ئامانجی هونەر هوشیاركردنەوەی مرۆڤە* (گەعدە) جنسێكی غەریب لەناو هونەردا -1- … نەبەز گۆران
بەشی یەکەم …
هونەر چییە؟ ئەركی هونەر چییە؟ ئەو رووبەرەی هونەر كاریتێدا دەكات، چ رووبەرێكە؟ ئایا ئیشی هونەر خزمەتكردنە بە دیدگا چەقبەستووەكە، یان بەرهەمهێنانەوەی روانینی نوێیە؟ ئایا هونەر دەردە دڵە، ستایشكردنی ئەویتری دەرەوەی خۆتە، یان پانتاییەكە تا لەوێوە دەسكاری دونیا بكەیت؟ ئەو زمانە شەعبییەی لەیەككاتدا، بە (عەباسی كەمەندی) دەڵێت: هونەرمەند و بە (گەعدەچی)یەكیش دەڵێت: هونەرمەند، چۆن سەیری هونەر دەكات؟ میدیای بەكاڵاكردنی هونەر و شیعر، بۆچی پشت لە هونەر دەكات و خەریكی بازاڕی (گەعدە)یە؟ ئەی ئەوانە كێن بە (گەعدە) دەڵێن: هونەری میللی؟ جیاوازییە گەورەكانی هونەری میللی و (گەعدە) چین؟ ئەو دۆخە سایكۆلۆژییەی دەرك بە خۆونبوون دەكات، بۆچی تەماهی لەگەڵ (گەعدە) دەكات و پشت لە هونەر دەكات؟ سایكۆلۆژیای شێواو بەدوای چ چێژێكدا دەگەڕێت؟ بۆ ئەوەی هونەری میللی بناسین دەبێت لە كوێدا بۆی بگەڕێین؟ هەر كارەكتەرێك دەنگی خۆشبوو هونەرمەندە؟ گەر دەنگخۆشی هونەربێت، ئەی هونەر خۆی چییە و ناهونەربوون چییە؟
لەم وتارەدا تەنها ئیش لەسەر هونەری گۆرانی و هونەری شیعر دەكەم.
دەمەوێت بە پشت بەستن بە كۆمەڵێك تێزی فەیلەسوفان بۆ وەڵامی پرسیارەكان بگەڕێم و، پاشان لەسەر ئەو دۆخە سایكۆلۆژییە شێواوە بوەستم، كە هونەری گۆرانی و هونەری شیعر ناناسێت و لە لاوازی هوشیارییەوە سەرقاڵی وێرانكردنی ئەو دوو هونەرەیە. لەتەنیشت ئەم دۆخەوە قسە لەسەر ئەو میدیا نمایشكار و بەكاڵاكردنە دەكەم، لەرێگای ئاستە لاوازەكەی خۆیەوە دوای وێرانكردنی هونەری گۆرانی، ئێستا سەرقاڵی وێرانكردنی هونەری شیعرە و، لە رێگەی (گەعدەی شیعری)ییەوە، ئاستی شیعر و ئاستی زمانی دابەزاندوەتە شوێنێك، تەنها دەكرێت ئەو ئاستە لەچوارچێوەی (گەعدەدا) ناوی بهێنین. لەتەنیشت ئەمەوە لەناو هونەری گۆرانی كورییدا، لە (سەید عەلی ئەسغەر)ەوە، تا ئێستا بەدوای هونەر دەكەوین و دەپرسین لەكام وێستگەی هونەردا، بە هونەری میللییشەوە، (بەند و گەعدە) بوونی هەبووە؟ ئەم مۆدێلە چیبوو هات و لەناو كام چیندا گرنگی پێدەرێت؟ ئەو چینە لەرووی سایكۆلۆژییەوە خوێندنەوەیان بۆ بكرێت، یان لەرووی هونەرییەوە؟ چێژ و سەلیقەی ئەو چیینە چۆنە؟ ئەم جنسە غەریبە لەناو هونەردا بۆ رێیدەبێتەوە و، ئەو زمانە شەعبیە بۆ ریزكردنی وشە بۆ ناوینراوە شیعر؟
“هونەر بریتییە لە دیتنی راستییەكان، یان بیرێك لە فۆڕمی دیمەنی فەنتازیا. هیگڵ.” ئەو راستییانەی لەناو ژیانی واقیعیدا هەن، دەبنە دینەمۆیەك بۆ بینینێكی جیاواز لای هونەر. هونەر لەگەڵ راستییەكاندا دەرگیردەبێت، سەرلەنوێ خوێندنەوەیان بۆ دەكات و، ئەم خوێندەوەیە گومان و پرسیار لەسەر خودی راستییە بینراوەكان دروستدەكات، گومان و پرسیارەكان لای هونەر دەبنە دروستكردنی جۆرێكی دیكە لە راستی، كە ئەو راستییە نییە دەبینرێت و راستییەكە هونەر خۆی دەیخولقێنێت.
