Skip to Content

گیانداران لەپەند و ئیدیۆمی کوردیدا … ئامادەکردنی:عەلی حەمەڕەشید به رزنجي

گیانداران لەپەند و ئیدیۆمی کوردیدا … ئامادەکردنی:عەلی حەمەڕەشید به رزنجي

Closed
by كانونی دووه‌م 14, 2018 General

لە یەکێک لە ژمارەکانی پێشووی گۆڤاري کەلەپوری ئازیزدا بابەتێکم بەناوی (ژمارە لە پەند و ئیدیۆمی کوردیدا)بڵاوکردەوە ،بۆیە حەزمکرد ھەر لەو روانگەیەوە و بۆ درێژەدان پێی ئەم بابەتە (گیانداران و باڵندە و مێرووەکان لە ئیدیۆمی کوردیدا) ئامادە بکەم بەو ھیوایەی بتوانم ئەو مەبەستەی ھەمە بگاتە خوێنەران..لەڕاستیدا ئیدیۆم و پەندی کوردی بەسەرچاوەیەکی گرنگ دادەنرێت و سودێکی زۆر باشیشی ھەیە و رۆژانەش لەناو خەڵکیدا بەکاردێت لەکاتی قسەکردن و وتووێژەکانیاندا و زۆر جاریش بە تەنھا ئیدیۆمێک یان پەندێکی کورت بۆ مەبەستێک بەکاردەھێنن.ئەگەر سەرنج بدەین زۆر بەشێوەیەکی گونجاو و دروست داڕێژراون کە سەلیقەو لێھاتوویی پێشینان دەردەخات لەو بوارەدا .ھەوڵیان داوە بۆ گشت بوارەکانی ژیان بەکاری بھێنن و کاتێک بەوردی سەرنجیان بدەیت چنراوی و چڕکردنەوەیەکی شارەزایانەیان پێوە دەبینیت و لەگەڵ سادەییشدا لەقسەی ئاسایی جیان.زۆرمان رۆژانە ئەم پەندانەمان بەرگوێ دەکەوێت و ھەمیشە بۆ بەھێزکردن و پتەوکردنی بۆچوون و قسەکانمان بەکاریان دەھێنین.ئەوەی زیاتر سەرنجی راکێشام بەکار ھێنانی ئاژەڵ و باڵندە و مێرووە بە ڕێژەیەکی زۆر،لەوانەش((چۆلەکە،گا،مانگا،سەگ،کەروێشک، مریشک، مەیمون،بەراز،کەر،ماکەر،مار،چەقەڵ،گوێرەکە، مشک، مێروولە، کۆتر،کێچ،کرم،ڕێوی،حوشتر،کەو،گیسک،ماسی،قەل،ماین، ئەسپ،گورگ،دوپشک،مەڕ،بزن،پشیلە،شەمشەمەکوێرە،بایەقوش، پەپوسڵێمانکە،پەپولە،پۆڕ،مالۆس،جوجەڵە،زەردەواڵە،زەروو،ھەنگ، شەمەتلێنکە،ورچ،مراوی،چوالوو، گەنە،قرژاڵ،قاژوو،چالەکە،شێرەکوللە،سیسارک،زیقاوڵە،کەڵەشێر،تووتی،توولە،کەرکەدەن،تەتەڵەمیران،بولبول،…ھتد)) ،.لێرەدا چەند نمونەیەک باس دەکەم و ھەوڵیش دەدەم بە کورتی ڕاڤەی ھەندێکیان بنووسم.

