سوودو قازانجی کۆمپانیا زه‌به‌لاحه‌کان و په‌یوه‌ندی دیبلۆماسیانه‌ی ده‌وڵه‌تان، هیچ وه‌خت باکی به مافی مرۆڤ نییه
زاهیر باهیر – له‌نده‌ن
10/12/2016
ئه‌و کاره‌ساتانه‌ی که ئه‌مڕۆ له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوین-دا و له ئه‌فگانستان و ڵاتانی دیکه ده‌گوزه‌رێ ، ملێونه‌ها خه‌ڵکی بێچاره‌ی کردۆته قوربانی، که به‌شی زۆریان منداڵان و ئافره‌ت و پیر و په‌ککه‌وتوانن. ئه‌وه‌ی که له ئێستادا به به‌رچاوه‌وه‌یه و ڕۆژانه میدیاکان ده‌یانهێننه‌وه یادمان ، سوریا و یه‌مه‌نن.
ماوه‌ی چه‌ند ڕۆژێکه له بریتانیا به‌هۆی ئه‌و ڕاپۆرت و ده‌نگوباسانه که له‌سه‌ر یه‌مه‌ن ده‌گوترێت و کوشتنی خه‌ڵکانێکی زۆر و قوربانیبوونی ژماره‌یه‌کی زۆر له منداڵان که زۆرێکی ئه‌م قوربانیانه به فڕۆکه و چه‌کی عه‌ره‌بی سعوودییه . ئاماره‌کانی ڕۆژنامه‌ی گاردیان که له ده‌وڵه‌ته یه‌کگرتووه‌کانی وه‌رگرتووه نیشانی ده‌ده‌ن ، له سه‌دا 60 ی ئه‌و2067 ی که بوونه‌ته قوربانی له‌یه‌مه‌ن له مانگی ته‌موزی پاره‌که‌وه، خه‌ڵکانی سیڤلن. ( که ئه‌م ئاماره زۆر که‌متره له ئاماری حه‌قیقی ) بۆ ئه‌مه‌ش سعوودییه به‌رپرسیاره. هه‌روه‌ها له مانگی جێنیوه‌ری ئه‌مساڵدا هه‌ر ڕاپۆرتی ده‌وڵه‌ته یه‌کگرتووه‌کان ده‌ڵێت، که 119 هێڕشی ئاسمانی کراوه‌ته سه‌ر یه‌مه‌ن هه‌ر هه‌موویان مافی مرۆڤی نێوده‌وڵه‌تی به‌زاندووه ئه‌مه جگه له‌وه‌ی که زیاتر له یه‌ك ملێون که‌س ده‌ربه‌ده‌ربوون . هه‌موو ئه‌م هێڕشانه و هۆکاری خه‌ستکردنه‌وه‌ی شه‌ڕه‌که و کوژرانی خه‌ڵکانی زیاتر ، خودیی سعوودییه ، چه‌که‌کانی سعودییه‌ش بریتانین ، سعودییه به تایبه‌تی و که‌نداو به گشتی بازاڕێکی گه‌وره‌ی فرۆشتنی چه‌کن بۆ بریتانیا .
ئه‌مانه هه‌مووی ده‌نگوباسێكی گه‌وره‌ی له لایه‌ن میدیای ئێره‌وه ( بریتانی) دروستکردووه هاوکاتیش بوووه‌ته سه‌ریه‌شه‌یه‌کی گه‌وره بۆ حکومه‌تی ئێره که له‌م هه‌فته‌یه‌دا ‘ تیرێزه مه‌ی ‘ سه‌ره‌کوه‌زیرانی ئێره چوو بۆ سه‌ردانی که‌نداو و له‌وێ پاشای سعودییه و ئه‌میری به‌حره‌ینی دیت و وه‌لای بریتانیای بۆیان دووباره کرده‌وه .