بە دیوێكی تردا، خولقاندنەوەی راستیییەكی نوێیە پێچەوانەی راستییە بینراو نەریتییەكە. ئەگەر هونەر ئاوەژوكەرەوەی راستی نەریتی و بینراو نەبێت بۆ خولقاندنی راستییەكی نوێ، دەبێتە كۆپی كەرێكی ئەو راستییە و، كۆپیكردنەوەی راستی هەرچییەك بێت هونەر نییە. بە دەر لە راستی بوونەكە، بیرێكە لە ناو هەرێمی خەیاڵدا. هێزێكی گەورە لەناو هونەردایە هێزی خەیاڵە، ئەم هێزە بەردەوام سنوورەكان تێدەپەڕێنێت و لەرێگەی خەیاڵەوە جیهانێكی دیكە دروستدەكات، ئەم جیهانە زۆر جار لەسەرووی جوانی جیهانە واقیعیەكەوەیە. ” كەسیەتی هونەرمەند، كەسێكە پەی بە نهێنییەكانی سروشت دەبات. بلینسكی.” پەیبردن بە نهێنییەكان، پەیبردنێكی ئاسایی نییە، لەناو سروشتدا كۆمەڵێك نهێنی بوونی هەیە، ئەم نهێنیانە كەسی ئاسایی پەیان پێنابات، تەنها هونەرمەند پەی بەم نهێنیانە دەبات، چونكە كەسیەتی هونەرمەند سەروكاری لەگەڵ ئەندێشەدایە، ئەندێشە وەك مەكینەیەكی بەرهەمهێنان بۆ هونەرمەند، دەبێتە چەقێك تا پەی بەو نهێنیانە ببات ئەویتری ئاسایی دەركی ناكات. هەر ئەم پەیبردنە لەرێگەی ئەندێشەوە كەسێك لە كەسێكی ئاسییەوە دەكات بە هونەرمەن.
گەر هونەرمەند وەك ئەوانیتر سروشت ببینێت، وەك ئەوانی تر وێنای دەرەوەی خۆی بكات، وەك ئەوانی تر لەگەڵ دۆخەباوەكاندا بیگوزەرێنێت، ئیدی نەهونەرمەندە و نە هونەرێك لە ئەودا بوونی هەیە. جیاكردنەوەی هونەرمەند و ناهونەرمەند راستەوخۆ پەیوەندی بە ئەندێشەوە هەیە. ئێمە بۆ ئەوەی هونەرمەندێك بناسین، سەیری بەرهەمەكەی دەكەین و لەرێگەی بەرهەمەكەیەوە ئەندێشەی دەناسین، ئەو كەسەی بەرهەمەكە بڵاو دەكاتەوە ئەندێشەیەك لەبەرهەمەكەیدا نەبێت پەی بە نەبینراوێك نەبردبێت، بێگومان ئەو كەسە بەرهەمێكی پیشاننەداوین ناوی هونەری لێبنرێت، لەبری ئەوە لەناو دونیا بینراوە ئاساییەكەدا بە بێ پەیبردن بە نەبینراوەكان، لاسایكردنەوەیەكی خستوەتە بەردەستمان و ئەم لاسایكردنەوەیە بە هونەر وێنادەكات، لەكاتێكدا تەنها لاسایكردنەوەیەكە، بەبێ پەیبردنبێك بە نهێنییەك و بەبێ هونەرێك سەروكاری لەتەك ئەندێشە هەبێت. لەناو جەوهەری هەر بەرهەمێكی هونەریدا ئەندێشەیەك بوونی نەبێت، وەزەیەك بخاتە ناو بەرهەمەكەوە ئەو وزەیە خولقاندنێكی نوێ بخاتە روو، ئەو بەرهەمە و خاوەن بەرهەمەكە نەیانتوانیووە كارێكی هونەری بكەن، تەنها لەژێر ناوی هونەردا، بەرهەمێكی ناهونەریان خستوەتە سەركۆی ئەو بەرهەمانەی دیكە هونەرێكیان تێدا نییە.