(دنیای لێ بوو بە چەرمی چۆلەکە) ئەمە بە کەسێک دەوترێت کە توشی نائومێدی بووە و ڕێی گوزەرانی بڕاوە .ئەوەش کە بیانووی درۆ و پێچ و پەنای ھێنایەوە دەڵێن(راوەڕێوی بۆ ھێنایەوە) بەکەسێکیش کە خۆشحاڵ بێت دەوترێت(رۆن قازیان لێداوە)..یان (سەری کوێرە ماری لا دەست دەکەوێت) بۆ کەسێک بەکار دێت کە قایمکار و بەسەلیقە بێت. یان(ئینسان گا نییە ھەر لە پێستێکدا بێت) .واتا بەرەو باشی دەڕوات ..یان دەڵێی (بەرازی دەم بەستراوە)..بەیەکێک دەوترێت کە بەڕۆژوو بێت و نوێژ نەکات. (بە زەبری کلکی ئێسقان دەشکێنێت) بۆ کەسێک بەکار دەھێنرێت کە بە پشتی یەکێکیتر شتێک ئەنجام بدات.(سەگ بۆنی پێوە ناکات) بە شتێکی پیس یان بە کردەوەیەکی نابەجێ دەوترێت.بۆ کارێکیش کە ھیچی بەسەر ھیچەوە نەبێت ئەمەیان بەکار ھێناوە(سەگ دەستی بشکێت کلکی ھەڵدەبەستن)یان (سەگ خاوەنی خۆی ناناسێتەوە) بۆ جەنجاڵی ھێندە چڕو قەرەباڵغی دەوترێت.ئەوەشی کە لە رووی رەوشت و دەرونەوە زۆر پیس بێت پێیان وتووە(سەگی لێ گڵاو دەبێت) یان (سەگ لە کولێرە ڕاناکات) واتا کەس لە بەش و ژیانی باش کاتێک بەسەربەرزی یەوە دەستی بکەوێت خۆی بێبەش ناکات. (گای یەک ئاخوڕە)..ئەمیش بە یەکێک دەوترێت کە بیەوێت ھەر بە تەنھا بژی و لەگەڵ کەسدا.

.بەو کەسەش کە لەماڵەوە خزاوە و ناچێتە دەرەوە وتویانە(دەڵێی مریشکە بەکڕە) ئەوەشی سەری بە ھەموو شوێنێکدا کردووە وتویانە(دەڵێی کیسکی دێمییە) یان (ئەڵێی باڵی شەمشەمە کوێرەیە)یان(. ئەڵێی ھەنگوینی شەمەتلێنکەیە)..یان (دەڵێی دەنوکی کەوە) واتا گۆشتەکە وا سوربۆتەوە .یان(دەڵێی دەست بۆ مار دەبات) یان (دەڵێی دەستی مار پێوەی داوە) یان(دەڵێی دانی مارە) واتا وریا و زیرەکە.بەکەسێکی بێ دەسەڵاتیش وتراوە(دەڵێی مانگای مالوانە).یان ( ماکەری ئابڵاخ)یان بۆ کەسێکی بودەڵە کە ھیچی لە دەست نەیەت بەکار ھێناوە. ھەندێک جاریش ھاتوون پەندەکانیان لە شێوەی ھۆنراوەدا داڕشتووە .بۆ نمونە(داران لە دوورەوە سەریان زەنێرە…نازانن ژێرەکەی ھەر گا و گوێرە) واتا کێ دەزانێ دڵی ئەو چی تیایە یان چی لێ قەوماوە،با بەسەر زاریش پێ بکەنێت و رووی خۆش بنوێنێت .یان (ئەو رۆژە زانیم کە کۆچم شەڕ بو…کە کۆچم تووشی کۆچی سەگ وەڕ بو) واتا نیشانەی نائومێدی و سەرنەکەوتنم ھەر لە سەرەتاوە دیار بو و زانیم کە کارەکەم باش ناڕوات چونکە تووشی تەنگ و چەڵەمە بووم ،تووشی مرۆڤی خراپ بووم زەمم ئەکەن و دژم ئەوەستن. یان (ئەگەر مەڕم نەدیوە لە ھۆزێ……پشقلم دیوە لە پەرێزێ)..واتا شتم بەخۆمەوە دیوە و ئەم شتە ھیچ و پوچانە دەبینم گاڵتەم بە دنیا دێت.یان(ئۆخەی ئۆخەی لە منێ….مێردە وتی چڵمنێ….گا دەرکە لە ھەرزنێ)واتا دڵی خۆشە کە ناوی ھێنراوە و نرخی دراوەتێ.

