Skip to Content

دەقی کراوە پیاسەیەکی درەنگ وەخت لەگەڵ ماغوت-دا …. سمکۆ عەبدولکەریم

دەقی کراوە پیاسەیەکی درەنگ وەخت لەگەڵ ماغوت-دا …. سمکۆ عەبدولکەریم

Closed
by ئازار 6, 2018 General, Poems

(١)
دوای ئەو پیاسەیەش دەبێ ناوە ناوە سەر لە (خەمەکانی بەر ڕوناکی مانگ)ی ماغوت بدەم و بەسەری بکەمەوە.
بەڵکو ئەوە خوایە، قامچییەکەی دەوەشێنێ و شۆڕش دەست پێدەکات و ئێمەش قورتارمان دەبێت لە چنگی ئەو گەرما بەدفەڕەی تەنیا بەگوێی خۆی دەکات:
“هەموو ئەوەی دەمەوێت
بەوپەڕی خێرایی بگەمە ئاسمان
بۆ ئەوەی قامچییەک بدەمە دەستی خودا
تا فەلاقەمان بکات و هانمان بدات شۆڕش بکەین و
یاخی ببین”
(٢)
كۆتایی ساڵی 1989 بوو، لە كۆرێكی شیعری لە هەولێر، كە بۆ ژمارەیەك لە شاعیرانی(هەولێر، رانیە، كۆیە) رێكخرابوو
كه لەو ساوە بۆ ئەمڕۆ دەكاتە (٢٩) ساڵ.
هەروا دەزانم دوێنی بوو.
ئەگەر هەڵە نەبم هەر لەو ئێوارە كۆڕەدا (قوبادی جەلیزادە) شیعری (تەمتومان)ی خوێندەوە:
“بای دێ‌…چ بایەك
مناران قوت دەكا
قەڵایان سەرنخوون
كانیاوان پڕ دەكا
لە ژەهری كێم و خوون”
كەژال ئەحمەد، تازە وەك شاعیرێكی ناسك و بە جورئەت و جوان دەردەكەوت، ئێستاش وەبیرمە كە وتی:
“بۆ ئەو ئێوارە كۆرە براكەمیان لەگەڵ ناردوم، كە دیارە ئاماژەیەكی ڕوون بوو بۆ فەزای ئازادی، لە ڕووە كۆمەڵایەتییەكەیەوە”
ئەو شیعرەم بیر نەماوە كە كەژال خوێندییەوە، بەڵام ئەو دێرە شیعرەم بیرە، کە مشتومڕێکی زۆری بەدوای خۆدا هێنا:
“هیچ شتێك بەم زەوییەم نابەستێتەوە، جگە لە پاژنەی پێڵاوەكانم”
ئەوە، ئەو چركە ساتە بوو، كە بۆ یەکەم جار گوێم لەناوی “محەمەد ماغوت”ی گەورە شاعیر بوو، چونكە دواتر لە “كەژال ئەحمەد”یان هەڵداێی، كە گوایە ئەم دێرە شیعرە، لە شیعرێكی “ماغوت” وەرگیراوە، كە دەڵێ‌:
“هیچ شتێك بەو زەوییەم نابەستێتەوە جگە لە پێڵاوەكانم”
ساڵ هات و چوو، ماغوتم باشتر ناسی، بە تایبەتی كە لە شیعرێكیدا دەڵێ:
“من پاڵەوانم .. كوا جەماوەرم
من خائینم… كوا دارقەنارەم
من پێڵاوم كوا رێگام”
ئێستاش باشترم ناسی كە ئەو قسەیەی ماغوتم خوێندەوە:
“بۆ ئەوەی شاعیرێکی مەزن بیت، دەبێ ڕاستگۆ بیت
بۆ ئەوەی ڕاستگۆ بیت، دەبێ ئازاد بیت
بۆ ئەوەی ئازاد بیت، دەبێ بژیت
بۆ ئەوەی بژیت، دەبێ بێدەنگ بیت”
(٣)
بەهۆی ئەوەی کە ئێمە و ماغوت، سەر بەیەک کیشوەرین
سەر بە یەک ئاسمان و یەک جەمسەرین
بەڵام ئێمە وڵاتێکی بێدەوڵەت و ئەوان نیشتمانێکی فرە دەوڵەتن.
کەچی زامەکانمان یەک جۆر زام و ئەقڵ و مێشکمان یەک جۆر و هەر یەک توخمە.
ئەوەتانێ ماغوت ئەوەی بە نەتەوەکەی خۆی دەڵێت، وەک ئەوە وایە بەنەتەوەکەی منی بڵێت:
” وڵاتەکانمان نوقمی نەخۆشی و نەزانین و بێ ئیشی و قەرز و سێکس و کەبت و ماددەی هۆشبەر و ئوسولییەت و تایفەگەری و توندوتیژی و خوێن و فرمێسک بووە.
