کاك ئارم وانابێت! …خدر حسين …. بەشی سێهەم

ئەلبێت کامۆ دەڵێت:( بۆ ئەوەی رۆشنبێرێتی دروست بکەیت تەنها کێشانی راستە بەسەری پەنجەکانتدا بەس نین)
هەروەها دیستۆفیسکی دەڵێت: ‘ ئەدەب ڕێگامان پێدەدات بۆ زیاتر ناسینی مرۆڤ’… کەواتە دەکرێت بڵێین نووسین رەنگدانەوەی ناخ و کەسایەتی مرۆڤیشەو لەو ڕێیەوە دەتوانین زیاتر بیناسین.
پیرەمێردی شاعیریش جوان دەفەرمێت:
پەڵی بەرد بۆ پەلی بەرزە …….. لەقەش بۆ سەر پەلی بەردار
کەواتە بەردگرتنە پەلی بەردار نیشانەی شکستی بەردهاوێژە، کە ناتوانێت بگاتە پەلەکە و نەیتوانیوە خەڵکانیش هەمووان بکاتە کۆپی فەشەل و نوشوستەکانی خۆی و وەك ئەو ببینن و بیربکەنەوەو رەفتار بکەن.
(ئیمیل سیوران)یش دەڵێت: یەکەمجار دەبێت خوێندنەوە لەپێناو ناساندنی خود بێت نەك کەسانی تر.
لەم بەشەدا چەند خاڵێکی گرنگ دەخەمە روو کە وەکو مەرجی باشی و سەرکەوتوویی رەخنەگر تەماشا دەکرێت و ئەوسا بە بەراورد بە نوووسینەکانی کاک ئارام، بزانین لە رووەوە مەوداو بۆشاییەکی چەند دەبینینەوەو هەست پێ دەکەین:

* توانا زیهنییەکان:

مەرجێکی زۆر سەرەکی کارکردن لەسەر دەقی ئەدەبی و نووسینی رەخنە دەربارەیان داواخوازی ئاستێکی بڵندە لە تێگەشتن و رۆچوون، بەو مانایەی رەخنەگر دەبێت توانای تێگەشتن و لێکدانەوەو پەی بردنی هەبێت بە وردو درشتی ئەو دەقەو ڕشتەو بواری دەقەکەش، بۆ نموونە لە دنیاو هونەرەکانی رۆمان یان چیرۆك یان شیعر ….. زۆر شارەزا بێت. ئاوەها دەتوانێت خاڵە دوورو شاراوەکانی مەبەستی نووسەر کەشف بکات و بە کارێکی تازەی رەخنەیی هەستێت.

* ئاستی رۆشنبیری و مەعریفیی:

کەسی رەخنەنووس وەکو گوتراوە دەبێت دەریایەك بێت لە عیلم و عیرفان، لە زانست و ئەدەب، لە فەلسەفەو رۆشنبیریی، خاوەنی زەخیرەیەکی هێندە دەوڵەمەند بێت لە بوارەکانی دەرەوەی ئەو ڕشتە ئەدەبییەشدا تیایدا دەنووسێت، تا پەی بە دیدگا هەمەچەشنەکانی دانەر ببات و لێکدانەوەیان بۆ بکات و بگرە ئەو لە دانەر زیرەکتر بێت و بتوانێت ئەو خاڵە پۆزەتیڤانەی لای دانەریش خامۆشە ئەم بە زانستی بەربڵاوی خۆی ئاماژەیان پێ بدات و بیانهێنێتە سەر رووکار. بێگومان لەمبارەدا وەک هەوڵی رەخنەنووس بۆ خۆرۆشنبیرکردن کاریگەریی هەیە، هەرواش ئاستی خوێندەواریی و بڕوانامەو زمانزانین کاریگەریی گرنگی دەبێت.

