Skip to Content

هۆکاری کێشەی نێوان ئەمریکاو ئێران چی یەو ئاکامی  کشانەوەی لە ڕێکەوتنەکە چی دەبێت؟!

هۆکاری کێشەی نێوان ئەمریکاو ئێران چی یەو ئاکامی کشانەوەی لە ڕێکەوتنەکە چی دەبێت؟!

Closed
by ئایار 17, 2018 General, Opinion

موزەفەر عەبدوڵا

————————————-

بڕیاری کشانەوەی تاکلایەنەی دەوڵەتی ئەمریکا لە ڕێکەوتنە نێو دەوڵەتی یەکەی ٥+١ یانی ،ئەمریکا،بەریتانیا،فەرەنسا،ئەڵمانیا،روسیاو چین – لەگەڵ ڕژێمی ئیسلامی ئێران ، کە لە لایەن ترامپەوە چەند ڕۆژێک لەمەوبەر واژۆ کرا، لە چەند ڕۆژی ڕابردوەوە تا ئێستا یەکێک لە گەورەترین ڕوداوە جهانی یەکان بوو.ئەم ڕوداوە بوە یەکێک لە هەواڵو پرسە گەرمەکانی دەزگاکانی ڕاگەیاندنو ڕای گشتی جیهان.
لەمبارەیەوە لێکدانەوەو ڕاوبۆچونو هەڵویستی جۆراجۆر لە گۆشەنیگای جیاوازەوە بەدی دەکرێت. زیاتریش ڕاوهەڵوێسگیری یە سیاسی یە گشتی و فەرمی یەکان لایەنگیرن بۆلایەنەکان ،جگە لە ڕاو هەڵویستی هەندێک لە چەپو کۆمۆنسیتەکان کە بە گشتی دژایەتی هەمو لایەنەدەرگیرەکان دەکەن.
بەڵام ئەوەی جێگای سەرنجیشە ئەوەیە کە زۆربەی لێکدانەوەو ڕاوبۆچونەکان زیاتر لە ڕوانین لە ڕواڵەتی پرسەکەوە هەڵوێستگیری دەکەن .وە پێیان وایە کە کرۆکی پرسو کێشەو ململانێکە هەر ئەوەیە کە خودی لایەنەکان پروپاگەندەی بۆ دەکەن.
ڕواڵەتی پرسەکەش لای ئەوان ئەوەیە کە گوایە ئێران لە هەوڵی دەسڕاگەییشتنە بۆ چەکی ئەتۆمیو ناوکی و، ئەمریکاو هەمو دۆستوهاوپەیمانەکانیشی ڕێگای پێنادەن ئەم نەیارو دوژمنەیان بێیتە خاوەنی ئەم جۆرە چەکانە چونکە ئەمنو ئاساییشی جیهان دەکاتەوە مەترسی یەوە.لە کاتێکدا وەک ئاماژەمان پێدا ئەمە تەنها ڕواڵەتی کێشەو پرسەکەیەو کردویانە بە بەهانە تا لەم ڕێگایەوە کۆمەڵێک ئامانجی سیاسی و ئابوری و سەربازی تر بەدی بێنن.

جا بۆ ڕۆشنکرنەوەی هۆکارە راستەقینەکان وا پێویست دەکات ئاماژەیەک بە هەندێک تایبەتمەندی ڕژێمی ئیسلامی و بنەمای کێشەوململانێکانی لەگەڵ ئەمریکا ‌و هەندێک لەو زلهێزانە بدەین.
بەر لەهەر شتێک پێویستە ئەو ڕاستیی یە جارێکی تر جەخت لێبکەینەوە کە ئەم ڕژێمە بەرەنجامی بەلاڕێدابردنی ڕاپەرین وشۆرش و سەرکوتی جەماوەری شۆرشگێر بوو کە ڕژێمی شایان ڕوخاند لە ساڵی ١٩٧٩ دا .ئەمەش بە پلەی یەکەم لە نەبونی یەک بەدیلی بەهێزی سیاسی و کۆمەڵایەتی کۆمۆنیستی و کرێکاری وایکرد ئەم باڵە ئیسلامی یەی چینی بۆژوازی لە هەلومەرجێکی تایبەتی ناوخۆیی وناوچەیی و جهانیدا بتوانێت دەسبە سەرهەمو دەسەڵاتو دەوڵەتدا بگرێت و بەهێزی سەرکوت خۆی تا ئێستا بسەپێنێت.
تایبەت مەندی ئەم ڕژێمە ئیسلامی یە سەرکوتگەرو کۆنەپەرستو تیرۆریستیەش لە چاو ڕژێمی شای سەرکوتگەری هاوکارو هاوپەیمانی ئەمریکاو ڕۆژئاوا وەک زۆربەی ڕژێمە سەرمایەداری یە ژێردەستە ئیمپریالی یەکان زیاتر پەیڕەوکردنی بو بۆ مۆدیلی سەرمایەداری دەوڵەتی بەسەر هەمو هۆیەکان وسەرجەم پرۆسەی بەرهەمهێنانی سەرمایەو زیدەبایی و زیدەقازانج لە سایەی دەسەڵاتێکی ئەوپەڕی سەرکوتگەر کە سەرەتایی ترین مافو ئازادی بە ڕەوا نابینێت بۆ کرێکاران و توێژە ستەمدیدەکان.
ئەم ڕژێمە بە پێی ماهیەتە چینایەتی یەکەی نایەوێتو ناتوانێت ڕێگا بدات بە کەمترین کردنەوەی دەروازە بۆ سەرمایەی دارایی و هاوردنی کاڵاو پێویستی یەکانی تری بازارو ململانێی ئازاد.
وە هەر ئەمەش هۆکارو کرۆکی هەمو کێشەو ململانێی و هەڕەشەو کوڕەشەو پیلانەکان لە دژی یەکتر لە نزیک بە چڵ ساڵی ڕابردوەوە تا ئێستا.