کەچی ئێمە سەرقاڵی نقومبوونی تایتانیکـین”
(٤)
هەرچەند لە گەڵ “ماغوت”دا بە رێگادا دەڕۆم و دیقەتی ئاوازی غەم و هەناسەكانی سەر شۆستەی و هەنگاوە لەسەرخۆكانی دەدەم، هێندە زیاتر هیچ و پووچی مرۆڤەكانم بۆ دەردەكەوێت، زیاتریش ئەو تێگەیشتنەم چەکەرە دەکات، كە بەڕاستی ئەگەر پیاو كوژو خوێڕی و سەرسەری و درۆزن و دز و جاسوس و كەسەكانی نێو تاتیرۆخانەكان.
هەموو ئەوانەی، شەریفەكان توڕیان هەڵداونەتە دەرەوەی بازنەی كۆمەڵگا نەبوونایە، ئەوە بە دڵنیایەوە مرۆڤە شەریفەكان دونیایان دەخوارد.
وەك” زەكەریا تامر” لە پێشەكی كتێبی “ساخون وطنی” ماغوتدا دا دەڵێ‌:
” نیشتمانی ستەمگەران هیچ نابەخشێتە خەڵكی لە چەوساندنەوە و زەبوونی و كەساسی زیاتر، بۆیە هەر وەلائێک بۆ ئەم نیشتمانە خیانەتە” ئەو نیشتمانەی هەمیشە بە دەستی شەریفەكانەوەیە، چا نییە مرۆڤە ناشەریفەكان لێناگەڕێن ئەوان بە كەمالی ئیسراحەت لێی پاڵكەون. لە نوستنیشدا دەبێت هەمیشە چاوێكیان زەق بێت.
عیسای برای ماغوت ئاماژە بۆ دواسەتەكانی ماغوتی برای دەكات و دەڵێ‌:
“ماغوت تا دواساتەكانی تەمەنی، شیعر و گۆرانی هەر بۆ برسیەتی و ترس هۆنییەوە، ئەو ماڵەكەی پڕ بوو لە خۆراكی جۆراوجۆر، بەڵام نەیدەخوارد، تا دەست بەو برسییەتییەوە بگرێت، كە لە كاتی نووستندا ئیلهامی پێ‌ دەبەخشی”
ماغوت كاتێك بە گیرفانی بەتاڵ و برسییەتی و بێجگەرەیی و پێڵاوی كون كونەوە، بە شەقامەكانی بەیروتدا دەسوڕایەوە، نزار قەبانی شاعیر لەسەر (دانتێڵا)ی دەنووسی، كە جۆرە قوماشێكی لە ئاورشم و لۆكە دروستكراوە.
بۆیە هەمیشە لەسەر خاكی نیشتماندا كۆمەلێك جانەوەر دەژین، وەك جانەوەر لە هەوڵی یەکتر خواردندان.
(٥)
من ئێستا تێگەیشتم بۆچی لە بەرامبەر ئەو هەموو رووداوە جەرگبڕانەی بەردەوام لە نیشتمانەكەمدا روودەدەن، هێندە خەمساردم.
بۆچی لەبەرامبەر هەموو ئەوەی روودەدات كەمترین فرمێسك بە چاوەكانمدا دێنەخوارێ‌.
كەچی لەبەرامبەر بیرەوەرییە تاڵ و شیرینەكانم، گریان بەردەوام میوانمە و فرمێسك بە چاوانم وشك نابێتەوە.
رەنگە هەموو ئەو مرۆڤانەی تەواوی تەمەنیان لە نێو شەڕی بێ‌ ئاماندا بەسەر بردوە، هەروا بن.
چونكە ناكرێ‌ خۆت بدەیتە دەست ئەو قەدەرەی تەواوی ژیانتی داگیركردوە.
ئەگەر خۆت بدەیتە دەست ئەو مێژووە داسەپاوە، مانایەك بۆ ژیان نامێنێتەوە.
بۆیە تۆ دەبێت مانایەكی تر بە ژیان ببەخشی و هیوایەكی تر بدەیتە بەر خۆت.
لێرەوە دەتوانی بە شێوەیەكی دیكە خۆت بدۆزیتەوە و خۆت لەم گەمارۆیە دەرباز بكەیت، كە خەریكە لە نێوت دەبات.
ئەوە، ئەو ئێوارەیە بوو، كە لە پیاسەیەكی درەنگ وەختدا “ماغوت” پێی وتم.
