وردەئاهەنگەکانی 16ی ئوکتۆبەری 2017 و کۆکەکەی شوباتی 1964 ….ئەمجەد شاکەلی
ساڵانێک بوو، کەرکووک، بێجگە لە “دڵی کوردستان”، هیجی دیکە نەبوو، بەڵام هەر بۆ کاڵکردنەوە و بەرەبەرە سڕینەوەی دروشمی “کەرکووک دڵی کوردستانە”، کە سەرۆک موستەفا بارزانی دایهێنابوو، جەلال تاڵەبانی، دەستەواژەی”کەرکووک قودسی کوردستانە”ی داهێنا. قودس، کە دەکاتە ئۆرشەلیم، ئەو شارەی بەلای هەموو موسوڵمانان و هەموو عەرەبەوە پیرۆزە و بە لای عیساییانیشەوە پیرۆزە و بە لای جوولەکەیشەوە پیرۆزترە و کە لە 1948ەوە لەژێر دەسەڵاتی ئیسرائیلدایە، هەموو عەرەب و موسوڵمانانی دنیا و تەنانەت هەندێ وەڵاتی دۆستی عەرەب و موسوڵمانانیش هاوار دەکەن، بدرێتەوە بە فلستین، ئیسرائیل نەک هەر نایداتەوە بە فلستین، بەڵکە لە فلستینییەتی و تەنانەت ئیسلامەتیش دایدەماڵێ و دەیەوێ بیکاتە پێتەختی ئیسرائیل و هەموو ڕۆژێک زیاتر دەیئیسرائیلێنێت و دەیجوولەکەیەنێت. ئەو داهێنانەی تاڵەبانی، ناودێرکردنی کەرکووک بە قودسی کوردستان، ڕێک بۆ ئەوە بوو کەرکووک بە قودس بچوێنێت. تاڵەبانی، پیاوێکی فرەزان بوو و دەیزانی چی دەڵێ. بە داهێنانی ئەو دەستەواژەیە، ویستی بە خەڵکی کوردستان بڵێ، ئێوە دەبێ هەر خەون بە کەرکووکەوە ببینن و کەرکووک، بەدەردی قودس ڕۆیشت و تەواو! تاڵەبانی ویستی ڕێک ئەو قسەیەی تاریق عەزیز، لەمەر کەرکووک، بە کورد بڵێتەوە، کاتێ لە ساڵانی 1990دا و لەسەردەمی گوتوبێژدا لەنێوان حوکوومەتی بەغدا و سەرکردەیەتیی سیاسیی کوردستاندا، بە شاندە کوردستانییەکەی گوتبوو:”چۆن عەرەب بۆ ئەندەلوس گریان، ئێوەش هەزار ساڵ بۆ کەرکووک بگرین”. تاڵەبانی، بەو دەستەواژەیەی، دەستبەرداری کەرکووک بوو، ئەو باش دەیزانی قودس ڕۆیشتووە و عەرەب و موسوڵمانان، دوای کڵاوی بابردوو کەوتوون و مەگەر هەر بڵێن “ئەم نانە بەو ڕۆنە”. کە کەرکووک، کە بە قودسی کوردستان ناودێر کرا، خرایە ڕیزی ئەندەلوس و ئەهواز و ئەسکەندەرۆنە و قوبرس و قودسەوە، ئیدی لەو دەمییەوە کەرکووک فرۆشرا!
پاش ڕووخانی ڕێژیمی بەعس، جەلال تاڵەبانی، بە یاوەریی سەنعان قەسساب، کەونەکورد و نوێتورکمان و نوێتۆرانی، چووە کەرکووک و یەکەم کۆمیتەی بەڕێوەبردنی کەرکووکی لەنێوان 24 کەسدا دابەشکرد، 6 تورکمان، 6 عەرەب و 6 مەسیحی و 6 کورد، کورد، بەوە ئەژماری 25%ی دانیشتووانی کەرکووکی بۆ کرا و تاڵەبانی کوردی لە زۆرینەوە کرد بە کەمینە. کەرکووک، ئەو کاتە فرۆشرا!
دوای ماوەیەکی دیکە، جەلال تاڵەبانی، پرۆژەی برۆکسلاندنی کەرکووکی هێنایە گۆڕێ و دەسەڵاتی لەنێوان پێکهاتەکانی کەرکووکدا، بە ڕێژەی 32% بۆ تورکمان و 32% بۆ عەرەب و 32% بۆ کورد و 4% بۆ مەسیحییان، دابەشکرد، هەمدیس کورد کرانەوە بە کەمینە، کەرکووک، ئەو کاتە فرۆشرا!