هه‌ر له‌م کاته‌شدا وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی بریتانیا ، ‘ بۆریس جۆنسۆن’ هه‌فته‌ی ڕابوردوو له کۆنفرانسه‌که‌ی ‘ڕۆم ‘ پایته‌ختی ئیتالیا، باسی له هه‌ڵسوکه‌وتی سعودییه‌و و ئێران کرد ، که له‌وێدا شتێكی جاوه‌ڕوانننه‌کراو و نه‌شیاو ، بوو، که بۆ که‌سێکی وه‌کو ئه‌و که نوێنه‌رایه‌تی حکومه‌ته‌که‌ی ده‌کات. وتی ” سیاسیی هه‌ن که دین ده‌شێوێنن و به‌خراپ به‌کاری ده‌هینن، په‌ڵه‌ی جیاوازی هه‌مان دین به‌کارده‌هێنن تاکو ئامانجه سیاسییه‌کانیان فراوانتر بکه‌ن . ئه‌وه‌ش یه‌کێکه له گه‌وره‌ترین گرفته سیاسییه‌که‌ی هه‌ر هه‌موو ناوچه‌که ، تراژیدیاکه‌ش بۆ من ئه‌وه‌یه که لێره‌دا تۆ ئه‌م شه‌ڕانه‌ت به وه‌کاله‌ت هه‌یه و هه‌موو وه‌ختێکیش هه‌ر شه‌ڕه له‌و ناوچه‌یه‌دا – ئایا ئه‌مه‌ش له‌به‌رئه‌وه‌یه که سه‌رکردایه‌تییه‌کی به‌هێز له‌ناو خودی ئه‌و وڵاتانانه‌دا نییه.” درێژه به قسه‌کانی ده‌داو ده‌لێت ” هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌شه که سعوودییه و ئێران و هه‌موو که‌سێک ده‌چنه ناوه‌وه و هه‌روه‌ها چه‌واشه‌کاریی ده‌که‌‌ن و کێشه‌کان ده‌شێوێنن و ڕۆڵی شه‌ڕه‌کان به وه‌کاله‌ت ده‌گێڕن”
گه‌رچی ‘بۆری جۆنسۆن’ ئه‌م قسانه‌ی کرد به‌ڵام نه دانی به‌وه‌دا نا که چۆن و سعوودییه ئه‌و ئاگره خۆش ده‌کات و به چه‌کی کێش؟ نه حه‌لێكیشی هه‌بوو و هه‌یه بۆ ئه‌و کێشه‌یه ، ته‌نها وه‌کو قسه ده‌رپه‌ڕاندنێك بوو، نه شتێکی دیکه. بێ گومان ئه‌م قسانه پێچه‌وانه‌ی سیاسه‌تی حکومه‌تی بریتانی بوو که هه‌رگیز ناخوازن به ئاشکرا ڕه‌خنه‌ی هاوپه‌پیمانه‌کانیان بکه‌ن ، چونکه ئه‌وه‌ی به‌لای ئه‌وانه‌وه گرنگه ” بزنس به‌رده‌وام بێت و بۆ ئه‌مه‌ش په‌یوه‌دنی له ته‌کیانا ئاسایی بێت” ئیدی ئه‌وه گرنگ نییه چه‌ندێك له دانیشتوانی بێتاوانی وڵاتان ده‌کوژرێت. ئه‌وه‌ی گرنگه ده‌روازه‌ی کۆمپانیا چه‌كفرۆشه‌کان دانه‌خرێن و کرێکاره‌کانمان بێ کار نه‌بن تاکو سه‌ریه‌شه بۆ حکومه‌ت دروستنه‌که‌ن و جارێکی دیکه‌ش ده‌نگیان بۆ بده‌نه‌وه بییانکه‌نه‌وه به‌مڵۆزمی گیانی خۆیان.
