Skip to Content

رەنگ و رووناکی و زمانی وێنە … نووسینی: د. نەزەند بەگیخانی، زانکۆی بریستل

رەنگ و رووناکی و زمانی وێنە … نووسینی: د. نەزەند بەگیخانی، زانکۆی بریستل

Closed
by ئه‌یلول 30, 2016 General, Literature

….هەڵوەستەیەک لەبەردەم هونەری رێبوار سەعیدا:تابلۆی ‘پەیامی خۆشەویستی’ وەک نموونە …..

ئاوێتەبوونێکی دینامیکییانەی رەنگ و رووناکی، هونەری فیگەر و گێڕانەوە، تێکەڵکردنی رەنگی گەرم و زیندوو و رۆشن بە فیگەر و هێماو و سیمبۆلی کوردی خاسیەتی سەرەکیی تابلۆکانی رێبوار سەعید-ن. فیگەرەکان لە جووڵەی بەردەوامدان، دەفڕن، پێیەکان لە زەوی جیا دەبنەوە و لە فەزا هاتوچۆ دەکەن، چاوەکان قووڵ و پەنهان، هاوتای دەستەکان بانگمان دەکەن، هەموو پێکەوە لە فەزایەکی فانتازی و تژی لە هارمۆنی لەگەڵمان دەدوێن.
دەتوانین ئەزموونی رێبوار سەعید بەسەر سێ قۆناغ دابەش بکەین، قۆناغی زێد و سەرەتایی، قۆناغی شاخ و پێشمەرگایەتی لەگەڵ قۆناغی مەنفا (فەڕەنسا و بەریتانیا). رێبوار هەر لە منداڵییەوە ئاشنای هونەری دارتاشی و هەڵکەنین و خەلقکردن بووە، لە شت و کەرەستە سادەکان فیگەر و پەیکەر و مۆزایکی دروستکردووە. لەم قۆناغەدا رێبوار سەعید خۆی پێگەیاندووە، ئەو خولقێنەری ناسنامەی هونەرمەندیی خۆیەتی. لە قۆناغی پێشمەرگایەتیدا، رێبوار لەناو سروشتی بێپایان و دژواردا، لەپاڵ خەباتی سەختی رۆژانە، لە نزیکەوە جەنگ و مەرگی بینیوە، بەدەم خوێنی داچۆڕاو و لاشەی سارد و سڕی ئەو هاورێ پێشمەرگەیەی کە سەعاتێک پێشتر پێکەوە دانیشتوون و لەگەڵی دواوە و پێکەنیوە بێدەنگ گریاوە، ئەوەندە تەماشای کردووە کە نەک هەر لە نیگا و خەیاڵی دا ماوەتەوە، بەڵکو حەز و ئارەزوو و ئاهەکانیشی تۆمارکردووە و بە گیانی تەحەدداکردنی مەرگ لە تابلۆکانیدا دەیاننەخشێنێ و بەرجەستەیان دەکات. رێبوار سەعید لە هونەردا تەحەددای مەرگ دەکات و ئاهەکان و خەونی ئەوانەش دەردەبڕێ کە ژیان فریایان نەکەوت و زوو ئاوابوون. ئەم ئەزموونە واتای بوون و تێگەیشتن لە ناسکی و تەنکیی سنوری نێوان ژیان و مەرگ لە لای هونەرمەند بەهێز دەکات؛ ئەو بە هەستیارییەکی وجودیانە لە شتەکان نزیک دەبێتەوە، بە بەرائەتی منداڵانە ساتەکان دەگرێ و جوانییەکان دەخوێنێتەوە، پارچە ورد و خاشبووەکانی ژیانمان لە ئاوازێکی رەنگداردا کۆدەکاتەوە و وەک نەخشی مۆزایک دەیانکاتە تابلۆ.
