گه‌نده‌ڵستان و ناسینه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵكاران … ئاری زێندینی
پێشكه‌وتنی شارستانیه‌ت و گه‌شه‌وپه‌ره‌سه‌ندنی عه‌قڵی مرۆڤه ئه‌و هه‌موو داهێنان و زانسته‌ی به‌دوایی خۆی هێنا , مرۆڤی ئه‌م سه‌رده‌مه زۆر جیاوازتروزانستیانه‌ومه‌عریفانه په‌ی به رووداووگۆڕانكاریه‌كان وڕه‌ش و سپی و چاك و خراپ جیاده‌كاته‌وه , هاوڵاتی و مرۆڤه‌كان له هه‌رشوێن و جوگرافیایه‌ك بن له‌م سه‌رده‌مه‌ی ئێستا به‌شێوه‌یه‌كی گشتی رۆشه‌نبیرن به بیركردنه‌وه‌یه‌كی كه‌م ده‌توانن و ده‌زانن سیاسه‌ت و سیسته‌می حوكمڕانی و ئابووری و خۆشگوزه‌رانی و گه‌نده‌ڵی چیه و چۆنه !به‌تایبه‌ت گه‌ر كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك وحوكمڕانی گه‌نده‌ڵ هه‌بێت یان گه‌شت بكه‌ی بۆ هه‌ر وڵات و شوێنێك ساخله‌می مرۆڤه‌كان و كاربه‌ده‌ستانی بۆت روون ده‌بێته‌وه تا چه‌ند دڵسۆزانه‌ولێزانانه له خه‌می تاك به تاكی هاوڵاتیانی خۆیانن,یه‌ك له شته هه‌ره ترسناكه‌كان و نه‌خۆشیه‌كانی حوكمڕانی بابه‌تی ( گه‌نده‌ڵی ) كه تاك به تاكی هاوڵاتیان تووشی كاره‌سات و ماڵوێرانی ده‌كات ئه‌وه‌ی به‌و كاره‌ش هه‌ڵده‌ستێت و ئه‌نجامی ده‌دات كه‌س و گروپ و حیزب و هه‌ندێك جار بنه‌ماڵه له په‌نایی دیموكراسی خۆیان ده‌سه‌پێنن و زاڵده‌كه‌ن تا چه‌ند ساڵانێك ئامانجه‌كه‌شیان ته‌نها ده‌ستكه‌وتی شه‌خسی و بازرگانیه ئه‌گه‌ر نا حوكمڕانی ته‌ندروست تا هاوڵاتیان خۆشگوزه‌ران بژین و دوور له گه‌نده‌ڵی و دزی پرۆسه‌یكی ئاسانه به‌ڵام گه‌نده‌ڵكاران سه‌ختی ده‌كه‌ن ده‌یكه‌ن به گه‌نده‌ڵستان هاوڵاتیانیش نا ئاسووده‌وماڵوێران .
