خواندنه‌ك ره‌خنه‌ی د رۆمانا (میلودیا بێده‌نگیێ) دا*… عبدالرحمن بامه‌رنی
دا مرۆڤ بشێت د ده‌وروبه‌رێن خوه بگه‌هیت، دڤێت په‌یوه‌ندیه‌كا دروست دناڤبه‌را مرۆڤی و ژینگه‌ها ده‌وروبه‌ردا هه‌بیت، هه‌ر كه‌سه‌ك ژی ژ گوشه‌نیگایه‌كێ لڤێ په‌یوه‌ندیێ دنێریت، ئه‌ركێ نڤیسه‌ری یه دخولقاندنا ده‌قێ خوه دا، گرنگیێ بڤێ په‌یوه‌ندیێ بده‌ت. ژبه‌ركو رۆماننڤیس بخوه خولقێنه‌رێ ده‌قێ خوه یه، ل سه‌ر وی پێدڤی یه به‌ری ده‌ست بنڤیسینا رۆمانا خوه بكه‌ت، شاره‌زای دوی بابه‌تی دا هه‌بیت ئه‌وێ رۆمانا خوه ل سه‌ر ئاڤادكه‌ت، ئه‌ڤه دهه‌می بیاڤه‌كێ ژیانێ دا هوسانه، كه‌ره‌سته گرنگه، ژبه‌ركو چ كار ب ئاسانی ناهێنه‌كرن، ئه‌گه‌ر كه‌ره‌ستێن پێدڤی ل به‌ر ده‌ستێ مرۆڤی نه‌بن، تشتێ رۆماننڤیسی ژ كه‌سێن دی جودادكه‌ت ژی، شاره‌زایا وی یه دچاوانیا دروستكرنا ئاڤاهی ژ وان كه‌ره‌ستێن ل به‌ر ده‌ست، هوسان هوستاكاری په‌یدا دبیت و نڤیسه‌ر په‌یدا دبیت و رۆماننڤیس په‌یدا دبیت و تا دوماهیێ. دخواندنا رۆمانا (میولودیا بێده‌نگیێ) دا، كه‌ره‌ستێن د نڤیسینا رۆمانێ دا هاتینه بكارئینان، رۆژانه دكه‌ڤنه به‌ر چاڤێن مه، چ ئه‌مێن خوانده‌ڤان یان هه‌ر كه‌سێ گوهێ وی ل روودان و سه‌رهاتیێن ژ ده‌رڤه دهێنه روودان و دووڤچوونا وان بكه‌ت، یا دروستتر ئه‌گه‌ر بێژم، سه‌رهاتیا رۆمانێ، سه‌رهاتیه‌كا زورا ئاساییه ژبلی ئه‌و روودانێن جهێ گومانێ لده‌ف خوانده‌ڤای دروست دكه‌ن، نڤیسه‌ر دڤێ رۆمانێ دا، روولی دده‌ته خوانده‌ڤانی، كو دگه‌ل رودانان یێ به‌رده‌وام بیت، ژبیرنه‌كه‌ین ژی، خوانده‌ڤان دپروسا خواندنێ دا، خولقێنه‌رێ بریاردانێ یه ل سه‌ر كه‌ساتیان و خوشی و نه‌خوشیا ده‌قی.
(هه‌ر هوسایه ژی، ئه‌گه‌ر نڤیسه‌رێ رۆمانێ نه‌شێت شه‌نگسته‌یه‌كێ وه‌سا دروست بكه‌ت، هینگێ چ جوداهی دناڤبه‌را رۆمانێ و چیرۆك و چیڤانۆكێن به‌ردیواران دا نامینن!).