دواتر، ئەم دوو قۆناغەی هونەری رێبوار سەعید ئاوێتەی ئەزموونی کۆچ و ئاوارەیی و دابڕان و تەنیاییەکی دیکە دەبن، ئەزموونی مەنفا و بێگانەبوون. لێرەدا هونەری رێبوار سەعید دەگاتە ئاستێکی دیکەی زمان و دەربڕین؛ تێکەڵبوونی راستەوخۆشی بە هونەرمەندانی رۆژئاوا و ئەزموونی کار و چالاکیی هاوبەش لەگەڵیان، رێبوار سەعید باڵاتر دەکات و دەیهێنێتە ئاستی هونەرمەندێکی جیهانیی کە سنورەکانی خود و کوردستان دەبڕێ و دەکرێتەوە بەسەر جیهانێکی نوێ، جیهانێک کە گەردوون لە ئامێز دەگرێ. بەڵام لە گەردوونیبوونی هونەری رێبوار سەعید دا، رەنگ و هێـما و پیت و فۆرم و سیمبۆلی کوردی و رۆشنایی رۆژهەڵات هەمیشە ئامادەییان هەیە، ئەمەش نەک وەک لۆکالیبوون و داخران و خۆخواردنەوە، بەڵکو وەک هۆشیاری، هۆشیارییەکی نەتەوەیی و متمانەیەکی هونەری بۆ فراژووکردنی دونیای رەسەنی خود بۆ ئاستێکی باڵای وێنا و دەربڕین، بۆ ناساندنی رەنگ و سیمبۆل و کولتوری هونەریی کوردی و رۆژهەڵاتی بە جیهانی دەرەوە.
لە رووبەری تابلۆکانی رێبوار سەعیدا فیگەر و ئەبستراکت ئاوێتە دەبن. فیگەرەکان تەنیا روخسار نین، جەستەیەکی سڕ نین، چاوەکان تەنیا سەریرمان ناکەن، بەڵکو چەشنی هونەری دراما فیگەرەکان لەگەڵمان دەدوێن، دواندنێکی پڕ لە پرسیار و سەرسوڕمان، هەندێ جار هاوار دەکەن، بەڵام هەمیشە تژین لە هارمۆنی و هێمنی. دەست و قۆڵ ئامادەییەکی سەرەکییان هەیە لە رووبەری تابلۆکانی رێبواردا؛ دەستەکان بە ئاسۆیی یا شاقوڵی لە رووبەری تابلۆدا رادەکشێن، بەڵام هیچ کات بێدەنگ و بەتاڵ نین، بەڵكو مۆنجەیان دێ لە پیت و پرسیار، پڕن لە حیکایەت و باسی تەنیایی مرۆڤ دەکەن لەناو سەحرای تەمەن، لەناو چۆڵایی وجود. دەست و پەنجە دوای دەم و چاو دەبنە چەقی دایەلۆگ و لە فەزایەکی پەنهاندا دێنە گۆ، بانگمان دەکەن بۆ ئامێز و گرتن، بۆ لاواندنەوەی تەنیایی مرۆڤ، تەنیایی خۆمان و ئەوانیدیکەش، بۆ رەواندنەوەی پەستی و بێهودەیی بوون، بۆ جوانکردنی ساتەکان و دوورکەوتنەوە لە رووبەری واقیع و هەرا و زەنای رۆژەکان.