چ ئەودەمەی 6 جار 4 و چ دەمی 3 جار 32%+4%ی کەرکووک، هەرگیز بۆ تاکە یەک جاریش، جەلال تاڵەبانی نەیتوانی وەک چۆن دەسەڵاتی لە کەرکووک بەو جۆرە دابەش دەکرد، لە بەغدایش، کە پتر لە چواریەک(25%)ی کوردنشینە و لە کووت و دیالە و مووسڵ و شوێنانی دیکەش هەروا، داخوازی ڕێژەی چەند لە سەدێک بۆ کورد بکات!
تەواوی ئەو ماوەیەی(لە 2005ەوە تا مانگی دیسەمبەری 2012، کە ئیدی نەخۆش کەوت)، جەلال تاڵەبانی سەرۆککۆماری عیراق بوو، تاکە یەک بڕیاری ڕێژیمی بەعسی لەمەڕ عەرەباندن و پاکتاوی نەتەوەیی و گۆڕینی دیمۆگرافی و خاکی کەرکووک، نەسڕایەوە و پووچەڵ نەکرایەوە و یەک میتر خاکی دابڕاو لە کەرکووک(خورماتوو، کفری، کەلار، چەمچەماڵ و ناحیە و گوندەکانیان) نەگەڕێنرایەوە سەر کەرکووک و تاکە یەک عەرەبی داگیرکەری کەرکووک، نەنێردرایەوە بۆ زێدی خۆی، کەرکووک، ئەو کاتە فرۆشرا!
لەنێوان 1964 و 2017دا 53ساڵ هەیە، لە ماوەی ئەو 53 ساڵەدا، ئیدیۆلۆگییەک، بیروباوەڕێک، دیدێک، کە ئیبراهیم ئەحمەد و جەلال تاڵەبانی دامەزرێنەی بوون، هاتە گۆڕێ و چەکەرەی کرد و بوو بە وزە و هێز و خڕبوونەوە و دەستە و گرۆ و حیزب و بەنێو هەموو شادەمارەکانی ئەم گرۆ و حیزبانەدا دەهات و دەچوو و دێت و دەچێت و هەموو جمگەکانیانی تەنیبووە و تەنیوەتەوە: پارتی دیموکراتی کوردستان(باڵی ئیبراهیم ئەحمەد-جەلال تاڵەبانی/ باڵی مەکتەبی سیاسی).
پارتی شۆڕشگێڕی کوردستان(حیزبەکەی ئیبراهیم ئەحمەد-جەلال تاڵەبانی). پارتی شٶڕشگێڕی کوردستان(حیزبەکەی شێخ عەبدوسسەتتار تاهیر شەریف). بزووتنەوەی پێشکەوتنخوازانی کورد(حیزبەکەی مەلاماتۆر). یەکیەتیی نیشتمانیی کوردستان (بزووتنەوەی شۆڕشگێڕان + هێڵی گشتی + کۆمەڵەی مارکسی- لێنینی کوردستان/کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان). ئاڵای شۆڕش. بزووتنەوەی گۆڕان و هاوپەیمانی بۆ دیموکراسی و دادپەروەری. ئەو ئیدیۆلۆگی و بیروباوەڕ و دیدە لەنێو هزری تەواوی ئەو گرۆیانەدا خۆی بینییەوە و جێی خۆی کردەوە و سنووری باشووری کوردستانی بەزاند و بەنێو حیزب و خەڵکی کوردی بەشەکانی کوردستاندا، تەشەنەی کرد و تائێستاش بەردەوامە. ئەو بیروباوەڕ و دید و ئیدیۆلۆگییە، کە لەو دەمییەوە، ڕێباز و فێرگەیەکە و بە “جەلالی” ناوی دەرکردووە و لەگەڵ گیانی شارچێتی سلێمانیدا، تێکەڵ و ئاوێتەبووە. جەلالی و شارچێتی(سلێمانیچێتی)، تاکە یەک فەلسەفەیان لە ژیان و بووندا هەبووە و هەیە و هەوادارانی لیێ گلێر بوونەوە و بووە بە بازنەیەک بۆ خڕبوونەوەیان، ئەویش سڕینەوەی مێژوو و ناو و ماڵی بارزانییە و هیچی تر.
