جامی جیهانی تۆپی پێی قەتەر ٢٠٢٢ خوێنی لێ دەچۆڕێت!.. عبدالرحمن محمد (مەلا ڕەحمان ئاوارەکان)

سەرمایەداری خۆی لە سەر خوێن و هێزوو و بازووی کرێکاران دروست بووە، کاتێک ئۆتۆمبێلێکی جوان و گرانبەها دەبینیت، تەنها سەرسام مەبە بە دیزاین و دیکۆر و خێرایەکەی، بەڵکو کەمێک؛ بیر لەو کرێکارە بکەرەووە کە دروستی کردووە، بەڵام پارەی ڕۆژانەکەی بەشی گەشتێک، ژیانێکی شایستە ناکات! تەماشایی تەنها چیمەنتۆی سەربان و دیوارەکەت مەکە کە جوان و توندوتؤڵی کردووە، تەماشای ئەو بوونەوەرانەش بکە کە ئامادەیان کردووە، لە تۆز و خۆڵدا تووشی هەزاران نەخۆشی بوونە و مووچەیەک وەرناگرن کە بە پێی کارەکانیان بێت!
با کەمێک مێژوو بگەڕێنینە دواووە، چەند دەیەیەک پێشتر، دەنگۆیەک بڵاوبووەووە، کە ڕووسیا و قەتەر بەرتیلیان داووە بە سەرپەرشتیارانی فیفا(فیفا؛ ڕێکخراوی تۆپی پێی جیهانیە) کەلە تیروپشکەکەدا میوانداری خولی ٢٠١٨ و ٢٠٢٢ بکەن! ئەووە بوو، چەند بەرپرسێکی باڵای فیفا ئاشکرابوون بەرتیلیان وەرگرتووە لە بەرژەووەندی ڕووسیا و قەتەر کاریان کردووە، هەموویان لە سەر کارەکانیان لابران! دواتر قەتەر بۆ مۆندیاڵی ٢٠٢٢ ناوی دەرچوو، تا ئێستاش مشت و مڕی لە سەرە کە بگوازرێتەووە بۆ جێگەیەکی تر.
ڕوون و ئاشکرایە ، وڵاتانی کەنداوو، بە هۆی زۆری داهاتی نەوتەکانیانەووە، بوونەتە ژمارە لە سەر سیاسەت و یاسا جیهانیەکان! وەک دەبینین، ڕۆڵی قەتەر لە پشتگیری داعشدا!، ڕۆڵی سعودیە و ئیمارات لە شەڕی ناوخۆی یەمەندا! کڕینی زۆربەی یانەکانی فۆتباڵی جیهانی لە چەشنی پاریس سان جیرمان و ڕیاڵ و بەرشلۆنە ، لە لایەن شێخ و ئەمیر و پادشاکانی کەنداوەوە! کەواتە سەرمایە کار دەکات، ئیتر عەگاڵت لە سەردایە، یا جامەدانەی کوردی، یا شەبقەی ئەوروپی، گرنگ گیرفانە!!

بە گوێرەی ئامارەکان، وڵاتی قەتەر، تەنها ٪١٠ دانیشتوانی ناوخۆیین، دەنا ٩٠٪ خەڵکانی بیانین کە کار دەکەن لەو وڵاتە. زۆربەی خەڵکانی کرێکار و زەحمەتکێشی وڵاتانی سریلانکا و هیندستان و بەنگلادش و پاکستانن. وەک زۆربەمان دەزانین، ئەم ووڵاتانە بە هۆکاری جیا جیا، لە بارێکی ئابووری زۆر ناتەندروستدا دەژێن، کە لە بنەڕەتدا سیستەمی سەرمایەداریە، ئیتر گەندەڵی و ژمارەی دانیشتوان و شەڕی نەتەوەکان و مەزهەبەکان و دەست تێوەردانی وڵاتانی زلهێز و ناوچەیەکان. بۆیە ئەم هۆکارانە وای کردووە، کە شێخ و ئەمیرەکانی کەنداو، بە دڵی خۆیان بیانچەوسێننەووە ، بەرامبەر کرێی هەرزان و بگرە جاری واش هەیە بە خۆڕایی لە خراپترین هەلو مەرجی ژیان و کارکردندا.