ئه‌وه‌ی گرنگه لێره‌دا که تێبینی بکرێت ، هه‌ر ئه‌وه نییه که ده‌سه‌ڵات و کۆمپانیاکان بێ باك و بێ منه‌ت بن له کوژرانی خه‌ڵکانێکی زۆر و وێرانکردنی وڵاتانی دیکه و ژینگه‌که‌شیان ، به‌ڵکو هاوڕێ کرێکاره‌کانیشمان ده‌ستیان هه‌ر به‌و خوێنه ، له پێناوی بژێوی خۆیاندا و له‌ده‌ستنه‌دانی کاره‌کانیانا ، هه‌ر سووره.
کرێکاره‌کانمان که له لایه‌ن چه‌پ و کۆمۆنیسته‌کانه‌وه ده‌په‌رسترێن و ده‌یانه‌وێت جڵه‌وی شؤڕشیان بده‌نه ده‌ست و بیانکه‌نه مڵۆزمێکی دیکه به‌سه‌رمانه‌وه ، کاتێك که ده‌سه‌ڵات ده‌گرنه ده‌ست ، هه‌میشه له دامێنی بێ کاران و قوتابیان و خانه‌نشینکراوان و پیر و په‌كکه‌وتوانه‌وه‌ن له هه‌ڵوێستی شؤڕشگێڕییانا و په‌رۆشییان و بایاخیان بۆ شۆڕش.. نه‌‌ك هه‌ر ئه‌مه‌ش ، به‌ڵکو جاری وا هه‌یه ، به چه‌ند میلێکیش له دوای سه‌رکرده و هه‌ندێك له په‌ڕله‌مانتاره چه‌په‌کانیشه‌وه‌ن.
نموونه لێره‌دا، له بریتانیا، زۆرن، به‌ڵام من ته‌نها هه‌ر دوو نموونه ده‌هێنمه‌وه. یه‌که‌م: ئه‌مساڵ له کۆنفرانسی پارتی کرێکارانی بریتانیا که ‘جێرمی کۆربن’ سه‌رۆکێتی و کابرایه‌که که ڕابوردوویه‌کی زۆر پاك و پڕ له خه‌بات و تێکۆشانی هه‌یه و زۆریش دژی چه‌کی نوه‌وی و ئوستوله حه‌ربییه‌کانی بریتانییه و هاوکاتیش دۆستی ژینگه‌یه هه‌ر وه‌کو هه‌موو وه‌ختێکی دیکه‌ی دژی نوژه‌نکردنه‌وه و چالاککردنه‌وه‌ی ئه‌وانه، وه‌ستایه‌وه.
له کۆنفرانسه‌که پێشنیازێکی پێشکه‌ش، کرد تاکو په‌ڕله‌مانتاره‌کانی حیزبه‌که‌ی دژ به‌و نۆژه‌نکردنه‌وه ئه‌وانه‌ی سه‌ره‌وه ده‌نگبده‌ن که نزیکه‌ی 37 ملیار پاوه‌ندی تێده‌چێت و گه‌ر ئه‌م پاره‌یه‌ش له پرۆژه‌ی باشتردا سه‌رف بکرێت باشتره . جێرمی کۆربن ویستی ئه‌مه بکاته بڕیارێك و یه‌که‌م: له په‌ڕله‌ماندا ده‌رنه‌چێت ، دووهه‌میش: گه‌ر ده‌رچوو و جارێکی دیکه که حیزبه‌که‌ی ( حیزبی کرێکاران) هاته سه‌ر حوکم په‌یوه‌ستی ئه‌م بڕیاره بێت. به‌ڵام مه‌خابن، له‌بری پشتگیریکردنی، هێڕشێکی گه‌وره‌ی کرایه سه‌ر، چونکه گه‌وره‌ترین نقابه‌ی کرێکاران Unite له بریتانیا، دژی وه‌ستایه‌وه و که گوایه کرێکاره‌کانیان، ئه‌ندامه‌کانیان، بێ کار ده‌بن . دوای ئه‌وه‌ش زۆرێك له په‌ڕله‌مانتاره‌کانیش به جێگره‌که‌ی خۆشییه‌وه ، دژی ‘جێرمی’ وه‌ستانه‌وه ، له‌م حاڵه‌ته‌دا جێرمی ناچارکرا که ئه‌ندامانی په‌ڕله‌مان ئازاد بکرێت له ده‌نگدانا له‌سه‌ر ئه‌و کێشه‌یه له په‌ڕله‌ماندا و هاوکاتیش بابه‌ته‌که بۆ کۆنفرانسێکی دیکه، هه‌ڵبگیرێت تاکو قسه‌ی له‌سه‌ر بکرێت.