رۆمان بكۆرتی:
نڤیسه‌رێ رۆمانێ، سه‌رهاتیا رۆمانا خوه ل سه‌ر دوو لایه‌نان دابه‌شكریه، ئێك: كارێ ناڤ بازاری و زارۆكێن هه‌ژار و ئه‌ڤێن كارێن بویاخچیێ دكه‌ن و ئه‌و ژیانا خوه چاوان ده‌رباز دكه‌ن و چ هه‌ڤركی دكه‌ڤنه به‌ر سینگا وان، دوو: قوتابخانه، ل قوناغا سنێله‌یێ ژی بو سنێله‌كێ شنوی هایش خوه دبیت، ماموستایا ژن و ب تایبه‌تی ئه‌گه‌ر یا جوان بیت، دبیته جهێ سه‌رنجا وی و نڤیسه‌رێ رۆمانێ زومه‌كێ دئێخته ل سه‌ر ڤێ داخباربونێ، تشتێ ڤان هه‌ردوو خالان ژی پێكڤه گرێدده‌ت، خێزانا وی سنێله‌یه، ده‌ما رۆژه‌كێ خه‌به‌رێ نه‌خوشكه‌فتنا بابێ وی دهێته گوها و ئه‌ڤ بابه دایكه‌كێ و خووشكه‌كا قه‌یره و برایه‌كێ شه‌له‌لی دهێلته بهیڤیا ویڤه و وه‌غه‌رێ دكه‌ت و به‌رپرساتیا هه‌لگرتنا پرێڤه‌برنا خێزانێ دستوێ وی دا دمینیت. تا ڤێره سه‌رهاتیا رۆمانێ دشێت گه‌له‌ك بابه‌تان هه‌لگریت و نڤیسه‌رێ رۆمانێ ژی، لدووڤ ده‌ستهه‌لیا خوه، گه‌له‌ك بویه‌ر په‌لكێشكرینه و بوینه كه‌ره‌سته بو رۆمانا وی. دا كو ئه‌ڤ رۆمانه بشێت ببیته هه‌لگرا بابه‌ته‌كێ جوداتر ژ ئه‌ڤا ژ ده‌رڤه‌ی كولانێ دهێته گوهێن مه، كه‌سه‌كێ دی دهێته دناڤ رۆمانێ دا و ئه‌و كه‌س ماموستایا وی دخازیت و هه‌ردوو به‌رهه‌ڤیان دكه‌ن، كو شه‌هیانا خوه بكه‌ن. تشتێ ڤێ سه‌رهاتیێ ژی جودا و بالكێش دكه‌ت، ئه‌و زه‌لامێ هه‌نێ بابێ وی سنێله‌یه و هێشتا یێ ساڤا، بۆ چاره‌نڤیسه‌كێ نه‌دیار دهێلیت، ئه‌و ژی پشتی هه‌ڤژینا وێ دده‌ستێ مرۆڤێن وێ دا دهێته كوشتن و خه‌به‌ر دگه‌هیته وی و ئه‌و به‌ره‌ڤ وه‌لاتێن بیانی دچیت، كو ئه‌و ژی نه‌هێته كوشتن. تشتێ دیێ بالكێش درۆمانێ دا، ئه‌و ماموستایا ژن تا وی رادده‌ی ئه‌و سنێله داخازا هه‌ڤژینیێ ژێبكه‌ت، ناڤێ ده‌یكا وی یا دروست ل سه‌ره، نڤیسه‌رێ رۆمانێ گومانێ لده‌ف خوانده‌ڤایێ خوه په‌یدا دكه‌ت، كو ئه‌و عه‌شقا ڤی سنێله‌ی بو ڤێ ماموستایێ هه‌لگرتی چ جوره عه‌شقه و وه‌سا بو دچیت، كو دلوڤانیا ده‌یكێ سه‌ر ژ حه‌ژێكرنا دلینیێ ستاندیه. لدوماهیا رۆمانێ ژی ده‌ما ئه‌و ماموستا دروودانه‌كا ترافیكێ دا گیانێ خوه ژ ده‌ست دده‌ت، ئه‌و سنێله ژی بهه‌مان شێوه قه‌ستا وێ جادده‌یێ دكه‌ت، ئه‌ڤا رویدانا ترافیكێ لێ دروست بوی و وی سنێله‌ی دڤێت هه‌مان چاره‌نڤیسێ ماموستایا وی بهێته سه‌ری، كو ئه‌گه‌رێ رودانا ب سه‌رێ ماموستا وی هاتی بۆ خوه دزڤرینیت.