جا هەرچی دەوڵەتە ئیمپریالیستەکانی ئەمریکاو ئەوروپایە دەیانەویت ئێران ،کە لەسەر دەریایەک لە نەوتوگازو سەروەتو سامان ،بە تایبەتی هێزی ملیۆنی کاری هەرزان ،ڕاوەستاوە دەرگاکەی بە فراوانی ئاوەڵابێت بۆ ناردنی سەرمایەی دارایی و کاڵاو تەکنیکی ئەوان وەک زۆر ووڵاتی تری دونیا .هەرچی ڕژێمی ئیسلامی ئیرانیشە، وەک ووتمان بە پێی ناوەڕۆکە چینایەتی یە بۆرژوازی یەکەی ، لە ڕووی فکری و سیاسی و مێژویی یەوە نە دەیەوێتو نە دەتوانێت پەیڕەوی تەواو لە مۆدیلی سەرمایەی بازاری ئازادو هاوردنی سەرمایە دارایی و ..هتد دەرەکی بکات بە بێ سانسۆرو لابردنی تاریفەی گومرکی و ململانێیەکی ئازاد.

ئیتر هەمو دروشمو پروپاگەندەکانی تریان لەهەردو لایەنەوە بە تایبەتی ئەمریکاو ڕۆژئاوا لە بونو پەرەپێدانی ئێران بۆ چەکی ناوەکی و مەترسی بۆسەریان و پرسی مافی مرۆڤو دیموکراسی زیاترکۆمەڵە بەهانەیەکن لەدەوری ئەم کێشەو ململانێ سەرەکییەدا دەخولێنەوە.
تەنانەت پروپاگەندەی مافی مرۆڤو دیموکراسی لە دژی ئەم ڕژێمانە تا ئەو جێگایە مەبەستی ئەمریکایە کە کەمترین دەرفەت بدەن بۆ کردنەوەی بازارەکانیان بۆ وەبەرهێنانی سەرمایەی ئەوانە.هەر کات ئەو دەرفەتەیان دا ئیتر پروپاگەندەکان هەموی خودبەخود نامێنن.
باشترین نمونەش دەوڵەتو دەسەڵاتی پاشایەتی سعودیەو زۆری ترە کە سەرەتا ترین مافی مرۆڤو دیموکراسیو هەڵبژاردنی تێدا نی یە بەڵام نەک هەر هیچ کێشەیەکیان لەگەڵ نی یە بەڵکو باشترین دۆستو هاوپەیمانی ئەمریکاو دەوڵەتە سەرمایەداری یە ڕۆژئاوایی یەکانن.
بێگومانە ئەوە ڕونە کە ئەمریکاو پێنج زلهێزە ئەمپریالیزمەکەی بەریتانیاو فەرەنساو ئەلمانیاو ڕوسیاو چین لەوەتەی ڕژێمی ئیسلامی لەسەر کارەو، دەسەڵاتە سەرکوتگەری یەکەی جێگیر کردوە ،بەردەوام بەشێوازی جۆراوجۆر لەهەر دەورەیەک ، چ بە تەنهاو چ پێکەوە ، هەم لە ناکۆکی و ململانێدابونە و هەم لە ڕیکەوتنو هاوکاری بە پێی هێزهاوسەنگی یان .بە تایبەتی ئەمریکا لەهەر دەورانێکی باڵادەستی خۆیدا هەمو شێوازکی فشاری هێناوە بۆ ئەم ڕژێمە .هەر لە ئابڵوقەی ئابورییو پێکدادانی سیاسی، جار جار سەربازی ، تا نەخشەو پیلانی ڕوخانی ڕژێم جا چ ویستبێتی شەر لە دژی بەرپا بکاتو سیناریوی رەشی وەک عیراقو سوریا بەدی بێنێت، بەهاوکاری تاقمە پرۆ ئەمریکایی یەکانی وەک سەڵتەنەتەکان ، یاخود بەهاوکاری باڵە کۆنەپەرستەکانی ناو ڕژێم هەوڵی داوە ئاڵوگۆر بکات بە قازانجی خۆی .