دووهه‌م : ماوه‌یه‌کی زۆره که حکومه‌ت ده‌یه‌وێ پلاتفۆرمێكی دیکه‌ی هه‌ڵفڕین و نیشتنه‌وه‌ی فڕۆکه له گه‌وره‌ترین فڕۆکه‌خانه‌ی بریتانیا، هیسرۆ ( Heathrow ) بکرێته‌وه ، که ئێستا هه‌ر دوانه و بزنس پێویستی به زیاتر هه‌یه. له‌گه‌ڵ هه‌بوونی ئه‌م پێشنیاره‌شدا چه‌نده گروپی خۆجێی له دانیشتوانی ده‌و‌رو به‌ری فڕۆکه‌خانه‌که دروستبوون بۆ دژایه‌تیکردنی کردنه‌وه‌ی پلاتفۆرمی نوێ، هه‌م له‌به‌ر پیسکردنی زیاتری ژینگه و هه‌م ده‌نگه ده‌نگی زیاتری فڕۆکه‌کان، ئه‌مه له کاتێکدا له لایه‌ن ژینگه دۆستان و چه‌پ و سۆشیالیست و ئه‌نارکیسته‌کانیشه‌وه پشتگیرییان لێده‌کرێت.
له‌م کێشه‌یه‌شدا ‘جێرمی کۆربن’ هه‌ر وه‌کو هه‌میشه دژ به‌م جۆره کارانه، ڕاوه‌ستایه‌وه و ویستی ئه‌مه‌ش ببێته بڕیارێك تاکو ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌کانی پارتی کرێکاران ده‌نگ دژ به‌و پێشنیاره بده‌ن و نه‌بێت به یاساو جێبه‌جێ بکرێت. به‌ڵام دیسانه‌وه له لایه‌ن هه‌مان نقابه و نقابه‌یه‌کی دیکه و به‌هاوکاریی هه‌ندێك له ئه‌ندام په‌ڕله‌مانه‌کان دژایه‌تی بڕیاره‌که‌ی سه‌رکرده‌ی پارته‌که‌یان کرا. ماوه‌یه‌ک له‌مه‌و پێش که پێشنیاره‌که چووه وتووێژی نێو په‌ڕله‌مان و ده‌نگی له‌سه‌ر درا و بوو به بڕیار و جێبه‌جێ ده‌کرێت . هۆکاری ئه‌وه‌ش که نقابه‌کان له‌گه‌ڵ ئه‌م بڕیاره‌دا بوون چونکه وتیان ئه‌مه ده‌بێته هۆی زه‌مانه‌تی پاراستنی کاری کرێکاره‌کان و دانانی کرێکاری دیکه‌ش . ته‌نانه‌ت له‌م کێشه‌یه‌دا هه‌ڵوێستی ئه‌ندام په‌ڕله‌مانتاره‌‌که‌ی ئه‌و گه‌ڕه‌که که خۆی له بنه‌ماڵه‌یه‌کی ده‌وڵه‌مه‌نده‌وه هاتووه و سه‌ر به حیزبی موحافیزینیشه ، چاکتر بوو له نقابه‌کان ، که ئه‌و له دژی ئه‌وه‌ی که ئه‌و پێشنیاره بوو به بڕیار و جێبه‌جێده‌کرێت ، ده‌ستی له‌کار له وه‌زیفه‌که‌ی کێشایه‌وه.
Zaherbaher.com
