چەمكی كاراكتەر Character لەشانۆدا.. حەیدەر عەبدولرەحمان
لەوەتەی شانۆ هەیە تا ئەمڕۆشی لەگەڵ دابێت، كاراكتەر كرۆكی بنەڕەتی درامایە، بەڵام هەمیشە سروشتی كاراكتەر لەگۆڕان دابووە، بەپێی پێویستی دراماو شانۆو گۆڕانكارییەكانی پێشكەوتنی سەردەم و خواستەكانی .
دروست كردنی كاراكتەر وەك بونیاتێكی بنەڕەتی لەپێكهاتەی شانۆیی دا، سەرچاوەی كۆكردنەوەی فەلسەفەو ئایدیای شانۆیە، بۆ گەیاندنی ئەو پەیامەی دەرهێنەر دەیەوێت لەرێگەی كاراكتەرەوە بیگەیەنێتە وەرگر.
بۆ چۆنیەتی رەسم كردنی ئەو كاراكتەرەش لە كاری درامی دا، دەرهێنەر هەمیشە پێویستی بەئەكتەرێكی ئەكتیف هەیە، لەو ئەكتەرانەی توانستێكی كارامەی جەستەیی و خەیاڵێكی بەر بڵاوو سەلیقەیەكی درێژ و هوشیاریەكی باشیان هەیە، بۆ بەرجەستە كردنی ئەو كاراكتەرانەی لە سەر شانۆ بینەر تێر دەكەن، لە وێناكردنی ئەو كاراكتەرانە بەرووە جیا جیاكانیانەوە .
پەیوەندی ئەكتەرو كاراكتەر
پەیوەندی ئەكتەر بەكاراكتەرەوە پەیوەندییەكی رۆحی و جەستەییە، زۆر جاران ئەو پەیوەندییە بە شێوەیەك ئاوێتەی یەكتر دەبن، بینەر هەست بەوە بكات، كاراكتەری سەر شانۆ زۆر جوانتر ببینێت لە كاراكتەرێكی راستەقینە، ئەگەر واش نەكات، ئەوە ئەو مانایە دەگەیەنێت كە ئەكتەر دەست كورت بووە لە گەیاندنی ئامانجە راستەقینەكە.
ئەكتەر بەرلەوەی بەرجەستەی درامی كاراكتەرێك بكات، دەبێت لەچەندین رووەوە ئامادە باشیەكی زانستی و رۆشنبیریی قوڵی هەبێ بۆ ناسینی بیری نووسەرو ئەو فەلسەفەیەی دەیەوێت لەرێگەی كاراكتەرێكەوە بیگەیەنێ، هەر بۆ نموونە ئەگەر دەرهێنەرێك یا ئەكتەرێك ئاشنا بەچیخەف و شێوازو ستایلی چیخەف نەبن، هەرگیز ناتوانن كاراكتەرێكی چیخەفی لەسەر شانۆ نیشان بدەن.
ئەگەربرێخت وستانسلافسکى و بیتەربرۆك نەناسن ناتوانن سەركەوتوو بن لەبەرجەستەكردنی ستایلی هیچ لەو خاوەن تیۆرانەی شانۆ.
كەواتە ئەكتەر بەر لەهەموو شتێك پێویستی بەباگراوندێكی رۆشنبیریی تیۆریی و پراكتیكی هەیە لەسەر میتۆدە جیاوازەكان و شێوازو رێبازە جیهانیەكان.
بۆیە سەركەوتنی كاراكتەر تاراددەیەكی زۆر پەیوەستی بەتوانستی ئەكتەر هەیە لەرووی جەستەیی و فیزیكی و پێرفۆرمانسەوە، تا توانای گۆڕینی كاراكتەرەكانی هەبێت لەكاتی پێویست دا.
یاخود ئەم فۆرمە فرە كاراكتەرییەی تەنیا ئەكتەرێك لەنمایشێكدا، بەچەندین فۆرمی لێكتر جودا بەرجەستەیان دەكات، بەپێكهاتەیەكی هارمۆنی و درامی ئەكتەرو دەرهێنەرو تێكست نووس فەراهەم دەبێت، بەفۆرمێك زۆر جاران ئەكتەر دەگەیەنێتە حاڵەتێكی جیاواز و نا تەقلیدی لەنواندندا.
