کات و شوێنی خۆت ، کات و شوێنی ئەوانی تر.. نەوزاد بەندی
یەکێک لە تاوانە گەورەکانی دەسەڵاتداران لە جیهانی مودێرنا ، خراپ بەکارهێنانی پێگەی دەسەڵاتە ..ئەم تاوانە چەندین سەرۆککۆماری پەلکێشی دادگاکان کردووە و ئەکا و سزای توند و دوورخستنەوەی هەندێکیانی لێکەوتۆتەوە و دەکەوێتەوە وەک بڵ کلنتۆنی سەرۆکی پێشووی ئەمەریکا و یەهود ئۆڵمەرتی سەرۆکی پێشوتری ئیسڕائیل و هێلمۆت کۆڵ ی ڕاوێژکاری وڵاتی ئەڵمانیا.
لە ڕاستیدا بنچینەی ئەم بابەتە ئەوەیە تۆ کاتێ کارێک ئەگریتە دەست ، هەر کارێک ، میریی بێ یان کاری تایبەتیی خۆت، ئەبیتە خاوەنی دوو جۆر کات و دوو جۆر شوێن. کاتێکیان کاتی کارەکەتە، ئەو کاتە هی خەڵکە، ئەبێ خزمەتی خەڵکی تێدا بکەیت و نابێ بۆ خۆتی تەرخان بکەیت. کاتی دووەمیش کاتی خۆتە، ئەبێ لە هەموو پلە و پایە و بڕیاردانێک خۆت دابماڵیت، هیچ پەیوەندییەکت بە کارەکەتەوە نەمێنێت و بۆ خۆت بژیت.
هەروەها کە کارێکت دەست دەکەوێت، چ فەرمیی چ پریڤەیت ، ئەبیتە خاوەنی دوو شوێن، یەکەمیان شوێنی کارەکەتە. ئەو شوێنە تایبەتە بە کارکردن بۆ خەڵک و ڕاپەڕاندنی مامەڵەکانیان و بە هیچ جۆرێ شوێنێک نییە تایبەت بە خۆت و خزم و هاوڕێکانت، نابێ بۆ هیچ تایبەتمەندییەکی خۆت بەکاری بهێنیت. شوێنی دووەمیش هەموو ئەو شوێنانەن کە دوای تەواو بوونی کارەکەت ڕوویان تێدەکەیت ، شوێنگەلێکی تایبەتن بە تۆی مرۆڤ نەک تۆی خاوەن کار و بەرپرس، واتا لە شوێنەکانی دوای کاردا، تۆ مرۆڤێکی ئاساییت و ئەبێ واز لە جل و سەرگ و پله و پایه و ئەستێرە و تاجەکانی سەرشانت و ئوتومبیلەکانی شوێنکارەکەت بهێنیت.
ئەگەر ئەم بابەتە گرنگ و هەستیار و شارستانیی و مۆدێرنە لە کۆمەڵگای خۆمان و کۆمەڵگا مۆدێرنەکاندا بەراورد بکەین، بۆمان دەردەکەوێت ئێمە چەند بەربەریی و خێڵەکیی و دوور لە یاسا و پڕنسیپەکانی کۆمەڵگای مۆدێرنین.. ئێمە چەند خۆپەرست و دۆگما و دواکەوتووین.
کاتێ لای خۆمان مامەڵەیەکت بە دەستەوەیە و ئەچیتە بەردەم ژووری بەڕێوەبەرێک، دەیان و سەدان کەسی تر بە مامەڵەکانیانەوە وەستاون، دەرگای بەڕێوەبەر داخراوە، چونکە بەڕێوەبەر میوانی هەیە ..یان بەڕێوەبەر چاوپێکەوتنی تەلەفزیۆنیی هەیە، لە کاتێکدا ئەو بەڕێوەبەرە بەربەرییانە ئەوە نازانن ئەو کاتەی لەو ژوورەکانیاندان، کاتی ئەو هاووڵاتیانەیه بە مامەڵەکانیانەوە لەبەردەم ژوورەکانی ئەوانا ڕاوەستاون و پەکخراون، بەڵام ئەوانی بەربەریی کاتەکانی خەڵکیان بۆ خۆیان دزیوە و .. لە شوێنی کارەکانیاندا لەگەڵ خزم و هاوڕێکانیان قاوە ئەخۆنەوە و باسی پڕۆژە و ژیانی تایبەتیی خۆیان ئەکەن.