یان (ئەملا دەکەم ئاو دەمبات……ئەولا دەکەم گورگ دەمخوات)..یەکێک دەیڵێت کە لە ناوەند دوو بەڵای گەورەدا بێت ،بەدەست رۆژگارەوە داما بێت.یان(ئەوەی پێم ئەکرد خێر….لێم بوو بە گورگ و شێر) واتا ئەو کەسەی کە یارمەتیم ئەدا و خۆشم ئەویست ئێستا ڕفی لێمە و دوژمنایەتیم لەگەڵ دا ئەکا،ئەوسا تا بێ دەسەڵات بوو من خێرم پێ ئەکرد و یاریدەم ئەدا ئێستا کە دەسەڵاتی پەیدا کردووە دوژمنایەتیم لەگەڵدا ئەکا. یان (ئاغا ژنی سەر چەپەرێ…پشیلە ھات دووگە بەرێ…بێزی نەھات ختە کەرێ)مرۆڤی گومڕا و کەم بە شکستی دەزانێ پێویستی سەرشانی خۆی بەجێ بھێنێ یان (ئاسوودە خۆم کەرم نییە….لە کا و لە جۆ خەبەرم نییە) ژیانم بە ئاسوودە دەبەمە سەر و گوزەرانم دەچێ بەڕێوە و خۆم ماندوو ناکەم .وەکو ئەو وڵاخ دارە نیم ھەر بە کا و جۆ و برسێتی و تینویەتی وڵاخەوە خەریک بم و خەمی کەلوپەلی بۆ بخۆم. ھەروەھا زۆر جار ھەندێک پەندیان بەکار ھێناوە کە ناوی گیاندارێک زیاتری تێدایە.وەک (ڕێوی ماڵەوە و شێری دەرەوەیە) کە بە کەسێک دەوترێت لە ماڵدا لەسەرخۆ و ھێمنە و لە دەرەوەش ئازا و و نەبەردە .واتا منەتت نییە بەسەرمەوە و ھیچ دیارییەکت بۆ نەھێناوم ،ئەگەر بۆت ھێنابم و باری کەرێ بووبێ تۆ وەرە بارێکی ھێستری داگرە و لە جیاتی ئەوەی خۆت بیبەرەوە.ئەمەیان لبۆ بەکار ھێناوە(ئەوەی بە کەر ھێناوتە بە ھێستر بیبەرەوە ) یان (گای ناو گوێرەکەیە) بۆ کەسێک بەکار دێت کە ھەمیشە لەناو منداڵاندا یاری بکات.یان(سنگ شێری ماکەر پشتە) کە بۆ یەکێکی بودەڵەی بێ دڕک دەوترێت کە بەکەس نەوێرێت لەگەڵ ئەوەشدا فسە زل بێت.یان( گای ناو گوێرەکەیە)…کەبە یەکێک دەوترێت کە ھەمیشە لەناو منداڵاندا یاری بکات. یان (ئاشتیی کتک و مشکە).واتا ئاشتی لە نێوانیاندا سەرناگرێت چونکە ئاشتی زۆردار و زەبوونە.یان (مێشی لێ بۆتە گامێش) بەسەر لێ شێواوێک دەڵێن کە شتێکی زۆر بچوک و کەمی لا زۆر گەورە بێت. یان( گورگە و لە پێستی مەڕدایە) واتا بەسەر زاری بەستەزمان و پاک و دڵسۆزە،لە ژێریشەوە ناپاکە.

