سنوورداریی وشەسازییەکانی شیعر لای یونس ڕەزایی … ئیسماعیل بابانی
ئەمن سەرەتا حەز دەکەم ئەوە بڵێم نە شاعیرم و نە نووسەر، بەس وەکو خوێنەرێکی شیعر سەودایەکی زۆرم هەیە بۆ هەموو ئەو شاعیرو شیعرانەی وەستانی بۆ دەکرێت، جارانێك دەگەمە ئەو قەناعەتەی کە دنیا جوانەکانیشمان وێرانن و ئێمەی کورد هەر بەدبدبەختی و پاشکەوتەییمان بۆ ماوەتەوە، ئەم قسەیەش کە دەکەم دەزانم کێشەی ئێمەی خوێنەران زۆر قوڵە، کە ناتوانین قوڵ بە جیهانی شیعرەکاندا رۆبچین، ئەوەی کە پشت بە بەهرە دەبەستێت لە هەموو ژیانیدا زۆر بە هەڵەدا دەچێت لە برەوی داهێنان نزیک بێتەوە، چونکە کانی بەهرە زیاتر لەسەرەتاکانی نووسیندا بۆ شاعیر دێت، ئەنجا دەبێت کار لەسەر (تەکنیك- هونەرکاریی) بکات بە خۆ سازاندن لەسەر ستایڵێك هاوتەبا بێت لە زانینی چۆنییەتی بەکارهێنانی دەستەواژەو زاراوەکان.
لێرەدا قسە لەسەر بەشێکی تەجروبەی شیعریی زۆر بەڕێز کاک یونس رەزایی دەکەم وەك نموونە، من کە چاوم خشاند بە بەرهەمە شیعریەکانی نزیکەی ٣ ساڵی ئەم شاعیرەدا بۆم دەرکەوت نەك هەر کەموکورتی لە چۆنییەتی بەکارهێنانی زمانی کوردیدا لای ئەم شاعیرە هەیە، بەڵکو تەنیا لە خولگەی کۆمەڵە زاراوەیەك دەسوڕێتەوەو لەو قەناعەتەشدام گەر ئەو زاراوانە لە شیعرەکانی دەربکرێت زۆر کلۆر دەردەچن.
زاراوەکانیش ئەمانەن:
(( وڵات و نیشتمان، ئاڵا، شیعر، ئاور، گورگ، با- نا، ون، سەرباز، باران ، دەریا، گوللـه))
بەڵێ ئەم سنوورداریە دەستی شاعیر دەگرێت لە داهێنان، وەك چۆن مەلی خەیاڵی بێ سنوور دەفڕێت، هەرواش دەبێت توانای وشەسازیی شاعیر هەمیشە جیاواز و لە نوێبوونەوەدا بێت، ئەم خولانەوەیە لە بازنەی ئەو چەند زاراوەیەدا دنیابینی شاعیریش زۆر سنووردار دەکەن.
جا لێرەدا بۆ پاڵشتی ئەم گوتەیە ئەوا هەر لە ناو شیعرەکانی شاعیرەوە نموونەکان دەهێنینیەوەو شەش شیعری ماوەی ٣ ساڵی شاعیر دەکەینە مەیدانی تاوتوێکرنەکەمان، خۆزگە کاک یونس وەڵامی ئەم خاڵەشی دەداینەوە،تا بمانزانیایە چۆن بێئاگا لەو کەلێنە ئەو هەموو شیعرەی هەر بەو کەرەسانە نووسیوە؟ وشەکانیش خەت بەژێردا دەهێنین تا زیاتر تەرکیزی خوێنەر بکەوێتە سەر دووبارەبوونەوەکانیان.
شیعری یەك:
(نازانم لە کوێ بدۆزمەوە ..ئەو باڵەی … بەشێک لە ئاسمانی تێدا …ونتر)
زاراوە دووبارەکان:
پەنجەکانت وڵاتێکی بێ ناو نیشانن
ئەو نیشتمانەی تۆ
بۆ ون بوون لە ناونیشانی تەڕی دەریا دا
گورگانەدا
کچانی لە شیعرم دا.
