ته‌رم … چرۆ زه‌ند
به‌یانیه‌كی پایزدا، پایزێكی زه‌رده‌په‌ڕ ، خۆر له پشت چیای گۆیژه‌وه به كزی ده‌رده‌كه‌وت،
گه‌ڵای دارو دره‌خته‌كان به هێوری ده‌وه‌رین، ڕه‌نگاو ڕه‌نگ هه‌ر گه‌ڵایه‌و ره‌نگی گوڵێك ده‌كه‌وتنه سه‌ر زه‌وی . پێكانم لێم نه‌ده‌گه‌ڕان به ناویاندابرۆم، له دڵه ڕاوكێی دابووم، دڵه ڕاوكێی له كیس چوون.
برێك له هاتوو چۆیه‌كی بێ هێوربونه‌وه‌دابووم. نه‌مه‌ده‌ویست ژووره‌كه‌ت جێبێڵم. ژووری چاوه‌ڕوانی مه‌رگ له‌و ژووره‌كه‌تدا له مه‌ڵكه‌ندی له زێدی باب و باپیر. له ژووره كه‌ی كه گوزارشت له بوونت ده‌كات، ئه‌و ژووره‌ی گه‌نجینه‌ی ڕه‌نجی حه‌فتا ساڵ تێكۆشانته، له ئاواره‌یی، زیندانی و ده‌ستبه‌سه‌ری له به‌رده‌م پێخه‌فه‌كه‌تا ڕاوه‌ستاوم پێم نیه بچمه شوێنێكی تر. ئه‌و ژووره‌ی ته‌رمی مه‌رگی تێدا برایه ده‌ر. كاتێ هه‌ناسه‌یه‌كت هه‌ڵكیشا، جه‌سته‌ت له جوڵه كه‌وت، چاوه زه‌رده پرشنگداره‌كانت بۆ ٢٠ چركه كرایه‌وه، پێم وابوو تێم ده‌ڕوانی.
بابه گیان
دڵم بڕوایی نه‌دێنا كه ده‌ست به‌چاوه‌كانتدا بنێم و دایانخه‌م بابه گیان، بابه گیان، وه‌ڵامم بده‌وه بابه.
دایكم به قوڵپی گریان و هێواشی ده‌ستی هێنا به چاوه‌كانتا، خاڵۆژنم به‌ده‌م هه‌نسكه‌وه ده‌یوت ته‌واو بوو.
بابه چاوت لێكنا بۆ هه‌میشه، ئیتر ناتوانم بیان بینمه‌وه. به‌شینی دایكم تێگه‌یشتم كه باوكم كۆچی كرد، باوكم بۆ هه‌میشه ڕۆی، به‌ده‌م فرمێسك وهه‌نسكه‌وه ده‌سته‌كانی باوكم ڕاكێشا، قاچه‌كانی، پاشان دام پۆشی.
وا ته‌رمێك هات له ده‌رگاكه‌ته‌وه، ته‌رمێكی به‌تاڵ، دیمه‌نی ته‌رم ڕای چڵه‌كاندم، له به‌رده‌م پێخه‌فه‌كه‌ت دانرا.
باوكم خرایه ناو ته‌رمه‌كه و له ده‌رگاكه‌وه بردیانه ده‌ر. ته‌رم برایه ده‌ره‌وه‌ی ماڵ، ئیتر باوكم جارێكی تر به ده‌رگای ماڵدا نایه‌یته‌وه، باوكم برایه ده‌ره‌وه. من به‌راكردن دوای ته‌رمه‌كه كه‌تم، مه‌ڕۆ بابه گیان مه‌ڕۆ، مه‌ڕۆ… مه‌ڕۆ…… بابه مه‌ڕۆ، هاوڕێ مه‌ڕۆ، مامۆستاكه‌م توخودا مه‌ڕۆ، بێ تۆ ماڵ چۆل و دڵم خاڵی و ژینم تاڵ.
ته‌رم به ئوتومبیل برا، پاشان چارێكی تر بۆ ماڵئاوای، به‌به‌رده‌م ده‌رگاكه‌دا به ئوتۆمبیلێك ته‌رمی باوكمیان هێنایه‌وه به‌رده‌رگا. من پێم وا بوو ئوتۆمبیل بۆ ته‌رمه‌كه‌ت نایه‌ته به‌رده‌رگا.
پێم وابوو قوتابیه‌كانت به‌شان ترمه‌كه‌ت هه‌ڵده‌گرن پێم وابوو خه‌ڵكی شاره‌كه‌م به كۆڵیان تۆ ده‌به‌نه گردی سه‌یوان، پێم وا بوو ده‌بێته قه‌ره‌باڵغی له پایته‌ختی ڕۆشنیری بۆ ناشتنی مێژووناس. پێم وابوو خه‌ڵكی مه‌ڵكه‌ندی، ده‌باشان و برایم پاشا گشتیان دێن له‌گه‌ڵمان. پێم وابوو، پیاده‌ڕه‌و پێش به ئوتومبیل ده‌گرن. پێم وا بوو زۆر شت ڕوو ده‌دا، به‌ڵام كه‌م له‌وانه ڕوویدا.
ئه‌وه‌ی ڕویدا، به‌رده‌وام پاڵم پێوه‌ده‌نرا تا دوور كه‌ومه‌وه له‌هه‌ڵگرتنی باوكم، له ته‌رم، نا من ته‌رم به‌شانم هه‌ڵنه‌گرم ئه‌وه باوكمه له ناویدا من هه‌ڵی ده‌گرم. ئه‌وه كه‌لتوره و من بێئاگام له‌م نه‌ریته، ئه‌وه ئاینه من په‌یڕه‌وی ناكه‌م، یان ڕێو ڕه‌سمی نه‌ته‌وه‌كه‌م من تێناگه‌م،
ئه‌وه ته‌رمی باوكمه، من ده‌مه‌وێ هه‌ڵیگرم به شانم. هه‌ڵیده‌گرم تا ئه‌و كاته‌ی به‌خاكی ده‌سپێرم، ئه‌و خاكه‌ی بست به بستی شارو لادێت به ١٣ پیاده‌ڕه‌و پێیدا ڕۆشتوه.