تەماشا ئەکەیت سەرۆک حوکمەتێکە یان سەرۆکحیزبێکە، لە دوای کارەکەیشی هەر سەرۆکحوکمەت و سەرۆکحیزبە، هەمان پۆشاک و هەمان ڕیزە ئوتومبیل و حیمایە و تەنانەت لە ماڵەکەیدا ئاڵای وڵاتەکەی هەڵواسیوە، واتا یەک کات و شوێنی هەیە، هەمیشە و تەنانەت لە حەمام و ژووری نوستنیشدا ئەو هەر سەرۆکە و هەر ڕۆڵی سەرۆکایەتیی ئەگێڕێ .. کات و شوێنەکانی خۆی وەک مرۆڤێک ناوێت، ئەیەوێ لە هەموو کات و شوێنەکانا ئەو هەر تاج و داڵەکان لەسەر شانی بن و تەنانەت لە خەویشدا هەر بە چاکەت و بۆینباخ و ئاڵاوە بیگوزەرێنێ. ئەم دۆخە ترسناکە گاڵتەجاڕە بەڵگەی ئەوەیە ئەمانە کەسانێکن ئەو پلە و پۆستانەیان فڕاندووە یان دۆزیویانەتەوە، بە میرات بۆیان ماوەتەوە، خۆیشیان بڕوا ناکەن بووبنە خاوەنی ئەو پله و پۆستە، هەر بۆیە وەک مناڵێک کە لە پڕێکا جووتێ پێڵاوی بۆ ئەکڕن، بڕوا ناکا بووبێتە خاوەنی جووتە پێڵاو، ئەیاننوسێنێ بە سنگیەوە و شەویش لای خۆیدا ئەیانخەوێنێ.
ڕەتکردنەوەی کات و شوێنە ئازادە کەسێتییەکان لە لایەن خاوەن پلە و پۆستەکانەوە، دانانی ناوی هەڵکۆڵراوی خۆیان لەسەر مێزەکانیان، هەڵواسینی وێنە و پەیکەرەکانیان لە فەرمانگەکان و شەقام و مەیدانەکاندا، تێکڕا گەمژەیی و بەربەرییەت و تەنانەت شێتبوونی ئەو کەسانە دەردەخەن کە لە دەرەوەی کات و شوێنەکانی کارەکانیاندا، خۆیان و پلە و پۆست و دەسەڵاتەکانیان نیشانی خەڵک ئەدەن، بۆ ئەوەی بۆ سەری هەزارەمین جار یان بە بەردەوامیی بە خەڵکیی بسەلمێنن کە بەڵێ ئەوان سەرۆکن و خاوەن پلە و پایەی بەرزن، بەڵێ ئەوە خەون نییە و ڕاستییە، ئەوەتا ئەتوانن لە هەموو جێیەک وێنە و پەیکەری خۆیان دانێن، کێیان بوێت بەهێز و دەوڵەمەندی بکەن و ..کێیشیان نەوێت بیکوژن یان زیندان و نانبڕاوی بکەن..ئەوەتا ئەوان شەو و ڕۆژ ، لەیل و نەهار، هەموو شتێکن.
ئەمە لە کاتێکدایه لە وڵاتێکی وەک ئیسڕائیلدا و لە سەروەختی ناهەمواری جەنگ و پشێویی ناوخۆدا، دادوەر کوڕی نەتانیاهۆی سەرۆکی ووڵات پەلکێشی دادگا دەکات بە تاوانی دەستخستنی پاسپۆرتی دیپلۆماسی .. ئەمەیش خراپ بە کارهێنانی شوێن و پێگەی باوکێتی کە ئەبێ بۆ خزمەتکردنی هاووڵاتیانی ئیسڕائیل بێت نەک بۆ یاساشکێنیی و دەسکەوتی لابەلا و نایاسایی بۆ کوڕی سەرۆک .
