بۆچی پێویستییمان بە بیركردنەوەی ڕەخنەگرانەیە؟.. نووسینی: سامی المالح

ئێمە هەموومان وەكو مرۆڤ، لە دایك دەبین و هەموو ڕۆژێك لە ژیانماندا فێر دەبین و ساڵانێكی درێژ دەخوێنین و هەر یەكەمان لە پسپۆڕییەك یان بوارێكی دیاریكراودا تایبەتمەندو شارەزا دەبین. بە بێ لەبەرچاوگرتنی پسپۆڕی و تایبەتمەندییەكانیشمان، پزیشك، سەرباز، بازرگان، مامۆستا، ئەندازیار، جوتیار، ئابووریناس و…تاد، هەر یەكێك لە ئێمە لە هەموو ژیانیدا وهەر لە كاتی لە دایكبوونییەوە، مامەڵە لەگەڵ بڕێكی بێ ئەندازە زۆر لە زانیارییەكان و داتاكان و زانستەكان و بەهاكاندا دەكات و دەیانخاتە خزمەتی ئەنجامدانی كارو ئەرك و پەیوەندییەكانی لەگەڵ خەڵكی ناو كۆمەڵگە. لەبەرئەوەی ژیان بەردەوامەو ڕاناوەستێت، پەیوەندی مرۆڤ بە زانست و زانیاری و ئەزموون و بەهاكانی جێگیرو سەقامگیر نییە، بەڵكو لە گۆڕان و پەرەسەندنێكی بەردەوامدایە، ئەمەش پێویستیی بە هەڵسەنگاندن ونرخاندنی بەردەوام و وردەكاری هەیە.
ئێمە كە دەژین، بە تایبەتی لەم سەردەمەی ئێستامان، لە جیهانێكداین زانیارییەكان و پێدراوە نوێیەكان و پیادەكارییەكان لە هەموو بارەكانی ژیاندا بێ ڕاوەستان لە هورژمدان و لە بەرفراوانبوونی خێرادان. هەموو ئەمانە پەیوەندیی زانستی و مەعریفیی نوێ دەخوڵقێنن و وا لە مرۆڤ دەكەن، پسپۆڕی وئاستەكەی هەرچییەك بێت، لە بەردەم بەرپرسیارێتییەكی گەورەدا بێت، چونکە هەمیشە پێویستیی بە دڵنیابوون لە زانیارییەكان و وردبینیی داتاكان و بیركردنەوەی ڕژد لە ڕووی ڕاستگۆیی و كاریگەرییەكانی و ئەنجامەكان هەیە، كاتێك ئەم تاکە، یان كەسێكی دیكە، بۆ دەستنیشان كردنی هەڵوێستێك و وەرگرتنی بڕیارێك پشتی پێ دەبەستن.
مرۆڤ لە جیهانی ئەمڕۆدا پێویستییەكی زۆری بە تێڕامان و بیركردنەوەی ڕەخنەگرانە هەیە، لەبەرئەوەی هەمیشە ناچارە پەنا بباتە بەر هەڵبژاردن و وەرگرتنی بڕیارەكان. لە پێناو بژاردەی درووست و وەرگرتنی بڕیاری ڕاستیش پێویستیی بە متمانەكردن بە سەرچاوەكان و وردبینی كردن و شیكردنەوە و هەڵسەنگاندنی بابەتییانە و بەرئەنجامگیری هەیە. بۆیە توانای سەربەخۆیی لە بڕیار و هەڵسەنگاندن لە كاتی چارەسەركردنی كێشەكان و وەرگرتنی بڕیارەكان بۆتە پێویستییەكی هەرە لە پێشی هێنانەدیی پێشكەوتن و سەركەوتن و گەیشتن بە ئامانجەكان.
بیركردنەوەی ڕەخنەگرانە ئەرك و سوودی گرنگی لەسەر ئاستی تاك و كۆمەڵەكان هەیە، لەوانەش:
• یارمەتیی وەرگرتنی بڕیارە دروستەكان و كەمكردنەوەی هەڵەكان دەدات، چونكە دەكرێ هەڵە چاوەڕوانكراوەكان دەستنیشان بكات و توانای خۆلادانیشی لێیان هەیە.
• زیادبوونی دەرفەتی سەركەوتن لە كار و پەیوەندییە كەسییەكان و كۆمەڵایەتییەكان.
• بەهێزكردنی توانا عەقڵییە هزرییەكان و پەرەپێدانی یادگەو جەختكردنەوە، ئەوەش لە میانی كۆشش و تەقەللادان لەسەر فێربوونی بەردەوام و پەرەپێدانی زانستی و مەعریفی.