لەشانۆگەری (گەشتەكەی حەسەن) ی كامەران رەئووف هەر دیمەنێك لەشانۆگەریەكەدا شانۆگەرییەكی نیمچە سەربەخۆیە و پێنج كاراكتەر لەیەك نمایشدا لەلایەن یەك ئەكتەر بەرجەستە دەكرێت، بۆ هەر دیمەنێك كاراكتەرێكی سەربەخۆ، هەر كاراكتەرێك لەرەگو ریشەوە لەگەڵ تێكڕای كاراكتەرەكانی دیكەی نمایش لەیەكتر جودان و هەر یەكەو فۆرمێك و وێنەیەك و تام و چێژێكی تایبەتی خۆیان وەردەگرن، لەكەسایەتی، سروشتی نواندن، دەنگ، شێوە.
گرنگتر لەوە ئەوەیە ئەو ئەكتەرە لەهەمان كات و شوێندا بتوانێت ئەو ئامادەییە هونەریی و دەروونییەی هەبێت، بتوانێت كاراكتەرەكانی خۆی بەخێرایی بگۆرَێت و هەریەك لەوان خەسڵەت و سروشت و فۆرمی تایبەتی خۆی بداتێ، بێ ئەوەی لە نرخ و بەهای هیچ لەو كاراكتەرانە لەسەر حیسابی ئەوی تریان كەم كاتەوە، بەڵكو بەهەمان ریتمی داهێنان بەردەوام بێت لەپێرفۆرمانسی نواندندا،
بەتایبەت لەكاتی مەودای دووری نێوان كاراكتەرەكان لەرووی سروشت و فۆرم و شێوازی نواندن بۆ هەريه ك لەكاراكتەرەكان .
ئەمەش راستیەك دەردەخاو ئەوە دەسەلمێنێ، كەم ئەكتەری كورد لەرووی هاوسەنگ راگرتنی توانای جەستەیی و هونەرییی و خێرایی گۆڕینی خەسڵەتەكانی كاراكتەر، توانای كامەران رەئووفیان تێدایە.
لەگەشتەكەی حەسەن دا سەختە بۆ ئەكتەرێك بتوانێت لە یەك كاتدا بتوانێت ببێتە كاراكتەرێكی دڵ رەق و توندو تیژی وەك (عەلی كەشتیەوان) به بيجه وانه ى ( سەلامی كەمانچەژەن) كە كاراكتەرێكی هێمن و ئارامە و پاك و بێگەردی و بەرائەتی مرۆیی لێ دەباری، یاخود كوێرەوەری كاراكتەرێكی وەك ( ئیبراهیمی دێوانە) بگۆڕێ بەكاراكتەرێكی تاوانباری وەك (حەسەن) هەر یەكەو بەفۆرمی تایبەتی خۆیان.
بینەر لەچەندین كاراكتەری لێك جودا لەهەر یەك لەوان چێژێك دەبینی، رقی لەهەندێكیان دەبێتەوەو هەندێكی تریانی خۆش بوێت .
ئەوە هونەری ئەكتەرە وات لێ دەكات ئەو هەستە دەروونیەت بۆ دروست بێت، ئەمە بەڵگەی نا تەقلیدیەتی نواندنە لای ئەكتەر، كە هەرگیز ساڵانی تەمەنی نواندن نابێتە پێوەر بۆ دەرچوون لەقالبێكی دیاری كراوی نواندنی هەندێ ئەكتەر، چونكە تەقلیدیەت بە راددەیەك بە سەر هەندێ لەو ئەكتەرانەدا زاڵە كە تا ئەوان لەسەر شانۆ مابن، ناتوانن خۆیان لەو مۆرك و تەقلیدیەتە رزگاربكەن كە پێیانەوە نووساوە.
فاكتەرەكانی ئەو كلێشە گرتنەی نواندن ولاوازی توانستی ئەو جۆرە ئەكتەرانە زۆرن، گرنگترینیان :
1.سنووردار بوونی توانستی پێرفۆرمانسی ئەكتەر لەرووی جەستەو دەنگ و ئیلقا.
2.دوور كەوتنەوەی لەراهێنان و وۆرك شۆپ و پرۆڤە .