تابلۆی ‘پەیامی خۆشەویستی’ یەکێکە لەو تابلۆیانەی کە هەموو ئەو وەسف و لێکدانەوانەی سەرەوە لەخۆی دەگرێ. بەڵام ئەم تابلۆیە گوزارشت لە خاسیەتێکی سەرەکیی دیکەی هونەری رێبوار دەکات، ئەویش ئامادەیی فیگەری ژنە لە رووبەری تابلۆکانیدا. ‘پەیامی خۆشەویستی’ تێکەڵییەکە لە هونەری مۆدێرن و ئەبستراکت لەگەڵ فیگەر و رەنگی کوردەواری کە تایبەتمەندییەک دەبەخشن بە هونەری رێبوار سەعید و هەمیشە لە رۆژژئاوا و لە رۆژهەڵات دەناسرێتەوە. لە تابلۆکە ژنێک، کە بۆ من هێمای شەم-ی یار و خۆشەویستی وەلی دێوانەیە، بۆتە کارەکتەری سەرەکیی و چەق و جەوهەر. سەرەڕای کۆنتراست لە نێوان رەنگی پەمەیی و ئاڵی دەموچاوی فیگەرەکە لەگەڵ باکگراوندێکی شینباو و خۆڵەمێشیدا، سەرجەم رووبەری تابلۆکە هێمن و هاوسەنگە. قژ دەبێتە شەپۆڵ و لە فەزادا سەما دەکات، لە جووڵەیەکی بێپایاندا وەک رووبار دەکشێ، گیرۆدەمان ناکات، بەڵکو وەک شەپۆڵ دەمانبات. لە چواردەوری فیگەری ژندا، هێڵ و هێمای ئەبستراکت هەیە کە وەک کۆنتێکستی گشتی و زەمینی فیگەرەکە خۆدەنوێنن، نەک وەک گۆشەیەکی تەواو ئەبستراکت. لە راستیدا، ‘پەیامی خۆشەویستی’ دەبوایە ناوی تابلۆی ‘شەمی شەوان” بێ! ئەم تابلۆیە یەکێکە لە شاکارە نوێیەکانی رێبوار سەعید و ساڵی پار بۆ فێستیڤاڵی وەلی دێوانە لە سەید سادق ئامادەکراوە، واتە بۆ یادی شاعیرێکی پیاو، یادی عاشقێکی دێوانە کێشراوە. بەڵام ئەوەی سەرنجڕاکێشە ئەوەیە کە لە تابلۆکەدا پیاو وەک روخسار ئامادەیی نییە؛ ئامادەیی وەلی دێوانە لە چەند شیعرێک دایە کە بۆ یار و خۆشەویستەکەی نووسیوە و هونەرمەند بە شێوازی کالیگرافیی تایبەت وەک دەنکە زەنگییانە و بە وردی و سەرنجەوە دەیاهۆنێتەوە و دەیانکاتە گەردنی شەم، دەیانترازێنێتە کەلێن و رووبەری تابلۆکە. ژن لەم تابلۆیەدا تەنیا فۆرم و ئامادەییەکی بایۆلۆژی نییە، تەنیا لە جەستەدا کۆنابێتەوە، بەڵكو لە غیابی وەلی دێوانەدا، شەم دەبێتە جەوهەر، وەک روخسار و خەیاڵ و ماهیەتی عەشق و ژیان بەرجەستە دەبێ. رێبوار هۆشیارانە مامەڵەی لەگەل چیرۆکی عەشقی شەم و وەلی دێوانە کردووە؛ لە فێستیڤاڵی یادی وەلی دێوانەدا، شەم بۆتە چەقی ژیانی شاعیر و سەرتاپای بوونی داگیر دەکات. لە رێگای ئەم تابلۆیەوە رێبوار پێمان دەڵێ وەلی دێوانە هەروەکو چۆن وەک جنسی نێر لە رێگای ژنێکەوە دێتە وجود و لەدایک دەبێ، ئەوە وەک شاعیریش لە رێگای ژنەوە (لە رێگای شەم) لە دایکدەبێ و دەگاتە ئاستی ئافراندن و وەجد و عیرفان. هەرچەندە ئەزموونی وەلی دێوانە پڕە لە ئازاری جودایی و دابڕان و دووری لە خوشەویستی، بەڵام شەم- ی یار ژیان و جیهانی وەلی دێوانەی پیاو دیاری دەکات و مانا دەدات بە ناوەڕۆک