بەڵام دوای چەندین ساڵ لەهەڕەشەو گوڕەشەی دەخاڵەتی سەربازی و سەپاندنی ئابڵوقەی ئابوریو پیلانی جۆراجۆری ڕژێم چێنچی بێئاکام ئیتر لە مانگی مەی ٢٠١٥ هەمویان بە چاودێری نەتەوە یەکگرتوەکانو دەخاڵەتی لیژنەی چاودێری ووزەی ناوەکی و یەکیتی ئەوروپا لەسەر کۆمەڵێک خاڵ ڕێکەوتن. گرینگ ترین خاڵیش ملدانی ڕژێمی ئیسلامی بو بۆ سنوردانان بە پەرەپێدانی پرۆژەی ووزە ئەتۆمییەکەی لە ژێر چاودێری ئەوان. لەبەرامبەر ئەمەدا هاوکات ئەمریکاو هاوکارەکانیشی ئابڵوقەی ئابوری لەسەر لابەرن کە چەند ساڵ بو دایان نابوو. هەڵبەت لەم ئابڵوقەیەشدا ئیران زیاتر لە ١٦٠ ملیار دۆلار زیانی پێکەوتبو.بەڵام بە پێی ڕێکەوتنەکە ١١٠ ملیار دۆلاری بلکۆکراویان دایەوە.ئەمە سەرەڕای کۆمەڵیک شەرتوشروتی تر.
بەڵام دوای ٣ ساڵ لەم ڕیکەتننامەیەو لاوازی بونی پێگەی سیاسی و سەربازی ئەمریکا چ لە گۆڕەپانی ململانێ و شەرەکان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەبەرامبەر نەیارەکانی لەوانە خودی ڕژێمی ئیسلامی چ دابەزینی کێشی لەنێو هاوپەیمانە ئەوروپی یەکانیشی ئیتر ترامپو ئیدارەکەی ناچاربوون چاوبخشێننەوە بە ڕێکەتنامەکەو بەبەهانەی پوچەوە پاشگەز ببنەوە.دیارە لەمڕوەوە نیگەرانی یەکانو هەندێک بەڵگەی ئیسرائیلو سعودیە وەک دوو دۆستی دێرینی ئەمریکاش کاریگەری هەبوە لەسەر ئەم پاشگەزبونەوەیەو کشانەوەیە لە ڕێکەتنەکە.
لە واقعدا ئەمانە هۆکاری سەرەکیو راستەوخۆی ئەم کێشەو ململانێ و پرسەو تەنانەت پاشەکشەی ئەمریکایە لەو ڕێکەوتنامەیە.

بەڵام ئەوەی ئاکامەکانی ئەم کشانەوەیە لە ئێستاو داهاتودا چی دەبێت دەکرێت ئاماژە بە زۆر خاڵ بدرێت لە ئاستی ناوخۆیی وناوچەیی و جیهانی لە زۆر لایەنەوە بۆ نمونە:
یەکەمین : ئاکامی کاریگەری سەلبی هەردو ئەم دەوڵەتە بۆرژواییە ئەوەیە کە بەبەهانەی چارەسەرنەبونی کێشەو ململانیکانیان و ،هەڕەشەوگوڕەشە تەنانەت ئەگەری شەڕ. ئەوە فشاری ئابوری و سیاسی و سایکۆلۆژی زیاتر بۆ خەڵک دێت .بە تایبەتی خەڵکی ئەو ووڵاتانەی کە چەند ساڵە دەرگیری شەڕی نوێنەرایەتی نێوان ئەم ڕژێمانەن.
ئەوەتا هەر لەگەڵ کشانەوەکەیدا ترامپ بریاری سەپاندنی ئەوپەڕی ئابڵوقەی دا بەسەر ئێڕاندا.وە ئەمەش یەکەمین قوربانی یەکەی خەڵکی ستەمدیدەی ئێران دەبێت.
دووەم:هەمو لایەنەکانی دەرگیر لەم کێشەو ململانی یەدا ،بە تایبەتی ئەمریکاو ڕژێمی ئیسلامی دەخاڵەتەکانیان لە ووڵاتانی ناوچەکە ، بە تایبەتی عێراق و سوریاو یەمەن و لیبیاو زۆری تر، توندتر دەکەنەوە. چ ڕاستەو خۆ بە لەشکرکێشی زیاتر، چ بە هاندانوهاوکاری ڕژێم و دەستەوتاقمە کۆنەپەرستە ئیسلامی و تایەفی و قەومی یەکانیان.