یان (سەری گا دەکرێت بە قنگی کەردا) ئەم پەندە کاتێک بەکار دێت تێکەڵە و پێکەڵە و کەس لەکەس ناپرسێتەوە . یان (گورگ و مەڕ پێکەوە ئاو دەخۆنەوە).یان (گا و کەرن بەرامبەرن).یان (بزن ھەمیشە قنگی بەدەرەوە بوو کەس ناوی نەدەبرد.مەڕ یەک جار قنگی بە دەرکەوت کردیان بە چەپڵە). یان(ئەگەر شێر ھەیە،کەرکەدەنیش ھەیە). یان(کێچ بە گا دەفرۆشێت). یان(ئەوەندە ماری قوت داوە بووە بە ئەژدیھا).ئەوەندە تاوانی زۆری کردووە لە خراپەکاریدا ھەنگاوی ناوە بووە بە ستەمکارێکی گەورە. یان(ئێسقان لەبەر ئەسپ دائەنێ کا لەبەر سەگ). یان(کە گورگ پیر بوو دەبێت بە مەخسەرەی سەگ)یان (مریشک ھێلکەی قازی کرد قنگی دڕا) یان(کەروێشک بە گا دەگرێت) . یان(ئەڵێی سەگە و لە گورگ بووە).ھەندێک جاریش لە پەندێکدا ناوی گیانلەبەرێک دووجار ھاتووە و دووبارە بووەتەوە ،وەک لەم پەندانەدا دەردەکەون . یان(ئەدا لە مریشک خۆر و ئەدا لە مریشک کوژ). واتا لە ھەردوولا کەڵک وەردەگرێت.یان ( کەو ئەوەیە بەرامبەر کەو بخوێنێت). یان (کەرا و کەر کەوتوون). ( قەل بە قەلی وت ڕوت ڕەش بێت). یان(ئەڵێی سەگە و لە سەگ بووە). یان(ماری مار خۆرە) واتا کەس پێی ناوێرێت و لە ھەمووان ئازاترە.ھەندێک جاریش لە پەندەکاندا لەگەڵ گیانلەبەرەکە ناوی شوێنێک یان کەسایەتییەک یان شتێکی دیاریان پێوە لکاندووە و کە تا ئێستاش زۆر لەو پەندانە ماونەتەوە و بەکار دەھێنرێن.وەک ( دەڵێی مەڕی پێغەمبەرە) بۆ کەسێکی بەستەزمانیان بەکار ھێناوە.یان (ئەڵێی ڕێوی قەمچوغەیە) یان(گیسکەکەی ھەیاسی خاسە). یان(ئەڵێی سەگی ھەوشارە).یان( وەک گای عەلی خۆی دەلێسێتەوە). یان(ئەوەی بۆ ئەو ڕێکەوتووە بۆ بزنی دێلێژە ڕێ ناکەوێ). یان(ئەڵێی حوشتری شەعبانە)یان(ئەڵێی گا زلی ئەحمەد عەربەتی یە)یان (ئەڵێی مەیمونی حەڵەبە).لەگەڵ ئەوەشدا ھەندێک پەند ھەن تەنھا دوو وشەن و واتایەکی تەواو و باشیش بەدەستەوە دەدەن .