ماغوت زۆر زوو لەوە تێگەیشتوبوو، كە ناكرێ‌ بۆ هەمیشە بەدیار بێ‌ ئەقڵی سەركردەكانی و خەم و خەفەتی میللەتەكەی كە وەك مەڕ هەر خەریكی چەپلە كوتانن، بە دیار قسە بێ‌ ماناكانی ئەو سەركردانەی هەر دەزانن بقیڕێنن، دانیشێ‌ و خۆی بخواتەوە.
“ماغوت” لە جیاتی ئەوەی فرمێسك بۆ بێ‌ ئەقلی ئەوان بڕێژێت، فرمێسكی بۆ بەدبەختی خۆی ڕشت، ئەو تا ژیا هەر بەدیار غەمەكانی خۆیەوە خەریكی نووسینەوەی غەمەكانی نەتەوەكەی بوو.
“ماغوت” دەڵێ‌:
“بە درێژایی جەنگی حوزەیران فرمێسكێك چییە بە چاومدا نەهاتە خوارێ‌، كەچی گۆرانییەكی فەیرۆز، یان نەجات، یا عەبدولحەلیم دەمگرێنێت”
(٦)
مرۆڤەكان هەمیشە لە نێوان ئومێد و پەشیمانیدا، واق وڕماون، هەندێكمان ناتوانین پشت لە ئومێدەكانمان بكەین.
هەندێكیشمان زۆرجار ناتوانین پەنجەی پەشیمانی نەگەزەین.
هەست دەكەم پەیوەندییەكی ورد لە نێوان ئەم دوو وشەیەدا هەیە. پەیوەندییەك ناتوانین نەڵێین هەردووكیان ڕاستن.
كاتێك ماغوت لە كۆتایی ژیانیدا بە فاتیمەی هاوڕێی دەڵێت:
” ئێمە مەحكومین بە ئومێد”
فاتیمە لە وەڵامی ئەمەدا پێی دەڵێت:
” ئێمە مەحكومین بە پەشیمانی”
ماغوت تەنیا دەتوانێ‌ سەری بۆ ڕاوەشێنێت، وەك ئاماژەیەك، بۆ ئەوەی پێی بڵێت:
” جەستەم تۆڵەی ئەوەم لێدەكاتەوە، كە چەندین ساڵە پشتگوێم خستووە”
هەرچەندە دووریی نێوان “ئومێد و پەشیمانی” ئاسمان و زەوییە، بەڵام نزیكیەكەشی لە دەربرین و تێفكریندا هەر تەنیا ئەو (و) ه ی نێوانیانە.
“بۆیە تا ( و) هەبێ ناتوانین ببین بە یەک گیان لە دوو جەستەدا”
(٧)
هەموومان وەک یەک، لە مانگ ڕادەمێنێن.
کە ڕاشماین، وەک یەک مانگ دەبینین.
کەبینیشمان، وەک یەک لێتێدەگەین.
کە تێشگەیشتین، کاتێک دەبینین مانگ لە جێی خۆی نەماوە.
(٨)
كه‌من ئه‌وانه‌ی‌ له‌ دوا چركه‌ی ته‌مه‌ن و ژیانیشیاندا هیوابه‌خشن. دڵخۆشكردنی مرۆڤ فه‌لسه‌فه‌یه‌كی گه‌وره‌یه‌.
پێدانی هیواو هاندانی مرۆڤ، بۆ ئه‌وه‌ی هه‌میشه‌ به‌رز بڕوانێ‌ و چاوی له‌ ئاسۆ دانه‌بڕێ‌، به‌ مرۆڤه‌ بووده‌ڵه‌كان ناكرێ‌.
هه‌موو فه‌یله‌سوفه‌كان «هایدیگه‌ر» نین له‌دوا چركه‌ی روح ده‌رچوونیاندا بڵێن سوپاس.
له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و سوپاسه‌شدا چه‌ند لقه‌دارو گه‌ڵایه‌ك بخه‌نه‌ نێو تابووته‌كه‌یه‌وه‌.
تۆ سه‌یركه‌، ئه‌و به‌م سوپاسه‌وه‌، ئه‌م مه‌رگه‌ تاڵه‌، چه‌ند شیرین ده‌كات، به‌ڵام ئێمه‌، ئێمه‌ی‌ ئێستا، ئه‌م ژیان و جیهانه‌ قه‌شه‌نگ و شرینه‌ چه‌ند ناشرین ده‌كه‌ین.
(٩)
تۆ بڵێ، كاتێك گه‌ڵاكان زه‌ردبوون و وه‌رین، چ پێویست ‌ده‌كات‌، پێمان بڵێن ئاگاداربن، ئه‌مه‌ نیشانه‌ی‌ هاتنی‌ پایزه‌.
كه‌ به‌فر باری‌ بۆ ده‌بێت نه‌زانین زستانێكی‌ قورس به‌ڕێوه‌یه‌.
كه‌ هێلكه‌مان له‌به‌ر خۆره‌تاو برژاند نه‌زانین ئەم هاوینە‌ چه‌ندە گه‌رمه‌.
کە درخته‌كان زووتر چرۆیان ده‌ركرد نه‌زانین ئه‌مسال به‌هار زووتر دەگات.

Previous
Next
Kurdish