پێویستبونی سه‌ربه‌خۆیی كوردستان له‌پێناو قرتاندنی هیلاله‌كه‌ی شیعه‌دا … عیماد عه‌لی
دیاره هه‌موو هه‌وڵێكی ئه‌مریكا و هاوپه‌یمانه‌كانی بۆ دوارۆژێكی دوور له ناوچه‌كه‌ی خۆمان و كه‌نداو دا، له نه‌هێشتنی سه‌قامگیربونی هیلالی شیعه ( ئه‌گه‌ر وه‌ك ته‌كتیكیش بواری بده‌ن دروست بێت) و دروستنه‌بونی ئیمبراتۆریه‌تی فارسه، به‌و حه‌ده‌ی بواری نه‌ده‌ن به ره‌هایی زاڵ نه‌بێت به‌سه‌ر سه‌رجه‌م موقه‌ده‌راتی ناوچه‌كه‌و نه‌وته‌كه‌یدا، به‌ڵكو مه‌به‌ستی سه‌ره‌كی رۆژئاوا راگرتنی هاوسنگی هێزه.
گرنگترین و گه‌وره‌ترین هه‌نگاوی ئه‌مریكا له مه‌ر عیراق و پشتگیری كردنی ده‌سه‌ڵاته‌كه‌ی ئه‌مرۆی و پشت كردنه كورد یان له‌مپه‌ر خستنه به‌رده‌م سه‌ربه‌خۆیی كوردستان، له پێناو مانه‌وه‌ی عیراق و ته‌نانه‌ت به‌هێزكردنیه‌تی به‌و نیازه‌ی عیراقێكی به‌توانا و پر قودره‌ت و خاوه‌ن سه‌ركردایه‌تیه‌كی دوور له ئێران دروست بێت و رێگه له ته‌شه‌نه‌كردنی هێزی ئیران و زاڵبونی بگرێت له عیراق و ناوچه‌كه و، به‌و هیوایه‌ی سه‌ركردایه‌تی سیاسی عیراقی جیاواز به‌و ئه‌ركه هه‌ڵده‌سێت و له‌و باره‌شه‌وه چی له خۆفه‌رزكردنی مالكی به سه‌ر كورسی دا سه‌پاند، به یارمه‌تی رۆژئاوا بوو كه‌چی دواتر گه‌رایه‌وه بۆ باوه‌شی ئیران، ئه‌م ئامانجه‌ی بۆ نه‌هاته‌دی و ئه‌مرۆش عه‌بادی به‌هه‌مان رێره‌ودا ده‌روات و ئه‌مریكا به نیازه نه‌هێلێت ئه‌و كاره دووباره بێته‌وه و، عه‌بادی میلیشاكانی حه‌شد له چوارچێوه‌ی سوپا له لایه‌ك رێكبخات و به‌شێكی تریان هه‌ڵوه‌شێنێته‌وه و كلك وگوێ بكات و توانای سرینه‌وه‌ی ده‌سترۆیشویی ئیران هه‌بێت، یان هه‌ر هیچ نه‌بێت رێگه‌ی كه‌م كردنه‌وه‌ی خۆسه‌پاندنی ئه‌و ده‌سه‌ڵاته له عیراق بگرێته‌به‌ر. له‌و پێناوه‌شدا ئه‌وه‌ی له ئه‌مریكا چاوه‌روان نه‌كرا كردی و، كوردی له‌و باره‌وه پشتگوێ خست و ئه‌گه‌ر بۆی بچێته سه‌ر سبه‌یش ده‌سه‌ڵاتێكی تر یان ئه‌ڵته‌رناتیڤێكی ده‌ستكه‌وێت پشت له خواسته‌كانی هه‌سه‌ده له كوردستانی رۆژئاواش ده‌كات.
ئه‌مریكا له‌م ناوچه‌یه كۆمه‌ڵێك كرده‌وه له‌سه‌ر ئه‌رز پیاده ده‌كات كه هه‌ر هه‌موو ته‌نها بۆ مانه‌وه‌ی رێگه‌كراوه‌یی رۆیشتنی نه‌وت و پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی تره له‌م ناوچه‌یه‌وه و له‌و رێگانه‌ش كه دیگرێته‌به‌ر:
*هه‌وڵدان بۆ مانه‌وه‌ی هێزی عه‌سكه‌ری ئه‌مریكی بۆ كاتێكی نادیار و یارمه‌تیدانی عیراق، بۆ مه‌یسه‌ركردنی سه‌قامگیریه‌ك كه دوور بێت له پشێوی و گێژاو، ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر حیسابی ئامانجه‌كانی زۆرێك له پێكهاته‌كانیش بێت و له پێشه‌وه‌یان كوردیش.