3.كار كردنی لەگەڵ یەك دەرهێنەرو راهاتن لەسەر یەك فۆرمی دیاری كراوی نواندن و یەك ستایل .
4.هەندێ ئەكتەر، بەتایبەت ئەوانەی نواندن نەبۆتە پیشەی بەردەوامیان ناتوانن جەستەی خۆیان پەروەردە بكەن، لەهەمان كاتیشدا ئاستی هوشیاریی و كولتووری شانۆییان پەرە پێ بدەن، بەپشت بەستن بەخۆیان .
5.دووركەوتنەوەیان لە بینینی ئەزموونی گەلان و نەشووما نەبوونی بەهرەكانیان .
6 .لاوازی هەندی دەرهێنەر لەرووی شارەزایی و پسپۆری بۆ دروست كردنەوەی ئەكتەرو راهێنانیان لەسەر میتۆدێكی دیاری كراوی جیهانیی، چونكە هەندێ لەو دەرهێنەرانە تا ئێستا لەرووی تیۆری و پراكتیكییەوە ناتوانن راهێنان لە سەر رێبازی ستانسلافسكی و گەورە دەرهێنەرەكانی تر لەرووی ئامادە كردنی ئەكتەرەوە بكە، یا جیاوازی ستایلی ئەو راهێنەرە جیهانیانەی وەك برێخت و مایر هۆلد و بیتەر برۆك و ئارتۆو ئەوانی تر بزانن، بۆ ئەوەی لەكاتی كاركردن لەسەرستایل و میتۆدی هەر یەكێ لەوان بزانن ئایا بە چ ستایلێك نواندن دەكەن، پاشان تێگەیشتنی دروستی ئەكتەر لەكاراكتەرەكەی و ئەبعادو و گوتاری ئەو كاراكتەرەو خەسڵەتەكانی تێ بگەن .
هەندێ ئەكتەرهەیە لەژیانی هونەریی خۆیدا رۆڵی چەندین كاراكتەر دەبینێت، بەرۆڵە سەركەوتوو ناسەركەوتووەكانیشەوە، بەڵام ئەوان لەنێوان سەدان لەو كاراكتەرانە ناوداریەتی تەنیا بە كاراكتەرێكەوە دەردەكەن، ئەو كاراكتەرە تا ئەبەد دەبێتە ناونیشانیان و پێیانەوە دەناسرێنەوە،
پرسیارەكە ئەوەیە ئایا هۆكار چیە ئەو ئەكتەرە لەنێوان ئەو هەموو كاراكتەرە جیا جیا یانەوە لەسەر تەنیا كاراكتەرێك دەگیرسێتەوەو لێی جیا نابێتەوەو تەنیا لەسەر ئەو كاراكتەرە دەگاتە لوتكە، بەدرێژایی تەمەنی خەون بەوێنەیەكی هاوتای ئەو كاراكتەرە دەبینێ و نایدۆزێتەوە، رەنگە وەلامدانەوەی ئەو پرسیارەش پێویستی بەوەڵامدانەوەیەكی زانستی تێرو تەسەڵە .
با بگەڕێینەوە دواوەو بپرسین چمكی كاراكتەر چیە ؟ دیارە كاراكتەر ئەو كەسە دەگرێتەوە كە ئەكتەرێك لەسەر شانۆ نمایشی كەسایەتیەكەی دەكات بۆ وێنا كردنی ئەو كاراكتەرەو بەرجەستەكردنی خەسڵەتەكانی لەچەندین لایەنی جیا جیای فسیۆلۆژی و ماددی و كۆمەڵایەتی و دەروونییەوە ، چەشنی كاراكتەرە ناودارەكانی وەك هاملێت، ماكبیس ،لیر پاشا، ئۆدیب، ئوتیلل، كە هەر یەك لەوان بوونەتە هاوڕێ ی زۆرینەی بینەرانی شانۆ لەهەموو جیهانداو هەر یەك لەوان كاریگەرییەكی لەدەروونیاندا دروست كردووەو بینەر ناتوانێ لە بیریان كات.
