فسیۆلۆجیایی مرۆڤی ( نێرومێ ), تێرامانی سایكۆلۆجی.. نووسینی: ئاری زێندینی
مرۆڤ به ( نێرومێ ) دروستكراووخوڵقاوی قوڕ یا خۆر یا ئاوودلۆپه ئاو به‌باوه‌روكردار هاوڕاین و كۆكین ئێمه‌ی مرۆڤ به هه‌موو ئاین و بیروباوه‌ره‌كان سه‌دا 95 % كه ( خوا ) مرۆڤی دروستكردووه به (نێرومێ ) چ له مرۆڤ چ له ئاژه‌ڵ , هه‌روه‌كو له قورئانی پیرۆز ده‌فه‌رموێ ( خلق الانسان من احسن تقویم ) واته مرۆڤ له باشترین رێكه‌كان خوڵقاوه واته جوانترورێك و پێكتره له هه‌موو ئه‌و زینده‌وه‌رئاژه‌لانه‌ی له سه‌ر گۆی زه‌وی هه‌رچه‌ند زینده‌وه‌روئاژه‌له‌كانیش هه‌ر دروستكراوی خوایه ! بێجگه له‌وه‌ی خوا مرۆڤی به جوانی و رێك دروستكردووه هه‌ر مرۆڤه‌كانیش هۆشیاری و هه‌ستیاریان به‌و جوانییه هه‌یه جوانی و ناشرینی یه‌كلا ده‌كه‌نه‌وه هه‌رچه‌ند ئه‌وه‌ش بڵێن ( جوانی و ناشرین ) مرۆڤ دایهێناوه بارێكی سایكۆلۆجیه و رێژه‌ییه ده‌گه‌ڕێته‌وه سه‌ر ئێستاتیكای مرۆڤه‌كان ( پێوه‌ری جوانی لای مرۆڤ ) واته هه‌موو جوانیه‌ك لای مرۆڤه‌كان وه‌ك یه‌ك نییه هه‌موو ناشرینییه‌ك وه‌ك یه‌ك نییه ! سه‌ره‌تایی دروستبوونی مرۆڤ و مرۆڤایه‌تی هه‌موو شته‌كان یه‌كسان بوون مرۆڤ زه‌وی سامان و پاره یاسا و سیسته‌م دواتر ئه‌مانه به پێی عه‌قڵ و هۆشیاری و بیركردنه‌وه‌ی مرۆڤه‌كان گۆڕانكاری به‌سه‌ر داهات بووه هۆكاری جیاوازی له سه‌ر گۆی زه‌وی هه‌روه‌ك ئه‌وه‌ی ده‌یبینین هه‌رمرۆڤه‌وبه‌شێوه‌یك بیرده‌كاته‌وه‌وده‌ژی وهه‌ركه‌س زه‌وی و خاك و ولاتی خۆی هه‌یه هه‌ركه‌س به سه‌لیقه‌و بیروباوه‌ڕی خۆی ده‌ڕوانێته جوانی و كۆی دروستكراوی ئه‌م سه‌رزه‌مینه. پاش ئه‌وه‌ی مرۆڤ هۆشیار بوو شاره‌زایی خۆی و ده‌وروبه‌ری خۆی بوو هه‌ر مرۆڤه‌وبه شێوه‌یه‌ك بیرده‌كاته‌وه‌ده‌روانێته به‌رامبه‌ری ده‌زانی جیاوازی خۆی و ئاژه‌ڵ چیه, جیاوازی مرۆڤ و مرۆڤ ! له رووی ره‌نگ و شێوه‌وره‌گه‌زی نێرومێ ئه‌مانه هه‌زاره‌ها بیركردنه‌وه‌ی لای مرۆڤ دروستكردوهه‌ستی لای دروستكرد كامه‌یان باشه و خراپه‌وخۆشه و شیرینه و ترشه وبه‌تامه و به‌چێژه و به‌زه‌زوقه ئه‌و هه‌موو جۆراجۆریه هه‌ڵوێست و بیركردنه‌وه‌وبڕیاری مرۆڤ ده‌گۆڕێت و( ئیستاتیكا ) و ( فه‌لسه‌فه ) لای مرۆڤ به‌رهه‌م دێنێت ! مرۆڤ ناتوانێ وه‌ك ئاژه‌ڵ بژی و ئاژه‌ڵیش ناتوانێ وه‌ك مرۆڤ بژی بۆچی ؟ له‌به‌ر ئه‌وه‌ی خه‌ڵق و فسیۆلۆجی مرۆڤ و ئاژه‌ڵ وه‌ك یه‌ك نییه ئه‌مه‌ش كارده‌كاته سه‌ر لایه‌نی سایكۆلۆجی و بیركردنه‌وه‌ی ئاژه‌ڵ و مرۆڤ واته ئاژه‌ڵ ئاژه‌ڵه مرۆڤیش مرۆڤه كه‌واته نێر نێره و مێ مێیه هه‌ریه‌كه‌یان كاروپیشه‌وجوانی خۆی هه‌یه له‌وانه‌یه یه‌كیان له یه‌كێكیتر جوانتروباشتربێت به پێی ئه‌و بارودۆخه‌ی كه‌باسمان كه مرۆڤ گه‌یشتۆته حاله‌تی ئیستاتیكا ( جوانی و ناشیرینی ) داهێناوه بۆ هه‌ردوكیان كه‌له ئه‌ساسدا هیچیان نه‌جوانن نه ناشیرینن به ڵكو مرۆڤن ! بیركردنه‌وی مرۆڤه‌كان جیاوازی و چینایه‌تی دروستده‌كات . گه‌ر مرۆڤی نێر به‌ته‌نها وجوودی هه‌بوایه ژیان به‌رده‌وامی هه‌بوو به‌لام به‌م شێویه نا كه ئێستا هه‌یه وه به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه جۆره ژیانێك بوو له نێوان ئاژه‌ڵ و مرۆڤ واته مرۆڤی ( نێرومێ ) دوو دیوی شتێكن پێی ده‌ڵێن ( ژیان , شارستانیه‌ت , پێشكه‌وتن ) ژیانێكی ته‌ندروست چونكه ئاژه‌ڵیش ژیانی هه‌یه ! ده‌ڵێن ئاووئاوه‌دانی ئه‌وه‌ش راسته بڵێن (مرۆڤ و ئاوه‌دانی ) به‌ڵام له نێوان مرۆڤه‌كان كه نێرومێ یه‌كیان له یه‌كیان ئاوه‌دانترو ئارامترو ئاسووده‌تره بۆ ژپان, به پێوه‌ری پێكهاته‌و سایكۆلۆجیای بیركردنه‌وه‌ی مرۆڤه‌كان به تایبه‌ت مرۆڤی ( مێ ).
مرۆڤی ( مێ ) له هه‌موو سه‌رده‌م و كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك جێگایی سه‌رنج و تێرامان و ئاوه‌دانی و مایه‌ی خۆشی و ئارامی و چێژبه‌خشین بووه بۆ مرۆڤی به‌رامبه‌ری كه مرۆڤی ( نێر) له رووی سایكۆلۆجیاو پێكهاته‌وعه‌قڵیه‌وه ئه‌وه روونه و ده‌بینرێت,له رووی بایلۆجیه‌وه خوێن و پێست و هه‌ندێك له ئه‌ندامی جه‌سته‌ی وزه‌وئێنیرجی زیاترو جیاوازتره له هی مرۆڤی ( نێر) مرۆڤی ( مێ ) له رووی پێكهاته‌ی شێوه‌ی خه‌ڵق و دروسبوونیه‌وه واگونجاوه‌وا ده‌خوازێ نه‌رم و نیان و ناسكترومایه‌ی چێژبه‌خشین بێ له مرۆڤی ( نێر ) هه‌ر عه‌قڵیه‌تی مرۆڤ و سایكۆلۆجیه‌تی مرۆڤ به گشتی ئه‌وه‌ی یه‌كلاكردۆته‌وه له سه‌رانسه‌ری هه‌موو جیهان كه چی خۆشه چی جوانه مرۆڤی ( مێ ) یه‌ك له‌و شتانه‌یه كه‌وتۆته به‌ر ئیستاتیكایی زیهن و عه‌قڵیه‌ت