەفا

Closed
by ئازار 11, 2017 dengekan, General, Opinion, Slider

کورتەیەك بۆ ناساندنی هەرەوەزی :

هەرەوەزی دیاردە و بوونێکی مێژوویی و جیهانیی هەیە، هەرچەندە زۆر جار ڕەنگ و دەنگی سەردەمی سەرهەڵدانەکەی خۆی گرتووە؛ هەندێك جار وەك خۆکۆمەکیی ئایینی گروپە ئایینی و ڕێڕەوییەکان دەرکەوتووە و هەندێك جار وەك خۆکۆمەکیی خێڵەکی و گوندەکان دەرکەوتووە و هەندێك جاریش وەك خۆبەسێی کۆمەڵە هاوچەرخەکان لە سەردەمی جەنگەکان و قاتوقڕیی وشکە ساڵەکان دەرکەوتووە، بەڵام لەنێو هەموو سەردەمەکان هەرەوەزی و بیرۆکە و ئاوەزی ژییانی هەرەوەزیی بەجۆرێك بوونی هەبووە .
لەنێو ئەم ڕۆژگارەش لە هەرێمی کوردستان خەریکە لەنێو دەروونی قەیرانە ئابووریی و کولتووریی و مۆڕاڵیی و ڕامیاریی و جەنگیی- سەربازییەکان بەجۆرێك هەروەزییەکان و بیرۆکەی هەرەوەزی کۆمەڵایەتیی وەك ئەڵتەرناتیڤێك خۆی دەردەخاتەوە. سایتی دەنگەکان وەك بڵندگۆی دەنگە ڕۆشنبیر و ڕەخنەگر و ناڕازی و بەهەڵوێستەکان بۆ ڕۆشنایی خستنە سەر مێژووی بزووتنەوە و بیرۆکە هەرەوەزییەکان لە هەرێمی کوردستان و ناوچەکە ئەم تەوەرەیەی بۆ گفتۆگۆ و لێدوان لەو بارەوە کردووەتەوە، بە هیوای سەرهەڵدان و درووسبوون و دروستکردنی دیالۆگ و لێدوانیی جەماوەریی و کۆمەڵایەتیی لەبارەی هەرەوەزی و بزووتنەوەی هەرەوەزی وەك ئەڵتەرناتیڤ.

لێرەدا بە زنجیرە وەڵامی نووسەران و چالاکوانانی بواری هەرەوەزی بڵاو دەکەینەوە. 6

چاوخشانێکی خێرا

کاتێک مرۆڤەکان پێویستیان بە یەک بوو دەستیان دایە یارمەتیدانی یەکتر و کاری بە کۆمەڵ. ئامانج لێی یارمەتدیانی یەکتر بۆ بنیاتنانی ژیانێکی باشتر. ئەمە دروستکردنی کۆمەڵگەی بە دوای خۆیدا هێنا. دیارە لەسەرەتاوە، هەموان لەم کارە سودمەند دەبوون بەڵام لەگەڵ گەشەی بەرهەمهێنان و بەکارهێناندا چین و توێژی کەمدەرامەت زۆرتر پێویستیان بە یارمەتیدان بوو. کاری هەرەوەزی لە دێر زەمانەوە لە نیو کۆمەڵگەکاندا بوونی هەبووە و دەشبێ. دروێنەکردن و قوڕکاری و رەزرنین و هتد ئەو کارە هەروەزیانەی کە نمونەی هاریکارین لە نیو کۆمەلگەی کوردیدا و بەرهەمی ئەدەبی و فۆکلۆریەکان نمونەیەکی زیندوی ئەم راستیەن. شیعرەکانی قانیع و گۆرنی هە درونە درونە دوو بەرهەمی دیار و بەناوبانگی کاری هەورەزین.

