خوێندنه‌وه‌یه‌ك بۆ ڕۆمانی “پڵنگه سپییه‌كه”ی ئه‌رڤه‌ند ئه‌دیگا … له‌لایه‌ن: عه‌لی ئه‌حمه‌د
ساڵانێك بوو بۆ كلیل ده‌گه‌ڕایت,به‌ڵام ده‌رگا هه‌میشه كراوه بوو…
“پڵنگه سپییه‌كه” به یه‌كێك له‌و ڕۆمانانه ده‌زانم,كه فره ڕه‌هه‌ندو خاوه‌نی په‌یامی مرۆژایه‌تیه.
ئەرڤه‌ند ئه‌دیگای نووسه‌ر,كه به‌ڕه‌گه‌ز هندیه,له‌چاو ته‌مه‌نی خۆی له‌ده‌رگای زۆر بابه‌تو گرفتی هه‌نوكه‌ییو مێژووی ده‌دات,كه له‌ڕێگه‌یه‌وه ده‌توانین به‌بێ پاسپۆرت به‌نێو كوچه‌و گوندو شاری گه‌وره‌و جه‌نجاڵی (دێلهی) گوزه‌ر بكه‌ین.
یه‌ك له‌و ڕه‌هه‌ندانه په‌روه‌رده‌و كلتوری وڵاته‌كه‌یه,كه ئاشنامان ده‌كات به‌و وابه‌سته ئاینیو كۆمه‌ڵایه‌تیانه‌ی,كه هه‌ریه‌ك له هاوڵاتیانی هندستان به‌جۆرێك پێوه‌ی گرێ دراون, سیستمی قوتابخانه‌و شێوازی مامه‌ڵه‌ی مامۆستاو كه‌رتی په‌روه‌رده,كه كاریگه‌ری جه‌وهه‌ری له ژیانی تاكی هندی هه‌یه.مناڵی هه‌ژاره‌كان ناتوانن بگه‌نه ئه‌نجامێك, به چه‌ندین بیانوو كه سه‌ره‌كیترینیان خودی هه‌ژاریه.
یه‌كێكی تر له‌و مه‌سه‌لانه‌ی,كه نوسه‌ر زۆر جه‌ختی له‌سه‌ر كردووه جیاوازی چینایه‌تییه,كه وه‌ك درزێكی گه‌وره‌و ڕوون له‌نێوان خێڵو جوگرافیادا ده‌بینرێت.
(دێلهی)پایته‌خت وه‌ك شارێكی مۆدێرن به‌ئاشكرا له‌نێوان گه‌ڕه‌كه هه‌ژارنشینه‌كانو سه‌رمایه‌داره‌كانو كونسوڵخانه‌و هۆتێله پێنج ئه‌ستێركان له‌ڕووی خزموتگوزاریو پاكو خاوێنیو ئاستی هۆشیاری تاكه‌كان.جیاوازیه‌كی گه‌وره‌ی هه‌یه.ماهیه‌تی شارو ئاستی پایته‌ختێتی (دێاهی) له‌و دێڕه‌دا خراوه‌ته به‌ر نه‌شته‌ری ڕه‌خنه‌یه‌كی جدیه‌وه:”هند ته‌نها پایته‌ختی یه‌ك وڵات نیه,به‌ڵكو پایته‌ختی دوو وڵاته (تاریكیو ڕوناكی).” نوسه‌ر ئه‌م دوو چه‌مكه وه‌ك له‌زۆر شوێنی ڕۆمانه‌كه به‌كاردێنێت,وه‌ك دوو دونیای ته‌واو دژیه‌ك.
یه‌ك له‌سیما دیاره‌كانی هندستان,كه نوسه‌ر ده‌یخاته ڕوو بوونی ئه‌و هه‌موو خوداو ڕێچكانه‌یه,كه هه‌ریه‌كه‌یان سه‌رچاوه‌گرتوون به‌مێژووی تایبه‌تی خۆیانو ئه‌داكردنی دروشمه جیاوازه‌كان.
نوسه‌ر توانیویه‌تی وێنه‌یه‌كی بێ ڕتووشی مرۆڤی هندیمان پیشان بدات,له‌به‌پیرۆز زانینی شوێنو كاتو په‌رستراوه‌كان.
گوزارشتكردنی هێنده به‌زمانێكی پاراوكراوه,كه له‌هه‌ندێ شوێنی ڕۆمانه‌كه خه‌ریكه خۆت له‌كلكڕاوه‌شانی گامێشو گاكانی سه‌رجاده‌و بازاڕكان لابده‌یت.
بۆنی هاڵاوی شیاكه‌و جۆگه‌له‌كان دێن به‌لوتتدا.
ئارڤه‌ند ئه‌دیگا اه‌ڕێگه‌ی كاره‌كته‌ری سه‌ره‌كی (باڵرام حه‌ڵواچی) ڕه‌خنه‌ی توند له‌سیستمی سیاسی هندستان ده‌گرێت,كه به‌ناوی دیموكراسیه‌وه گه‌وره‌ترین پێشێلكه‌ری دیموكراسی و مافی مرۆڤه,كه خۆی له گه‌نده‌ڵی و به‌رتیلو قۆركردنی بازاڕو ئابوری وڵات ده‌بینێته‌وه.