لەپێناو گەیشتن بەو ئامانجە(سڕینەوەی مێژوو و ناو و لەنێوبردنی ماڵباتی بارزانی و بارزانیزم) و بە گوێرەی ئەو هزرەی جەلالیزمی لەسەر دانراوە، گرتنەبەری هەموو ڕێگەیەک شیاوە و هیچ ئامرازێک نەشیاو نییە. جەلالییان، بەس بۆ لەبەینبردنی ماڵباتی بارزانی، ئامادەن خۆ لەبەین ببەن، ئامادەن وڵات و خاک و گەل بفرۆشن و ببنە کەواسووری بەر لەشکری نەیارانی کوردستان و بە کردەوەیش کردوویانە. 16ی ئوکتۆبەری 2017 و ڕادەستکردنی کەرکووک بە دەسەڵاتدارانی بەغدا، ترۆپکی خەباتی 53 ساڵەی ئەو فێرگە فەلسەفەییە بوو. ئەوان، کە دیتیان نزیکەی %95ی خاکی باشووری کوردستان، ڕزگار بووە و نزیکەی %93ی خەڵکەکەی، بە کەرکووک و تەواوی ناوچە دابڕێنراوەکانی دیکەوە، دەنگیان بە سەربەخۆیی کوردستان داوە و نۆرەی بارزانی و هەولێر لە هەڵکشاندایە، هەستیان بە لاوازی و بچووکبوونەوە و گرگنی خۆیان کرد و لەپێناوی لاوازکردن و سڕینەوە و شکاندنی ماڵباتی بارزانیدا، تەواوی ئەوەی گەلی کوردستان لە ماوەی سەد ساڵدا پێیگەیشتبوو، بە چەند سەعاتێک دایان بە ئاودا و لە دوندەوە، وەک جێبەجێکردنێکی فەلسەفەکەی جەلال تاڵەبانی”دەوڵەتی کوردی خەونی شاعیرانە”،کورد و پرسی کورد و خەونی سەربەخۆیی و ئازادییان، هێنایە خوارێ و هەر هیچ نەبێت بۆ ماوەیەک دایانڕووخاند و دوایانخست.
هەر دوای چەند سەعاتێک لە داگیرکردنی کەرکووک لەلایەن بەغداوە، کۆمپانیای بریتش پیترۆلیۆم(British Petroleum) یا(BP)، گەیشتنە کەیوان. ئەو کۆمپانیایە سەر بە وەڵاتێکە، هەمیشە کەرکووکی بە هی خۆی زانیوە، چونکە ئەو یەکەم وەڵات بوو، نەوتی کەرکووکی دەرهێنا و هەر ئەویشە، خۆی بە زڕبابی کوردستان و هەموو عیراق دەزانێت. ئەمە هەر هیچ دەرنەخات، ئەوە پێشان دەدات، کە ئەوانەی کەرکووکیان ڕادەستی بەغدا کرد”دەستەی 16ی ئوکتۆبەر”(کوڕێک و برازاکانی تاڵەبانی+بڕێک لە سەرانی یەکیەتیی نیشتمانیی کوردستان) و دەسەڵاتدارانی بەغدا و ئەوانەی ئێرانێ، کە بۆ کۆمەکی 16ی ئوکتۆبەرییە کەواسوورەکانی بەر لەشکر هاتبوون، هەموو دەچنەوە سەر یەک سەرچاوە و هەموو لەسەر یەک خوان دەلەوەڕێن، ئەویش ئەو وڵاتەی خاوەنداریەتی BP دەکات و هەموو لەبنەوە گرێدراوی یەکدین. بریتانیا، هەر لە یەکەم ڕۆژی باسوخواسی گشتپرسییەوە، بێ شاردنەوە، دژی بوو و هەرگیز لەگەڵ سەربەخۆیی باشووری کوردستاندا نەبووە، چون سەربەخۆیی باشووری کوردستان و دامەزراندنی دەوڵەتی کوردستان، دەکاتە تێکشکان و داڕووخانی ئەو پەیکەرەی، بریتانیا بۆخۆی دروستی کردووە، واتە: عیراق. عیراق، شاکاری بریتانیایە، چۆن بریتانیا لەگەڵ دەسکاری و گۆڕینی نەخشەی عیراقدا دەبێت؟ ئەوانەی کەرکووکیان دا بە دەستەوە و کەرکووکیان داگیرکرد، شاگردی بریتانیان و بە میرات لە باپیر و باوک و مامیانەوە، بۆیان ماوەتەوە.
ئەوانەی کەرکووکیان ڕادەستی بەغدایە کرد، هەمیشە ئاگری ژێرکا ئاسا، تەواوی توانستی ماددی و دارایی خۆیان و پێوەند و ڕایەڵە و میدیاکانی خۆیان، تەرخان کردووە بۆ شۆردنەوەی مێشکی خەڵکی ئەو دەڤەرە کەسکەی بندەستیان، بەوەی، کە مووچە لە نەتەوە و خاک و نیشتمان و هەرچی شتی ترە گرنگترە، چون ئەگەر وانییە، بۆ هەموو ئەو گەنجە خوێنگەرمانەی دەهاتنە سەر شەقامەکان و سنگیان بە گوللەوە دەنا، تاکە یەک ڕۆژ دژبە ڕادەستکردنی کەرکووک و دژ بە ڕادەستکەرانی کەرکووک، نەچوونە سەر شەقام و یەک وشەیان لە زار نەهاتە دەر!