ئەم کارە خۆڕسکیە کۆمەڵایەتیانە دوورایی ئابوری و سیاسی بە دوای خۆیدا هێناوە. لە وڵاتانی رۆژئاوا ئەم دیاردەیە هەر لە زووەکەوە، بە تایبەت لەسەدەکانی هەژدە و نۆزدەوە شکڵ و شێوازی جۆراجۆری بەخۆوە گرتووە و تەنانەت هەندێکیان بوون بە هۆی لە دایبوونی ئەکتەری سیاسی و قەوارەی سیاسی. دروستبوونی دەوڵەت و کاری هەرەوزی بە شیوە فراوانیە کۆمەڵایەتیەکەی نەهێشت و دەزگا حکومیەکان جێگەیانی گرتەوە. یاخود روونتر بڵێم، ئامانجی کاری هەرەوەزی بوو بە ئەرکی دەوڵەت. لە وڵاتانی نیمچە-سۆسیالیست و تەنانەت بەرنامەی هەندێ لیبراڵ-دیموکارسی وڵاتانی ئەوروپی کە بە وڵاتانی خۆشبەختی ناودەبرێن کاری هەرەوەزی لە شێوەیەکەوە گواستەوە بۆ شێوەیەکی تر. بۆ نمونە خانو فەراهم کردن، مەشینی کشتوکاڵی و بیمە و ..هتد بەرجەستەبوون لە دەوڵەتدا. ئەمە دروستیەکی تیداهەیە، چونکە دەولەت هەموو سەرجاوە سروشتیەکانی زستە ژێر رکێفی خۆیەوە و کاروهەقدەستەکانیشی کۆترۆڵ کرد و نرخی شتومەکەکان و بە تایبەت باج دانان لەسەریان دیاری کرد. لەگەڵ رووخانی بلۆکی سۆڤێت و تێکشکانی ولاتانی پابەند بەوەوە و کەوتنە نێو ئەزمەی قوڵی سیستەمی لیبراڵ-دیموکراسی ئامانجی هەرەوەزگیری خستە خەتەرەوە و ئێستا لە ولاتانی پیشەسازی دنیادا ئەم کاری هەرەوەزیە ئاراستەی تری بە خۆوە گرتووە.

ئەوەی کاری هەرەوەزی لای ئێمە جیاوازتر دەکات لە ولاتانی تر، رێکخرابوونە. رێکخراو بە مانا حزبیەکەی نا، بەڵکو بە مانا پیشەییەکەی. دیارە کاری هەرەوەزی لە دنیای ئیستادا بەشێکە لە کاری ئابوری-سیاسی، بە رادەیەک کە تێکەڵاوبووە لەگەل دەزگا حکومیەکان و کۆمپانیا بازرگانیەکانش. ئەم حاڵەتە جۆرێک لە بیرکردنەوەی بە دوای خۆیدا هێناوە کە ئایا ئەم شیوازە لە کار خزمەت بە دەولەت ناکات یاخود ئەوە کاری حکەمتەکان نیە؟ لە یەک وشەدا من دەڵێم؛ بەڵی ئەوە کاری ئەوانە. بەڵام گەر حکومەت و دەوڵەت سەقەت بوون و مافیا بوون ئیتر دەبێ هیچ نەکرێ! بیرکردنەوەکان هەرچیەک بن لە ناوەڕۆکی کاری لەو جۆرە کەم ناکاتەوە چونکە لە بنەرەتدا سوودمەندیەکەی بۆ هەموانە یاخود بۆ پێداویستخوازەکانە. هەر کارێک شتێکی بنیات نا دەبێ دەستی پێوەبگیرێ!

ئێستادا لە جیهاند زیاتر لە سی سەد رێکخراوی تۆکمە هەیە کە لەسەر ئەم تەرزە کاردەکەن بەتایبەت لەسەر کێشەی ئاو و تەندروستی و خۆراکی پیویست. بە پی زانایری رێکخراوی چاودێری هاریکاری نێودەولەتی بێت زیاتر لە یەک ملیار مرۆڤ کاروچالاکی دەنوێنن لە بواری هاریکاری و هەروەزکاری نیودەوڵەتیدا. ئەم رێکخراوانە بە دوای دەرامەت پەداکردنیشەوەن و تەنانەت جوڵەی سەرکیان لەسەر ئەو یارمەتیە مالیانە بەندە کە پەیدای دەکەن لە سەرچاوەی جۆراوجۆرەوە. بە پیی هەمان سەرجاوە، رێکخراوە هەرەزیەکان سالانە نزیک بە دوو ترلیۆن و نیو دۆلار خڕ دەکەنەوە.