بە سەربازێکی ونەوە
وە ئاڵا دەشەکێتەوە
لە بادا
بێ وڵاتیی دارەکان
لە باران
شیعری دوو:
(کاتژومێری سیفری ئاور)
زاراوە دووبارەکان:
شیعر چی بەسەر
سەربازانی بێ ناو
گەمەی ئاور
زیاتر نا
پاشگەز دەبمەوە لە باران … نا
لە گورگ نا
بە با..دا
بە دوای باران دا
بە گورگێک دەسپێرم
لە هەڕەتی … گوللەدا
زمان…بە با..دا
رەوە گورگێک
لە سەر ئاڵایەکی کەون
شیعر چ فڕێکی بایە
پۆتینەکانتان ون کرد
هێڵی ئەو شیعرەی
شیعری سێ:
(سروودی شاربەدەرێک)
زاراوە دووبارەکان:
قەتیسی با
لە بەرۆکی دەریا
ئاڵایەک هەڵکەم
کوێرە رێیەکی دەریا
گۆڕم دا ون
دەریایەکی سوور
شیعڕێکی رۆمانتێکیش
دزانی دەریایی دا
گوللەیەک لە گەرووی
بێ وڵاتیی بم
نیشتمانی لە ئاوردا
نیشتمانێکی بێ بن
شیعری سێ:
(وانەی سیزێف..لە سنوورەکانی رۆژائاوا
لە سنووری بادا)…
زاراوە دووبارەکان:
پەنجەکانی ئاور
خەفەتباری دزانی دەریا
.ماندوو نا
لە شیعرم دا
رێگای گولڵەکانیش
دەریایەکی تینوو
لە با
دزانی دەریا
بەرەو دارەکان نا
بۆ گوللەکان
سەربازە خەمینەکانی
وڵات لە باڵی
لە سەر شانم نا
گوللەیەک مەستی باڵەکان
لە نیشتمانم دا
شیعری چوار:
(ئه‌وشه‌و له شمشیره‌کانت ده‌په‌ڕمه‌وه خاتوون)
زاراوە دووبارەکان:
نیشتمانم ده‌کێڵێ
ئه‌و شیعره شێتانه
مێترۆدا ون ده‌بێ
به ته‌نیشت مندا ونی
که نیشتمانم ده‌کێڵێ
که ئاورت کردۆته‌وه
ئه‌ی با
ئه‌و شیعره شێتانه
به با ده‌فرۆشێ
داده‌به‌زی له باران دا
ئاورێکی خه‌مۆکه
لاپه‌ڕه‌ی شیعره‌کان
شیعری شمارە پێنج:
(٣٦ده‌ره‌جه‌ی گرینویجی خوێن)
زاراوە دووبارەکان:
پێشه‌وه‌ی –با–دام
ده‌وامه‌ی باران
به رووی نیشتمان
بۆ تاریکی نا
وه‌ستان نا
زه‌رده‌ی ئاڵا
سه‌رله نوێ ده‌کاته‌وه – با-
ئه‌و شێعره‌ی من
وه ده‌ریا؛ پڕ له خه‌ونی دارستانی ئاور
به سبه‌ینێی ده‌ریا
من شێعره‌کانم
شیعری شەش:
(کێشی ئەو شیعرەت بۆ نادۆزرێتەوە، بلوورێنە تکایە)
زاراوە دووبارەکان:
گورگێک فەرز کەن
لە ئاور
گورگێکتان بەو زستانە
رێ داوەتە شیعرەوە
ناڕەسەن نا
وەرزی شیعر
پێستی بادا
دەریای سوور
لەنگەری بە ئاورەوەیە
گورگێک لە ژێر
ئەی نیشتمانی
تاڵانی -با-
جوگرافیای دەریاکانم
گوللەکانی بەرەو شیعرەکانی ئێوە،
لە بادا
دەنگ دەدەم بە بادا
شیعرێکیش داگیرساو
سەرەتای گورگە
کێشی ئەو شیعرە
لە کۆتاییدا هەر ئەوە ماوە بڵێمە کاکە یونس کورد پیتی (و) لە جیاتی (وە) بەکادێنێ و هەروەها دووبارەبوونەوەی پیتی(کە)ش رەونەقی شیعر تەڵخ دەکات، جگە لەوەی هەر لەمەڕ وشەسازیەوە، ئەسڵ لە کۆپلە و دەستەواژە شیعریەکان (ئەرێنییە) نەك (نەرێنیی) وەك بەڕێزتان زۆر ئەو ستایڵە دووبارە دەکەنەوە کە بێزارکارە، گەر لە شیعرێکدا بەکاربێت وەك تەکنیك جوانە ، بەس کە لەزۆر شیعردا دووبارە بێتەوە بێزارکارە، ئەو پیتەش بۆی بەکاردێنن (نا)یە.
دستی ئێوەش خۆش بێت و منیش زۆر ماندووبووم بەم تێڕامان و سەرنجەوەو هەر بژین و حورمەتمان قبوڵ بفەرموون.