و فۆرمی شیعرەکانی. لە کۆتایشدا، ئەو شیعرانە چ وەک ناوەڕۆک و چ وەک وێناکردنێکی هونەرییانە ئاوێتەی جەستەی شەم دەبنەوە؛ شەم لە فیگەری تابلۆکەدا بەرجەستە دەبێ و دەبێتە زەمینەی گشتی، دەبێتە دایک و فریادرەس، دەبێتە سیمبۆلی هەڵسانەوە و ئازادی. رێبوار بە هۆشیارییەوە لە یادی وەلی دێوانەدا شەم دەژیێنێتەوە، مێژوو راست دەکاتەوە، قوربانییەکان دێنێتەوە ناو فەزای گشتی و تاکە بێدەنگ و کپکراوەکان دەهێنیتە زمان و ئاخاوتن. ئێمە لە واقیعدا شەم ناناسین و تەنیا لە چوارچێوە و خەیاڵ و بیر و شیعرەکانی وەلی دێوانەوە وێنای دەکەین، بەڵام رێبوار شەم لە شاراوەیی و نادیاری دەردەهێنێ و لە بێدەنگیی ئەودا سیحرێک بەدی دەکات کە بەتینەوە دەیهێنێتە ئاستی وتن و وێناکردنێكی باڵا، ئاستی هەڵکشان و فراژووبوون. بێدەنگیی شەم چیتر واتای ‘بێباکی’ و ‘بێ مروەتی’ و ساردیی یار لەبەرامبەر هەست و ئارەزوو و عەشقی وەلی دێوانە ناگەیەنێ، بەڵکو مەودایەکی نادیاریی تراژیدیایەک دەگەیەنێ کە هونەرمەند دەیهێنێتە سەرەوە، ئەویش نەبوونی ئازادییە کە مرۆڤەکان، بەتایبەتی ژن، ناچار دەکات تەسلیم بە قەدەر بێ. رێبوار بە هێڵە لار و رەنگە زیندوو و رۆشنەکانی و فیگەرە سیحراوییەکەی شەم ئەو قەدەرە رەفز دەکاتەوە و ژن لە حوکمی مێژوو رزگار دەکات و پێمان دەڵێ کە شەم کارەکتەری سەرەکیی تراژیدیای ئەو عەشقە ناکامەیە؛ شەم خاوەنی حەز و ئارەزوو و ئازاری خۆی بووە، بەڵام بێ ”ئەلفاز’ بووە بە مانای نالی-یانە، بۆیە تەنیا لە شیعری وەلی دێوانەدا دەیبیستین و دەیبینین. لە تابلۆکەدا شەم وەک کارەکتەری سەرەکی دێتە لامان و لەگەڵمان دەدوێ، مەودای شاراوەی عەشقی خۆی و ئازارەکانی ژن لە تراژیدیای عەشق دەدرکێنێ.
لە دەوری فیگەری سەرەکیی کە لە شەم دا بەرجەستەیە، فەزایەکی ئەبستراکت هەیە. ئەبستراکتێک کە چەشنی کراسی چیتی ژنانی کوردەواری چنراوە. ئەمە دەبێتە ئاسمانی شەم و وەک پەنجەرە و تاقی کڵێساکان دەدرەوشێتەوە. ئەمەش کۆنتراست دروست دەکات لەگەڵ جیهانی ژێرەوەی تابلۆکە کە جیهانی ژێرزەمینە، جیهانی ئەودیوی دونیا و دەرەوەی سروشتە. لەم جیهانەی ژێرەوەدا بە شێوازێکی هەندەسییانە سێ خانەی رەش و زەردباو لە چینێکی دیکەی ئەبستراکتدا دەردەکەون. بەڵام ئەگەر زۆر سەرنجییان لێبدەین، دەبنە فیگەر و روخساری سێ مرۆڤی تژی لە زریکە و ئازار. ئەم روخسارانە لە رووی جێندەرییەوە شوناسیان نییە و دیار نییە ژنن یا پیاو. کە بە وردی سەرنجیان لێبدەین، چەشنی تابلۆی ‘هاوار’ ی ئێدڤارد مۆنک لە ناوەوە دەزریکێنن و لەرینەوەی دەنگیان دەگاتە گوێچکەمان و لە چاوە قووڵەکانیانەوە سەردەکات، ئەو چاوانەی کە هونەرمەند بە شێوازێکی