لە کوردستان بەهۆی ئەو بارە ناقۆڵایەی تیی کەوتووە ئیشوکاریەکانی کاری هاریکاری دەواتنین هەر بوونی نەبووە بەو شیوەیە. بە شیوەی تر هاتە دەر بەڵام بە ئامانجی دیاریکراو و مەبستئامیز. کاتێک یەکگرتووی ئیسلامی لەسەرەتاوە هات خەستەخانی دانا و بنکەی خێرخوازی کردەوە. لە رێگەی ئازار و خوێنی خەڵک و برسێتی هەژاران و مندالانەوە ئەم شیوازەی لە کاری نابوت کرد چونکە راستەوخۆ بۆ ئامانجێکی حزبی سیاسی دیاریکراو بەکاری هێنا و ئیستاش بەرهەمە خراپەکانی دەبینین. بۆیە لە ئەزمونی کوردستان کە وا یەکەم جارە دەستی بۆ ببردرێ و کەسیش نازانێ ئایا درێژە دەکێشێ یان زوو دەپرووکێتەوە گرنگە دوو شت لەبەرچاو بگیرێ. یەکەمیان خۆ دووربگرێ لە هەر شتێکی سیاسی بە تایبەت حزبی و فکری، دووەم گەر کارەکە چەند بچوک و کەم خایەنیش بێت با بە تۆمەیی ئەنجام بدرێ چونکە لەو نیوەدا ئەزمونێکی باش بە جێ دەهێڵێ و لەوانەیە لە رۆژگارێکی تردا ببێ بە بەردی بناغە بۆ هەر کارێکی تر.

وەک پێستر ئاماژەم پێدا ئەم شیوازە لە کارکردن دوورایی سیاسی بەخۆوە دەگرێ بەتایبەت لە ولاتانی نا-پیشەسازی پێشکەوتوو رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەمریکای لاتین. دیارە لەوە باشتر نیە گەر خەڵک بتوانن نوێنەری خۆیان لە نیو جەرگەی کاروژیانی خۆیانەوە بگەێننە دەزگا حکومی و دەوڵەتیەکان بەڵام لەمە گرنگتر ئەم شێوازە لە کار گەر ببێتە بەشیک لە ژیانی ئاسایی کۆمەڵ ئەوا تەکانێکی کۆمەڵایەتی باش دەدات بە کۆمەڵگە لە هەر ئاڵوگۆڕێکی سیاسیدا گەر بێتە پێشەوە. ئیڤا مۆراڵیس سەرۆکی ئێستای وڵاتی بۆلیڤیا لە کێشەی ئاوەوە لەو وڵآتەدا لە ناوچەی دانیشتوانە بوومیەکانی ئەو وڵاتەوە هاتە دەرێ. زۆر نمونەی تریش هەن لەم بارەیەوە.

خاڵی سەرەکی من کە لێرەدا دەمەوێ بیڵێم کە ئەو کاری هەرەوەزیە یەکێکە لە کارە گرنگ و حازر بەدەستەکانی هەر کەس و جالاکوانێک گەر دەیەوێ خزمەتێکی راستقینە بکات بەو ولاتە بەهەر کەم و کوڕیەکەوە، هەروەها تاکو دەکرێت لە مۆرکی سیاسی دووربخرێتەوە لەگەڵ ئەوەی کاراکتەرەکانی هەرچیەک بن. رێکخراوی سیاسی و مەبەستی سیاسی رووت کۆمەڵگەی کوردستانی تێکشکاندووە و بێ هیوای کردوە لەهەر پرۆژەیەکی کۆمەڵایەتی. لە دواییدا دەمەوێ ئەوە بڵێم کە ئەم قسامەی من تەنها تێبینیە و بە هیچ شیوەیک نایخمەوە قاڵبی نەسیحەت و نەزەردان و مامۆستایەتی کردنەوە.

ئیدریس مستەفا

Previous
Next
Kurdish