سێهەم : پێکدادانە سەربازی و هێرشو ، تەنانەت ئەگەری شەڕی نێو هەندێک لە دەوڵەتەکانی ناوچەکە لەم قۆناغە زیاتر دەبێت . بە تایبەتی پەرەگرتنی ڕاستەوخۆی شەڕ لەنێوان ڕژێمی سوریاو ئێران لەگەڵ ئیسرائیل. وە هەر ئێستا ئەوە بەچاوی خۆمان دەبینین لەم ٢-٣ هەفتەیەی ڕابردوو کە چۆن هێرشی ئاسمانی و موشەکبارانی بنکەکانی یەکتر دەکەن.
چوارەم : قوڵبونەوەی کێشەو ململانێو ، تەنانەت شەڕ لە نێوان سعودیەو هاوپەیمانەکانی لەگەڵ ئێران و هاوپەیمانەکانیان . بە تایبەتی تاقمە چەکدارە تیرۆریستی یەکانیان.بێگومان ئیسرائیلیش لەم نێوەدا ئاگری ئەم شەڕەی نێوان ڕەوتە سوننگەراو شیعەگەراکان بە بە قازانجی خۆی خۆشتر دەکات.
پێنجەم: لەگەڵ زیاتر جەمسەربەندیو گۆرانی ‌هیزهاوسەنگیو قوڵبونەوەی قەیرانو ئاژاوەو پەشیویو شەڕو پێكدادانەکانی نێوان ئەم ڕژێمو تاقمانە لەم ووڵاتانە ئیتر ئەگەری پێکدادانو شەڕی ڕاستەوخۆی نێوان خودی ئەم زلهیزانەش ممکنتر دەبێتو جیهان زیاتر دەخزێننە ناو سیناریوی ڕەشو شەرو کارەساتی گەورەترەوە.

بیگومان هەمو ئەم ئاکامانەش هیچی لە بەرژوەندی و قازانجی جەماوەری ئەو ووڵاتانەو ناوچەکەو جیهان نی یە. تەنها خەڵک دەبیتە قوربانی نێوان کێشەو ململانێو شەڕی ئەم دەوڵەتە سەرمایەداریو ئیمپرپالیستیانە.وە سەرەنجام وێرای پەرەسەندن دیاردەی شەڕوکوشتوکوشتار بێگومان ئاوارەیی و بێکاری وهەژاریو برسیتیو بیخانەولانەییو زۆر دیاردەی تریش سەرهەلدەدات.
جا ئەگەر لە سایەی ئەم ڕژێم و دەوڵەتە سەرمایەداری و ئیپمریالیستیانەو باری ئەمنو ئاساییشو هێمنی و ڕێکەوتنیاندا خەڵک هەمیشە دەچەوسێتەوەو بیمافن ئیتر ئەوە لە سایەی ململانێوئاژاوەو شەرەکانیاندا بێگومانە خەڵکی توشی کارەساتی زیاترو زیاتر دەبن .
بۆیە پێویستە لەسەر جەماوەری کرێکارانو توێژە ستەمدیدەو نەدارو هەژارەکان بۆ ڕێگا گرتنو کۆتایی هێنان بەم هۆکارو ئاکامە کارەساتبارانەی کە دەبنە هۆی دروستبونی ئەم دۆخو کەشە بۆیان بە ئاگایی سیاسی چینایەتی خۆیان ڕێکخراوو یەکگرتوکەن.وە بەردەوام بن لە ناڕەزایەتیەکانیانو خەبات درێژە پێ بدەن تا پاشەکشەو لاوازکردنو تەنانەت ڕوخانی دەسەلاتی بۆرژوازی لەم ووڵاتانە.

بە تایبەت ڕوخانی ڕژێمی ئیسلامی کە نزیک بە چڵ ساڵە بۆتە هێمای ئیرهاب و ئیعدامو سەرکوتو جیاکاری ڕەها بۆ خەڵکی ناوخۆی و ناوچەکە . روخانی ڕژێمی ئیسلامی لە ڕیگای ڕاپەڕینێکی شۆڕشگێرانەی جەماوەرەوە ،کە جارێکی تر تارمایی یەکەی دێتو دەچێت ،دەسکەوتێکی گەورە دەبێت بۆ خەڵکی ئێرانو ناوچەکە .چونکە هاتنەسەکارو مانەوەی ئەم رژێمە تا ئێستا تەنها لە ڕیگای ئیرهابو ئیعدامو سەرکوتی ڕەهاوە بووە .

Previous
Next
Kurdish