Skip to Content

ئیسلام و عروبە دوو رووى یەک دراون.. ستیڤان شەمزینی

ئیسلام و عروبە دوو رووى یەک دراون.. ستیڤان شەمزینی

Closed
by ئازار 7, 2021 General, Opinion

هەمیشە بۆ قسەکردن لەسەر ئیسلام و عروبە و پەیوەندیى ئەو دووانە بەیەکەوە دەمانباتەوە سەر هەمان پرسیارى ئایا مریشک لە هێلکەیە یان هێلکە لە مریشکە؟ لەڕاستیدا وەڵامەکە بەهەر بارێکدا بێت هەر راستە، بە هەمان شێوەش ئەگەر بڵێین عروبە بەرهەمى ئیسلامە، یان ئیسلام بەرهەمى عروبەیە ناکەوینە هەڵەوە و لەهەر بارێکدا بێت وەڵامێکى گونجاوە، چوونکە ئیسلام و عروبە دوالیزمێکن کە بووون مێژوو و سەرهەڵدانیان ئاوێتەى یەکترى بووە و بە یەکدى بەستراوەتەوە، لەبەرئەوە دەتوانین بڵێین دوو رووى قەڵبى دراوێکن کە توندوتیژیى و تیرۆر و ئەنفال و شمشێرە. عەرەب هەمیشە بە دەستێکى شمشێرى هەڵگرتووە لە پەنا دەستێکى قورئانیدا، قورئانیش کەرتەلۆکى هەڵسوڕان و کارکردنى عروبەیە، ئەگەر مانیفێستى کۆمۆنیست کتێبى پیرۆز و بنەمایى کۆمۆنیزم بێ، ئەوا قورئان کتێبى پیرۆزى عروبەیە.
لە واقیعیشدا نامەیەکى عەرەبیانەیە و هیچى دى، بآ هۆ نییە عەرەبەکان هەمیشە پارێزگاریى دەکەن لە مانەوەى قورئان بە زمانى عەرەبى و رێ دەگرن لە هەوڵى وەرگێڕانى بۆ سەر زمان و هەر رێنووسێکى تر، بەڵکو ئەوان تەنیا رێگە دەدەن بە تەفسیر و خوێندنەوەى ئایەتەکان (ئەمەش لە چوارچێوەیەکى تەسکدا) هەر هەوڵێک بەدەر لەمە مەحکومە بە کوفر و زەندیک بوون، لە کاتێکدا دەبینى تەورات و ئینجیل وەک دوو نامەى ئاینیى و (ئاسمانى) بۆ سەر چەندین زمانى جیاواز وەرگێڕدراون، هەر کەس و نەتەوەیەک دەتوانێت بە زمانى رەسەنى خۆى بیانخوێنێتەوە.
بە دیوەکەى تریدا قورئان فاکتۆرێکى بە عەرەبکردن و سڕینەوەى ئەویترى غەیرە عەرەبە، ئەمەش لەڕێگەى بە پیرۆزگرتن و بڵاوکردنەوە و خوێندنەوەیدا، هەرواش عەرەبەکان هاتنى یەکەم و دوا پێغەمبەرى عەرەبى (محەمەد) تەنیا بۆ عەرەب نازانن بەڵکو بۆ هەموو جیهان، بەڵام دەبێت سەروەریى هەر بۆ عەرەب بێت و چینى ئەریستۆکراسى قوڕەیش دەسەڵاتى درێژخایەن و جاویدانى سەرجەم کۆمەڵگاى خەلافەت جڵەو بکات.
عەرەبە ئیسلامەکان لە سەردەمى فتوحاتدا کە هاتن کولتوور و ترادیسیۆن و ژیار و شارستانى و پەرستگا و کتێبخانە و نامە پیرۆزەکانى ترى نەتەوە بە موسڵمانکراو و نیشتمانە تازە داگیرکراوەکانیان لەناوبرد، کە سەرلەشکرى عەرەبى ئیسلامى (سەعدى کوڕى باوکى وەقاس) گەیشتە شارى (مەداین) نامەیەکى بۆ عومەرى کوڕى خەتتابى خەلیفە نارد کەچى لەو هەموو کتێبە بکات لە شارەکەدا، (عومەر) لەوەڵامدا دەنووسێ مادام قورئانمان هەیە بە ئاویاندا بدە یان بیانسووتێنە، بۆیە ئەویش زۆر (مەردانە) دەست دەکات بە سووتاندنى کتێبخانەکانى ئەو شارە.