ڕێگەی بەرەو نوێسازی و داهێنان
پێویستبوون بە بیركردنەوەی ڕەخنەگرانە، تەنها لەسەر وردبینیی زانیارییەكان و داتاكان و متمانەكردن بە سەرچاوەكان ڕانەوەستاوە، بەڵكو بیركردنەوەی ڕەخنەگرانە بۆتە پێداویستییەكی هەنووكەیی زۆر گرنگ بۆ پەرەپێدانی لێهاتووییە تیۆرییەكان و پیادەكارییەكان و توانای ڕووبەڕووبوونەوەی ژیان و بینینی شتەکان لە جووڵەیان و گۆڕانكاریی بەردەوامی پەرەسەندنیان و بەدەستهێنانی كارامەییە پێویستەكانی بەدواداچوونیان وهەڵسەنگاندنیان و لە ئەنجامیشدا وەرگرتنی هەڵوێست، ئەمەش زانستەكان و تەكنەلۆژیا و خێرایی لە هەمەجۆربوونی گۆڕانكارییە ئابوورییەكان و پزیشكی و پیشەسازیی دەرمان و گەیاندن و پەیوەندیكردن و گۆڕانكارییە سیاسییەكان و پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان و پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان و بەهاكانیش دەگرێتەوە.
لەگەڵ ئەم هەموو پەرەسەندنانە لە سەرجەم بوارەكانی ژیان و كۆمەڵگە، خەریكە ڕاگەیاندن و وردبینی و هەڵوێستە ڕەخنەییەكان، پێگەی دیار و بەرچاو و ئەركی گرنگ و هەمەلایەنەیان ببێت، لە گەڕان و كۆكردنەوەی زانیارییەكان، چاودێری، دۆزینەوە، تیشك خستنەسەر واقیع و وردبینی كردنی، بەمەش ڕاگەیاندن دەسەڵاتی ڕاستەقینەی بەدەستهێناوە ، بە شێوەیێک كە ئەمڕۆكە بە دەسەڵاتی چوارەم ناودەنرێت. بۆیە دەبینین كە توانای بیركردنەوەی ڕەخنەگرانە بۆتە ئامانجێك لە ئامانجە بنەڕەتییەكانی فێركردن و پەروەردە و بە تایبەتی خوێندنی زانكۆیی لەو وڵاتانەی كە سوورن لەسەر بواری پەروەردەی ڕاستەقینە ومۆدێرن و بایەخ بە سەقامگیری و پەرەسەندن و گەشەسەندنی بەردەوامی دەدەن.
ژیانی ئێمەی مرۆڤ سەپێندراو و دیاریكراو و جێگیر نییە، بەڵكو لە گۆڕاندایە و شایانی پەرەسەندن و باشتركردنیشە، ئەمەش پەیوەستە بە بیركردنەوەو پەرەپێدانی زانست و زانیارییەكانمان و پیادەكردنە كردارییەكانیان لە هەموو بوارەكاندا، ئەو پەرەسەندنەی كە پێویستیی بە تێڕامان و بیركردنەوەی عاقڵمەندانە و ئامانجدار هەیە، بیركردنەوەی ڕەخنەگرانەش بە تایبەتی وەكو رێگەیەكی مامەڵەكردن و وەرگرتنی بڕیارەكانە لە هەموو داتاكان و گریمانەكان و تیۆرەكان و شتە بەڵگەنەویست و باوەڕییەكان، بە مەبەستی باشتركردن و پەرەپێدانیان. بەمەشێوەیە بیركردنەوەی ڕەخنەگرانە بریتییە لە ڕێگەی بەرەو نوێسازی و داهێنان، ئەو ڕێگەیەی كە لە پرسیار و گومان دەست پێ دەكات و دەبێتە مایەی هەڵسەنگاندنی كارەكان و دەرئەنجامیش وەرگرتنی بڕیارە دروستەكان بۆ چارەسەركردنی كێشەكان لەسەر هەموو ئاستەكان.
دەتوانین ئامانجی بیركردنەوەی ڕەخنەگرانە بەم جۆرەی خوارەوە دەستنیشان بکەین:

1. خوڵقاندن ، یان دۆزینەوەی بژاردەی زیاتری كرداری.
2. خوڵقاندن و دۆزینەوەی بەرئەنجامگیریی مسۆگەرو ئارامتر.
3. ڕوونی لە ئەنجامەكان و دەرئەنجامە چاوەڕوانكراوەكان.
4. ڕەنگدانەوە و بەرجەستەكردنی هەمەچەشنەیی.
   پێویستە ئەم بوارە زیندوو و سەرەكییانە بخرێنە بەر گفتوگۆ، نەخاسمە كە ئێمە ئەمڕۆ لەسەردەمی زانیارییەكان و پەرەسەندنی تەكنەلۆژیا و ململانێ و كێبڕكێدا دەژین، لە جیهانێك كە ڕووبەڕووی كێشەی گەردوونیی گرنگ دەبێتەوەو هەڕەشە لە تەواوی چارەنووس و ئایندەی مرۆڤایەتیی سەر هەسارەكەمان دەكات، لەوانە كێشەی گۆڕانكارییە كەشوهەواییە پەیوەستەكان بە شێوازی بەرهەمهێنان و ژیان، كێشەكانی ئاو و وشكەساڵی، كێشەی هەژاری و جیاوازیی بژێوی كە لە ناو زۆربەی هەرە زۆری گەلان و هەژاران و نێوان ئەو دەوڵەمەندانەی ڕۆژانە دەوڵەمەندتر دەبن زیاتر دەبێت و كێشەی جەنگ و ململانێی سەربازیی نێوان جەمسەرە ململانێكارەكان و ئەوانەی عەمباری تۆقێنەری چەكی ئەتۆمیی كاولكەریان هەیە، سەرباری هەڕەشەكانی پەرەسەندنی زیرەكیی دەستكرد كە خەریكە ئێستا لە هەموو شوێنێك لە دەرگاكان دەدات. زێدەباری هەموو ئەمانە بەرەنگاربوونەوەی بانگەشەو ڕاگەیاندنی بەرەڵڵا و نا بەرپرس و بڵاوكردنەوەی زانیاری و داتا و بەڵگە ساختەكان و فێڵ و فریودان و تەڵەكەبازی و بەزاندنی سنووری تایبەتمەندییەكان.

نووسینی – سامی المالح

Dengekan

دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.