لە مێژووی نوێی کوردستاندا، دوو دانە خاڵی تاریک، گەلێ تارێک هەن، یەکەمیان دووبەرەکی 1964 و جودابوونەوەی جەلالییان بوو لە پارتی دیموکراتی کوردستان و سەرکردەیەتی بارزانی، کە تا ئەم ساتەیش گەلی کوردستان، تەواوی کوردستان، باجەکەی دەدات و سەرتاپا کوردی کەرت کردووە، دووەمیشیان، 16ی ئوکتۆبەر و ڕادەستکردنی کەرکووک بوو. قارەمان و کوڕەئازاکانی ئەوەی یەکەم(1964)، باپیر و باوک و مامی کەتنکەرانی دووەم(2017) بوون.
لە مێژووی نوێی کوردستاندا، دوو دانە خاڵی ڕوون وەک “ڕۆژی نیوەڕۆ” و وەک “چاوی قرژانگ” و وەک “کانیەکی ڕوونی بەر تریفەی مانگەشەو..” هەن، یەکەمیان، ڕێککەوتنی 11ی مارسی 1970ی نێوان سەرکردەیەتی کوردستان و حوکوومەتی بەعسی بەغدایە، دووەمیشیان، گشتپرسیی 25ی سێپتەمبەری 2017، بۆ سەربەخۆیی باشووری کوردستان. پێکردنی ئەو هەردوو چرایە، لەسەر دەستی بارزانی باوک(مەلا موستەفا) و بارزانی کوڕ(مەسعوود)بوون. ئەگەر ئەوەی یەکەمیان، خۆشترین چوارساڵێکی بۆ باشووری کوردستان و کوردی عیراق، هێنابێ، ئەوەی دووەمیان هەڵکشانێک بوو بەرەو ترۆپک، چون بۆ یەکەمجار بوو لە مێژووی کورددا، تێکڕای خەڵکی کوردستان، بە کۆی دەنگ، بڵێن نەء بۆ ژێردەستەیی و سەربەخۆیی هەڵبژێرن. 25ی سێپتەمبەری 2017 و گشتپرسی و دەنگدان بۆ سەربەخۆیی باشووری کوردستان، ئازاترین هەنگاو و درەوشاوەترین لاپەڕەیەکە لە ژیانی مەسعوود بارزانیدا. ئەوەی بارزانی لە 25ی سێپتەمبەریی 2017دا کردی، نە سەرەڕوویی بوو و نە هەڵە، نە خواست و ئارەزوویەکی خۆیی و کەسەکی و بنەماڵەیی بوو، وەک نەیارانی بارزانی وێنای دەکەن، بەڵکە هەڵبژاردنی بەرەی گەل و چوونەپاڵ خواستی گەلی کوردستان بوو و پەیامێک بوو بۆ نەتەوە سەردەستەکانی دەوروبەر (تورک، عەرەب و فارس) و هەموو جیهان، کە گەلی کوردستانیش هیجی لە گەلانی دیکەی دنیا کەمتر نییە.
بەو کارەیشی، بارزانی، وەک ڕێبەر و سەرکردەیەک لە مێژوودا ناوی خۆی تۆمار کرد. جەلالیزم، چۆن چاوی بەرایی دەدات و بەو شکۆمەندییە قایل دەبێت! هەرگیز نەء. دەستەی 16ی ئوکتۆبەر و کوڕ و برازاکانی جەلال تاڵەبانی و بڕێک لە سەرانی حیزبەکەی تاڵەبانی، بە دەستتێکەڵکردن لەگەڵ دوژمنانی کورد و داگیرکەرانی کوردستاندا، کەرکووکی هەمیشە بریندار، کە تازە برینەکانی خەریکبوون ساڕێژ دەبوون و تازە بەرگی بووکێنی پووشیبوو و زەماوەندی بۆ ساز دەکرا و دەگوێزرایەوە، لە خوێندا دەیگەوزێنن و لە دووکەڵدا قانگی دەدەن و تارا و بەرگی بووکێنییەکەی دەسووتێنن و دەستی دەدەنە دەستی داگیرکەرانی دڕندە و تینووی شەهوەتەوە و هەموو زیناکەرانی شەو دەکەن بە ژوورەکەیدا و لە پشتی دەرگاکەیەوە ڕادەوەستن، گوێ لە هاواری سمینی پاکیزەیی دەگرن .
