کچە نۆ ساڵییەکان و پیاوە شەهوانییەکان

نووسینی سیراون عوسمان عەلۆ ….

ئەو یاسایەی لە عێراق دەرچووە کە کچ لە تەمەنی نۆ ساڵاندا بە شوو بدرێت. ڕاستترە بوترێ بە پیاو بفرۆشرێ بە هیچ شیوەیەک نوێ نییە. عائیشەی کچی ئەبوبەکر لە شەش ساڵی دراوە بە پێغەمبەر. بە قسەی هەموو مێژونووس و موفەسیرەکان لە نۆ ساڵیدا نیکاحی لەگەڵ کردوە. نیکاحی ڕاستی دەنا پێشتر (مفاخذە)ی لەگەڵ کردووە. مانای ئەوەیە ئەندامی پیاوەتی خۆی لەنێوان ڕانەکانی ناوە. ئەو کاتەی عائشە بۆ پێغەمبەر دەهێنن لەسەر جۆلانە دانیشتوە و بووکە پەڕۆینەی لە باوەش بووە. مانای وایە هێشتا کچێکی بچووک بووە. بەپێی هەموو مەزهەبەکان پیاو دەتوانێت هەر کچێک بکڕێت کە تەمەنی یەک ڕۆژە.

هەر هێندە زانرا ئەوەی لە دایک بووە کچەو کوڕ نیە باوک دەتوانێت نرخی لەسەر دابنێت و بە هەر پیاوێکی تری بفرۆشێت با ئەو پیاوە تەمەنی هەشتا بێت و سێ ژن و دەیان کەنیزەی هەبێ. ئەمە شەرعی ئیسلامەو لە قوتابخانەکاندا دەخوینرێ. پارتی و یەکێتی ئەوەیان لە قوتابخانە بە قوتابی خوێندووەو ڕێگای مەلایان داوە لە مزگەوت بە شانازیەوە باسی بکات. ئەمە یەکێکە سەوابتەکانی ئیسلام. نەوشیروان مستەفا هەموو جارێ تەئکیدی لەسەر سەوابتەکان دەکردەوەو دەیوت لێیان لانادەین. ئەمە یەکێکیانە. ئایا یوسف محەمەدی سەرۆکی پەرلەمان و هەموو ئەو ئیسلامیانەی وەک ڕاوێژکار لای خۆی دایمەزراندوون باوەڕیان بەو شەرێعەتە نییە؟ باوەڕیان پێیە و کاری بۆ دەکەن. ژن لە ئیسلامدا نرخی نیە و ناشبێت هەیبێت. ڕاستە ئەمڕۆ هەندێک لەو ئیسلامیانەی هەست بە شەرمەزاری دەکەن دەیانەوێت پینەی بکەن و سەتان پاساوی بۆ بێننەوە گوایە ئایەت و حەدیسەکان بەو شێوەیە نین بەڵام بەشێکی هەرە زۆریان بە شانازییەوە دەڵێن ئەوە دینەکەمانە و هەر ئەوەش ڕاستە.

زۆر جار گوێمان لێدەبێت دەڵێن ئەو پایەیەی ئیسلام بۆ ژنی داناوە زۆر بەرزەو لەهیچ دین و باوەڕێکی ترا ئەو پایەیەی نییە. مەلاکان ئەڵێن لێدانی ژن هەر خۆی گەورەترین ڕێزە ئیسلام بۆ ژنی دانابێت.
پێشتر لەو بارەیەوە گوتارێکم نووسیوە، کە لێرەدا پوخەتەکەی دەخەمەوە بەرچاو. با بزانین ژن لە شەریعەتی ئیسلامدا چ پایەیەکی هەیە:
ژن و سەگی ڕەش و کەر ئەگەر بەپێش پیاودا هاتن و ئەو پیاوە خەریکی نوێژ بوو ئەوە نوێژەکەی قەبووڵ نییەو دەبێ دەستپێبکاتەوە.
پیاو بە دوو شتی تر دەستوێژی دەشکێت یەکەم بە گوو (پاشەڕۆ) و دووەم ئەگەر دەستی بە دەستی ژن بکەوێت.

بۆ شایەتی دوو ژن بە یەک پیاو حیساب دەکرێن با ئەو دوو ژنە نووسەر و بلیمەت بن و پیاوەکە گەمژە بێ.
ژن لە میراتدا نیوەی پیاو وەردەگرێ.
لە منداڵی بێ ئەوەی هیچ پرسێکی پێ بکرێت بۆیان هەیە بیدەنە پیاوێکی پیر.
ئەگەر ژن یەک شەو بە قسەی پیاو نەکات و ئارەزووە سێسکییەکانی تێر نەکات بەدرێژایی شەو فریشتە نەفرەتی لێ دەکەن.
پیاو دەتوانێ لە ژن بدات و پشتی تێبکات (لەگەڵی نەخەوێ) بەڵام ژن هەر بۆ ئەوەیە خزمەتی پیاو بکات.
هەر ئۆمەتێک ژن بەڕێوەی ببات ئەوە نابێتە هیچ چونکە ژن ئەقڵی کەمە.
دینی ئیسلام ڕێگای داوە موسڵمان لە سێ حالەتدا درۆ بکات کە یەکێک لەو حاڵەتانە ئەوەیە پیاو درۆ لەگەڵ ژنی خۆیا بکات.

Dengekan

دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.