ڕۆژنامه‌گه‌ریی ته‌نزئامێز به كوردی.. نه‌ژاد عزیز سورمێ
گه‌لۆ داخۆ هۆی چی بێ مێژووی ڕۆژنامه‌گه‌ریی كوردی ، تا پاش ڕاپه‌ڕین ڕۆژنامه‌گه‌ریی ته‌نزئامێزی به خۆوه نه‌دیبێ..؟
بڵێی ئه‌گه‌ری باری ده‌روونی و كاره‌ساته یه‌ك به‌دوایه‌كه‌كان وایان كردبێ ، كورد هه‌میشه نیگه‌ران و خه‌مۆكی هه‌ڵكه‌وتبن و یاده‌وه‌ریێكی ئه‌وه‌نده به‌هێزیان هه‌بێت كه‌هه‌میشه به‌ئاوڕدانه‌وه و به‌هه‌ندگرتنی ڕابردوو و په‌ند و عیبره‌ته‌كانی ته‌ماشای دوا ڕۆژیان كردبێ!
ئه‌مه‌یان زۆر له‌ڕاستیدا نزیك نییه ، چونكه هه‌ر به نموونه ، زۆر له‌گه‌ڕۆك و ڕۆژهه‌ڵاتناسانیش هه‌روایان دیوه ، دۆڵ و زوڕنایه‌ك به‌سه بۆ كورد له‌ناو لاشه‌ی مردووان شایت بۆ دابه‌ستێت!!
مه‌گه‌ر هه‌ر كورد نییه وتوویه‌تی ! (هینی ئه‌مڕۆ به‌وانه‌كی سبه‌ی) یا (له‌ناو جه‌نازان ده‌گه‌ڕا ده‌یگووت خوایه فتنه‌یه‌ك نه‌قه‌ومێ).
ئه‌دی باشه له‌ناو ئه‌و هه‌موو نووكته‌باز و سه‌رچاوه‌ی قسه‌ی نه‌سته‌ق و حیكایه‌ته ته‌نز ئامێزه‌كانی كۆڕ و دانیشتنی شه‌وان ، بۆچی ڕۆژنامه‌گه‌ریی ته‌نزئامێزی نه‌بووه؟.. له حاڵێكدا له‌وه‌ته‌ی ئه‌م ده‌وڵه‌تی عێراقه دروست بووه و پێشتریش له‌زه‌مانی حوكمی عوسمانلی ڕۆژنامه‌گه‌ریی له‌وچه‌شنه به‌عه‌ره‌بی و توركی هه‌بووه…
سه‌یریش نییه یه‌كێك له پێشه‌نگه‌كانی ڕۆژنامه‌گه‌ریی ته‌نزئامێز له‌عێراقدا كورد بووه (به‌ڵام به‌عه‌ره‌بی) ئه‌ویش ڕۆژنامه‌نووس (نوری ثابت)ــه كه خه‌ڵكی شاری سلێمانیه و له به‌غدا ژیاوه ، باوكی ئه‌فسه‌ر بووه له‌سوپای عوسمانی …
ڕۆژنامه‌ی ( حه‌بز‌بوز)ی ساڵی 1931 ده‌رچوواندووه ، وه‌ك مێژووی ڕۆژنامه‌گه‌ریی له عیڕاق دا ده‌یگێڕێته‌وه ڕۆژنامه‌یه‌كی ته‌نزئامێزی ئه‌فسانه‌یی بووه لای خه‌ڵكی ساده و عاممه‌ی خه‌ڵك ، وه‌كات تۆقێنه‌ریش بووه بۆ هه‌ندێ ڕه‌مزی سیاسی و هه‌میشه له زمانی (حبزبوز) ترساون .