“هونەر تەنها كاتێك بە مەبەستی خۆی دەگات، لە دیاردە تایبەتەكاندا، پرسی گشتی و پێویستی عەقڵانی ئاشكرابكات و گشتییەتی نادیاری دیاردەكان، لەگەڵ گشتییەتی بەرهەستی ئەواندا دەربخات. هیگڵ.” ئەو دیاردە تایبەتیانەی لەناو فەزای تایبەتدا ماونەتەوە، ئەركی هونەرە لە رێگەی عەقڵگەڕاییەوە ئەم پرسە نادیارانە سەرلەنوێ شەنبكاتەوە و بیانكاتە پرسێكی گشتی و دیار. پرسە نادیارەكان پرسگەلێكن لە رووبەری تایبەتی خۆیاندا كار لەسەر مانەوەی تاك و كۆمەڵگە دەكەن لەشوێنێكی چەقبەستوودا، هونەر دەرك بەم نادیاری و چەقبەستوویەدەكات، دەرك بەم تایبەتی بوون و وەستانە دەكات، لە رێگەی هونەری ئەندێشەوە ئەم نادیاریانە كەشفدەكات و لە تایبەتی بوون دایاندەماڵێت و دەیانكاتە پرسی گشتی و دیار. كاتێك دەبنە پرسی گشتی و دیار، دەبنە شوێنی گفتوگۆكردن و خوێندنەوە، شوێنی بینین و بیرلێكردنەوە، شوێنی سەرلەنوێ دارشتنەوە و مانادانێكی نوێ پێیان. هونەر لەم دیاردە تایبەتیانەدا دەورێكی گرنگ دەبینێت و، تەنها ئەوی هونەرە دەتوانێت لە رێگەی هونەری بیركردنەوە و خەیاڵكردن جارێكی دیكە ئەم نادیاریانە بدۆزێتەوە و، پرسەكە بكاتە پرسی گشتی.
هەردیاردەیەكی تایبەت ویستی فەزاكەی خۆی فراوانبكات و لە وەستاندا بەردەوام بێت، لەو ساتەدا ئەركی هونەر دێتە پێش بۆ هەڵتەكاندنەوەی ئەو فەزا وەستاوە و گۆڕینی بۆ پرسێكی گشتی. “هەرگیز هونەر بە مانای لاسایكردنەوە نایەت. هیگڵ.” هونەر كاتێك دەبێتە هونەر لاسایی كەرەوە نەبێت، ئەو لاسایكردنەوە چ بۆ لاسایكردنەوەی سروشت بێت، یان خودی ژیانی گشتی، یان دووبارەكردنەوەی رابردوو، ئیشی ئەوانی دی. ئەگەر هونەر لە چوارچێوەی لاسایدا مایەوە، لە مانا راستەقینەكەی خۆی دادەماڵدرێت و دەبێتە ناهونەر. هونەربوون لەو چركەساتەوە دەستپێدەكات، دووبارەكردنەوە و لاسایكردنەوە تێدەپەڕینێت و بە جۆرێكی دیكە وێنای سروشت و ژیان و دیاردە و نەبینراوەكان دەكات، بیركردنەوە و دونیابینیەكی نوێ بەرهەمبهێنن. یانی: (هیگڵ) وتەنی: ” هونەر راستییەكان دەخولقێنێتەوە، كۆپییان ناكات.”