مۆدێرن، شێوازی کیوبیستەکان وێنای کردوون. ئەم لێکدانەوەیە تەنیا یەکەم بۆچوون و رووانینە و دیمەنەکە رووانینی دوووەمیش دەگرێتە خۆی، چونکە لە هونەری رێبواردا تابلۆیەک چەندەها رووانین و لێکدانەوە پێشنیار دەکات. کاتێ زۆر سەیری ئەو سێ فیگەرەی جیهانی ژێرەوە دەکەین، هەمان ئەو چاوانە چەشنی پەنجەرە دەردەکەون و تەواوی دیمەنەکەش دەبێتە لادیواری ژوورێک، ژوورێکی لادێی کوردەواری؟ دیوارێکی سواخدراو بە گڵی زەرد و رەشبا و لە ناوەراستی چاوەکانیشدا و کەمێک خوارتر دەم و هاواری خنکاو دەبنە دەرگایەکی درێژ لە ناوەراستی دیمەنەکە وەک تاقێک دەتبەن بەرەو ئەودیو، ئەودیوی بیرکردنەوە و رامان، بۆ جووڵەی بەردەوام بەرەو شوێنێکی نادیار کە چارەنووسی هەموومانە،جیهانی ژێرزەمین. ئەمەش واتە چوون بۆ جیهانی مردووەکان، جیهانی ئێستای وەلی دێوانە کە عەشقە نەمر و بێپایانەکەی شەم لە سەرەوە بە زیندوویی هێشتۆیەتییەوە و خۆیشی لە نیگا و روخسار و دەست و پەنجەکانی شەمدا دەبینینەوە. ئەو سێ فیگەرە، جا چ وەک ژوور یا وەک سێ روخساری پڕئازار و وەحەشتناک، پەیامێکی گرنگ دەدرکێنن دەربارەی ئەوانیتر، دەربارەی چارەنووسی عەشق لە کۆمەڵگە داخراو و سنوردارەکاندا. فیگەرەکان ئەوانیترن، ئەو کەسانەن کە بە حوکمدانی عەشق و عاشقان زیندانیمان دەکەن، ژیانمان دەکەنە خانە و ژووری داخراو و بوونمان لە قالب دەدەن و ئارەزوو و حەز و خۆشەویستیمان لە خاچ دەدەن. رزگاربوون لەم زیندانە تەنیا لە ئاوابوون دایە، لە دەرچوون لەم ژوورانە و بڕینی دیوارەکان دایە کە دەبێ تێک بشکێندرێن بۆ گەیشتن بە ئازادی. دەرگا و تاقی شین و ئاسمانی سەر سەری شەم سیمبۆلی ئازادین، سیمبۆلی رەفزی واقیع و بەزاندنی سنورە هەمەجۆرەکانی بەردەم تاکن لە کۆمەڵگەیەکی عەشایری و خێڵەکی، ئەو سنورانەی کە رێگربوون لە بەیەکگەیشتنی شەم و وەلی دێوانەدا. لەم سیاقەدا، دەرگاکان بە رووی جیهانێکی خامۆش و نادیاردا دەکرێنەوە کە واتای نابوتی ژیان و نەبوونی نەمریی مرۆڤمان پێدەڵێن؛ ئەم دەرگایانە بۆ دەرچوونە بەرەو ناو بازنەی دووەمی ژیان، بازنەی مەرگ. پێمان دەڵێن، ئەگەر ژیان بە پڕی نەژیاین، ئەگەر عەشق یاساغ و قەدەغە بوو، ئەوە ژیان دەبێتە مەرگ و عەشقیش دەبێتە یادەوەری و چیڕۆکێکی تراژیدی کە لە یادەوەریدا دەمێنێتەوە. لە رێگای هونەری باڵاوە، هونەرمەند کارەکتەرەکان دەژێنێتەوە، دەیانهێنێتە گۆ و رزگاریان دەکات لە حوکمی ئەوانیتر، لە زیندانی عەشیرەت و خێل کە کۆسپ بوون لەبەردەم عەشقی شەم و وەلی دێوانەدا. کاتێ لە بەرامبەر تابلۆکە لە روخساری شەم رادەمێنم، دەیبینم کە دێتە گۆ و لەگەڵم دەدوێ، ئاهەکانی ژنبوون و عەشقم پێدەڵێ، پێمدەڵێ کە ژن