كه‌واته مه‌سه‌له‌كه په‌یوه‌ندی به‌دوو لایه‌ن هه‌بووه له‌وه‌ی كورد ڕۆژنامه‌گه‌ریی ته‌نزئامێزی نه‌بووه ، یه‌كیان هه‌ر له به‌راییدا ئاقڵ پێنه‌شكانه به‌ڕۆڵی ئه‌و چه‌شنه ڕۆژنامه‌گه‌رییه له كۆمه‌ڵگه‌دا دووه‌میشیان ، نه‌بوونی ئازادی ده‌ربڕین كه‌سه‌رده‌م و ڕۆژگاری وا هه‌بووه به‌ته‌نیا بیركردنه‌وه له پرۆژه‌یه‌كی له‌و جۆره ،
ڕه‌نگه سه‌رئێشه‌ی زۆری به‌دواوه بووبێت ، جگه له‌وه‌ی نووسین به‌كوردی ئه‌گه‌ر نانبڕانی تێدا نه‌بووبێ ئه‌وا بێگومان هیچ ده‌سكه‌وتی لێ وه‌گیر نه‌هاتووه…
بۆ رۆژنامه‌گه‌ریی ته‌نزئامێزیش دیاره وێوه‌تر بووه ، به‌وه‌ی هه‌ر له خۆیدا ته‌نز شێوازی لاته‌رگی و ڕه‌خنه‌ئامێزی ڕاسته‌وخۆی تێدا ده‌بێ كه له كێشه و خواستی بازاڕ و جاده و كوچه و كۆڵانان سه‌رچاوه ده‌گرێ ، ئه‌مه‌ش دیاره له‌دونیای ده‌سه‌ڵات و سیاسه‌تدا كارێكی بڤه و نزیك له‌بڤه‌یه و سه‌ر ئێشه‌ی به‌دواوه‌یه…
له‌سه‌رێكی تره‌وه سانسۆر و هێنان و بردنی سانسۆریش ئه‌گه‌رێكی دیكه بووه كه زۆر ڕۆژنامه‌نووس ئه‌گه‌ر ئه‌و به‌هره‌یه‌شیان له‌خۆ دا دیبێ ، خۆیان لێ پاراستووه…
توانایی دارایش له‌ولاوه بوه‌ستێ ، به‌وه‌ی نه ڕۆژنامه‌نووسی كورد له‌و پایه‌یه‌دا بووه بتوانێ پرۆژه‌یه‌كی له‌و ڕه‌نگه وه‌به‌ر بێنێ ، نه خوا یا ڕۆژگارپێداو و سه‌رمایه‌دارانی كورد ڕۆژێ له‌ڕۆژان عاقڵیان به‌وه شكاوه و بیریان له‌وه كردووه‌ته‌وه بچنه ناو وه‌به‌رهێنانی پرۆژه‌یه‌كی كولتووری ئاسایی ، چ جای پرۆژه‌ی له‌و جۆره كه بێگومان لێپرسینه‌وه و حه‌فت و هه‌شتی به‌دواوه‌یه …
ئه‌مانه هه‌مووی له‌واقیعدا تاك تاك و پێكه‌وه فاكته‌ری سه‌رهه‌ڵنه‌دانی ڕۆژنامه‌گه‌ریی ته‌نزئامێزن ، به‌تایبه‌تی مه‌سه‌له‌ی ئازادی ده‌ربڕین ، بۆیه ده‌بینین دوای ڕاپه‌ڕین ، ئه‌گه‌ر كاڵا له‌قه‌د باڵایش نه‌بووبێ ، ئه‌و جۆره ڕۆژنامه‌گه‌ریه سه‌ره‌تایێكی شایانی ده‌ست پێكردووه…
خۆی ئه‌وی نابێ له‌به‌رچاو نه‌گیرێ ڕۆژنامه‌گه‌ریی كوردی هه‌ر به‌دوایی خاڵی نه‌بووه له بابه‌تی ته‌نزئامێز ، به پێچه‌وانه‌وه سه‌یر ده‌كه‌ی هه‌ركاتێك هه‌لومه‌رجێكی له بار هاتبێته گۆڕێ ، ئه‌و چه‌شنه نووسینانه بره‌ویان هه‌بووه و زۆر له ڕۆژنامه و گۆڤاره سیاسی و گشتییه‌كان لێره وله‌وێ نووسینی ته‌نزئامێزیان بڵاو كردووه‌ته‌وه.
له‌پاڵ ئه‌وه‌شدا ته‌نزو ڕه‌خنه‌ی توانجپۆشیان له شێوه‌ی وێنه‌ی كاریكاتیریان تێدا بووه.
ئه‌و نووسین و كاریكاتێرانه‌یش باوه‌كو جێگای ڕۆژنامه‌گه‌رییه‌كی تایبه‌ت به‌ته‌نزیان نه‌گرتبێته‌وه به‌ڵام به‌ڕاده‌یه‌ك بوون ، ئه‌گه‌ر بچینه‌وه سه‌ریان ده‌توانین ئاست و كێرڤی ئه‌و ئازادیه هه‌ڵسه‌نگێنین له هه‌لومه‌رجی سه‌رده‌می خۆیاندا ، كه ڕه‌نگه بۆ لێتۆژانی مێژووی ڕۆژنامه‌گه‌ریی و ته‌نانه‌ت لێتۆژانی سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تیش بێ سوود نه‌بێ.
به‌ڵام ئایا ڕۆژنامه‌گه‌ریی ته‌نزئامێز وه‌كو خۆی كه‌پێویسته ببێ ، مه‌دارێكه بۆ خه‌م به‌بادان و پێكه‌نین ، یا هه‌ڵكه‌وتێكه پێویست له‌وه‌ی ده‌چێته‌وه ناو ئه‌و چه‌شنه ڕۆژنامه‌گه‌رییه‌ی له‌هه‌ردوو جه‌وسه‌ریدا له قاوخی توانجپۆشی و ڕه‌خنه ده‌گه‌نه‌وه‌یه‌ك..