(خوه دڤێت نڤیسه‌رێ رۆمانێ ژی سه‌رهاتیه‌كا وه‌سا بنڤیسیت، كو قه‌بارێ روودانان مه‌زن و سه‌رنج راكێش بكه‌ت، دا ئه‌و سه‌رهاتی ژ ئێكا ئاسایی جودابیت!
هونه‌رێ نڤیسینێ:
ئه‌گه‌ر یێ راستگو بم دنڤیسینا خوه دا، ئه‌ز یێ دوو دل بوم كا به‌رده‌وامیێ بده‌مه خواندنا ڤێ رۆمانێ یان نه، ژبه‌ركو هه‌ر ل ده‌ستپێكا رۆمانێ ئه‌ز ل هنده‌ك رستان هلنگفتم، كو گومان لده‌ف من دروستكرن كو نڤیسه‌رێ رۆمانێ خوه ب نڤیسینا رۆمانێ ڤه ماندی كربیت، گه‌له‌ك رسته كه‌فتنه به‌ر چاڤێن من، كو دڤیابا جوانتر هاتبانه دارشتن، ئه‌گه‌ر ژ دیاریێ ده‌ست پێبكه‌ین، كو بڤی ره‌نگی هاتیه نڤیسین (وان زارۆك و سنێله و گه‌نجێن دهه‌ژاری و بێزاریێ دا دژین ل وه‌لاتێ من). یا دروستتر (وان زارۆك و سنێله و گه‌نجێن ل وه‌لاتێ من دهه‌ژاری و بێزاریێ دا دژین)، ئه‌ڤه ژی ره‌نگه زێده‌تر گرێدان بو سه‌ربورا من یا كارێ روژنامه‌ڤانی ڤه‌گه‌ریت ژ زمانی، ژبه‌ركو تا هه‌ر مانشێته‌ك یان هه‌واله‌كێ روژنامه‌ڤانی مه نڤیسابا، مه چه‌ندین جار لێزڤرین بو دكر، بهزرا من نڤیسه‌رێ رۆمانێ دشییا زێده‌تر ل سه‌ر رۆمانا خوه راوه‌ستیت و لێزڤرینان بو بكه‌ت و باشتر موخل و بێژینك بكه‌ت.
(خوه سنعه‌تكاری و ده‌ستهه‌لیا نڤیسه‌ری دارشتن و یاریكرنه ب په‌یڤان، ئه‌گه‌ر نه، چ جوداهیا ئاخفتنه‌كا كولانكی دگه‌ل یا نڤیسه‌ری نابیت!)
باگراوه‌ندێ رۆماننڤیسی:
بۆ گه‌نجه‌كی سه‌رهاتیا رۆمانا وی نزیكی ته‌مه‌نێ وی بیت، مه‌به‌ستا من ته‌مه‌نێ كاراكته‌رێ رۆمانێ، گه‌له‌ك ئاسته‌نگ ناكه‌ڤنه درییا نڤیسه‌رێ رۆمانێ دا، ژبه‌ركو ژیانا گه‌نجاتیا وی و ئه‌و ژینگه‌ها ئه‌و تێدا دژیت، كو هه‌مان ژینگه‌هه یا كاراكته‌رێ وی تێدا دژیت و ب چاڤ دبینیت، نزیكی ئێكن، لێ ئه‌ڤه نابیته ئه‌گه‌ر كو باگراوه‌ندێ هه‌مان نڤیسه‌ر یێ زه‌نگین بیت و فه‌رهه‌نگه‌كا زمانی یا باش ڤێ هه‌بیت، ئه‌ڤه ژی بهزرا من بو كه‌مته‌رخه‌میا نڤیسه‌ری ڤه‌دگه‌ریت، كو دڤیابایه به‌ره‌ڤ هه‌لبژارتا پسیاركرنێ ڤه چووبایه، ئه‌ڤه ژی هنده‌ك نمونه: وه‌ك: (چوو نك وێ دارێ، دوو سێ كتكێن هژیرا كرن و دگه‌ل خوه ئینان)، لاپه‌ره 13. یا دروستتر گوتبا دوو سێ كتێن هژیرا كرن، ژبه‌ركو كتك دكه‌ڤنه عه‌ردی ده‌ما زێده دگه‌هن و ئه‌و بخوه ژ دارێ دكه‌ڤن یان ڤێ نمونێ: (پشتی دوو سێ قورمه‌كێن لاو ژ جگارا خوه هه‌لكێشاین) لاپه‌ره 20. یا دروستتر (پشتی دوو سێ قورمه‌كێن لاو ل جگارا خوه داین)، یان گوتبا (دوو سێ فره‌كێن لاو ژ جگارا خوه هه‌لكێشاین). یان ڤێ نمونێ: (كوچكێ بیرهاتنێن وی كه‌لی یه ڤه) لاپه‌ر 45. یا دروستتر: (كوچكێ بیرهاتنێن وی گه‌ش بویه ڤه یان هلبویه‌ڤه).