له‌م سه‌رده‌می ( ته‌كنۆلۆجیاو گڵوبالیزم ) كارئاسانی باشه بۆ ئه‌وه‌ی مرۆڤه‌كان به خۆشگوزه‌ران بژین به‌ڵام گه‌نده‌ڵكاران ودزه‌كان رێگرن له‌م خۆشگوزه‌رانیه‌ی هاوڵاتیان له هه‌روڵاتێك و ده‌وڵه‌تێك . گه‌نده‌ڵی ڕێژه‌ی ( نزم و به‌رزی ) هه‌یه له هه‌ندێ ده‌وڵه‌ت رێژه‌كه‌ی نزمه تا راده‌یه‌ك ئاسایه به‌ڵام رێژه‌ی به‌رزوزه‌ق ده‌گاته ئاستی دزی واته دزی حوكمڕان هاوڵاتیش داماوشڵه‌ژاوسه‌گه‌ردان و داهاتووی نادیار ئه‌مانه هه‌مووی به‌رهه‌می گه‌نده‌ڵین كه زۆر به ئاسانی ده‌توانرێت تێبینی بكرێت. ده‌ستێوه‌ردانی حیزب و كه‌س وگرووپ وبنه‌ماڵه هۆكاری سه‌ره‌كی گه‌نده‌ڵین ! سه‌رتاپایی بواروسێكته‌ره‌كانی ( ئابوری وسیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تی وسه‌ربازی وپه‌روه‌رده‌یی وداهێنان وزانست ) سست ده‌كات ته‌نانه‌ت له ناویان ده‌بات هه‌روه‌ك ده‌بینین هه‌ندێ وڵات پێشكه‌وتوون له زانست و پیشه‌سازی هه‌نێكیتر چه‌قی به‌ستووه به‌ڵكو هاوڵاتیان ناخۆشگوزه‌ران و داهاتێكی كه‌م چاوه‌ڕێیانه .پێشكه‌وتن وگه‌شانه‌وه‌ی هه‌ر وڵاتێك به‌نده به ئاستی گه‌نده‌ڵی و گه‌نده‌ڵكاران سوپایه‌كن بۆ ناوبردنی مرۆڤه‌كان و وڵات ! ناسینه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵی و گه‌نده‌ڵكاران روون و ئاشكرایه گه‌رله وڵاتی خۆت یان گوزه‌ربكه‌ی بۆ هه‌ر وڵاتێكیتر له ژیانی رۆژانه‌ی هاوڵاتیان و باڵاخانه‌وشه‌قام و سیسته‌می ته‌ندروستی وپه‌روه‌رده‌ومافی مرۆڤ ره‌نگده‌داته‌وه‌وده‌بینرێت , تاكێك یان هاوڵاتیه‌ك بێ پاڵپشتی و بیمه‌ی ته‌ندروستی و بێ خانوو بێ مووچه نه‌تونێت خۆی و ماڵ و منداڵی به‌خێوكات تا مردن به كوله‌مه‌رگی بژی ئه‌ی باشه ئه‌م ده‌سه‌ڵاتداره حكومه‌ته كاری چیه ؟ بۆ كێ كارده‌كات ؟
گه‌ر گه‌نده‌ڵ نه‌بێت , گه‌ر نموونه‌یه‌ك وه‌رگرین: زۆربه‌ی وڵاتانی ئه‌وروپی پێشكه‌وتوو هاوڵاتیانیان به‌خۆشگوزه‌ران و ئاسوده‌یی ده‌ژین رێژه‌ی گه‌نده‌ڵی نزمه و گه‌نده‌ڵكاری كه‌مه له ئه‌نجامدا جیاوازی ئێمه وئه‌وان و وڵاتانی تر روون و ئاشكرایه. من وه‌ك هاوڵاتیه‌ك له شارووڵاتی خۆم گه‌نده‌ڵكاران و گه‌نده‌ڵی به روونی و ئاسانی ده‌ناسمه‌وه هه‌ركه سه‌یری كۆڵان و گه‌ڕه‌ك وبازاڕوقوتابخانه‌وفه‌رمانگه‌حكومیه‌كان و بازرگانی ده‌كه‌م لوتكه‌ی گه‌نده‌ڵیه‌جاده‌وشه‌قامی خراپ نه‌بوونی ئاوه‌ڕوو خانووباڵخانه