دروست كردنی ئەو كاراكتەرانە وێنەیەكن لەمێشكی نووسەرێك و دەرهێنەرێك دەیانهێنێتە سەر شانۆو ئەكتەرێك لەسەر شانۆ بەرجەستەیان دەكات، بەڵام بەرجەستە كردنێك كە لەسەر شانۆ مێژوو دروست بكەن .
دروست كردنی كاراكتەر كارێكی هونەریی وردە بۆ دەرهێنەر، كە تێیدا رەچاوی چەندین بنەما دەكات لەوانە:
- لەرووی فسیۆلۆژی و مادییەوە:
كورتی و درێژی باڵای كاراكتەر، كێش و رەنگی پێست،جوانیی و ناشیرینی، تەمەن، چونكە زۆر جاران بزووتنەوەی كاراكتەر لەسەر ئاستی تەمەن دیاری دەكرێت.
2 . لەرووی كۆمەڵایەتیەوە:
چینی كۆمەڵایەتی و ئاستی رۆشنبیریی و هەلومەرجی دارایی و خێزانداریی و داب و نەریت و بیروباوەڕ، كاریگەری خۆیان هەیە لەسەر ناساندنی كاراكتەر .
3.لایەنی دەروونی:
نیشاندانی توانست و بەهرەی كاراكتەر لەرووی سەركەوتنی، یاخود لاوازی كاراكتەرو كەم توانایی لەكارو كاریگەرییە دەروونیەكان لەسەر ئەو كاراكتەرە، ئایا ئەو كاراكتەرە گرێ ی دەروونی هەیە ؟ یاخود تێڕوانینی چۆنە بەرامبەر بەژیان ؟
كاراكتەرەكان بەگشتی كە دابەشی دوو بەش دەبن لەوانە كاراكتەری سەرەكی و كاراكتەری لاوەكی و چەند جۆرێكیان لێ دروست دەبێت، لەوانە:
1.كاراكتەری كۆمێدی و دەم بەپێكەنین .
2.كاراكتەری تراژیدی و ئاڵۆزو گرژو داخراو .
گرنگە بۆ رەسم كردن و دروست كردنی كاراكتەر دەرهێنەر رەچاوی لایەنی كۆمەڵایەتی بكات، بۆ دیاری كردنی خەسڵەتەكانی كاراكتەر لەرووی ژینگەی دەورو بەرو پەیوەندییە كۆمەڵایەتیەكان و ئاستی ئابووری.
هەروەها لایەنی دەروونی بۆ دیاری كردنی كاراكتەر بەلایەنێكی گرنگ دەزانرێت بۆ ئەوەی سایكۆلۆژیەتی كاراكتەرو عەقلیەتی بزانرێت، روون بێتەوە ئایا كاراكتەر هەڵگری ئایدیاو ئامانج و گوتارێكی مرۆییە، یاخود نا .
ئەكتەر كە دوای كاراكتە ر سەرچاوەی هەرە بنەڕەتی دەبێت بۆ بەرجەستە كردنی كاراكتەر، گرنگە بایەخ بەچەند تەوەرێكی گرنگ بدات:
1.پێویستی بە ئامادەكارییە دەروونیەكانە كە بریتین لە:
دروست كردنی خەیاڵَێكی بەر بڵاوو قوڵ بوونەوە لە خەسڵەتەكانی كاراكتەرو خۆ ئامادە كردن لەگەڵ رووداوو ئەتمۆسفیری نمایشەكە، راهاتن لە گەڵ قەزای نمایش و دیكۆرو رووناكی و ئارایشت و جلوبەرگ
2.پرۆڤەی جەستەیی بەردەوام و بەوا داچوون بۆ تێگەیشتنی تەواو لە كاراكتەرەكە، لەوانەش لەپیرفۆرمانس و دەنگ و ئیلقا.
3 . بڕوا بەخۆ بوون لەبەرجەستەكردنی رۆڵەكەو خۆ ئامادەكردنێكی دەروونی بێ گرێ .
ئەكتەر دەبێت لەوە بگات كە هەموو كاتێك لەبەردەم ئەزموونێكی نوێ دایەو بەرەنگاربوونەوەی هەر ئەزموونێكیش تاقیكرنەوەیەكی سەختە، هەر نیگەرانیەك لای ئەكتەر دروست بێت، ئەگەری روخانی زۆرتر دەبێت له سەركەوتنی.