ئه‌وه‌ش دیاره وا ده‌خوازێ له پرس و ڕوانینه‌كانی شه‌قام سه‌رچاوه بگرێت ، كه‌ئه‌و پرس وڕوانینانه‌یش زۆربه‌یان له كێشه سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تییه له پێشه‌كان ده‌رده‌كه‌ون كه‌جارانی زوو ، كاتێ هێشتا ڕژێمی پێشوو ، گونده‌كانی كوردستانی ڕانه‌گواستبوو ، ئه‌وانه‌ی له گوند و دێهاته‌كان ژیاون ده‌زانن له لادێدا ، بۆپیاوان (كانی پیاوان) یامزگه‌وت بنكه‌ی ئاڵوگۆڕی هه‌واڵ وده‌نگوباس بوو ، ده‌دی زۆربه‌ی جار شێوه‌ی ته‌نزئامێز و زیاده‌ڕۆیی به خۆوه ده‌گرت..
له‌به‌رامبه‌ریشدا بۆ ئافره‌تان (كانی ژنان) وه‌ك ئاژانسی ده‌نگوباس وابوو ، ته‌نانه‌ت زۆر نهێنی تایبه‌تیشی تێدا ده‌رچوو ، ئه‌و هه‌واڵانه‌یش زۆربه‌یان شێوازی ته‌نزوپلارو توانجی تێدا ده‌بوو.
لێره‌دا دیسان ده‌گه‌ڕێینه‌وه سه‌ر ئه‌وه‌ی ڕۆژنامه‌گه‌ریی ته‌نزئامێز به‌هۆی به‌رهه‌ستیی شێوه‌ی ده‌رچوون و چاره‌سه‌ركردنی بابه‌ته ڕۆژنامه‌نووسیه‌كان به‌ختی ئه‌وه‌ی نه‌بووه له‌ناو ڕۆژنامه‌گه‌ریی كوردیدا ئه‌و پێشینه‌یه‌ی هه‌بێت..
ئه‌وه‌ی هه‌یه پاش ڕاپه‌ڕین سه‌ری هه‌ڵداوه ئه‌ویش به‌داخه‌وه ، به‌و ڕه‌نگه بێلایه‌ن نه‌بووه ، خاڵی بێت له‌وه‌ی ده‌چێته‌وه ناو ئه‌و تێكهه‌ڵاییه‌ی له زۆر بواری كوردستاندا هه‌یه..
كه باس له‌بێلایه‌نیش ده‌كه‌ین مه‌به‌ست ئه‌وه نییه ڕۆژنامه‌ی له‌و چه‌شنه سه‌ر به‌هیچ لایه‌نێك نه‌بێ ، ئه‌مه‌یان كه له‌هه‌لومه‌رج ناوه‌شێته‌وه به‌قه‌د ئه‌وه‌ی له زه‌وینه‌یه‌كی بێلایه‌نه‌وه سه‌یری كێشه سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان بكات.
پاش ڕاپه‌ڕین هه‌ندێ له‌و بڵاوكراوانه ده‌رچوون كه‌ده‌چنه‌وه ناو ڕۆژنامه‌گه‌ریی ته‌نزئامێزی كوردی كه زۆربه‌شیان له شێوه‌ی گۆڤاردا بوون..
له‌وانه گۆڤاری (مه‌لای مه‌شهور) له‌هه‌ولێر ، هه‌روه‌ها گۆڤاری (سیخورمه) له‌سلێمانی و گۆڤاری (ده‌هۆڵ تایمز) له‌هه‌ولێر و گۆڤاری (مێرووله) ئه‌ویش هه‌ر له هه‌ولێر..
وه‌ك ده‌بینین ژماره‌ی ئه‌وبڵاوكراوانه ناگه‌نه په‌نجه‌ی یه‌ك ده‌ست! سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش زۆربه‌یان به به‌رده‌وامی ده‌رنه‌چوون.
بێگومان ئه‌م جۆره ڕۆژنامه‌گه‌ریه ، به هۆی شێوازی چاره‌سه‌ركردنی بابه‌ته ڕۆژنامه‌نووسیه‌كانی و تایبه‌تایه‌تی شایه‌د ئه‌گه‌ر لایه‌نێكیشی له پشت بێت له ڕووی پشتیوانی ماددی په‌سند تره به شێوه‌یه‌ك ده‌ربچێ له‌وه‌ی ده‌چێته‌وه ناو پرۆژه‌یه‌كی به ئستیلاح ئه‌هلی .. به‌وه‌ی كه‌شوهه‌وای ئازادی له پێشدا فراوانتر ده‌بێ.
دیاره ئێستا تۆڕه‌كانی ئینته‌رنێت و ئه‌و ئازادییه‌ی تێیاندا فه‌راهه‌مه جێی زۆر سه‌كۆی تری گرتووه‌ته‌وه له‌و سه‌كۆیانه‌ش ته‌نزه ، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هه‌وڵێكی جیددیم تا ئێستا نه‌بینیوه (دوور له ته‌شهیر و لێك له هه‌ڵڵادان) .
Dengekan
دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.