و هه‌ستی مرۆڤه‌كان بۆیه مرۆڤی ( مێ )ناسكتروئارامتروچێژبه‌خشتروخۆشتروجوانتره له مرۆڤی ( نێر) هه‌روه‌كو زۆربه‌ی كه‌لوپه‌لوشمه‌ك و شتانه‌ی له به‌ر چاوی مرۆڤه له ژیانی رۆژانه و له‌و جیهانه‌ی ئێمه‌ی تێدا ده‌ژین. هه‌رده‌م مرۆڤی( مێ ) له مرۆڤی ( نێر ) جوانتروناسكتروچێژبه‌خشتره له هه‌موو ئه‌و زینده‌وروئاژه‌ڵ و مرۆڤه نێره‌كان هه‌ربۆیه مه‌رج و موژده‌ی به‌هه‌شتیش هه‌ر ئافره‌ته كه پێی ده‌ڵێن ( حۆری ) ( ئافره‌تی په‌ری ) . هه‌ركاتێك شتێكی ناسك و جوان دێته به‌ر چاوت ئافره‌تت به‌خه‌یال دادێت نموونه : ئاژه‌ڵی بچووك و ناسك وه‌ك پشیله و كه‌روێش و مامز ومریشك و بوبول و چۆله‌كه و قوماشی ناسك و گوڵ و گوشتی ناسك چه‌ندانی تر ئافره‌تت دێته خه‌یال و له زیهنت به‌رجه‌سته ده‌بێت و شێوه‌ی له ئافره‌ت ده‌كات له ئارامی و ناسكی و توانایی خۆ زاڵكردن به سه‌ریا ! به‌ڵام هه‌ركاتێ شتێكی زه‌به‌لاح و گه‌وره‌و ناشرین وه‌كو خانووی گه‌وه‌رەو ئۆتۆمبیلی گه‌وره و ئاژه‌ڵی وه‌ك كه‌رو مانگاو چێڵ و گامێش و شێرو پڵینگ و كه‌ركه‌ده‌ن و ئاژه‌ڵی دڕنده توانایی زاڵبوونت نییه به‌سه‌ری.
مرۆڤی ( نێر ) به خه‌یاڵ دا گوزه‌ر ده‌كات و دێته بیركردنه‌وه‌ت ئه‌مانه له رووی پێكهاته‌ی زانستی له‌شی مرۆڤ مه‌علومه‌وسه‌لمێنراوه كه له‌شی مرۆڤی ( نێر ) له مرۆڤی ( مێ ) به‌هێزتره له‌لایه‌نی سایكۆلۆجیاش زۆر هه‌ست به‌م بیركردنه‌وانه هه‌ست پێده‌كرێت زۆریش حه‌زی به‌م شتانه‌یه به خه‌یاڵ و به كردار بووه‌ته ئارامی و ئاسووده‌یی رووحی مرۆڤه‌كان به‌تایبه‌ت مرۆڤی نێر كاتێك هاوڕێه‌تی و هاوسه‌رگیری له گه‌ڵ مرۆڤی مێ ده‌كات جێگیرتروئارامتروهێمنتر كاروكاردانه‌وه‌ی ده‌بێت جۆرێك له توانه‌وه له ناو ده‌فری مرۆڤی مێدا , گه‌ر ته‌ماشا بكه‌ین ده‌بینین له شوێنه گشتیه‌كان و بازرگانی و كۆمپانیه‌كان و ماركێته‌كان و له رۆژنامه‌وگۆڤاره‌كان شوێنیان بۆ ئافره‌ت واڵاكردووه چونكه ده‌زانن مایه‌ی سه‌رنج و لێ ووردبوونه‌وه‌یه ئه‌ی ئه‌وه نییه ده‌ڵێن ژنهێنان نیوه‌ی ئیمانه ! بۆیه مرۆڤی نێر له مرۆڤی مێ زۆر جیاوازتره له لایه‌نی رووحی و لایه‌نی فه‌سڵه‌جی ئه‌ی پیاوی نێر و نێری پیاو!
Dengekan
دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.