*هه‌وڵدان بۆ ده‌سته‌به‌ركردنی ئاسایشی زۆر وڵاتی ناوچه‌كه و له وانه‌ش ئه‌رده‌ن و تاراده‌یه‌ك میسر و سعودیه و وڵاتانی كه‌نداو به گشتی له پێناو دیاری كردنی سنوری ئێران و نزیككردنه‌وه‌ی عه‌ره‌به‌كان له عیراق له لایه‌كی تره‌وه.
*ته‌مێ كردنی توركیا به پاراستنی هێزی هه‌سه‌ده تا ماوه‌یه‌كی دیاریكراو و تاراده‌یه‌كی باش یارمه‌تیدانی عه‌سكه‌ری و سیاسیان تا ئه‌و كاته‌ی توركیا بگه‌رێته‌وه توله رێگای خۆی، وه‌ك ئه‌ندامێكی ناتۆ و ملكه‌چ بێت بۆ رۆژئاوا و، ئه‌گه‌ر بكرێت ده‌سه‌ڵاتێكی نیمچه سه‌ربه‌خۆش به باكوری سوریا به گشتی ببه‌خشێت نه‌ك كورد به ته‌نها له كوردستانی رۆژئاوادا.
ئه‌گه‌ر ترامپ ئه‌و هه‌ڵه‌یه بكات كه ناوه‌خۆی ئه‌مریكا و وڵاتانی ئه‌ۆرۆپاش نارازین و، رێككه‌وتنه ناوه‌كیه‌كه له‌گه‌ڵ ئێران هه‌ڵوه‌شێنێته‌وه، قازانجێكی زۆری ده‌بێت بۆ هه‌ندێك لایه‌ن و، له‌و ناوه‌شدا پاش ئه‌وه‌ی ماڵیكردنی عه‌بادی بۆ ئێران یه‌كلاده‌بێته‌وه كه به هه‌مان شێوه‌ی مالكی تا ئێستا له‌سه‌ر هه‌ردوو حه‌بله‌كه یاری ده‌كات بۆ ئه‌مریكا، به‌ڵام له دواجار به باشی ده‌رده‌كه‌وێت، كورد یه‌كه‌م لایه‌نه قازانج ده‌كات و ئه‌وسا هه‌موو هاوكێشه‌كان یه‌كلایی ده‌بنه‌وه و ته‌رازووی هێز به ره‌هایی ده‌گۆرێت . ئه‌مرۆش وا به‌ره‌و كۆتاییهاتن به داعش ده‌رۆین و هیچ پاساوێك له‌به‌رده‌م عه‌بادی دا نامێنێت بۆ به كراوه‌یی هێشتنه‌وه‌ی عیراق وه‌ك باخچه‌ی پشته‌وه‌ی ئیران ته‌راتێنی تێدا بكات و، ده‌سترۆیشویی و هاتن و رۆیشتنی قاسمی سوله‌یمانی و پێكهێنانی هێزی میلیشیای سه‌ر به ئێران و هه‌ره‌شه‌كردن له ئێسرائیل هه‌موو شته‌كان له‌ناوده‌به‌ن، بۆیه رێگه‌كان تادێن روونتر ده‌بنه‌وه و، هه‌موو ئامانجی ئه‌مریكا فه‌رزكردنی ئاشته‌واییه له عیراقێكی به‌هێز بێ له‌به‌رچاوگرتنی نیازی مه‌ڵاسدراوی شیعه و هاوپه‌یمانێتی عه‌قیدی و مه‌زهه‌بیان، سه‌ره‌رای دانانی سه‌رۆك وه‌زیرانێك به هه‌وڵی ده‌زگا موخابه‌راتیه‌كانی به‌ریتانیا و رازیبونی ئه‌مریكا و به‌رژه‌وه‌ندیه هاوبه‌شه‌كانیان، كه‌چی تا ئێستا شكستیان هێناوه له‌وباره‌وه و ئامانجه تایبه‌تیه‌كانیان نه‌پێكاوه.
بۆیه قورسایی وه‌زعی كوردستان له‌مه‌ر ئه‌م هاوكێشانه به دوو شت به‌ستراوه‌ته‌وه:
*خۆرێكخستنه‌وه و دۆزینه‌وه‌ی رێگه‌ی هاوكاری و هاوپه‌یمانێتی نێوان لایه‌نه‌كانی كوردستان و فه‌رزكردنی سه‌قامگیری وته‌بایی و وه‌لانانی ناكۆكیه‌كان وه‌ك ئه‌وله‌ویاتی گرنگ، سه‌ره‌رای شكسته‌كان تا ئێستاش هه‌ر لایه‌ك له ئاوازێك ده‌خوێنێت و جگه له به‌رژه‌وه‌ندی ته‌سكی حزبی هیچ شتێكیان له‌به‌ر چاو نیه.
