Skip to Content

قوتابخانەی دزپەروەران …  کارا فاتیح

قوتابخانەی دزپەروەران … کارا فاتیح

Closed
by حوزه‌یران 15, 2017 General, Opinion, Slider


كاتێك دزینەكردن لە شتێكی ئاسایییەوە دەبێتە سیفەتێكی ئایدیاڵ

ئەم ڕۆژانە كە مەرگی سەركردەیەكی باشووری كوردستان-نەوشیروان مستەفا-مان بینی، هاوكات و بە دوایدا چیرۆك و گێڕانەوەكانمان لە سەر ئەم كەسایەتییە بیست و هیی تریش دەبیستین، ئەوەی لە بەشێكی زۆری ئەم چیرۆكانەدا جەختی لێ دەكرێتەوە، دەستپاكیی ئەم پیاوەیە و زۆربەی گێڕەرەوەكان شایەتیی ئەوە دەدەن، لەو هەموو تاڵانی و داگیركاری و ڕاوڕووتەی لە زەمەنی نەوشیروان مستەفادا هەبوە، بچوكترین لەكە بەر ئەم نەكەوتوە. ئەم خاڵە لەم كەسێتییەدا زۆر لەوە زیاتر قووڵ و خەست دەكرێتەوە و هەندێكیان دەیكەنە یەكێك لە بنەماكانی بەكاریزمابوونی (دیارە ئێمە لێرەدا خۆمان لە دەقیقی و نادەقیقیی ئەم بۆچوونە لا دەدەین و كارمان بەوە نییە كاریزما چییە.)
پرسیارێك پێویستە بەجیدی وەربگیررێت ئەوەیە، بۆچی دزی نەكردن كە تایبەتمەندییەكی ئاسایییە و لە هەر كەسێكدا بێت، نە بە ئازایی نە بە زیرەكی و نە بە حاڵەتێكی سەرسوڕهێنەر حیساب دەكرێت، كەچی بۆ ئەم كەسێتییە دەبێتە سیفەتێكی ئایدیاڵ و بنەمایەكی بەكاریزمابوونی؟

دەگوترێ نەوشیروان مستەفا، دەیتوانی وەك بەرپرسانی تر و زیاتریش ببێتە خاوەنی سەرمایەیەكی مادیی زۆر بەڵام نەیویست، دەیتوانی وەك ئەوانی تر ملیۆنان دۆلار لە بانكەكانی دەرەوە بشارێتەوە بەڵام نەیكرد، بیویستایە ئێستا ئەویش ڕیزە شوقە و ڤێلە و كۆشك و نادی و…هتد لە ناوەوەی وڵات و دەرەوە دەبوو، بەڵام هیچیانی نییە، دەیتوانی بیرە نەوتی هەبێت و نییەتی… هتد، دیسان پێویستە بپرسینەوە، بۆچی سەیر و سەرسوڕهێنەرە كە ئەم شتانەی نییە یان نەیكردوە؟ بەدڵنیایییەوە بە بیركردنەوەیەكی زۆر سادە دەزانین، سەرسوڕهێنەریی ئەم خاڵە لە نەوشیروان مستەفادا بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، كە ئەو لە ناو ئەو نوخبە سیاسی و دەسەڵاتدار و بەرپرسەی سەردەمی خۆیدا لەم خاڵەدا جیا دەبێتەوە، واتە ئەوانی هاوشان و هاوخەبات و خاوەن دەسەڵات و بەرپرس، پێچەوانەن، ئەمان دز و دەستپیس و تاڵانچی و خاوەنی سەرمایەیەكی مادیی خەیاڵیی ناشەرعیی زۆرن، بۆیە ئەم لە ناویاندا شازە، دەنا هەرگیز و لە هیچ سەردەمێكدا سیفەتی دەستپاكی و دزی نەكردن هێندە ئەفسووناوی و سەیر نییە، كە بۆ هیچ كەسێك ببێتە سەرمایەیەكی ڕەمزی تا لای نەوشیروان مستەفا، سەرەڕای ئەوەی زۆر هەن سیفەتی نێگەتیڤیی وەك: ڕەقی و زبری و وشكیی لە پێوەندیی كۆمەڵایەتی و ساردیی لە وەفای هاوڕێیەتی و تاكڕەو و توندوتیژ و هەندێ جار خوێنڕێژیشی دەدەنە پاڵ، کەچی ئەم خاڵە (دزینەكردن) لە كەسێتیی ئەم پیاوەدا دەدرەوشێتەوە.

