زمان و ڕۆڵی لە پرۆسەی هەڵبژاردندا.. ئارام ئیسماعیل کەریم
(شیکردنەوەی گوتاری بانگەشەی پارتە سیاسییە کوردییەکان لە هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی عێراقدا)
زمان تەنیا ئامرازێکی گەیاندن نییە، بەڵکو گۆڕەپانێکی سەرەکیی ململانێی سیاسی و ئایدۆلۆژییە. لە کاتی هەڵبژاردنەکاندا، زمان دەبێتە چەکێکی ستراتیژی، کە پارت و لایەنە سیاسییەکان بەکاریدەهێنن بۆ شێوەپێدانی بیروڕای گشتی و دروستکردنی وێنەیەکی دیاریکراو بۆ خۆیان و ڕکابەرەکانیان بەمەبەستی بەدەستهێنانی دەنگی دەنگدەران. زمان لە بانگەشەی هەڵبژاردندا تەنیا ئامرازی گەیاندن نییە، بەڵکو ئامرازێکە بۆ دروستکردنی واقیعێکی سیاسیی دیاریکراو و بەدەستهێنانی شەرعییەت. لەم چوارچێوەیەدا، شیکردنەوەی زمانەوانی بۆ گوتاری بانگەشەی لایەنە سیاسییە سەرەکییەکانی هەرێمی کوردستان لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا، ستراتیژی جیاوازی هەر لایەنێک ئاشکرا دەکات. سەرنجبدرێت پارتی دیموکراتی کوردستان (PDK) لە گوتاری سەرەکیدا جەختدەکاتەوە لەسەر “پاراستنی قەوارەی هەرێم و مافە دەستوورییەکان” و “کوردستانێکی بەهێز”.
لە ڕووی زمانەوانییەوە، پارتی پەنا بۆ بەکارهێنانی وشە و دەستەواژەی فەرمی و نەتەوەیی دەبات وەک (قەوارەی هەرێم، مافی دەستووری، شکۆ، کوردستانی بەهێز)، ئەم زاراوانە وێنەی پارتێک دەکێشن، کە خۆی وەک پارێزەری سەرەکیی بەرژەوەندییە باڵاکانی هەرێمی کوردستان نمایشدەکات. هاوکات بەکارهێنانی مێژوو، وەک ئاماژەدان بە دروشمی “دیموکراسی بۆ عێراق و ئۆتۆنۆمی بۆ کوردستان”، هەوڵێکە بۆ بەدەستهێنانی شەرعییەت. ئەم ئۆتۆنۆمییەش لە بنەڕەتدا بۆ پاراستنی تایبەتمەندیی نەتەوەیی کورد بووە، کە زمانی کوردی تێیدا هێمایەکی سەرەکیی ناسنامە و خەباتی سیاسی بووە. لە ئاستی پراگماتیکیشدا، گوتاری پارتی کرداری بەڵێندان جێبەجێدەکات، کاتێک باس لە پاراستنی قەوارەی هەرێم دەکات، ئەمە بەڵێنێکە بە دەنگدەران، کە لە بەغداد نوێنەرایەتیی بەرژەوەندییە نەتەوەییەکانیان دەکات. لەلایەکی ترەوە، یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان (PUK) جەختدەکاتەوە لەسەر “خزمەتگوزاری”، “چارەسەرکردنی کێشەی مووچە و بودجە”، و “پەیوەندیی بەهێز لە بەغدا”. یەکێتی وشەی سادە و کرداری بەکاردەهێنێت وەک (خزمەت، مووچە، بودجە، چارەسەر)، کە ڕاستەوخۆ پەیوەستن بە ژیانی ڕۆژانە و نیگەرانییە هەنووکەییەکانی خەڵکەوە. گوتاری “کاتێک کێشەیەک هەیە…
خەڵک لە دەرگای یەکێتی دەدات” وێنەیەکی خزمەتکار و پشتیوان بۆ حزبەکە دروستدەکات. هاوکات پرسیارە ڕەوانبێژییەکانیی وەک “کێ لە بەغدا قسەی دەخوات؟” کردەیەکی قسەیی جەختکەرەوەیە، کە ئامانج لێی نیشاندانی توانای حزبەکەیە. بەپێچەوانەی ئەم دوو هێزەوە، بزووتنەوەی نەوەی نوێ گوتارێکی ڕادیکاڵ و دژە سیستمی باوی هەیە، وەک “درۆ دەکەن”، “ئۆپۆزسیۆنێکی بەهێز”، و “کۆتاییهێنان بە دەسەڵاتی بنەماڵە”. نەوەی نوێ بە شێوەیەکی بەرفرەوان وشەی وروژێنەر و نەرێنی وەک (درۆ، گەندەڵی، دزی، بنەماڵە) بەکاردەهێنێت.
ئەم وشانە هەستی تووڕەیی و بێزاری لای دەنگدەر دەوروژێنن و ئامانجیان لەکەدارکردنی شەرعییەتی ڕکابەرەکانە. گوتاری نەوەی نوێ نموونەیەکی ڕوونی ستراتیژی (ئێمە و ئەوان)ـە، کە لە ڕێگەی زمانەوە هێڵێکی جیاکەرەوە لەنێوان خۆیان وەک (ڕزگارکەر) و دەسەڵات وەک (گەندەڵکار) دەکێشن. لایەنە ئیسلامییەکانیش (یەکگرتوو و کۆمەڵ)، جەختدەکەنەوە لەسەر “چاکسازی”، “دادپەروەری”، “سیاسەتی خاوێن”، و “ڕووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی”. هەروەها دروشمەکانی وەک “بەرەو سیاسەتێکی خاوێن” و “دادپەروەری بۆ هەمووان”، چەمکی ئەخلاقی و ئایینی تێدابەکارهێنراوە، سەرنجبدرێت وشەی (خاوێن) ئاماژەیەکی ناڕاستەوخۆیە بۆ (پیسی) و (گەندەڵی) لە سیاسەتی ئێستادا و خۆیان وەک بەدیلی پاک و ئەخلاقی نمایشدەکەن.
(دادپەروەری)ـش چەمکێکی سەرەکییە لە گوتاری ئیسلامی سیاسیدا و بانگەشەیە بۆ سیستمێکی بێ جیاوازی. ئەم دروشمانە کرداری بەڵێندان و بانگەوازکردن لەخۆدەگرن بۆ بەشداریکردن لە پرۆسەیەکی (چاکسازی) و (خاوێنکردنەوە)ی سیاسەتدا. لە کۆی گشتیدا، زمان لە بانگەشەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا ئاوێنەی ستراتیژی سیاسیی لایەنە کوردییەکانە. پارتی زمانی نەتەوەیی و دەستووری بەکاردەهێنێت، یەکێتی جەختلەسەر زمانی پراگماتیکی دەکاتەوە، نەوەی نوێ زمانی ڕادیکاڵ و پۆپۆلیستی بەکاردەهێنێت و لایەنە ئیسلامییەکانیش لە ڕێگەی چەمکی ئەخلاقی و ئایینییەوە هەوڵدەدەن خۆیان وەک بەدیلێکی خاوێن و دادپەروەر نمایشبکەن. بەم شێوەیە، زمان دەبێتە کەرەستەیەک بۆ کێشانی نەخشەی سیاسی و دیاریکردنی ناسنامەی هەر لایەنێک لە چاوی دەنگدەراندا.
Dengekan
دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.