هیچ كام لە فەیلەسوفان، لەسەر هونەر و جوانی ناسین لە هونەردا، هونەر ناكەنە دەرەوەی ئەندێشە. بەردەوام ئەندێشە لە هونەردا رووبەرێكی فراوان داگیردەكات و، هونەر راستەوخۆ كاتێك دەبێتە هونەر، ئەندێشەیەكی تێدابێت لەناو پانتایی ئەندێشەدا بەشوێن ماناكاندا بگەڕێت. ئەندێشەش تەنها پەیبردن نییە بە نەبینراوەكان، ئەندێشە سەرلەوێ خوڵقاندنەوەیە. بەڵام هونەر و هونەرمەند دانابڕدرێن لە فەزا كۆمەڵایەتییەكە. ئەو فەزایەی هەیە، وەك (ئانتۆنی گرامشی) كاتێك نائومێد دەبێت لە فۆرمێكی باوی هونەر، دەڵێت: “دەبێت باس لە خەبات بۆ فەرهەنگی نوێ بكەین، یانی خەبات بۆ ژیارێكی ئەخلاقی نوێ و روانینێكی نوێ. روانگەیەك كە دەبێت بە شێوەیەكی نوێ راستییەكان ببینین، تا لەسەرئەنجامدا جیهانێك بخولقێنین لەگەڵ هونەرمەندی شیاو، بەرهەمی هونەری شیاو بێتە ئاراوە.” ئەم دیگایە دەمانبات بۆ پرسیاركردن لەسەر فەرهەنگی نوێ. بە بروای ئەم فەیلەسوفە ناتوانین هونەر داببرین لەو فەرهەنگەی لەناو كۆمەڵگەدا هەیە و داوای لێبكەین پەرجومان پیشانبدات بۆ ئەوەی فەرهەنگەكەمان گۆڕانكاری بەسەردابێت.
پێش ئەوەی خەباتبكەین بۆ بەرهەمهێنانی هونەرێكی بەرز، پێویستە خەبات بۆ گڕینی فەرهەنگ بكەین. گۆڕینی فەرهەنگ لەگەڵ خۆیدا گۆڕینی هونەریش دەهێنێت. بەبێ دەسكاریكردنی فەرهەنگی كۆمەڵگە، هونەر بەتەنیا ناتوانێت دەستكاری خۆی و فەرهەنگیش بكات. ئەشێت ئەم دیدە پشت بەوە ببەستێت، ئەوەی ناوی لێنراوە هونەر و هونەر نییە، بەرهەمی فەرهەنگی كۆمەڵگەیە. بۆ ئەوەی هونەر مانا راستەقینەكەی خۆی بۆبگەڕێتەوە، پێویستە دەسكاری فەرهەنگەكە بكەین. ئەما كاتێك هونەر خۆی بووییە خزمەتكاری ئەم فەرهەنگە نەریتییە وەستاوە، ئەوكات چی دەبێت؟ لێرەدا پێچەوانەی ئەو بروایەوە، ئەكرێت باس لەوە بكەین، هونەر یەكێك لە ئەركەكانی گۆڕینی فەرهەنگی كۆمەڵگەیە.