ئەم نوخبە سیاسییە دەسەڵاتدارەی ئێستا و چارەكەسەدەی ڕابردووی باشووری كوردستان لە دوای بەرەبەیانێكەوە پێی خستە سەر كورسیی حوكم و بە زۆرەملێ و بە یاسا و جارێ بە ناوی هەڵبژاردن و جارێ بە لوولەی چەك و خۆسەپاندن، مومارەسەی فەرمانڕەوایەتی و بەڕێوەبردن دەكات، كە چركەساتی ڕاپەڕین بوو، لە ڕاپەڕینی بەهاری 1991 دا، لە پاڵ گیانی شۆڕشگێڕی و خەونی ئازادی و یاخیبوون و خۆبەختكردن لە پێناو كۆمەڵێك بەهای مرۆڤایەتی و نەتەوەییدا، ڕۆحی دزی و تاڵانی و فەرهودچێتی لەوپەڕی گەشەسەندن و بەجەستەبوونی خۆیدا بوو، ئەو ڕۆژانەی ڕاپەڕین ڕاوڕووت و تاڵانی بە ئاستێك گەییشتن، كە دزیی لە كارێكی نهێنی و دوور لە چاوی خەڵك كرد بە كارێكی ئاشكرا و نۆرمەڵ و نماییشێكی بەرچاو، فەرهودی زەمەنی ڕاپەڕین، دزیی لە كارێكی تایبەت و تاكەكەسییەوە كردە كارێكی گشتی و بە كۆمەڵ، ئەو ڕۆژانە بە ڕۆحیەتێكی شۆڕشگێڕانەوە دەست بۆ دزینی هەموو شت برا، هەر لە ئۆتۆمبێلی دەوڵەتەوە بۆ پانكە و سویچپلاكی فەرمانگەكان، لە عەمبار و كارگەكانەوە بۆ سۆپای قوتابخانەی سەرەتایی و قەرەوێڵەی خەستەخانەكان، ئەمەیش كاری یەك كەس و دوان نەبوو، بەڵكو كاری بەشێكی زۆری خەڵكی چەكدار و مەدەنی بوو و ئەوانەیشی بەشدار نەبوون، تاڵانی و دزییان لە موڵكی گشتییان لا قێزەون و دزێو نەبوو، بەڵكو وەك كارێكی ئاسایی سەیریان دەكرد و تێكەڵ بە ڕۆحیەتی بەرەنگاری و دژوەستانەوە بەڕووی بەعس و ستەمكاریان دەكردەوە، لێرەیشەوە دزی و تاڵانكاری ڕوویەكی پۆزەتیڤ و لانی كەم ئاساییی وەرگرت و بە هۆی ئەو بۆشایییە یاسایی و ئیدارییەی هەبوو نەك ڕێگەی لێ نەگیرا، بەڵكو لە ناو هۆشیاریی كۆیشدا نەكەوتە بەر نەفرەت و وەك دیاردەیەكی ناشیرین وەرنەگرا، دزان و تاڵانچییان وەك نەتەوەیەكی موسوڵمانیش لە غیابی فەرمانڕەوایەكی ئایینی یان هەر هۆكارێكی تر، گوێی خۆیان لەو فەرمانە ئایینییەیش خەواند كە قورئان پێیان دەڵێت، وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَيْدِيَهُمَا جَزَاءً بِمَا كَسَبَا نَكَالاً مِنَ اللَّهِ (المائدە: 38) واته‌، هه‌ر كه‌سێكی دزی بكات، چ نێر بێت یان مێ‌‌، له‌ سزای دزیكردنی‌ ده‌بێ‌ هه‌ر دوو ده‌ستی ببڕن، كه‌ ئه‌مه‌ ته‌نبێكردنه‌ له‌ خواوەیە‌. هەروەها پێغەمبەریشیان پێیان دەڵێت: تُقْطَعُ يَدُ السَّارِقِ فِى رُبْعِ دينارٍ فصاعداً. واتە: دەستی دز دەبڕرێت لە سەر دزینی چارەکە دیناری زێر بە سەرەوە .