لە یەکێک لەو دیکۆمێنتانەى لە کوردستان دۆزراوەتەوە، هۆنراوەیەکە بەدیالێکتیکى هەورامى کە ئاماژە دەکات بە ئەنفال و لەناوبردنى پەرستگا و ئاتەشگاکان و کوشتنى پیاوان و بەغەنیمەت گرتن و کەنیزەککردنى ئافرەتانى کورد، کە ئەمە یەکەمین ئەنفالى کوردە لەسەر دەستى عەرەب و یەکەمن سەرەتاکانى دەرکەوتنى عروبە و ناسیۆنالیزمى خێڵەکى عەرەبە. دواتر لە سەردەمى (عبدالملک بن مروان)ەوە مەرسوماتى دەوڵەت و نوسراوەکان و نووسینى سەر دراوەکان و هەموو نووسراوەکانى ترى دەوڵەتى خەلافەت بەعەرەبى کران و بە هەموو شێوەیەک کارکرا بۆ لەناوبردنى کولتوورى کورد و فارس و گەلانى ترى ژێر چەپۆکى دەسەڵاتى خەلافەتى ئیسلامى- عەرەبى.

بۆ نموونە لە سەردەمى یەکێک لە خەلیفەکانى عەباسیدا تابلۆیەکى پاشماوەى ساسانییەکان لە عێراقدا مابووەوە کەچى بەفەرمانى خەلیفە ئەو تابلۆیە لەناوبرا!. بێ لەمانەش هەموو موسڵمانە غەیرە عەرەبەکان، چین و توێژاڵى خوارەوەى کۆمەڵ بوون و بە چاوێکى کەمتر سەیر دەکران، بە موالى و شوعبى ناودەبران، رۆژێک لە رۆژان بۆیان نەبووە بەشداریى بکەن لە پێکهاتە و ژیانى سیاسیى و ئیداریدا لە نێو خەلافەتى ئیسلامیدا، سەربارى ئەوەش سەرکوتکراون، تا ئەو ئاستەى نەیانتوانیوە ژن لەعەرەبەکان بخوازن و لە دوا جاریشدا هەروەک (کافرەکان) جزیە و سەرانەیان لێ سەندراوە.

بە درێژایى دەسەڵاتى خەلافەتى ئومەوى و عەباسى، کورد و بلوج و فارس و ئازەر و ئاشوورى سەرکوتکراون و شۆڕش و راپەڕینەکانیان بە سیاسەتى ئاگر و ئاسن و جۆرەها ئەشکەنجەى جەستەیى و دەروونى پوکێنراوەتەوە و رۆحى نەتەوەییان خراوەتە ژێر پێى فیوداڵە خێڵەکییەکانى عەرەبەوە. لە سەردەمى نوێشدا عەرەب هەر بە چەکى ئیسلام و قورئانەوە دێتە گۆڕەپان و بەرگى دین دەکاتە بەر هەموو ئەو تاوان و دڕندایەتى و جەنگ و کاولکارییانەى کە دەیانکات، دینى عەرەبیش پاڵپشت و پشتیوانییەتى.

سەددام کورد قڕانى ناونا ئەنفال، حکوومەتى سودان کوشتنى مەسیحییەکان بەغەزا دادەنێت، قیبتییەکانى میسر بە ناوى بڵاوکردنەوەى فەسادى ئەخلاقییەوە جەهەنمیان بۆ دادەخرێت. هەموو عەرەبیش کێشەیەکى جوگرافى و مێژوویى وەک کێشەى عەرەب– جوولەکە دەبەسنەوە بە ئیسلامەوە و بە هەموو ئیسلام تێدەکۆشن بۆ لەناوبردنى جوولەکە و ئیسرائیل. بۆیە ئیسلام و عروبە ئاوێتەى یەکترن و وەک مەلێک وان کە هەر یەکێکیان باڵێکییەتى، بۆئەوەى کردەى فڕین بەئەنجام بگەیەنرێت دەبێت هەردوو پاڵەکە بەهاوشانى یەکتر لە کاردا بن.

ستیڤان شەمزینی
ستۆکهۆڵم

Previous
Next
Kurdish