جۆر و شێوه‌كانی بوونی كاریكاتێر له ڕۆژنامه‌گه‌ریدا -2- هه‌ندرێن خۆشناو
(به‌شی 2)
هه‌ندرێن خۆشناو
به گوێره‌ی ئه‌و ناوه‌ڕۆكه‌ی كه كاریكاتێر باسی لێوه‌ده‌كات، ده‌كرێ كاریكاتێر دابه‌ش بكرێت به‌سه‌ر چه‌ند جۆرێكدا، دابه‌شبوونه كلاسیكیانه‌كه‌ش كاریكاتێر به‌سه‌ر چوار جۆردا دابه‌ش ده‌كات، به گوێره‌ی گرنگی له ژیانی كۆمه‌ڵایه‌تیدا: 1- كاریكاتێری سیاسی 2- كاریكاتێری كۆمه‌ڵایه‌تی.
3- كاریكاتێری گاڵته‌جاڕی (پێكه‌نین):
ئه‌و وێنه كاریكاتێرییه كۆمیدیایه داڕێژراوه‌یه كه هیچ ڕه‌خنه‌گرتنێكی تێدانیه، ئامانجی ته‌نیا به پێكه‌نین هێنانه‌وه‌یه، بابه‌ته‌كانیشی دیارینه‌كراو و بێ سنووره، له سیاسه‌ته‌وه بگره تا سێكس، ئه‌وه‌ی جیایده‌كاته‌وه له جۆره‌كانی تر، كه ئامانجی ته‌نیا به پێكه‌نین هێنانه، له كاتێكدا كه جۆره‌كانی تر به تایبه‌تی سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تی، پێكه‌نین تێیدا به‌كاردێت بۆ به‌دیهێنانی چه‌ندین ئامانجی تر. له‌و كۆمه‌ڵگایانه‌ی كه به‌ده‌ست خوێنتێزانی سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تیه‌وه ده‌ناڵێنن واباوه كه به‌چاوێكی سوك و كه‌مه‌وه ته‌ماشای ئه‌م جۆره كاریكاتێره بكه‌ن، به تایبه‌تی له كۆمه‌ڵگاكانی وڵاته عه‌ره‌بییه‌كاندا به كاریكاتێرێكی به‌تاڵ و بێ ناوه‌ڕۆكی بژمێرن، ئه‌مه‌ش له چه‌ندین چاوپێكه‌وتن له‌گه‌ڵ كاریكاتێریسته عه‌ره‌به‌كانه‌وه تێبینی كراوه، ئه‌م تێڕوانینه‌ش هه‌ڵبه‌ته تێڕوانینێكی هه‌ڵه و هه‌ڵه‌كاره، چونكه یه‌كه‌م كرداری ئه‌فراندن به شێوه‌یه‌كی سه‌ره‌كی په‌یوه‌سته به سروش و هزره‌وه، مه‌رجیش نیه هه‌موو ئه‌و بیرۆكانه‌ی كه به مێشكی كاریكاتێریسته‌كه‌وه دادێن بیرۆكه و بابه‌تی سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تی بن، ئه‌ویش به خولانه‌وه‌ی به‌ده‌وری سیاسه‌ت و
كۆمه‌ڵگاوه واقیع وێناده‌كات، واقیعیش ته‌نیا سیاسه‌ت و كۆمه‌ڵایه‌تی نیه، به‌ڵكو پشوگه‌ی گاڵته و پێكه‌نینی ساده‌شه.