گەر هونەرخۆی فەرهەنگی كۆمەڵگە لە شەعبی بووندا بیخاتە ژێر سێبەری خۆی، لەم دۆخەدا ئیدی هونەرێك نەبووە و تەنها لاسایكەرەوەیەك بووە ویستوویەتی لەناو ئەو فەرهەنگە شەعبییەدا شوێنی خۆی بكاتەوە و خزمەت بەو تێگەیشتنە باوانەبكات فەرهەنگەكە وزەی لێوەردەگرێت. پێچەوانەی دیدگاكەی (گرامشی) بۆ ئەوەی فەرهەنگ بگۆڕێت بەر لەهەمووشتێك پێویستە هونەر خۆی جیابكاتەوە لە ناهونەر بوون، یان هونەر خۆی بگۆڕێت. پاش خۆ جیاكردنەوەی لەناهونەربوون و رۆیشتنەوە شوێنەكەی خۆی، ئەركێكی هونەر دەستكاریكردنی فەرهەنگە. ” یەكێك لە باڵاترین ئامانجەكانی هونەر ئەوەیە دەبێت گەشە بە هوشیاری مرۆڤ بدات. چرنیشۆفسكی.” بەم لۆژیكە هونەر دینەمۆیەكە بۆ گەشەكردنی هوشیاری، لە رێگەی ئەم گەشە هوشیارییەوە فەرهەنگیش ئاڵوگۆڕی بەسەردادێت. پیچەوانەی (گرامشی) دەبێت هونەر خۆی پایەیەكبێت بۆ گۆڕینی فەرهەنگەكە، نەك لە چوارچێوەی فەرهەنگدا بیر لە گۆڕینی هونەربكرێتەوە. ئەگەرچی (گرامشی) پێی وایە: هونەر خەباتە بۆ ژیانێكی نوێ.” بەڵام كاتێك دێتە سەر گۆڕینی فەرهەنگ، كەمتر ئەركێك دەخاتە سەر هونەر لەم گۆڕینە و، لەچوارچێوەی گۆڕینی فەرهەنگدا بیرلە گۆڕینی هونەر دەكاتەوە.
بە پێچەوانەی تێزەكەی ئەویشەوە، (چرنیشۆفیسكی) ئەركە باڵاكەی هونەر كاتێك دەبینێت، بتوانێت هوشیاری نوێ بخاتە شوێنی ناهوشیاری، یان هوشیاری باو. گۆڕینی ناهوشیاری بۆ هوشیاری نوێ، لە تەنیشتیدا گۆڕینی فەرهەنگی كۆمەڵگەشە، لە فەرهەنگێكی وەستاوە بۆ فەرهەنگێكی نوێ.ئەركی هونەر لێرەدا ئەركێكی گەورەترە، ئەركێكە دوای شوێنگرتنی خۆی وەك پاییەكی كلتووری، دەبێت دەست بۆ دونیاو هوشیاری مرۆڤەكان ببات و ئاڵوگۆڕی دونیابینی دورستبكات. تەنها لەم چوارچێوەیەشدا ناوەستێت و یەكێكی دیكەی ئەركەكانی، بەرنگارییە دژی سیستەمی دەسەڵات. هونەری راستەقینە هەرگیز رووبەری خۆی ناخاتە خزمەتی سیستەمی دەسەڵاتە و، لە رووبەرەكەی خۆیدا دژی سیستەم دەوەستێتەوە بۆ ئەوەی كردەیەكی بەرگریكارانە ئەنجام بدات، لە پێناو ژیانی گشتی و فراوانكردنی مەودای ئازادی.