وەک لەم پەندانەدا دەردەکەون و خوێنەر بەباشی لێیان تێدەگات. بۆ کەسێکیش کە ھەر رۆژەی یارێک بگرێت(سەگ دڵە) یان بۆ بەکار ھێناوە. (گای مارۆیە)..سەیری چەند بەسادەیی نوسراوە.واتا لە ھەموو شوێنێک دەناسرێتەوە.یان (دەڵێی مەیمونە) بۆ کەسێک بەکار دەھێنرێت کە زۆر ناشیرین بێت .یان (کەر بووە )واتا لەخشتە براوە یان توڕە بووە و زمان درێژی دەکات و قسەی کەرانە دەکات.یان (شەڕەسەگ) کە بۆ کارێکی بە ئەرک و گران یان پیس و ناشیرین بەکار دەھێنرێت.یان(سەگە نازیەتی)بۆ سوکایەتی پێکردن بە کەسێک لەکاتی مردندا.یان (سەگە مەرگی یە)واتا ژیانێکی تاڵ و ناخۆش. ھەروەھا بە زاوایەک کە بچێتە سەر ماڵی خەزوری ،بێ ئەوەی ھیچ بۆ بوکێ بکات لەگەڵ ماڵی خەزوری بژی و رەنج بۆ ئەوان بدات پێی دەوترێت(زاوا ڕێوی ) یان (کەڵەشێری ناوختە) بەیەکێک دەڵێن کارێک بکات ئەنجامەکەی بۆ خۆی خراپ بێت .واتا نەھاتییەتی بۆیە ئەو کارە دەکات.یان (فەریکە کەر) بەکەسێکی قەبە و عەقڵ سوک دەوترێت.یان (ئاھوو پایە)واتا زۆر خێرایە. یان (سیسە مارە) بەکەسێکی لاواز و سست وەک داری سیس دەوترێت.یان (دەڵێی مارە) بە یەکێک دەوترێت کە بەبێ خشپە و دەنگ بڕوات بەڕێوە. کەسێکیش کەبەسەر ئەم و ئەوەوە بلەوەڕێت وتویانە دەڵێی (مریشکی ئاشەوانە) . بەو کەسەش کە سست بێت لە رۆیشتندا پێیان وتووە ( دەڵێی مێروولەیە).ئەوەشی کە چاپوک و ناپاکە پێیان وتووە (دەڵێی گورگە).ھەندێک پەندیش دەبینین کە تەنھا وشەیەکە وەک(سەگییەتی) واتا ناپاکی و فێڵ و تەڵەکە بازی.یان (مارانگازە)،( گا پێ یە )،( کەر بازاڕە).( کەر و خۆڵەمێش).(گورگە لۆقە).(گورگە زێ)(گای مارۆ یە)(کێچی ھەڵھێناوە) ئەگەر زیاتر سەرنج بدەین ھەوڵیان داوە کە سەرجەم ئەو گیانلەبەر و باڵندە و مێروانەی کە لەو ژینگەیەی کەتیایدا دەژین و ھەندێک جاریش پەنایان بردووە بۆ ئەوانەش کە لە شوێنەکانی تریش ھەن بەکار بھێنن لە پەندەکاندا ،کە ئەمەش زیرەکی و شارەزایی پێشینان زیاتر نیشان دەدات لەبواری بەکارھێنانی ئەوانە و سیفات و ھەڵسوکەوتی ھەریەکێک لەو ئاژەڵانە کە بەکاریان ھێناوە،لەڕووی زیرەکی و وریایی و سستی و فێڵبازی و چالاکی و شارەزایی و سپڵەیی و ئازایەتی و جوانی و ناشیرینی و …..ھتد بۆ ھەریەکێکیان.ورد سەرنج بدەیت ھیچ نەماوەتەوە کە بەکاری نەھێنن. (ئەڵێی قەلەباچکەیە)یان(ئەڵێی قومقومۆکەیە)یان(ئەڵێی قەلەڕەشە)یان(ئەڵێی قرژانکە)یان(ئەڵێی چەقەڵە)یان(ئەڵێی سیسارکە کەچەڵەیە)یان(ئەڵێی چوالووە)یان(ئەڵێی سەگە )یان(ئەڵێی چالەکەیە)یان(ئەڵێی عەلی شیشە)یان(ئەڵێی قاژووە)یان(ئەڵێی فیلە گێژەیە)یان(ئەڵێی فیسقە گولەیە)یان(ئەڵێی بایەقوشە)یان(ئەڵێی تووتی یە)یان(ئەڵێی ورچە)یان(ئەڵێی مالۆسە) یان(ئەڵێی زەرووە)یان(ئەڵێی پەپولەیە)یان(ئەڵێی سەگسارە)یان(ئەڵێی حوشترە)یان (ئەڵێی ماینی کەحلانە)یان(ئەڵێی تەتەڵەمیرانە). (ئەڵێی زیقاوڵەیە). (ئەڵێی ئاسکە). (ئەڵێی زەردەواڵەیە). (ئەڵێی پۆڕی خوراوە). (گورگە زێ یە). (گورگە لۆقە). (ئەڵێی قەلەموونە).(ئەڵێی کەری دێزە).(گای مارۆیە).(ئەڵێی مێرولەیە).(ئەڵێی مشکە).(ئەڵێی مەبمونە).(ئەڵێی مریشکە بە کڕە).