لە جیهاندا لە دووڕوویی و هەلپەرستی و خۆیەکلایینەکردنەوە و منجەمنجکردن و خۆساغنەکردنەوە و ناڕوونی و لاڕێگرتندا، حیزبێکی دیکە لە وێنەی یەکیەتیی نیشتمانیی کوردستان نابینرێتەوە و ئەگەر هەبێتیش دەگمەنە! حیزبێکە لەیەک کاتدا: لەگەڵە و لەگەڵیش نییە، پێی باشە و پێیشی خراپە، بەڕاستی دەزانێت و بەناڕاستیشی دەزانێت، مارکسیست و ماویست و چەپ و سۆسیالیستە و ئیسلامی و سەرمایەداری و هاندەری کەرتی تایبەتیشە، کوردستانییە و ناکوردستانی و عیراقییشە، ئەمە و ئەویشە و ئەوەیە و ئەمەیشە و ئەمانە و ئەوانەیشە و لەمانە و لەوانیشە و….تاد. تەواوی ئەو سیاسەت و دیدە دووڕوویی و هەلپەرستی و خۆیەکلایینەکردنەوە و منجەمنجکردن و خۆساغنەکردنەوە و ناڕوونی و لاڕێگرتنە، هەڵقوڵاوی یەک فەلسەفەیە، کە هەموودەم جەلال تاڵەبانی دەیگوتەوە و جەختی دەکردەوە، ئەویش فەلسەفەی”چەپکەگوڵ”ە، چەپکەگوڵەکەی تاڵەبانی، کە پێڕۆیانی وەک دروشمێکی پیرۆز، وەک بڕگەیەک لە ئایینێک، وەک ڕێباز و هزرێک، تەماشای دەکەن و دەیڵێنەوە. ئەو فەلسەفەیە یا ڕوونتر ئەو سیاسەتە، کە “چەپکەگوڵ” بنەما تیۆری و هزرییەکەیەتی و بووە بە نەخشەڕێگە و چرایەک بۆ جەلالییان، ڕێک ئەوە کەرکووکی بەو دەردە برد وا دەیان ساڵە پێوەی دەتلێتەوە و دەناڵێنێت.
ئەوەی لە 16ی ئوکتۆبەری 2017دا لە کەرکووک ڕوویدا، بێجگە لە ناپاکی و خیانەت، ناکرێ ناوێکی دیکەی لێبنرێ. ئەوانەی لەو ڕۆژەدا و لە ئەنجامی پێکهاتنێکی ژێربەژێریی، حەشدی شەعبی و هیزی دەرەکی و دەسەڵاتدارانی بەغدایان پەلکێشی کرد و کەرکووکیان وەک دیارییەک، ڕادەستیان کرد، بێجگە لە خیانەتکار و وڵاتفرۆش، ناکرێ ناوێکی دیکەیان لێبنرێ.
شاعیری گەورەی کورد شێخ ڕەزای تاڵەبانی دەڵێ:
پیر کە کۆکی و نەتڕی دوورە لە مردن هێشتا
وردەئاهەنگی دوای کۆکە نیشانەی ئەجەلە
پیر کە کۆکی و تڕی، دەنگی وەک بارەزەلە
شاهیدی موعتەبەرم عیززەتی مەئمووری تەلە
کۆکەکەی شوباتی 1964ی جەماعەت درێژەی کێشا تا ڕەسییە وردەئاهەنگەکانی 16ی ئوکتۆبەری 2017 و ئیدی نیشانەکانیشی وا بەرەبەرە دەردەکەون.
2017-11-17
————————
نیوە دێڕێکە لە شیعری”جوانی بێ ناو”ی مامۆستا گۆران.
شاعیری عیراقی، موزەففەر ئەننەوواب(مظفرالنواب)لە شیعرێکیدا، بە ناوی: قودس، بووکی عەرەبایەتیتان”القدس عروس عروبتکم” دەڵێ:
القدس عروس عروبتكم
فلماذا أدخلتم كل زناة الليل إلى حجرتها ؟؟
ووقفتم تستمعون وراء الباب لصرخات بكارتها
وسحبتم كل خناجركم
وتنافختم شرفا
وصرختم فيها أن تسكت صونا للعرض
فما أشرفكم
أولاد القحبة هل تسكت مغتصبة ؟
أولاد القحبة
لست خجولا حين أصارحكم بحقيقتكم
إن حظيرة خنزير أطهر من أطهركم