پرسێكی دیكەی هونەر، جوانی بینە، جوانی ناسینە، وێناكردنەوەی جوانی و دروستكردنەوەی جوانییەكی نوێیە. ئەم پرسە گفتوگۆی زۆری لەسەرەو هەریەك لە فەیلەسوفان بەجۆرێك لەسەر پرسی جوانی لە هونەردا قسەی خۆیدەكات. لە هەموویان زیاتر(هیگڵ) كە جوانی هونەر باڵاتر دەكات لە جوانی سروشت. باوەڕی وایە ئەو جوانییەی هونەر دەیخولقێنێت جوانییەكی مانەوەیە، جوانییەكە لەو جوانییەی سروشت باڵاترە. دیدی ئەم فەیلەسوفە بۆ جوانی هونەر بە جۆرێك تیۆریزە دەكات، جوانی سروشتی بە جوانی كاتی دەبینێت. دیمەنەكان لەبەرچاو دەرۆِن و كۆتاییان دێت، بەڵام هونەر جۆرێك لە جوانی دەخولقێنێت دەمێنێتەوە، ئەمە چ لە هونەری شیعربێت، یان هونەری نیگاركێشان، یان هونەری ئاواز…هتد ، لەم جوانییەدا هونەر كۆپی ناكاتەوە، خۆی جوانییەك دەخولقێنێت جوانییەكە جیاوازییەكی جەوهەری هەیە لەگەڵ جوانی سروشتدا. بەڵام (هۆگۆ) دەڵێت: ” هونەر بۆ هونەر رەنگە جوانبێت، بەڵام هونەر بە پێشكەوتن جوانترە.” ئەو تێزەی هونەر لەناو هونەردا بۆی بگەڕێین، تێزی بەشێك لە بیریارانبوو، تا لەهونەردا وێنای هونەربكەنەوە. ئەم تێزە هونەری دادەماڵی و دەیخستە ناو رووبەرێكی تایبەتەوە كە زیاتر وێنای خۆی لە خۆیدا ببینێت، كاتێك (هۆگۆ) دێت، هونەر دەبەستێتەوە بە پێشكەوتنەوە، پێشكەوتن بەو واتایەی، جۆرێكی نوێ لە بیركردنەوە، جۆرێكی نوێ لە وێناكردن، جۆرێكی نوێ لەخوڵقاندنی هوشیاریی و چێژ، جۆرێكی نوێ لەبەرنگاری و كردەی شۆرشگێرانە لەرێگەی ئەندێشەی هونەرییەوە. مەبەستییەتی رووبەری هونەر بهێنێتەوە شوێنە راستەقینەكەی و دای نەبڕێت لە رووبەری كۆمەڵایەتی. جوانی ناسینەكەش لەوەدا نابینێت وێنەیەكی نوێبێت لە دەرەوەی جوانی سروشت، لەوەدا دەیبنێت پێشكەوتن لەگەڵ خۆی بهێنێت و هەموو پێشكەوتنێكیش وێناكردنێكی جیاوازە لەوەی پێش خۆی. بەم واتایە، رووبەری هونەر بینینێكە بۆ سەرجەم رووبەرەكانی دیكە، ئەندێشەیەكە لەو رووبەرەوە بەردەوام چاودێری رووبەرەكانی دیكە دەكرێت، تا وزەی نوێیان پێبدات و روانینی نوێ بخاتە ناویانەوە.
” لەناو هونەردا هوشیاری پێشخانی بەرهەم، جێی لێوردبوونەوەیە، ئەو هوشیارییە راستەقینەیە یان درۆینە. گەر هوشیاریەكە راستەقینە نەبوو ناتوانین ئەو بەرهەمە بایەخی هونەری پێدەبین. چرنیشۆفسكی.” لەناو بەرهەمی هونەریدا پاشخانێكی هوشیاری بوونی هەیە، ئەم پاشخانە لەسەر بنەمای بینینی راستی دروستدەبێت. گەر لە ناو بەرهەمدا پاشخانێكی هوشیاری بوونی نەبێت، بناغەیەكی بیركردنەوە بوونی نەبێت، ئەو بەرهەمە بەرهەمێك نابێت لە چوارچێوەی هونەردا سەیربكرێت. بەرهەم كاتێك دەبێتە بەرهەمی هونەری پاشخانێكی هوشیاری لەسەر بنەمای راستی تێدا بەدیبكرێت. ” بەرهەمی هونەری بێجگە لە پیشاندانی