من بۆ ئەوەی زیاتر بچمە ناو بابەتەکەوە و زیاتر رونکردنەوە بکەم بە پێویستم زانی ئەم پەند و ئیدیۆمانە بە نمونە بھێنمەوە:(چەم بێ چەقەڵ نابێت).(ئەسپی باوبۆرانە) .(دار ھەڵبڕە سەگی دز دیارە).(گا بە گوندا دەناسێتەوە).(گا بە دەنگی ناڕوات).(گا گووی کرد).(گا گورواوە ھەر کلکی ماوە).(گا لە کوڵاورۆژنەوە سەردەخات).(گای بە تەنیایە.گای بێ گاوانە).(ئەوەندەی چۆلەکەیەک).(ئەوەی ئەو پێمان ئەکا بەسەگ نەکراوە).(ئەوەندە لاواز بووە سەگەل چاوی لێ دائەگرن).(ئەوە کاوڕ بازی بوو ئەمەیان بەران بازی یە).(ئەو مەڕە دابەستەیە).(ئەو مارەی کە لێی ئەترسایت سەری پان کرایەوە).(ئەو قسانە بخرێتە سەرنان،سەگ بۆنی پێوە ناکات).(ئەمساڵ ساڵی مەیمونە ،ئەمە ھەوڵمانە ئاخۆ ئاخرمان چۆنە).(کۆتر لە دەماخی دەفڕێت).(کێچ کەوتە کەوڵی).(کێچی ھەڵھێناوە).(کرمی خۆی دەکوژێت).(کەڵەگایەکە بۆ خۆی).(کەری خۆیەتی و گوێی ناڵ دەکات).( کەری لێ بووە بە ڕمووزن).(کەری ناو جۆگەیە).(کەری کێ تۆپیوە؟).(کەر لە چاویدا قازی یە).(کەر لە کوێ تۆپیوە و کوندە لە کوێ دڕاوە).(کەری ئەم بارە نییە).(کەر لە ماڵیاندا بکەوێت دانی دەشکێت).(کەر و ماجومیان نەوتووە).(کەری خۆی بەستۆتەوە).(کەر بە جۆ بمرێت شەھیدە).(وەک گیسکی دەرباز بووی دەستی قەسابە).(وەک مار پێچی خوارد).(وەک ماسی وایە جارێک سەر ئاو و جارێک ژێر ئاو دەکەوێت).(وەک گورگ بەدەم خشپەوە دەچێت).(مانگا مرد و دۆ بڕا).(مانگا دۆشین و قەزوان قرتاندن-کرۆشتن-یان نەوتووە).(مانگا بە کەڵەماسی بێ کێردە.ماسی دەریا دەبەخشێت).(ماری بێ ئیجازەیە).(گورگانە شەوێی بۆ دەکات).(گورگە خەو دەکات).(کەڵەشێریش نەبێت رۆژ دەبێتەوە).(مار رقی لە سیرە و سیریش لەبەردەم کونی مار دەڕوێت).(دووپشکە لەخۆی بەشکە).(شەرعی مار بە دار).(ھەردوو جاشی ماکەرێکن).(کونە مشکی لێ بووە بە قەیسەری).(باری کەر دایم قورسە).(دەیەوێت ماسی بگرێت و قاچیشی تەڕ نەبێت).

(تەشی ڕێش تەشی ڕێس بێت بە کلکی کەریش بێی دەیڕێسێت).(مریشک ھێلکەش دەکات و ڕیقنەش دەکات).(دوو گا لە دۆڵێکدا ڕەنگی یەک نەگرن،خوی یەک دەگرن).(ڕێوی بە کونا نەدەچوو شتێکیشی دەبەست بە خۆیەوە).(ڕێوی لە کونی خۆی ھەڵگەڕێتەوە گەڕ دەبێت).(کەری دێز حەز بە تۆپینی خۆی و زەرەری خاوەنەکەی دەکات ).(ئەگەر مار جارێک پێوەی دایت خوا بیگرێت،ئەگەر بوو بە دوو جار خوا تۆ بگری).(ھەموو گیانلەبەرێک گۆشت خۆرە ،بەس ناوی گورگ بەدە).(بزن بۆ شەوێکیش شوێنی خۆی خۆش دەکات).(بەرخی نێر بۆ سەر بڕینە).(سەگی سپی بۆ بارخانەیەک لۆکە زەرەرە).(سەری گا ھەر دۆڵە).(عومری پیرە مەڕێکی ماوە).(لە سەگ سواڵ دەکات).(لە کەری تۆپیو دەگەڕێت ناڵی بکێشێتەوە).(لە گونی گا رووتترە).(لە گوێی گادا نووستووە.(ماری بێ ئیجازەیە.(ماری مردوو دەخاتە بەر پای).(موویەک لە بەراز بێتەوە ھەر باشە).(مێش لە دەمی خۆی دەرناکات).(مێشکی کەری خواردووە).(مێشێکی پێ دەرناکرێت).(وەک گوێی کەر جووتن).