لە گزنگی ڕاپەڕینی 1991ـەوە لە بریی خۆری ئازادی، خۆری دزی و تاڵانیی دەركەوت، بەرپرس و میلیشیاكان بە تاڵانییەوە نەوەستان و بینا و شوێنە حكومی و گشتییەكانیان داگیر كرد و حیزبەكانیان كردە قوتابخانەی دزپەروەردەكردن و لە ماوەیەكی كەمدا تەلی كارەبا و پەرژینی كێڵگەكانی مین و ئامێرەكانی چاككردنی ڕێگاوبان و كەلوپەلی پڕۆژە و سەدەكان و هەر چییەك خۆیان سودیان لێ نەبینی، ئاودیوی وڵاتانی دراوسێیان كرد، ئیتر كەلتووری دزی و تاڵانی جێگەی خۆی گرت بوە قوتابخانە بۆ پەروەردەكردنی دز بۆ بەڕێوەبردنی كۆمەڵگا، لەمەوە دەبێت بۆچی سەیر بێت كارەبا، هەرێمی بچكۆڵە بە داهات و بودجەیەكی گەورەوە بە چارەكەسەدەیەك دابین نەكرێ‌ و كەسیش شەرمەزار نەبێت، لە پەنای ئەو هەرێمەیشدا، شارێكی وەك كۆبانێ وێڕای خاپووربوونی و هەژاری، لە ماوەی چەند مانگێكدا كێشەیەكی لەو جۆرەی نەمێنێت.

كەلتووری دزیكردن جێگەی گرت و سەركەوت، بێ ئەوەی هەستی شەرمەزاریی كۆمەڵایەتیی دروست بكات و گیانی بەرەنگاری تەنانەت لە ناوی توێژی ڕۆشنبیر و گەنجان و خەڵكانی ئەكادیمی و زانستی بڕسكێنێت، بۆیە دیسان هیچ سەیر نییە لەم كەلتوورەدا دەیان و سەدان جار دوای ئاشكرابوونی دزیی گەورە لە لایەن بەرپرسانەوە، كەچی پۆست و پلەی هەر ئەو بەرپرسانە بەرز كراوەتەوە، یان بواری بازرگانی پڕە لە دزینی بیرۆكە و باس لە دزینی گۆرانی و ئاوازێكی زۆر لە لایەن هونەرمەندانەوە دەكرێت، بەشێكی زۆری كارنامەی دەرچوونی زانكۆكان كۆپی و دزین و كایەی نووسین و ئەدەبیش لە ژێر ناوی جیاجیا بیرۆكە و خەیاڵ و وێنەی هونەریی ئەدەبیاتی گەلانی تری بە لێشاو تێدایە و كایەكانی تریش هەر وا. ئەوەی زیاتر ئەم کەلتووری دزیکردنەی هێنایە سەر ئاستێکی زۆر ئاسایی و تەنانەت یاسا و دەستووریش چوونە خزمەتی، جێگرتنەوەی چەمکێکی ناو فەرهەنگی سیاسیی جیهانی بوو بۆ دزکردن، کە ئەویش چەمکی گەندەڵی بوو، گەندەڵی هەرچەند چەمکێکی بەرفراوانتریش بوو لە دزی، بەڵام بەرپرس و دەسەڵاتداری هەرێم سوودی لەم چەمکە وەرگرت و بە هۆی ئەوەی لە ئاستێکی بەربڵاوتردا بە کار هات، هەر لە کەمتەرخەمییەکی بچوک لە کار و کەمێک دواکەوتن لە دەوام هەتا گەورەترین تاوانی تاڵانکاریی وڵات هەمووی وەک یەک ناونرا گەندەڵی، بەرپرس و دەسەڵاتدارانیش کەیفیان پێ هات کە هەموو کۆمەڵگا وەک ئەوان بەر ناووناتۆرەی بی لێپێچینەوە کەوتوە، ئەوانیش زۆر بە ئاسانی و بێ شەرمەزاری و بەئیسراحەت دزیی خۆیان بکەن، بۆیە بۆ هەوڵدان بۆ تێکدانی ئەم ئارامییەی بەرپرسان و دەسەڵاتداران گرینگە وشەی دزی بهێرێتەوە ناو زمانی ڕاگەیاندن و ڕەخنە.

ئێستا ڕەنگە لەو پرسیارەی سەرەتا تێ بگەین، بۆچی تایبەتمەندیی دزی نەكردن لای نەوشیروان مستەفا كە تایبەتمەندییەكی ئاسایییە و لە هەر كەسێكدا بێت، نە بە ئازایی نە بە زیرەكی و نە بە حاڵەتێكی سەرسوڕهێنەر دادەنرێت، كەچی بۆ ئەم دەبێتە سیفەتێكی ئایدیاڵ و بنەمایەكی بەكاریزمابوونی؟ چونکە لە ناو ئەو نوخبە سیاسی و بەرپرس و دەسەڵاتدارەدا ئەو تاک و تەنهایە.

Previous
Next
Kurdish