زێده‌ڕۆ بێسه‌روبه‌ر نیشانه‌ی گه‌نده‌ڵیه , سیسته‌مێكی خراپ و بێویژدانانه‌ی ته‌ندروستی و زۆری نه‌خۆش و داووده‌رمانی كولیتی خراپ نیشانه‌ی گه‌نده‌ڵیه , به‌دیاركه‌وتنی چینی هه‌ژار به‌شێوه‌یه‌كی زه‌ق ده‌وڵه‌مه‌ندبوونی كه‌سانێك به هه‌فته و مانگ نیشانه‌ی گه‌نده‌ڵیه , ئۆتۆمبیلی ئاخر مۆدیلی به‌ر پرسان و ژیانێكی شاهانه‌وكۆشك و ته‌لارو گرتنه ده‌سه‌ڵات بۆ چه‌ند ساڵێك نیشانه‌ی گه‌نده‌ڵیه, شكست له پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن به‌زۆر به‌شداری له كابینه‌ی حكومه‌ت بێ به‌رنامه نه‌بوونی پرۆژه‌ی نوێ بۆ خزمه‌تی هاوڵاتیان و كورسی ده‌سه‌ڵات به‌رنه‌ده‌ی ئه‌مه سیماوئه‌دگاره‌كانی گه‌نده‌ڵیه ! گه‌ر نێرومێ نه‌توانن هاوسه‌رگیری و خۆشه‌ویستی بكه‌ن ژیانێكی شایسته بژین له وڵاتی خۆیان خۆشگوزه‌ران و ئاسوده نه‌ژین هۆكاره‌كه‌ی گه‌نده‌ڵی سیسته‌می حوكمڕانی نه‌بێت چیه ؟ ! ده‌سه‌ڵاتداروحكومه‌ت به‌رپرسه له ژیانی تاك به تاكی هاوڵاتیانی خۆی له رووی ( مادی و مه‌عنه‌وی ) له رابردوو ئێستا و داهاتوو ! ده‌وڵه‌ت و وڵات هه‌یه له رووی سیسته‌می سیاسی گه‌نده‌ڵه به‌ڵام سیسته‌می ئابووری گه‌نده‌ڵ نیه و مافی مرۆڤ بوونی هه‌یه گه‌نده‌ڵی سیاسی كارناكاته ژیان و گوزه‌رانی هاوڵاتی ئه‌مه رێژه‌ی نزمی گه‌نده‌ڵیه گه‌نده‌ڵكاران به په‌نجه‌ی ده‌ست ده‌ژمێردرێن هه‌روه‌ك له وڵاتانی رۆژهه‌ڵاتی ناوین و وڵاتانی عه‌ره‌بی و وڵاتانی كیشوه‌ری ئه‌مه‌ریكایی باشور ده‌بینرێت هه‌ر چه‌ند هاوڵاتیان له سیسته‌می سیاسی ناڕازیبن كه‌سانێك چه‌ند ساڵ ده‌سه‌ڵاتداربن به‌ڵام سیسته‌می ئابووری و مافی مرۆڤ و سیسته‌می ته‌ندروستی و سیسته‌می په‌روه‌رده نۆرماڵه هه‌موو هاوڵاتیه‌ك به‌شی خۆی و مافی خۆی بۆ دیاریكراوه به‌ڕێژه‌یه‌ك نه‌وه‌ك هه‌ر دیارنه‌بێت و نه‌بێت ئه‌گه‌ر به ڕێژه‌یه‌كی كه‌میش بێت واته یاسا سه‌روه‌ره‌وبوونی هه‌یه نه‌ك له‌سه‌رووی یاساوه كه‌سانێك هه‌بن , بۆ نموونه گه‌ر وڵاتێكی وه‌كو ( میسر , ئیمارات , سعودیه ) وه‌رگرین كه‌سانێك چه‌ند ساڵ له حوكمڕانین به‌ڵام ده‌بینین له شه‌قام دوو كه‌س بووه شه‌ڕیان یان دوو ئۆتۆمبێل پێكیان دادا یاسا سه‌روه‌ره‌ویه‌كلایده‌كرێته‌و نه‌وه‌ك به عه‌شایری و عه‌زه‌ڵات و یاسا شكێنی ! پۆلیس ته‌وه‌ری سه‌ره‌كیه نه‌وك كوڕی فلان و سه‌رۆك عه‌شیره‌ت و خاوه‌ن چه‌كدار !