* باری دەروونی:

جگە لەوەی کاتێك رەخنەنووس دەیەوێت سەروکاری دەقێك بکات دەبێت لە ئەلفو بێی رەخنە زۆر شارەزا بێت و جیای بکاتەوە لە جۆرەکانی تری وەکو وتار و ڕانان و هەجوکردن و شکاندن، خاڵێکی زۆر گرنگی تر کە کاریگەریی دەبێت لە سەر ئەنجامی لێکۆڵینەوە رەخنەییەکاندا، ئەویش باری دەروونی رەخنەگرە کە دەبێت زۆر ئاسایی بێت و لە ژێر کاریگەریی هیچ هۆکارێکی ناوەکی و دەرەکی خودو لاوەکی دەق و دەقنووسدا نەبێت و هەروەها خۆشی نیشانە سلبیەکانی دەروونی تیا نەبێت، وەکو هەستکردن بە کەمیی و نەزانین، نەزعەی ڕق و تۆڵە و شکاندنی بەرانبەری تیانەبێت بۆ خۆ بڵند کردن، هەروەها لە پرەنسیپی دادگەریشدایە حاکمەکان دەبێتە لە ژێر هیچ فشارێکی ناوەکی و دەرەکیدا نەبن تا حوکمەکانیان دروست بێت.

* لەم رۆشناییانەوە:

لە ژێر تیشکی ئەم راستییانەی لەسەرەوە باسمان کردن باپرسیار لە کاک ئارام بکەین و بزانین تا ئێستا هیچ لێکۆڵینەوەیەکی ئەکادیمی رەخنەیی موعتەبەری لە چ بڵاوکراوەیەدا بڵاوکردووەتەوەو ئێمە نەمانبینیوە تا بیخوێنینەوە، من تا ئێستا هیچ لێکۆڵینەوەیەکی رەخنەیی کاک ئارامم نەبینیوە لە هیچ گۆڤارو سایت و رۆژنامەیەکی ئەدەبیدا بڵاوکرابێتەوە، ئەوەش دەینوسێت تەنها لەناو ئەو کتێبانەدایە کە خۆی بە رەخنەی دەزانێت و هەر خۆشی چاپییان دەکات، کە بە هیچ پێوەرێك بە لای رەخنەی کلاسیکیشدا ناچن، کە ئەو رەخنە کلاسیکیانەش کاریان هەر شیکارییەکی سادە بوو. کاک ئارام ئەمەشی نەکردووە.

ئەوانەش دەکەونە بەر هێرشی شکاندنەکانی کاک ئارام هەموو کەسانی بەهرەمەندو زیرەکی بواری ئەدەبی کوردین، وا تێدەگەم کاک ئارام لە ڕێی ئەو هێرشکردنانەی بۆ سەر ئەو نووسەرانە بڵێت منیش هەم، ئەوە نییە هەموو ئەوانەی خاوەنی بەهرەو جیاوازین من تێکیان دەشکێنم و زەربی سفریان دەکەمەوە، کەواتە من لە هەموویان موهیمترم.
بۆ نموونە لە گەنجترین نووسەرەوە بیگرین کە (گەشبیر ئەحمەد) ـه ، دەبینین خاوەنی بەهرەو زیرەکییەکی لە رادەبەدەرە، بە شێوەیەك لە ماوەیەکی کەمدا توانیویەتی خوێنەرێکی زۆر بۆ شێوازی خۆی پەیدا بکات و کارەکانی کاردانەوەیەکی باشی هەبێت، ئەگەر لای کەسانێکی وەکو کاک ئارامیش بە شکستخواردوو و بودەڵە لە قەڵەم بدرێن، ئەوا واقیع تەواو پێچەوانەی ئەم تێڕوانینە پڕ کینەو هەڵەیەیە.

باشترین ڕێگا بۆ باری دەروونئارامیی کاک ئارام ئەوە پێشنیار دەکەم واز لە کارێك بهێنێت کە لە توانای ئەودا نییەو مەرجەکانی ئەو کارەی تێدا نییە، بە تایبەتی کە قسەمان لەسەر مامەڵەکردن لەگەڵ زەریای نابەجەستەو پڕ نهێنی و جوانی ئەدەبە. زۆر ئاساییە بۆ بژێوی ژیانی کاری کامێرامانی بکات لەو کەناڵانەی چاوپێکەوتنی لەگەڵدا دەکەن لەبری ئەوەی سەر لە خوێنەران تێکبدات و خەڵکانیش ئازار بدات.

Dengekan

دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.