* سه‌بر گرتن و ملنه‌دان بۆ داوكاریه ناماقوڵه‌كانی عه‌بادی و هیشتنه‌وه‌ی پشكۆی ریفراندۆم و سه‌ربه‌خۆیی به گه‌شاوه‌یی بۆ هه‌ر گۆرانكاریه‌كی چاوره‌وانكراو كه له چه‌ند مانگی داهاتوودا رووده‌دات و، به تایبه‌تی له‌دوای هه‌ڵبژاردنه‌كانی عیراق یه‌كلایی ده‌بێته‌وه و كاره نهێنی و هاوپه‌یوه‌ندیه‌كانی ئێران و عیراق و پیلانه‌كانی بۆ ئه‌مریكا و هه‌مولایه‌ك روون ده‌بێته‌وه، نه‌ك خۆبه‌ده‌سته‌وه‌دان و تانه‌له‌یك دان و هۆكاری شكستی كاتی خستنه پاڵ یه‌كتر و هه‌وڵی تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌ی حزبی و كه‌سی .
گرنگترین شت و خاڵی یه‌كلاییكه‌ره‌وه ئه‌وه‌یه كه مه‌یلی عه‌بادی بۆ ئێران ده‌رده‌كه‌وێت، نه‌ك ته‌نها ئه‌وه به‌ڵكو له ناوچه‌كه‌ش ئه‌وه روون ده‌بێته‌وه كه ده‌سه‌ڵاتی شیعه خۆی له‌م هیلاله‌دا فه‌رز ده‌كات. له‌وێشدا جگه له هه‌وڵی برین و قرتاندنی هیلاله‌كه نه‌بێت هیچ شتێكی تر له‌به‌رده‌م ئه‌مریكا و وڵاتانی كه‌نداو و ته‌نانه‌ت توركیاش دا نامێنێته‌وه. هه‌ر له‌وێشدا ناخ و بیر و حه‌قیقه‌تی ده‌سه‌ڵاتی عیراقیش بۆ هه‌مووان ده‌رده‌كه‌وێت، كه جارێكی تر ناگه‌رێته‌وه باوه‌شی عه‌ره‌ب و له‌وێشدا دیسان جگه له هه‌وڵی نه‌هێشتنی فه‌رزكردنی ستراتیجیه‌تی ئیمبراتۆریه‌تی فارس هیچ رێگایه‌كیان له‌به‌رده‌مدا نامێته‌وه. ئا له‌و كاته‌شدا هه‌مووهه‌له‌كان مه‌یسه‌ر ده‌بن بۆ هه‌موو بریارێكی كورد.
ئه‌گه‌ر ئه‌م نامه‌یه‌ی تیله‌رسون له كاتی بریاره ئازایانه و راست و ره‌واكه‌ی ریفراندۆمدا وه‌رگیرابا، ئه‌وا رێگاكه‌ی ئێمه‌ش زیاتر ئاسانتر و رۆشنتر ده‌بوو. له نێو ئه‌م هیلاله‌دا جگه له ئێمه هیچ پێگه‌یه‌كی ئاسانتر نامێنێته‌وه بۆ هیلال برین و نه‌هێشتنی به‌رده‌وامی و به‌ربه‌ست دروستكردن له پێش به‌رژوه‌ندیه گه‌وره‌كانی زلهێزه‌كانی جیهان و ناوچه‌كه‌ش .
ئیستاش نه‌چووه بچێت، به‌رگه‌گرتن به‌م وه‌زعه‌وه ده‌مانگه‌یه‌نێته ئه‌و رێگه فراوان و ده‌رگا كراوه‌یه‌ی كه‌له ئاسۆی نزیكماندا دیاره . بێمنه‌تی ئێرانیش له‌م كاته‌دا له ده‌رئه‌نجامی هه‌ڵه و كه‌موكورتیه‌كانی ئه‌مریكا و یه‌كگرتنه‌وه‌ی به‌رژوه‌ندیه‌كانیانه له‌م كاته‌دا. كاری كتوپری و خێرای پێویست به تاكتیكی وڵاتان و ئامانج خوێندنه‌وه‌یان له ئه‌ستۆی كورد و عه‌قڵمه‌ندانی كوردستانه نه‌ك ئاڵوده‌بوانی كاری حزبی ته‌سك و كێبركێی نابه‌جێی ناوچه‌یی و حزبی، بێ بونی خه‌تی سوور و بنه‌مای جێگیری نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانی . بۆیه هیلالی شیعه به كوردستان نه‌بێت ناپچرێت و هیچ هۆكارێك و به‌ربه‌ستێكی گه‌وره‌شنیه كه نه‌هێڵیت دروست بێت، مه‌گه‌ر لێدانی ئێران له‌لایه‌ن ئیسرائیله‌وه كه ئه‌وه‌ش به‌دیهێنانی ئامانجه‌گانی كورد ئاسانتر و نزیكتر ده‌كاته‌وه .
Dengekan
دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.