لە عەشقدا دووجار قوربانییە: جارێک بە دابڕان لە خۆشەویستەکەی و جارێکیش بە حوکمدانی لە خەیاڵی گشتیدا کە ”بێ مروەتی و بێباکی” وێنای دەکەن. لە کۆمەڵگە داخراو و لەناو مرۆڤە لە قالبدراوەکاندا، عەشق تراژیدیایە و ژنیش کارەکتەری سەرەکیی ئەو تراژیدیایەیە. شەم نەک هەر نەگەیشت بە عاشقەکەی، بەڵکو لە خەیاڵی گشتیی پیاو/کۆمەڵگە وەک بێباک و سارد و بێ مروەت وێنا کرا، ئەمەش بە پلەی یەکەم لەبەرئەوە بووە کە ئەو نەیتوانیوە گوزارشت لەخۆی و خەون و ئازار و ئارەزووەکانی خۆی بکات. کاتێ هونەرمەند رێبوار سەعید لە رووبەری تابلۆیەکی تایبەت بە یادی وەلی دێوانە زیندووی دەکاتەوە، شەم فراژوو دەبێ بۆ ئاستی وتن و درکاندنی راستییەکان، دەبێتە پنتی گەرمایی رەنگەکان و لە چەقی رووبەری تابلۆکەدا رۆشنایی خۆیمان پێدەبەخشێ. ئایا رێبوار سەعید لەم وێناکردنەی شەمدا دەیەوێ نادادوەرییەکانی مێژوو راست بکاتەوە؟ وەڵامی ئەمە نازانین، بەڵام دەزانین کە ئەو رووانینمان دەگۆڕێ بۆ شەم و وەلی و عەشق لە کۆمەڵگە داخراوەکاندا. دیمەنەکانی چینی ژێرەوەش ناسروشتین، ئەمەش بە مانای ئەوە نییە کە دیمەنی سوریالیستی بن، بەڵکو هەروەکو ئەپۆلینیێر دەربارەی هونەری مارک شاگال دەڵێ، دیمەنێکن کە گەورەترن لە واقیع، تەجاوزی واقیع و سروشت دەکەن.
لە تابلۆکە بە گشتی، هێڵەکان لار و گۆشەکان بێ جووڵە و رێک نین، ئەمە جگە لە ستایلێکی هونەری، خاسیەتێکە لە لای هونەرمەند چەشنی رەتکردنەوەی قەدەر و تەکان بەرەو پێشەوە، واتە بە پێچەوانەی هێڵ و ئاراستە سەپێنراوەکان (لە رووی هونەری و لە رووی کۆمەڵایەتیشەوە) دەربڕینی ناڕەزاییە بەرامبەر بە دیفاکتۆی هونەری و کۆمەڵگەیی. ئەم خاسیەتە و زاڵیی رەنگە گەرم و زیندووەکان هاوتا لەیەک کات سیمای مۆدێرنیتی و سیمای لۆکالی و کوردەواریی هونەری رێبوار دەردەخەن. رێبوار کە بڕوانامەی دکتۆرای لە هونەری تەشکیلی لە زانکۆی میدڵسێکس وەرگرتووە، جگە لە ئەزموونی تابلۆ و وێنەکێشان، لە تیۆریی رەنگیش پسپۆڕە. ئەو دەزانێ کە تێکەڵکردنی زەرد و شین، بەیەکگەیاندنی جەمسەری گەرم و ساردی بوونە، تێکەڵکردنی کۆنتراستەکانە، بەیەکگەیاندنی جەمسەرە جیاوازەکانی گەردوونە، بەیەکگەیاندنی مرۆڤەکانە لە ئاستە جیاواز و جێندەرییەکاندا، بەیەکگەیشتنی ژن و پیاوە، یین و یانگ بە پێی فەلسەفەی تاویست. ئەمەش واتە یەکبوون، واتە وەحدە و تەکاموڵ و یەکتری تەواوکردن، چونکە بە پێی فەلسەفەی رۆژهەڵاتی، راستە ژن و پیاو، یین و یانگ، دوو کاتیگۆریی گەردوونین، وەک دوو ئەتۆم، بەڵام بەجیا و لە دەرەوەی یەکتری وەک دووانەکی بوونیان نیە، بەڵکو لە تێکەڵبوون و یەکبووندا تەواو و پڕ دەبن و دەگەن بە تەکاموڵ.