(خوه مه‌رج نینه نڤیسه‌ر هه‌می تشته‌كی و هوورده‌كاریه‌كێ ژ ژیانا كومه‌لایه‌تی بزانیت، لێ دهه‌مان ده‌م ژی دا، نابیت یاری ب ئیدیه‌م و گوتنێن كوردی بهێته‌كرن).
نه وه‌كهه‌ڤی در‌ومانێ دا:
مه‌رج نینه هه‌رده‌م نڤیسه‌رێ رۆمانێ شروڤه‌كرنێ بده‌ته بویه‌ران، دا بشێت چاڤرونیێ لده‌ف خواندڤای نه‌هێلیت، لێ رۆمانا تێروته‌سه‌ل، ئه‌و رۆمانه‌یه یا بشێت خوانده‌ڤای بخوه ڤه گرێبده‌ت، تا رودان دخه‌یالی ژی بن، لێ نه‌بنه جهێ گومانێ و پرسێ بو وی! ئه‌ڤ پرسێن خوانده‌ڤای بڤێت ژ نڤیسه‌رێ رۆمانێ ژی كه‌ت، وه‌ك، ده‌ما دلداری دژوورا ماموستایان ڤه پاكیتا به‌قلاوێ ژ ده‌ستێن دلڤینێ ئێخستی و بۆ چه‌ند رۆژان ژ قوتابخانێ دووركه‌تی، بریارا (فه‌سلكرنا) وی ژ قوتابخانێ هاته‌دان، چاوان و ب چ شێواز دلدار ڤه‌گه‌ریا قوتابخانێ؟ پسیاره‌كا دی، كوڤان بابێ دلداری ده‌ما زڤریه وه‌لاتی و هیڤیا وی یا سه‌ره‌كی دلدارێ كورێ خوه ببینیت، كو چ تشته‌كی ژ چاره‌نڤیسێ وی نزانیت، خو مالا خالێ وی ل وی گوندی بویه و ب هیچ ره‌نگه‌كی ئاماژه بو ڤێ لێگه‌ریانێ نه‌دایه! خالا ژ هه‌میان گرنگتر، كو نه‌شیام خوه رازی بكه‌م، داخباربونا دلداری ب ماموستایا ویڤه و تا وی رادده‌ی داخازا شیكرنێ ژێبكه‌ت، نڤیسه‌رێ رۆمانێ ئه‌و داخباربونه به‌ره‌ڤ حه‌ژێكرنا په‌یوه‌ندیا كوری و ده‌یكێ ڤه بریه، هه‌ر وه‌كو كوڤان بابێ دلداری حه‌ز ژ وێ ماموستایێ كری، كو ره‌نگێ هه‌ڤژینا وی د دا!!
(خوه نڤیسه‌رێ رۆمانێ ژی ب ئه‌نقه‌ست وه‌كریه، خوانده‌ڤانێ خوه ئێخستیه دگومانا داخباربونا سنێله‌یان دا، دناڤبه‌را حه‌ژێكرن بو ده‌یكێ یان بو دلینیێ بیت).
• نیوار ئه‌مین، میلودیا بێده‌نگیێ، رۆمان، 184 لاپه‌ر، چاپا دوێ، چاپخانا هیڤی.
• د روژناما ئه‌ڤرو ژماره 2065 ل روژا 28/2/2017ێ دا بلاڤبویه.
Dengekan
دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.