لە ئەوروپا سەرۆکی وڵات و پاشا و وەزیر و کەسە بەناوبانگەکان لەناو تراموای و میترۆ و بازاڕ و سەمونخانەکاندا ئەبینرێن، وەک هاووڵاتییەکی ئاسایی. چونکە ئەو کەسانە وەک هەر کارمەندێکی ووڵات دوو جۆر کات و شوێنیان هەیە، کات و شوێنێکیان هی کارەکەیانە، بە جلی فەرمیی و دەسەڵاتی باڵا و لە کۆشکی سەرۆکایەتیدا.. بەڵام کات و شوێنی دووەمیان کات و شوێنی تایبەت بە خۆیانە، ئازادیی و هەناسەدانیانە وەک مرۆڤێکی سادە .. دوور کەوتنەوەیانە لە کۆشک و پاسەوان و دەسەڵات و تاج و ئەستێرە و داڵ و بۆینباخ..بۆ ئەوەی مومارەسەی مرۆڤایەتیی و مرۆڤبوونیان لە بیر نەچێتەوە. چونکە مرۆڤ کاتێ بەردەوام ڕۆڵی دەسەڵات و بەرپرسیارێتیی گێڕا، ئیتر ئەبێ بە ئەکتەر.. واتا لە ژیانی ئاسایی دادەبڕێ، لە ئازادیی و مرۆڤبوونی خۆی یاخی ئەبێ، ئەبێتە کائینێک شایانی بەزەیی و پێکەنیشە لە هەمان کاتدا، تەماشا ئەکەی چلەی هاوینە و پلەکانی گەرما لە سەروو 45 پلەی سەدییەوەن، کەچی ئەوی ئەکتەر لەناو چاکەت و پانتۆڵێکی ڕەشدایە و بۆینباخێکی ئەستووری لە ملی جەڕاندووە، لە کاتێکدا ئەبینین پاشای ووڵاتێکی ئەوروپیی لە دوای تەواو بوونی کات و شوێنی کارەکەی، بە تی شێرتێکی پیرۆزەیی و کاوبۆیەکەوە لە پارکێکدا دانیشتووە ساردەمەنیی ئەخوات.
بە پێچەوانەوە لەکۆمەڵگا دوا کەوتوو ، قوڕ بەسەرەکانا، ئەو کەسانەی پیشەکەیان کرێکار یان کارگوزار یاخود پاککردنەوەی شەقامەکانی شارە، ڕوخساری خۆیان دادەپۆشن، واتا کات و شوێنی کارەکانیان ڕەت دەکەنەوە و وەک تارماییەک خزمەتەکانیان پێشکەش به کۆمەڵگا ئەکەن، لە سەدا سەد پێچەوانەی سەرۆکخێڵ و حیزبەکانن، چونکە لەو جۆرە کۆمەڵگا بەربەرییانەدا پاککردنەوەی شەقامەکانی شار پیشەیەکی قێزەونە و ئەوانەی ئەو کارانە ئەکەن بە سوک تەماشا ئەکرێن، ئەمەیش وا دەکات ئەو کارمەندە بەڕێزانەی کە لە ووڵاتی یابان ناونیشانی ئەندازیاریان پێدراوە و بەرزترین موچەیان هەیە ، لە کۆمەڵگا بەربەرییەکاندا لە کاتی کارەکانیاندا دەمامک بکەن بۆ ئەوەی هیچ کەسێ نەزانێ ئەوانن نیشتمان پاک ئەکەنەوە ، بە پێچەوانەی سەرۆکخێڵە نیشتمانفرۆشەکانەوە کە بەردەوام ئەوە بیری خەڵک دێننەوە ئەوانن سەرۆک و دەستڕۆیشتووی وڵات ، ئەوانن و کەسی تر نییە، ئەوەیش حەقیقەتە و خەون نییە.