رەنگ لە لای رێبوار بێ لایەن نییە، بەڵکو بە شێوازێکی درامییانە بەکاریان دێنێ. ئەو رەنگە ساف و سروشتییەکان تێکەڵ بە رەش و خۆڵەمێشی دەکات و دەیانباتە دەرەوەی سنوری بێ لایەنی. زەرد و رەنگە رۆشنەکان رووناکتر دەبنەوە و لە تەنیشتشیان چەند چینێک لە تۆنی تۆخ دەخولقێنێ کە بە لەمسەیەک لە رەنگە رووناکەکان رۆشناییەکی نوێیان پێدەبەخشێ. ئەمەش جووڵەیەک دروست دەکات لە تابلۆکە کە جگە لە جووڵەی هێڵ و هێما و فیگەرەکان، دەبێتە جووڵەی سێبەر و رۆشنایی، جووڵەی گەرمی و ساردی. هەمووی پێکەوە هارمۆنییان لێدەڕژێ کە چاو ختوکە دەدات و نیگا دەوروژێنێت و رۆح دەهێنێتە خرۆشان. ئەم هارمۆنییەی رەنگ بەر هەموومان دەکەوێ، هەموومان دەگرێتەوە بە منداڵ و گەورە و کورد و ناکورد؛ سەرەڕای جیاوازیی تەمەن و ئەسڵ و رەگەز و بۆچوون، جیاوازیی تێگەیشتن و رووانینەکان پێکەوە کۆدەکاتەوە. ئەمە خاسیەتێکی سەرەکیی تابلۆکانی رێبوار سەعیدە. تابلۆی ‘پەیامی خۆشەویستی’ و چەند تابلۆیەکی دیکەی رێبوار کە ماڵەکەی منیان ئاوەدان کردۆتەوە، زۆرجار دەبنە شوێنی سەرنج و گفتوگۆی میوانە بیانییەکانم بە فەڕەنس و ئینگلیز و ئەمریکی و هیندیی و مەکسیکی و چینی و سکاندناڤیەوە، بە پیر و گەنج و مێردمنداڵەوە، کە دێنە ژووەرەوە سەیری تابلۆکان دەکەن، یەکسەر بەر ئەو جوانی و هارمۆنیایە دەکەون و بە سەرسوڕمانەوە گوزارشت لە ئێستێتیکای تابلۆکان دەکەن، هەست بە ئارامییەکی دەروونی و رۆحی و وزەیەکی پۆزەتیڤ دەکەن، هەروەک لەبەرامبەر تەکاموڵ.
تابلۆی ‘پەیامی خۆشەویستی’ وابەستەیی رێبوار سەعید بۆ شیعر و خۆشەویستیی ئەو بۆ جیهانی وەلی دێوانە پیشان دەدا، گوزارشتە لە خۆشەویستیی هونەرمەند بۆ ئەدەب و کولتوری خۆی، هی زێدی خۆی و نیشتمانەکەی. شیعر ئامادەییەکی گەورەی هەیە لە تابلۆکانی رێبواردا، ئەمەش هەر سێ قۆناغی ژیانی هونەری رێبوار سەعید دەگرێتەوە. ئەو وەک شاعیر کەمتر دەردەکەوێ، بەڵام خۆی شاعیرە و خاوەنی دیوانە. کەم کەس رێبوار وەک شاعیر دەناسێ، بەڵام ئەوەی بە وردی و چاوی هونەرییەوە سەیری تابلۆکانی بکات، شاعیریەتی ئەو بەدی دەکات کە لە تابلۆکان دەرژێت.
لە کۆتاییدا، دەمەوێ ئەوە بڵێم کە رێبوار سەعید رەوت و بزووتنەوەیەکی هونەری تاک و دیاریکراو پەیڕەو ناکات. هونەری ئەو تێکەڵییەکی هاوسەنگە لە رەوتە جیاوازەکانی وەکو ریالیزم و ئەبستراکت و گۆشە هەندەسەییەکانی کیوبیزم و کاریگەرییەکانی هونەر و مۆزایکی رۆژهەڵاتی و فۆرم و رەنگە گەرمەکانی کوردی و کڵێسای کاتۆلیکی و ئیستێتیکای منداڵی و فیگەری شاگالی.

سێپتێمبەری ٢٠١٦
تێبینی: ئەم وتارە لە هەفتەنامەی رەخنەی چاودێر بە دوو بەش بڵاوبۆتەوە، لە رۆژانی ١٩ و ٢٦ ی سێپتێمبەری ٢٠١٦

Previous
Next
Kurdish