ئه‌و خاكه‌ی كه خۆت فه‌رموت له هه‌ر شوێنێ بمنێژن گشت پارچه‌یه‌كی كوردستان نیشتمانمه. ئه‌و خاكه‌ی ناسمانه‌ت بۆ ساغ كردوه، نه‌خشه‌ت بۆ كێشا. ته‌رم به‌خاك سپێردرا، به خاكی نیشتیمان. به‌رده‌كان به چین داده‌نران، پاشان به‌گڵ داده‌پۆشرا،هێدی هێدی گڵی سه‌ر گۆڕه‌كه‌م ده‌كرد به لاشه‌ی باوكمدا. باوكم ئیتر به خاكی نیشتمان سپێردرا.
له‌و كاته‌دا مردنی باوكم نه‌مری بوو. مردنی باوكم مێژوویه‌كی سه‌روه‌ری بوو.
ڕوحی باوكم وه‌ك په‌پوله‌یه‌كی سپی بێگه‌رد ڕۆی ڕووه‌و ئاسمان، بوو به خۆرو تیشكه‌كانی جارێكی تر دایه‌وه له ڕوخسارمان. نه‌رمه بایه‌ك هه‌ڵی كرد، لاپه‌ڕه‌ی په‌رتووكه‌كانی ژاكاند، هه‌ر په‌رتووكه‌و له شه‌قامێ، هه‌ر لاپه‌ڕه‌و له گۆڕه‌پانی شاری، له سوچێكی لاكۆلانی ده‌نیشته‌وه. هه‌ر لاپه‌ڕه‌و به‌رز به‌رز ده‌فڕین له‌ناكاو له‌سه‌ربانی مزگه‌وتێ. له به‌رده‌م ده‌رگای كلێسایه‌ك، له گۆڕه‌پانی شار یه‌ك یه‌ك ده‌نیشتنه‌وه له به‌رده‌م سپی پێست و ڕه‌ش پێستێكدا له‌به‌رده‌م ژن و پیاودا بێ جیاوازی، له به‌رده‌م قوتابیانی شاره‌كه‌م له‌كوڕ و كچ له پیرو جوان. هه‌ر لاپه‌ڕه‌و گوزارشت بوو له واتاكانی باوكم له تێڕوانینی بۆ ژیان. هه‌ر لاپه‌ڕه‌و سه‌رگوزشته‌ی گه‌له‌كه‌م بوو به نه‌خشه‌وه ده‌كه‌وتنه خوار. كه‌مێ له لاپه‌ڕه‌كان ده‌كه‌وتنه به‌رده‌م قوتابخانه‌و زانكۆكان ده‌كه‌وتن و قوتانیه‌كان یه‌ك یه‌ك ده‌یان گرته‌وه پاشان به‌ڕیز ده‌یان خوێنده‌وه.
نوسرابوو من دڵنیام ڕۆژی دابێ، ڕۆژی نه‌وكانی نوێ، ئه‌م نه‌وه ماستاو چیه نا، ئه‌م نه‌وه سه‌رقاڵه‌ی دین و سیاسه‌ت نا، ئه‌و نه‌وه ناوشیاره نا، نه‌وه‌یه‌كی ڕۆشنبیر، زۆر ڕۆشنبیر، ڕیزیان به‌ستوه بۆ وه‌رگرتنی خوێندنی باڵا له‌لای كتێبخانه‌كه‌ت، هه‌ریه‌كه‌یان بابه‌تێكی په‌رتووكه‌ی تۆیان پێیه بۆ نامه‌ی دكتورا، سوود له زانیاری په‌ڕتووكه‌كانت ده‌بینن.
وه‌ره بابه گیان وانه‌یه‌كی نوێی ژیانم بۆ شیكه‌وه. من وه‌ك منداڵه‌كه‌ی جاران ڕاده‌كه‌م به‌دواتا، تا به پیاده‌ڕه‌وی به پێكانی تۆ بگه‌مه‌وه.
وه‌ره بابه با قۆڵ بكه‌ین به قۆڵی یه‌كدا بچینه‌وه بۆ قوتابخانه‌ی لادێكان.
وه‌ره بابه گیان با بڕۆین بۆ مه‌ڵبه‌ندی ڕۆشنیری، كتێبخانه‌و، مۆزه‌خانه‌و ئاسه‌واری كه‌لتۆری كۆن، كۆنفرانس كۆڕو شانۆ ئاشنام كه‌وه جارێكی تر به جیهانی وێژه‌و ئه‌ده‌ب.
وه‌ره بابه گیان بابڕۆین بۆ كۆڵانه‌كانی سلێمانی،مێژوه‌كه‌یان تۆماركه‌وه.
وه‌ره ئه‌م جاره‌یان نه‌خشه‌یه‌كی دی داڕێژه بۆ نیشتمان.
وه‌ره بابه گیان گردی سه‌یوان جێهێڵه، بگه‌ڕێوه بۆ ژووره‌كه‌ت له مه‌ڵكه‌ندی، په‌ڕتوكه چاپ نه‌كراوه‌كانت ده‌ربێنه، ئه‌مجاره‌یان تۆمارێكی نوێی ته‌مه‌ن بنووسه‌وه.
November 15, 2017
چرۆ زه‌ند
كه‌نه‌دا
zandchro@hotmail.com