(وەک کێشکەی بە چلانە).(وەک کەو چوو).(وەک کۆتر زوو دەگەڕێتەوە).(لە پڵنگەلاندا دەخەوێت).(ئازاری مێروولەیەکی نەداوە).(ئاسکی نەگیراو دەبەخشێت).(ئاسکی نەگیراو زۆرە).(ئاسکی ماندوو دەگرێ).(ئاگر لەسەر پشتی مار دەکاتەوە).(ئاڵتون ناوی زەڕە کەریش بۆی ئەزەڕێ).(ئاو لێڵ ئەکا و ماسی ئەگرێ).(ئەڵێی ئەسپی چوار ناڵەکی یە).(ئەڵێی ھێستری چەموشە).(ئەڵێی ھێستری ماچەکی یە).(ئەڵێی ھێستری یەکە ناسە).(ئەڵێی بە شیری کەر گۆش کراوە).(ئەڵێی بلوێر بۆ گا لێ ئەدات).(ئەڵێی بزنی شاخ شکاوە).(ئەڵێی ڕێوی ناو پاوانە).(ئەڵێی توولەی گوێ بڕوە).(ئەڵێی پێ بە مارا ئەنێ).(ئەڵێی پێ بە دوپشکا ئەنێ).(ئەڵێی پەپولەی بەھەشتە).(ئەڵێی پشیلەی چاو نەپشکوتووە).(ئەڵێی پشیلەیە خۆی مەڵاس داوە).(ئەڵێی خەرەنگێزی بن کلکی گایە).(ئەڵێی حەپۆلە مێش خوراوە).(ئەڵێی جوجەڵە ھەڵ ئەھێنێ).(ئەڵێی دەستی مار پێوەی داوە).(ئەڵێی ڕێوی گەزیزان خواردووە).(ئەڵێی رۆن سەگ ئەدەن لەلەشی).(ئەڵێی سەگی بەفرە رۆژە).(ئەڵێی سەگە ئەڕشێتەوە).(ئەڵێی ژار ماسی خواردووە).ئەڵێی سەگی بازووە).(ئەڵێی سەگە و بە مانگەشەو ئەوەڕێ).(ئەڵێی سەگی تەقە لێکراوە).(ئەڵێی سەگی تەنیا ماڵەیە).(ئەڵێی سەگی پێ شوتاوە).(ئەڵێی سەگی جەھەنەمە).(ئەڵێی سەگی دەرماڵەیە).(ئەڵێی سەگی سەر ملەیە).(ئەڵێی سەگی چوارچاوە).(ئەڵێی سەگی گەڕە).

(ئەڵێی سەگی ھارە).(ئەڵێی سەگی عەرەبە و چغە نازانێ).(ئەڵێی سەگی قەسابخانەیە).(ئەڵێی سەگی ناو گەنمە).(ئەڵێی سەگی ناو قوڕاوە).(ئەڵێی سەگی کونە ماسی یە پاسی جڕتاوا ئەکا).(ئەڵێی سەگی ھەڵەپاسە).(ئەڵێی سەگی ھەڵەوەڕە).(ئەڵێی گیسکی سەلەمە).(ئەڵێی گیسکی ناو دێ یە).(ئەڵێی گیسکی خەساوە).(ئەڵێی کیسکی پرسانەیە).(ئەڵێی کیسکی ئاوەکی یە).(ئەڵێی گیزەی مێشولەیە و بەلای گوێ یا ئەڕوا).(ئاوی کەڵەگا فڕێنە).(ئەبێ دارێ لەسەر سەگ بێ و دارێ لەسەر ئەو).(ئەدا بە لای ماکەرا جاشەکەی ئەدزێ).(ئەڕۆم گورگ ئەمخوا ، ناڕۆم دز ئەمبا).(ئەڕێسم و ناڕێسم چۆغەی مام گورگ ئەڕێسم).(ئەزانێ کەری خۆی چەند مەن بار ئەبا).(ئەڵێی قازی کوێرە).(ئەسپی خۆی تاو دا).(ئەڵێی لەسەر شارە مێرولە لە دایک بووە).(ئەڵێی ماری حەوسەرە).(ئەڵێی ئەسپێی کراس کۆنە).(ئەڵێی ئەسپی بۆ زین کراوە).(ئەڵێی کەڵەشێری سەر بارەدارە).(ئەڵێی لە دەمی سەگ بەربووە).
نمونە زۆرە دەربارەی ئەم بابەتە من تەنھا بەو نمونانە رۆشناییم خستە سەر ئەو بابەتەی کە مەبەستم بوو..دڵنیام لای ئێوەش چەندین پەندی تر ھەیە و ئەگەر تەماشای سەرچاوەکانیش بکرێت زۆر زیاترمان دەست دەکەوێت.

سەرچاوەکان
١. ئیدیۆم لە زمانی کوردیدا…جەلال مەحمود عەلی..ساڵی ١٩٨٢.
٢. فەرھەنگی کورد واتەنی. ع.ع.شەونم .بەرگی یەکەم پیتی ڕ ساڵی ٢٠١٣
٣. سایتی http://chnaran.com/vb/archive/index.php/t-٢٩٤٣.html
٤. سایتی http://xeyal.net/forum/viewtopic.php?id=٦٦٤٢

Previous
Next
Kurdish