راستییەكان، ئاسۆی راستییەكان دادەرێژێت و ئاراستەیاندەكات و بنەمای فاكتەكان _وەستان و گۆڕان_ پیشاندەدات. جۆرج لۆكاچ.” بەرهەمی هونەری لە دیدی (لۆكاچ) تەنها راستییەكان پیشان نادات، بەڵكو ئاسۆی راستییەكان فراواندەكات و سەرلەنوێ دایاندەرێژێتەوە. تەنانەت بەجۆرێك كار لەسەر ئاسۆكان دەكات، فاكتە وەستاوەكان دەگۆڕێت و فاكتی گۆڕاو دەخاتە شوێنیان. ئەم جوڵەیەش كاتێك دەكرێت هونەر رۆحی سەردەمەكەی خۆی بناسێت. ئەو سەردەمەی هونەر لەگەڵی دەرگیردەبێت، ئەركی هونەرە لەگەڵ ناسینی سەردەمەكەدا، دەرگیربوونەكەی بكاتە وێستگەیەك بۆ بەرهەمهێنانی دونیایەكی نوێ و راستییەكی نوێ بخاتە شوێنی راستییە نەریتییەكە. هەڵبەت ئەو راستییەی هونەر بەیانیدەكات، گەر راستییەكی دەمامكداربێت، یان تەنها لە چوارچێوەی فۆڕم و رەواڵەتدا بێت، زوو كەشفدەبێت و كەشفبوونەكەی هونەرەكە لە هونەر دەخات. ئیشی هونەر نییە بەشوێن رەواڵەت و راستی ناراستییدا بگەڕێت، ئیشی هونەرە لەسەر راستییەك بوەستێت جەوهەرەكەی مانایەكی جیاواز بە دونیابدات. ئیشی هونەر نییە خۆی دابەزێنێت بۆ ئاستێكی بێمانا، ئیشی هونەرە كۆمەڵگە و فەرهەنگەكەی لە ئاستی نزم یان ناوەندەوە بەرزكاتەوە بۆ ئاستێكی بەرز.
بەپێی ئەم كۆمەڵە روانینەی فەیلەسوفانبێت. تێدەگەین رووبەری هونەر رووبەرێكە پەیوەندی بە ئەندێشەوە هەیە. ئەم رووبەرە رێگانادات لەشوێنێكی نەریتی و چەقبەستودا بمێنێتەوە و، بەردەوام لە دەسكاریكردنی دونیاكەی خۆی و دەرەوەی خۆی ناوەستێت. رووبەرێكە هوشیاری تێیدا باڵادەستەوە و، ئەم هوشیارییە دەرك بە نەبینراوەكان دەكات و دەرك بەو دیاردانە دەكات لە سەردەمەكەی خۆیدا روودەدەن، لەرێگەی دەرككردنەكەوە كەسی هونەرمەند جارێكی دیكە بە پشتبەستن بە هوشیاری دەرككراوی خۆیەوە، وێنەی نوێ و دونیابینی نوێ دەخولقینێت. رووبەرێكە وزەیەكی گەورەی خەیاڵ و ئەندێشەی تێدایە، وزەكە بەردەوام لە جوڵەدایە تا شتەكان لە بێمانایی رزگاربكات و مانایەكی تازەیان بكات بەبەردا. هونەركاتێك دەبێتە هونەر لەسەر ئەم بنەمایانە سەیری خۆی و دونیای دەرەوەی خۆی بكات. بەم پێیە ئێمە لێرەدا دەپرسین: (گەعدە) چ هیی گۆرانی، چ هیی شیعری شاشەیی، هیچكام لەم خەمانەی هەڵگرتووە؟ ئایا كەسی گوێگر، یان خوێنەری ئەو مۆدێلە هوشیارییان لەرێگەی (گەعدە)ی گۆرانی و شیعری شاشەییەوە گۆڕانێكی بەسەردا هاتووە دەركبكەن ئەم گۆڕانە لە رێگەی (گەعدە)وە بەرهەمهاتبێت؟ ئایا ئەم جنسە غەریبەیە توانای ئەوەی هەیە ئەم بەپرسیاریییەتە هەڵبگرێت و حەقی ئەوەی هەیە وەك هونەر سەیربكرێت؟ هەردوو تایپەكەی بەند و گۆرانی، شیعری شاشەیی ناو بەرنامە تافیهەكان هیچ لەم جەوهەرەیان تێدایە ئێمە لێرەدا بەشێكی كەممان خستە ڕوو؟
درێژەی هەیە …..
1-2