هاوڵاتی بیمه‌ی ته‌ندروستی ودڵنیایی كۆمه‌ڵایه‌تی و مافی هه‌یه به ڕێژه‌یه‌ك بۆیه له‌م وڵاتانه هه‌رچه‌ند ئه‌گه‌ر سه‌رۆكی وڵات وبه‌رپرسان گه‌نده‌ڵ وتۆزێك دزیش بن به‌ڵام خۆ هه‌ڵناقوورتێن و چاویان له سه‌ر هه‌موو كێشه‌كان نییه بێ ئاگان یان له وڵاتێكی وه‌كو ( میسر ) وه‌زیرێك ده‌ستبه‌كارده‌بێت دوو پۆلیس پاسه‌وانی وه‌زیرن كه چه‌ندین ساڵه دامه‌زراون نه‌وه‌ك پێنچ كه‌س له حزم وكه‌سوكاری بۆ خۆی دابمه‌زرێنێ یان به‌ڕێوه‌به‌رێكی پۆلیس له وڵاتێكی وه‌ك (رۆمانیا یان هه‌نگاریا ) ئۆتۆمبیله‌كه‌ی هه‌ر ئه‌و ئۆتۆمبیله‌یه كه چه‌ند ساڵه دابینكراوه بۆ به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیس له شوقه‌یه‌كی مام ناوه‌ندی نیشته‌جێیه خاوه‌نی سه‌د ده‌فته‌ر دۆلاروڤیلاومه‌زره‌عه نییه! به‌ڵام ماڵوێران بۆ ئه‌و هه‌رێم و وڵاته‌ی سه‌رۆك وبه‌رپرسان له ( ئه‌لفه‌وه تا ێ ) خۆتێهه‌ڵدقوورتێنن ئاگاداری هه‌موو شتێكن, دروستكردنی شه‌قامێك به دڵی ئه‌وان و زه‌وتكردنی باشترین پارچه زه‌وی له سه‌نته‌ری شار و مووچه‌یه‌كی خه‌یاڵی بۆ خۆیان و بازرگانی به‌ئاشكرا ده‌ست وه‌ردان له سامانی سروشتی ژێرزه‌وی و سه‌رزه‌وی ,دامه‌زراندنی هاوڵاتیان به‌كه‌یف و زه‌وقی مه‌رامی تایبه‌تی به‌رسان بێبه‌ش بوونی هاوڵاتیان له سه‌ره‌تایترین و پێویسترین مافه‌كان وه‌ك ( ئاووكاره‌با) كه‌له‌زۆر هه‌رێم و وڵاتان ده‌بینرێت ئه‌مه‌گه‌نده‌ڵی ڕاسته‌قینه‌وئاست به‌رزه هاوڵاتیان بوونه‌ته ( ڕۆبۆت )ژیان و مردن به‌ده‌ست گه‌نده‌ڵكاران و به‌رپرسانه ,گه‌نده‌ڵكاران و به‌رپرسان له حكومه‌تدا دوایی ساڵانێكی زۆر سه‌روه‌ت وسامانی ئه‌م میلله‌ته بۆ خۆیان گل داوه‌ته‌وه و حه‌په‌لوش كردووه‌وخه‌ڵكیش به كوله مه‌رگی بژین , ئه‌مه‌ش( دزی)یه نه‌وه‌كو گه‌نده‌ڵی ئه‌نجامی ( گه‌نده‌ڵی و دزی ) ماڵوێرانیه له داهاتوو, كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك ومیلله‌تێك دوور له داهێنان و زانست و په‌روه‌رده‌ی چروك و سه‌قه‌ت , هاوڵاتی بێ مه‌عریفه و نائومێد و دارووخاو به‌ر هه‌م دهێنێت ئه‌مه‌ش پێی ده‌گوترێت ( گه‌نده‌ڵی وگه‌نده‌ڵستان ) , نووسه‌ری به‌ناوبانگ ( برتراند راسڵ ) ده‌ڵێ ( له هیچ كات و سه‌رده‌مێكدا نه‌بووه خه‌ڵك له تێری دزی بكات ته‌نها به‌رپرس و سیاسیه‌كان نه‌بێت ) .
ئاری زێندینی
Dengekan
دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.