وێناكردنی ئه‌م بابه‌تانه‌ش له‌لایه‌ن هونه‌رمه‌نده‌وه ئه‌وه ناگه‌یه‌نێت كه وازی له‌و دۆزه هێنابێت كه گرتویه‌تیه خۆی، هه‌رچیه‌كیش بێت ئه‌و دۆزه، نابێت هونه‌رمه‌ند بیرۆكه بكوژێت و له یاده‌وه‌ری هونه‌ری خۆیدا پشتگوێی بخات، چونكه ئه‌مه ڕێك وه‌ك كرداری زینده‌به‌چاڵكردنی كچان وایه له سه‌رده‌می نه‌زانیه‌وه، پێمانوایه كه هونه‌رمه‌ند ده‌بێت هه‌موو ئه‌و بیرۆكانه بپارێزێت كه به هزریه‌وه‌دا دێن، دووه‌میش هه‌ڵه‌یه كه‌وا بیربكه‌ینه‌وه كه گاڵته‌وگه‌پ دیارده‌یه‌كی نه‌رێنیه، ناتوانین كردای به پێكه‌نین هێنانێكی ساده به جۆرێك له بۆشایی و به‌تاڵی بژمێرین، چونكه به شێوه‌یه‌كی گشتی حاڵه‌تێكی مرۆڤانه‌ی ئه‌رێنیه، ئه‌مه‌ش به‌سیه‌تی بۆ زانینی ئه‌وه‌ی كه كاریكاتێری گاڵته‌وگه‌پ بێ سوود نیه، هه‌روه‌ك وای بۆ ده‌چن.
سێیه‌میش كاریكاتێر كار و ئه‌ركی تری هه‌یه له ڕۆژنامه‌گه‌ریدا بێجگه له هاندان و پروپاگه‌نده‌كردن هه‌روه‌ك ده‌بینین، كاریكاتێری گاڵته‌وگه‌پیش ڕۆڵی ته‌واوكاری هه‌یه له‌گه‌ڵ چه‌ندین بابه‌تی دیكه و به‌ند نیه له‌سه‌ر پێكه‌نین به‌ته‌نیا، مه‌ترسیش له ڕۆڵی بێهۆشكاری كاریكاتێری گاڵته‌وگه‌پ كه به‌رده‌وام دوژمنانی ئه‌مجۆره ده‌یخه‌نه‌ڕوو ڕاست نیه، چونكه تاقیكردنه‌وه‌كان به‌ڵگه‌ن بۆ سه‌لماندنی ئه‌وه‌ی كه كێشه‌كانی كۆمه‌ڵگا ره‌نگدانه‌وه‌یان هه‌یه له‌سه‌ر هه‌موو چالاكییه هونه‌رییه‌كاندا، ئاساییه له وڵاتێكدا كه بۆ نمونه به‌ده‌ست شه‌ڕی ناوه‌خۆدا بناڵێنێت، كاریكاتێری گاڵته پله‌ی یه‌كه‌می به‌رنه‌كه‌وێت، چونكه هه‌ر له بنه‌ڕه‌تدا بارودۆخی گشتی رێگه به‌مه نادات، بۆیه ئه‌م مه‌ترسیه هه‌ر بوونی نیه، له‌به‌ر‌ئه‌وه‌ی بمانه‌وێ و نه‌مانه‌وێ وێنه گشتیه‌كه له نه‌خشه‌ی ئه‌فراندنی هونه‌ریدا په‌رچاوه‌ی تابلۆ هونه‌رییه‌كه‌یه له‌سه‌ر واقیعدا به هه‌موو ره‌هه‌نده‌كانیه‌وه.
بۆیه ئێمه وایده‌بینین كه ئه‌و هه‌ڵوێسته دژ به كاریكاتێری گاڵته‌وگه‌پ جۆرێكه له پێوه‌ندبوونی ئازادی ئه‌فرێنه‌ره‌كه و ده‌چێته خانه‌ی تیرۆركردنی ده‌روونی، كه پاڵ به ئه‌فرێنه‌ره‌وه ده‌نێت بۆ كوشتنی ئه‌و بیرۆكانه‌ی كه به هزر و خه‌یاڵیه‌وه‌دا دێن، و نه‌خستنیانه سه‌ر كاغه‌ز له ترسی تۆمه‌تباركردنی به به‌تاڵی و هیچی، له ڕاستیشدا ڕێژه‌ی 10%ی كاریكاتێره‌كانی گاڵته‌وگه‌پ و قۆشمه له كۆی به‌رهه‌می هونه‌رمه‌ندێكی كاریكاتێری، بیانوو ناده‌ن به‌ده‌سته‌وه بۆ پێنه‌دانی متمانه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی و سیاسی به كاره‌كانیه‌وه، له كاتێكه‌وه كه ئه‌م وێنانه 1%ی كاره‌كانی پێكدێنن.