باڵرام له‌رێگه‌ی نامه‌یه‌ك,كه بۆ (جیاباو) سه‌رۆكی وڵاتی چین ده‌ینوسێت,كاتێك بۆ سه‌ردان دێته هندستان.به‌راورد لونێوان چین و هندستاندا ده‌كات,له‌هه‌ندێ لایه‌نه‌وه,داواس له (جیاباو) ده‌كات,كه پێچه‌وانه‌ی قسه‌كانی سه‌رۆكی هند به‌ڕاست وه‌ربگرێت.
باڵرام له‌شوێنێكدا,كه قسه له‌سه‌ر بانگه‌شه‌ی ده‌نگدان و دیموكراسی ده‌كان,ده‌ڵێت:”ئه‌گه‌ر من وڵاتم بنیادبایه,پێش هه‌موو شتێك بۆری ئاوه‌ڕۆم داده‌نا,دوای ئه‌وه دیموكراتی,دوایش ده‌چووم نامیلكه‌و په‌یكه‌ری (گاندی)م پێشكه‌ش به‌خه‌ڵك ده‌كرد.ئه‌مه‌ش ئاماژه‌یه‌كی ڕوونه به‌وه‌ی كه سیاسیه‌كان هه‌میشه مه‌زنی كه‌سایه‌تیه مێژوویه‌كانی ووڵات وه‌ك شه‌رعیه‌ت دان به ئاڕاسته سیاسیه‌كانیان به‌كاردێنن.
كاراكته‌ری ((باڵرام)) ,كه له‌قوتابخانه ده‌رده‌هێنرێتو ده‌خرێته به‌ركاروكاسپی,ئه‌مه له‌كاتێكدایه,كه باڵرام قوتابیه‌كی زیره‌كه,به‌جۆرێك مامۆستاكه‌ی به “پڵنگی سپی” وه‌سفی ده‌كات.
هه‌ربۆیه به‌دوورخستنه‌وه‌ی له‌قوتابخانه برینێكی قوڵ ده‌كاته ڕۆحیه‌وه.به‌شێوه‌یه‌ك,كه دواجار ده‌یكاته پیاوكوژ,ئه‌ویش به‌كوشتنی (ئاسۆك) خاوه‌ن كاره‌كه‌ی.به‌هه‌مان ئاڕاسته‌ی كوشتنی پیره‌ژنه سوخۆره‌كه له‌لایه‌ن(ڕاسكۆڵیكۆڤ) له‌ڕۆمانی (تاوانو سزادا),به‌ڵام له‌فۆرمێكی تردا.
نوسه‌ر ناوی سێ شاعیری به‌ناوبانگی دونیا دێنێت,كه ئه‌وانیش:(مه‌ولانا,ئیقباڵی لاهوریو میرزا غالیب)ه,كه كاریگه‌ری دونیا بینیو ڕۆحی فه‌لسه‌فه‌گه‌راییان له‌سه‌ر مرۆڤایه‌تی هه‌یه.
لایه‌نێكی تری ڕۆمانه‌كه,نیشاندانی دیوێكی تری ژیانی هندیه‌كانه له‌ژێر ڕه‌حمی خاوه‌نكاره‌كانیان,كه وه‌ك كۆیله‌یه‌ك ده‌ڕوانێته به‌رده‌سته‌كانیان.به‌شێوه‌یه‌ك نوسه‌ر ژیانی ئه‌وانی شوبهاندووه به‌و كه‌ڵشێرانه‌ی,كه‌له‌ناو قه‌فه‌سدان له بازاره هه‌ژارنشینه‌كانی (دێلهی).
باڵرام پاش چاوخشاندنی به‌یه‌كێك له‌كتێبه كۆنو زه‌رده‌كاندا ئه‌م وته‌یه‌ی به‌رچاوده‌كه‌وێت:”ساڵانێك بوو به‌دوای كلیلدا ده‌گه‌ڕایت,به‌ڵام ده‌رگا هه‌میشه كراوه‌بوو.” ئه‌مه‌ش وه‌ك گوزارشتكرن له به‌هه‌ڵه هه‌نگاونانی مرۆڤ بۆ هێنانه‌دی خولیاو ئاواته‌كانیو بوونی گه‌نجینه‌كه له‌به‌رده‌مماندا.یان له‌ته‌نیشتماندا,له‌كاتێكدا ئێمه بۆ گه‌یشتنمان دورتر ده‌ڕۆین.
دواجار,له‌بیرمان نه‌چێت ئاماژه به وه‌رگێڕانه جوانو پاراوه‌كه‌ی (شلێر ڕه‌شید)بكه‌ین,كه سه‌لیقه‌یه‌كی تایبه‌تی به‌كاربردووه,له گه‌یاندنی په‌یامو بیری نوسه‌ر به‌خوێنه‌ری كورد.
Dengekan
دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.