بە گوێرەی ڕاپۆرتێکی گاردیانی بەریتانی؛ لە ساڵی ٢٠١١ وە ، کاتێک وڵاتی قەتەر مافی میوانداری جامی جیهانی ٢٠٢٢ پێ درا، تا ساڵی ٢٠٢٠ زیاتر لە ٦٥٠٠ کرێکار بە هۆکاری جیا جیاوە؛ لە نەبوونی هەل و مەرجی پێداویستیەکانی خۆپارێزیەووە تا دەگاتە کاری دژە پەناهەندەییەووە گیانیان لە دەست داووە! بە گوێرەی ئامارە فەرمیەکان بێت، ١٢ دوازدە کەس لە هەفتەیەکدا لەو پێنج وڵاتەی کە زۆرترین کرێکاریان هەیە لە قەتەر گیانیان لە دەست داووە، لە کاتی دروست کردنی یاریگاکاندا. تەنها ٥٩٢٧ کەسی خەڵکی هیندستان و نیپاڵ و سریلانکان، هەروەها ٨٢٤ کرێکاری پاکستانین، بێجگە لە کرێکارانی فلیپینی و ئەثیوبی کە تا ئێستا نەژمێردراون!؟
هەموو لێکۆڵینەووەکان باس لە بێ توانایی ولاتی قەتەر دەکەن؛ لەووەی کە نەیتوانیووە، ئەو ژمارە گەورەیەیی کرێکاران کە ژمارەکەی لە ٢ ملیۆن، دوو ملیۆن کرێکار زیاترە بپارێزێت، تا ئەو ڕادەیەی کە بتوانێت لێکۆڵینەووە بکات لە هۆکاری مردنەکانیان، کە زۆربەی مردووەکان لاو و کەسانی گەنجن.

لێرەدا دەیان ئاماری ئەو خێزانانە هەیە ، کە سەرپەرشتکارەکانیان لە دەست داوە و هیچ کەسێک نیە کە ژیانیان دابین بکات، کە داوایی قەرەبوو کردنەووە (تەعویز) و دەستنیشانکردنی هۆکاری مەرگی ئازیزەکانیان دەکەن. لێرەدا کۆمەڵیک هۆکار دیاریکراوون، لە چەشنی کەوتنە خوارەووە لە سەر دیوار و باڵەخانەکان، هەڵواسینی کۆمەڵێک کرێکار، خنکاندن بە گاز و ماتریالی ژەهراوی.
وەک ڕاپۆرتە تەزویرکراوەکانی تری سەرمایەداری، دەڵیت: زۆرێک لە مردووان بە سروشتی مردوون، کە دڵیان ڕاوەستاوە یا تووشی هەناسە تەنگی بوونە،بە گوێرەی ڕاپۆرتەکان ٪٦٩ ئەم کەسانە لە وڵاتانی هیندستان و نیپاڵ و بەنگلادیش بوونە، کە لەمانەش لە ٪٨٠ خەڵکی هیندستانن. هەروەها ڕاپۆرتەکان دەڵین؛ زۆربەی هۆکاری ئەم مردنانە، شیکاری نەخۆشخانەی بۆ نەکراووە تا بزانرێت، هۆکارە ڕاستیەکەی چیە!

ڕێکخراوی کاری جیهانی سەر بە نەتەووە یەکگرتوەکان، دەڵێت، زۆرێک لەو مردوانە بە هۆی پلەی گەرمایەکی زۆر بەرزەوە بووە، کە چوار مانگی خایاندووە، کاتێک ئەو کرێکارانە لە دەرەووە کاریان کردووە! کۆمەڵێک هۆکاری تر؛ گوایە ژمارەی ئەو کەسانە زۆرن ، یاخود کۆمەڵیک فەرمانبەر کە کاریان بەڕێوەبردنەو لە بەر خۆر نەبوونە و لە سەر دیواری بەرز نەبوونە ، مردوون! لە زۆرێک لە وڵاتە پێشکەوتوو و خاوەن یاسا و ڕێسایەکی کاری پێشکەوتوو، مافی کرێکاران و کرێکارانی بیانی بە تایبەتی پێشێل دەکرێت، جا لە وڵاتێک، کە تا ئێستا دیوەخان و ئەمیر و شێخ بەڕێوەی دەبەن! هەر بەگوێرەی ڕێکخراوە نێوودەوڵەتیەکان، ژمارەکان ئامارەکان، ڕوون نین، لە هۆکاری گیان لە دەستدانەووە بگرە تا دەگاتە ژمارەیان و ئەو مافانەی کە خێزانی ئەو کرێکارانە هەیانە لە قەرەبووکردنەووەی گیان لە دەستدانی ئازیزەکانیان و نان پەیداکەرەکانیان.

بۆیە، خوێن دەچۆڕێت لە سەرتاپای ئەو دام و دەزگا و یاریگا و هۆتێل و ڕێگا و بانانەی کە بۆ ئامادەکاری ئەو مۆندیالە دروست کراووە، دەیان ژن و منداڵ و باوک و دایک بێ سەرپەرشتو بێ کەسێک کە پاروویەکیان بۆ پەیدا بکات! ڕاستە چێژ لە وەرزش دەبینین، بەڵام وەک دەڵێن: وەرزش مۆراڵە، بۆیە دەبێت هەڵوێستی مرۆڤایەتیمان هەبێت و ئەو مۆراڵە لە دەست نەدەین! بە دەنگی بەر بڵێین: نا، بۆ مەرگی ئێمە و قازانجی ئێووەی سەرمایەدار!

azzady22@gmail.com
10/03/2021

Dengekan

دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.