لە کۆمەڵگا دواکەوتووەکاندا یان لە کۆمەڵگاخێڵەکیی و بەربەرییەکاندا، ئەوانەی فرۆشیارن یان مارکێت ونوسینگەی تایبەت بە خۆیان هەیە، بە ئارەزووی خۆیان کار دەکەن و پابەندنین بە کاتەکانی کارکردنەوە، واتا بە بێ ئاگادارکردنەوەی پێشوەختە، نوسینگە و فرۆشگاکانیان دادەخەن یان ئەو ڕۆژە هەر نایەن بۆ کار یاخود درەنگ دێن ، لەو کاتەدا چەندین کەس لە شوێنی جیاجیاوە دێن بۆ ئەو فرۆشگا و نوسینگانە و بە نائومێدیی ئەگەڕێنەوە. ئەم ڕەفتارە خێڵەکیی و بەربەرییە لە وڵاتە مۆدێرنەکاندا ڕێپپێدراو نییە، ئەبێ کاتەکانی کارەکەت هەڵواسیت و پابەند بیت پێیانەوە، چونکە کاتی خۆت نین و کاتی هاووڵاتیانن.. ئەگەر لەو،کاتانەدا لەوێ نەبیت واتا کاتی هاووڵاتیانت بە فیڕۆ داوە و کڵاوت لەسەر ناون و فریوت داون، هەر بۆیە یاسا لێی بێدەنگ نابێ.
وەک چۆن کە ووڵات دوچاری قەیران دەبێتەوە و سەرۆک ناتوانێ چارەسەریان بکات، دێتە ڕاگەیاندنەکان و دەست لە کاردەکێشێتەوە، چونکە کۆمەڵگای مۆدێرن سەرۆکی گەمژە و بودەڵەی پێ قبوڵ ناکرێ و ئەبێ دەستلەکاربکێشێتەوە.
لێرەدا ئەگەینە دەرئەنجامی ئەوەی مرۆڤی خاوەن کار، دەبێتە خاوەنی دوو کەسایەتیی، کەسایەتییەکی ئەکتەر یاخود ڕۆبۆت . لەگەڵ کەسایەتییەکی ئاسایی خۆی.
کەسایەتییە ئەکتەرەکە، لە کاتی کارەکەیدایە و ..ئەبێ لە سەداسەد لە تایبەتمەندییەکانی خۆی داببڕێت و وەک ڕۆبۆتێک کارەکەی ڕاپەڕێنێت و خزمەت بە هاووڵاتیان بکات.هەرچی کەسایەتیی دووەمیشە ، کەسایەتییە ڕاستەقینەکەی خۆیەتی کە لە دوای کارەکەیەوە دەست پێدەکات و .. خۆی لە ئەکتەریی و ڕۆبۆتیی ڕزگار ئەکات، وەک خۆی ئەژی و درێژە بە تایبەتمەندییەکانی خۆی دەدات .
لەم پێناسەیەوە، ئەگەر بڕوانینە کۆمەڵگای خۆمان، ئەو هەموو ئەکتەر و ڕۆبۆتە سیاسیی و کۆمەڵایەتیی و ئاینیە دەبینین، کە دوای هەزاربارەکردنەوەی ڕۆڵە هەمیشەییەکانیان، بوون بە جێی پێکەنین و جنێو و پلار و گاڵتەجاڕی هاووڵاتیان.. خۆیشیان توشی هەزار دەردی دەروونیی و جەستەیی بوون و بە نەخۆشیی ترسناک و دەگمەن ئەمرن، چونکە کاتێک مرۆڤ بە درێژایی ژیانی ڕۆڵی ڕۆبۆت ئەگێڕێ و لە مۆڤایەتیی دەردەچێ و بە مەرگێکیش کۆتایی دێت کە لە مەرگی مرۆڤی ئاسایی ناچێت.
